€ 6 Ա Ռ Ա Զ >
Ա՚սւյիս
6/1,
Կիւ""կի,
ԼիբանաՆլ,
բովւս՚ևղավ
յ
ողովուրգբ
վերավոչեց
յէշատակււ
այն նաՀա ֊
աավներուն
, որոնք
1 9 1 5 /
չարաշուք
օրերուն
էն–
կան
Հայրենիքի
ել Աղաաութեան
ղաղափարին
Համար;
Ասլրիլ
24
եւ Աայիս
6– ••Ո՜րքան
մօաիկ
ել
որ
քան իրարու
նմանող թուականներ
: Երկուքն ալ կր
խորՀրղանշեն
նոյն իաէալին
նուիրուած֊
ղաղա -
փարասլաշա
մարգոց
ղոՀարերՈւմ
ր
նոյն րռնա -
կալներոլ
ձեռքով;
Երկուքն ալ անքնքելէ կր մնան
սլաամութեան
էքերուն
մէք՝
էբբեւ սեւ
խարան
ցեղասսլանութիւնր
արՀեսաի վերածած
սլեաոլ -
թեան
մ
ր
ճակաին :
Լիրանան եւՀայաստան
ճակատագրակից ե -
ղան իրենց նորագոյն
պատմութեան
րաղմ
աթիլ
կէտե րով %
՚ԼքՈյն
թուրքն էր, որ \Տ60էն սկ
սած՜
քարգեր
կաղմ ակե րպե ց Լիբանանի
քրիստոնեայ
գիւղերուն
, ինչպէս
նաեւ Հայկական
նաՀանգնե–
բուն
մէք ։ Բաղաքակբթութեան
եւ
աղաաութեան
թշնամի
նոյն բարբարոսներն
էին , որ քա րղա բա–
րական
իրենց
ծրաղիրր
կատա րե լագո րծե լո վ ,
1915^
ՀամաչխարՀային
Աեծ Պատերաղմին
, ու -
ղեց ին ա յս երկու
աւ^իւ մոգո վյււբւ^ե րր բնա քինք
ւ^ե լ աշխարՀիս
ե րեսէն
կոտո րածնեբ
սա րքե լով ,
սով տա րածե լով կամ ամրողք ղանղուածներ տա
րա գբե լով
I
Եւ աՀա այսօր, աղատ Լիբանանի
գրօչին
նեբ
քեւ , կոտսրակոտծ
Հա յութեան
վե րապող
մէկ
Հատուած ր , իբ նաՀատակնեբու
յիշատակր
յար -
գելէ անմ իքապէս ետք, կր մ՛ասնակց ի նաեւ եղ -
բայրակից
լիբանանց ի մողովուրգի
սուգին , այն
քան խոր ու անկեղծ
ապրում ով , իբրեւ թէ էրԸ,
եղած
րլլա յին կախաղաններու
վրայ
իրենց վեր -
քին չունչր
փչող արաբ մարտիրոսներր է
Տանուն
աղաաութեան եւ Հա յրենիքի
մ ղուած
պա յքարր
միշտ սուրբ է եւ արգար :
Պայքարողնե–
ւ՚Ը.* ւ՚^Հ ն^Գէ "՚– կրոնի ալ պատկանին
, արմանի են
լ^գՀանրական
յարգանքի
է Առաւել եւս մեծարելի
են այն Հերոսներր,
ոբոնք փոքբ աղգի
ղաւակներ
րլլալով,
չնաՀանքեցին
գերազանց
ումերու
Հար -
ուած ին առքեւ եւ իրենց Հաւատքն ու Համ ողում բ
անխախա պաՀեց ին :
Շտտ
ծանր պա յմաններու տակ է ր որ Լիբա -
նանի աղաաատենչ
մտաւո րականութ իւնր կր Հե -
տապնղէր
իբ երկրին
ղատր։
Օսմանեան
լուծին
օ–
ղակր խեղգած էր այս երկրին՝ Հոգեկան ու տրն–^
տեսական բովանգակ
կեանքր է Ու երբ պատեբաղ՛^
մր վրտյ Հասաւ , թուրք
կառավարութիւնր
, ճէ -
մալ փաչանեբու
ձեռքով,
քիչ մր աւելի
սեզմեց
պաշարման
օղակր
, եւ աՀա սոսկալի
սովն ու Հի–
ւանգոլթիւններր
աասնեակ
Հաղարաւոբ
կեանքեր
սկսան
Հնձել
Լե ռն տ լիրան ան ի խազաւլ
գիւղերուն
եւ Պէյրութի
փողոցներուն
մէք։
Մինչեւ
այսօր ,
ամ էն լե ռնագնաց ի ա չքե բուն կր պարղուի
աւերակ
տուներու
ել շէնքերու
տխրատեսիլ
պատկերր
Լի–
բանանի
լեռնաշւլթա
յին զանազան
վա յրերուն
մ էք ։
Ա ովին պատճառած
տան քալից մաՀուան
տխուր
յիչատակբ
տակաւին չէ քնքուած ոչ Լիբանանի
Հո
ղէն ,
ոչ
ալ վերապրոզներու
Հոգիէն :
թրքական « Հաշուեյաբգար՝»ի
մեթոտը ոչ մէկ
տարբերութիւն
կր
ներկայացնէ
Հայաստանէն
մինչեւ
Լիբանան :
Զանզուածին
Հետ
ել
անկէ առաք, թուրք
ղե–
կավաբներր
Հետամուտ
եղան որ գլխատուի
մո -
գովոլրգր
եւ մնայ առանց լուսամ իտ եւ կորովի ա–
ռաքնո րգնե րո լ : Այս նպատակին
Համար,
Պուրճի
Հրասլարակին
վբա յ կախաղաններ
բարձրացան
եւ
մէկ զիշե րո լան մէք քանի մը տասնեակ
լիբանանցի
ք^տիր մտաւո րականնե ր ու քաղաքական
գո րծ իչ–
ներ մաՀուամբ
քաւեցին
աղաաութեան
եւ իրա —
ւունքի ախոյե անր ղառնալոլ
իրենց
մեղքը։
թշնամ ին խտրութիւն
չղբաւ
կրօնքի եւ գա
ւանանքի
միքել ։ Բրիստոնեայի
կողքին
կախաղան
Հանուեցան
նպեւ մաՀմետական
պարաղլոլխներ ,
որոնք Հա յբեն իքի չաՀ երր ուղած
է ին
պա շտ -
պան
ել ։
Ի՞նչ
ե ղալ
արգիւնքր
այն բոլոր
ոճիբնե -
բուն , որոնց արիւնով
ներկուած կր մնան րռնա -
կալներու
ձեռքերր :
թուրքր
չՀասալ
իր նպատակին
: Ոչ
կրցաւ
բնաքինք
րնել Հայր, ոչ ալ Լիբանանցին : Այս եր -
կու փոքբիկ
ազգերր
ծանբ
զոՀեր
տալովդ
Հան–
ղերձ , Հրաչալի
յար ութեամ ր մր վե բա կանգն
ե–
ցան
ել
պաՀանքաաէր
գարձան
նորէն
իրենց ար -
ղաբ իրաւունքներուն
։
֊
Ւ՞նչ կայ աւելի մխիթարական
ու
սփոփիչ
քան նաՀատ ակնե բու յիշատակին
նուիրուած
Հան–
ղէսր , որ տեղի կ՝ունենա յ ներկա յի՛ս
աղատ ու
անկախ
Լիբանանի
Հողին
վյւայ, սեփական վաշ-
տեբու
ղօրաՀ անգէ սով եւ նորաՀաս ու
երքանիկ
գպր
ոցա կաննե ր
ո
լ թավւօրով
։
Լիբանանի
մոզովուբգր
տիրացած է այն գե–
գեցիկ
երազին , որուն ի
խնղիր
ի՛ր զաւակներէն
ո–
մանք իրենց անձր զոՀեցին եւ ատով իսկ
չաՀե–
ցան անմաՀութեան
լուսապսակր
։
Իր Հայրենիքի
րաբօբութիւնր
վայելող
ել
ա -
նոր վերելքին
Համար աչխատո՚լ
Լիբանանի
մողո–
ԱԱա ԱոէհԱ կը տօԱեԱք
ՎԱԱՊՈԻՐԱԿԱՆԻ
ՀԵՐՈԱԱՄԱՐՏԸ
ՄԱՐԱԷՅԼ
Տօ՜նն է ձեր, անմաՀ
Հերոսներ
Վասպուրականի
: Տօնր բերկրանքի ու թախիծի ,
աօնր յարղանքի ու գիտակցութեան
, տօնր յաղ ֊
թանակի եւ ազատաղրման
։
36
տարի առաք, Աեծ Պատերաղմի
նախօբեա–
կին
( 1 9 1 4—1 8 )
թուրք
պետութիւնը
առիթէն
օ գ ֊
աուելով,
ուղեց Հաչուեյարգարի
ենթարկել
Հայ
մողովուրղը։
Իբ ո ւշագրո ւթ իւնր
գրաւած էին
րաղմ՚աՀայ
զտւառներր
րնգՀանրապէս ու Վաս–
պուլ՚ականր
մասնաւո րապէս ։
Այգ
օրերու Վասպուրականի
թուրք
աբիւնա–
ռուշտ կուսակալր,
ճէ՚իտէքմ , վաղուց վճռած էր
ղլիսատել Հայ ղեկավարներր եւ մտաւոբականնե -
րր, որպէսզի անտէր
մողովրղին Հետ վարուէր
իր
ուղածին պէս :
Գաւառներու
մէք քիւրտ
խումանին
յարատեւ
աւերներր,
թալանն ու սարսափր
կր
Հասնին
ղագաթնա կէտին : Վւսնի կուսակցութեանց
զեկա
վաբներր
կուսակալ
ճէվտէթի
ոլշագրոլթեան
կր
յանձնեն ա յգ Հա լածանքնե րր , որոնք տեղ տեղ ա–
ռիթ տուած
էին
րնղՀարւ՚ւմներռւ
:
Շատախի
տաղնապր
տեղի՛ն վրտյ
քննելու
Համար, կ որոշ -
ուի թուրք ոստիկաններու Հետ գրկել Հայ ներկա–
յացուցիչներ : Այգ պաշտօնր կր վիճակուի
իշխա
նի եւ ի՛ր երեք րնկերնեբուն
, ՎաՀանի ,
՚Րոթոթի
եւ ՄիՀ րանի։
Այս անգամ եւս թուրքր
ղաւ մր լարելով, կէս
ճամբան, քրտաբնակ
Հիրճ
գիւղին
մէք
Ղ
Ի
չե րը
քնացած՜ ատեն
սպաննել կուտա յ իշփսանն ու
^1–
կերներր :
Այս ղէպքէն վերք, կ՝ուղէ ձեռք անց լնե լ միւս
յա յտնի ղեկավարներր
, բա յց Վա ս պո լրա կանցին
արթուն
է ր : Ոբո շեց չյանձն ուի լ եւ միամամ ա -
նակ
աեզի չտալ
անա խո րմո ւթե անց ,
մամանակ
շաՀե լու Համար :
կուսա՛կալր ա յս անգամ կր կանչէ Վռամ եա
նր : « Անձեռնմիսելի՛^ անգամ
Օսմ - խորՀրղարա -
նի , այգ անղուգական
մտաւորակա՛նր եւ պաչտելի
յե ղա վւոիս ականր
յանձն կ՝առնէ նե րկտ յանալ
։Մեկ–
նելէն առաք կր պատուիրէ
պատասիսանա՚ոու
Հւ1 -
կերներուն– ։
Եթէ չվերագաււնամ
, չբԱայ թէ գուք ալ
ծուղա1լ1։
իյնաք,
եղէք մի՛չտ Համբերատար եւ ու–
չաղիբ :
կր մեկնի Վռամեան
իր ^իմացեալ
մաՀուան»
գիտակցութեամբ
, յանուն
Համերաշխութեան
, ո–
բուն
միշտ ալ ա՛ռաքին քաՀ
ս.
կի րնե բէն ե՛լաւ :
Գնաց , բայց ,
չվերագարձաւ։
Ի՞նչ գեր կր մնար մնացեալ
ղեկավարներուն
:
կացութիւնր
ծանբ էր : Կր Հբաւի բուին
իսառն մո
ղով ամէն Հոսանքէ
անիստիր , ինչպէս
նաեւ գա -
լառներու
նե րկա յացոլւյ իչնե րր :
Ներկայ
էին բոլոբր,
սլա րղ քաղաքացին
, ղին–
ուորր,
ուսոլցիչր,
կղե րականր եւ առեւտրակա -
նր։ Խոբ
լռութիւն
մր կր տիրէր։
Ամէնքն ալ ան–
Հա՚Րբեր կր սպասէին
նոր լուբի մբ։ ԱՀա ձայն մր
կր իսղէ
լռութիւնը.
—֊ ՛Տ
Յարղեչի
ներէլա յացուց ի^եբ , տարա
բախտ իչխտնր
ել րնկե րնե բր գաւաճանաբար
րս -
պաննուեցան
, Վռամեան
չվերագարձալ
: Զերն է
խօսքր։
Այս վճռական
րոպէին , գուք պէտք է լ^տ–
րէք մեբ ճակատագիրր։
ԼԱրամ) ։
Ժոզովուբգր
ձեզի Հեա է ամէն ղնով, եւ
կր սպասէ ձեր ոբո չումնեբուն եւ Հրամ անին , կր
բարձրանան
ձայներ վճռական եւ
աննկուն։
Ա իբտե րր կր տրոփեն ։ Կ ր սպասուի
ոբո չում -
ներու եւ ՀրաՀանգնե բու ։ Պատմական
մողովր
կ՚աբձակէ
իբ պատղամ ր ։
Կր Հնչէ ի՚էւ^^ւա պա՛շտ պան ութե ան մարտակո —
չր,
—
կււՌՆիլ մինչեւ վ ե րյին
մարդը ,
ւքեււնիլ
պատուււվ ե ւ ազգ ային գիտակցւււթեամբ :
Կ՝ որո շուի անմ իքապէս
կազմ ել Զինուո բական
Ա՚արմին,
պարենաւորման
կոմիտէ,
կարմիր
իքաչ,
մատակարարոլթեան
եւ ղասաւո բման խումբե ր ,
վուբգր,
Հա^ւրապետութետն
նախագաՀին եւ կա -
ռավարութեան
անղամներուն Հետ միասին , ե -
րախաաղիտական
անՀուն
զգացում ով կր վեր
յիչէ
ազատագրութեան
պայքարի
եբէկուան
զոՀերր
եւ
1լ ոլիստէ Հ ա լա տ ա րիմ մնա լ անոնց ուխտին :
Զարիքնե րր կր մոռցուին ա յն ատեն
միա յն ,
երբ արղարութիւնր կր յաղթանակէ
եւ
թափուած
արիւե՛ր Հ ատո լցում կր ստանա յ ; Լիբանանի ան -
կախ
Հանբասլե տութեան
ղերիշխան
կեանքն ու
ծաղկում ր արգարութեան
յաղթանակն իսկ է ել
գրաւական
մը, որ բոլոբ փոքբ աղղեբր ոլշ կամ
կանուխ
կրնան
Հասնիլ ազատութեան
սրրաղան
իաէալին , եթէ գիտնան
յարաաեւել
իրենց
պայքա
րին մէք եւ վառ պաՀել
Հաւատքր։
Մ այիս եի տօնին առթիւ , երկիլզածու
թեամբ
խոնէՍրՀելով
Լիբանանի
նաՀատա1թէեբու
յիշատա
կին առքեւ , կր նոբոզենք
անոր
բարգաւաճութեան
եւ անկախութեան
ծառայելու
մեր
ուխտր։
(Խմբ. ԱԶԴԱԿԻ, 8 Մաւյիս)
,^
լ
ո՚սնի ղեկավարներ եւ խումբեբու
Հր^
ղչ՚նաղործ՚^Բ
I
^ ր^^տ ամէն
պատաՀարի,
Բամանաս՚ս՚Ըլձնղ
երկր,
Եղնիկ
վարղապեար
Օրուա
, լ
^ ^ ^ ^ ն ո վ
ձեռամբարձ
կ
՚ՕրՀնէ
խաչովն
"^^^^^^^
Հբամանտաաբը,
զէնքն
ոլ
այ քաք դԲ
կամաւոբր,
գործակատարն
ոլ
ղրաՀ
, խս՚է"՛՜ • ՚
՚ ^ ՚ " " ՚ " ^ ՚ ^ ^ ^ ք ր
Աւարայրի
մը պտրտաղրռւած
օրե -
սո
I
ոանուինք,
սիրելի
մողովուրգո
եւ Հա -
բուն կր գ
է
Վարգանի
չունչո՚լր թս
ւատացեսդԼՐ
^^^^^ ^ ^^^^
՛՛՞ք
Տսութեան
կասլանքներր
: Բաք
եղէք ,
1 7 ՚ ս Հ ե 1 ՚ ^ ա Հ ր ա ն մ ա Հ ո ւ թ ի ւ ն է ։
Մենք կր
մեձնիՀ,
ր՚-ւ՚՚՚-ւ-՚բդ
րէ՛;
7
՚ " ։ Հ գ ք ^
թող ապրին
Վ""Լ1ւ անկասկած
պիտի ղտնուի
ի
ԵոԼէ մր յաւերմացնելու
ձեր անմաՀ յիչատակբ^.,
ԳոՀաբանական
օրՀնեբ՚էնեբ եւ ազօթքներ
լբ^
սող
մողովս-ՐԳԱ սրաապնղուած՝
կ՚ոգքագոլր ,
ուի,
պ1արաստ
ամէն ՛լո Հաբե բո ւթեանց =
Հրամանը արձակուած էբ։ Ամէն
քաղաքացի
ել ղինուոր իբ ղերագոյն
պարտականութեան
գր ,
լոլխր
կ՝անցնի։
,^ , Հ-՚լ ,ւ ք
1915
Ապրիլ Վ՛ ա
րչա
լոյսին
կը Հնչէ
մար -
տակոչր։
Կոիւ է, անՀաւասար
կռիւ
ճիւաղին ,
բռնակալի՛ն,
կանոնաւոր
զօրքին
եւ
խումանին
գէմ
:
Ամբողք Վասպուրական
երկունքի
մէք
է
Փսխուած է սովորական
Հանգարտ
ու աչխատոլ–
նակ
կեանքը։
Եկեղեցիներու
զանգերոլ
ղօղանքփն
փոիսարինած է թնգանօթներու
գոռոցը
, ել
ղէն -
քերու
շաչիւնը։
Հաւատացեալ
մամիկներ
բազկա
տարած
իրենց կուրծքերը
կը
^եծեն
ու ա՚լօիմքներ
կը մբմնքեն
իրենց քաք ղտւակնեբու
յաղթանակին
ել ազատութեան
Համար : Փափկասուն
օրիորգ -
ներ
ճերմակնեբ
Հագած եւ կարմիր խաչը
իրենց
ճակաին՝ Հպարտօրէն
կը վազեն կապելու
վէրքե
րը վիրաւոբ
ե՚լբայր
զինուո րներուն
,
սփոփելու
Հիւանղներր։
Հայ մայրեր
իրենց թելերր
սօթթած
կերակուր
կը պատրաստեն
իրենց քաք ղաւակնե -
բուն։
Րմիչկն
ու
գեզտգործր
խրամէ
իսրամ կը
ցատկեն
Հոգալու
փիրաւոր
ղինոլորներոլ
արիւ -
նաքամ վէրքերր
: Հայ ղիւղացին
իր
արօրին ,
մաճկալին
տեղ
բռնած է զէնքը :
Վասպուրականի
բարձրաբերս
լեռնեբր ծածկուած
սեւ - մութ
ամ
պերով, սուղ են կապեր։
Գետերու
ե ւ առուակնե
րու
անմաՀ
-ական
ու արծաթանման
քուբերը փո -
խած
են իբենց լ^թացքր,
պղտոր են եւ աբիւնա
խառն :
ո վա կը կտ պո ւա ա՛կ կ^ալե
կոծո
լի
, կը գո
ռա յ : Համ աաա
բած
րմրո
ստա
ցում եւ պա յքար :
•Հերոսական
մարտնչույքներ
, բազմաթիւ նա -
ՀատԽկնե
ր
, վիրաւոբներ
, սուգ ու չփլան ; Րայց ոչ
մէկ
րնկրկում
կամ
յոլսաՀատութիւն
: Յառաք ա%^–
՚ԼեՀեր ,
մաՀ կամ
աղատլթիւն
։ կանչեր , եւ եբ –
Հ։
գեր
ամէն
տեղ
խրամներէ
ներս
կամ
գուբս։
//4յ.
ինչ օրեր
ու մամեր ապրեցաք գուք, խբոխա
^ յ ք ^ ^ ւ
ւակներ
ղիւցաւլն Վասպուրականի
• • .
Գոյամարտը
տեւեց
30
օբ : Մայիսեան
քինք
ու լուսապայծառ
գիչեր մը կը լսոլի թէ թչնամին
սկսած է աեղի տալ ու
ել
խուճապաՀար
նաՀան–
քել :
Վասպուրականց
ին տէրն էր կացութեան
, բո–
Լ"1՛ չբքաններով։
Շնչեց յաղթանակի
առաքին
չե–
վ՚որր։
Փչրոլած
էին
ղաբերոլ
գերութեան
անարգ
շղթաներ ր ;
Կր պոռթկայ
մողովուբղր^
զիրկրնգխ առնո ւմ
ներ
եւ ուրախութեան
կանչեր
սլ լացեր։
Ամէն
տեղ
ճառեր
ել
Հաւաքոյթներ
յ
ՀեղաճկուՍ եւ
փափկասուն
օրիորղներ
ու եբիաասարգներ
կամ
տարեցներ
պար
բռնած՝
կը թնգացնեն
Օղը ։
Վասպուրականի
արեւն է ծագեր,
թափելով
իբ ոսկեփոշիները՝
կ
՝օծէ՝
կը լ^^^յ
թշնամիին
թողած
ապականոլթիլնները
յ
ՎեՀափա
,լ
Մասիսը,
Սիփոնը,
Եղերովը վր–
սեմ,
Արաօսն աՀարկու,Վս,ր^գ^
յաղթական
ղա–
րեբու
Հսկայ
վկաներ՝
պար
են րռներ
է
Գետերն
ու
առուակները
իրենց սովորական
րնթացքը
առած՝
կր Հոսին ծփծփալով
ու ղրլղըլալով,
աբծաթա–
՚լոյն ու անոլչաՀամ։
Կապուտակ
ծովակը
ձայն
կուաայ
իր խաղաղած
ալիքներով
վէավէտուձ
• • •
Վասպուրական
իր միացեալ
ոլ
վճռական
կամքով
ու
անՀնարին
՚լոՀաբե րոլթիւննեբով
կեր
տեց
Հ,այաստանի
՚սնկաիսոլթեան
առաքփն
՚ոնկիւ՛
նաքարր , պարղելով
մեր
պանծալի ու
յա՚լթական
գրօչն հայկական։
կազմեց
իր տռտքփն իշիսանո ւ -
թիւնը
,
ղինուորական
ել
քաղաքական , պատաս–
խանատու
վարիչներով .
Հայ կամաւորներոլ
յաղթական
մուտքը Կով
կասէն
կը լրացնէր յաղթտնակը ,
Վեբքապէս իրականացած էբ ղարերով
երազ -
ուած
Դ–"՚–բր՚^՝ռ–֊
Հայր
յ ւ ա յ ե ա
չէը
այլեւս^
.
կա րճ
տեւեց ։ Ոչի^չ
^ ^ ^ ^ ^ յ ^ ^ յ , ^ ^
յազիյան
՚ւկի
չեփ՚.րը,
կը բ^^է
^. տնսասան
պաՀենք
մեր Հաւատքն
ու կամքը ,
ԱՐԱՄ
ՀԻԻՍԵԱՆ
ՄԻԱՑԵԱԼ
ԵԻՐՈՊԱՅԻ
խոբՀուրգը
մերմեց
՚,լնկնղրութեան
ընգունիլ
ղօր. Ա
րնՀաուրրը.
լսելու Համար անոր ղեկոլցումր
Եւրոպայի պաչտ
պանութեան
մառին :
՚ ՛֊
Ր ՛Ղ յՐ ՛Ղ Հ.
Fonds A.R.A.M
