Պուսոյ պատքիաէխքաԱիԱ
ԱաոդուՎը
\
^^^^^
յցՄԲ
—
Պոլւայ բ - հբթ ե բ է ն
Մարմարս,
հե տհւ–
հալ մանրսւմսւս11ոՆթիՆնները կը հաղոր դ է
Ազգ •
ՊաարխսրքարաՐփ Թռբոգման մասին (9 Աարա) —
Մեր խմրագիրներէՆ
մին երէկ
այցելեց
Գում
Գսւփուի ՛կատր իարքա րանր,
մօտէն
տեսնելու Հա
մար
այն նորոգոլթիւնները
, որոնց
մասին
ատենէ
՚^Ռ է ՛Ս՛Ր չատ մր Հաճելի
րաներ կր լսէինք։ ԱՀա
թէ է^է՚Ղէ"
և(Լ ^հ"՚Ր՚"ՂՐէ
ձէ^ք1՛^ ներկայ
վիճակը;
Ներս մտաձ– աաենս
քանի
մր րանոլոր
ներ
քին
մեհ– գրան
մարմար
քարերր կր քերէին ու կը
սրրէին
։ Բանգակազարգ
փայտեայգուռը
կը փալ
փլէր արգէն
, քն ա ր ա կո ւահ՛ րլլալով
: կը
իսնգրեն
որ քովնտի
գռնէն
ներս մտնեմ ; վարի
յարկին
վյ^
րայ տենգոա
աչիսատանք
կայ , քանի որ
նորոգոլ–
թ ի ՚ ն ր վերնայարկէն
սկսահ՜ է ։ Ելեկտրական
զե -
տեզումներր
աւարտահ
են , Հեռաձայնի
թելերուն
տեգ նորեր կր գնեն երկու աչիսատալոր : Ուր ի շնե ր
քովի
սենեակնե
ր ր անլձւգՀատ կր մ տնեն
կ՚ելլեն
է
Այս
սենեակներր
մեհ մասով
ներկուահ
են :
Աքա
կոզմ եաններր գոց են եւ կ՚րսեն թէ չա -
աոնց աւարտահ
են եւ կաՀալորուահ։
Մ էկուն
վը^
րայ Ա այր
Գիւան
գրուահ՜ է
է
Ա այր
սանգուզին
վյւայ
րացուող
չարմուն
գուռներր
կըՀ րեմ եւ
ուրա խութեամ
ր
կանգ
կ՚առնեմ : Աանգոլխը
մասմաքոլր
, գռրղասլատ ու
րազրիքներր
քնարակռւահ
եւ Հաճոյատեսիլ
; Ան -
միքասլէս
այցելուին
ուչր կր գրաւէ
ստկայն
Հան–
գիպակաց
Հսկայ
սլատռւՀանը։
Ասկէ առաք
երկու
անգամ
Հանգիսլահ
էի ՛կատ ր իարքա րան : Առաքին
ւո րելու»
^"ԳԸ
, գե րա կատա
րնե
րոլ գասա
լքռ
ւթիւ
նր (յաճախ
փորձի գալէ վերք,
ներկայացումէն
երկու
օր առաք կը յայտնեն թէ սլիտի
չմ ասնակ -
ցին)։
Այս բոլորը կըստեղհեն
մեզմացուցիչ
պա
րագաներ : Բայց
չմոռնանք որ
Հասարակութիւնւը
պարտաւոր չէ մանել այգ
մանրամ
ասնութեանց
մէի
վերքին
գիտոզոլթիէն
մը,
գերակատարներ
ունինք , չատ տաղանգաւո
ր , որոնք սովո
րութիւն
ըրահ
են երկու
— երեք խօսք
աւելցնել
բնագրին
վրայ։
Այս պարաղան
գիտահ
էինք Պ՛ Գ՝ Վ^աՀանի
ել
ուրիչ
ներկայացումներու
ատեն
յ
\յորէն աե -
սանք Աոլիէռի
Համար
իսկ՛ • >
ԸնգՀանուր
առում ով Հասա րակութիւնր աս -
տիճան
մը գոՀ մնաց ներկա յացում
էն : Աւելի գոՀ
պիտի
մնար , եթէ նկատի
առնուէ ին
սովորական
գաըձահ
թերութիւնները
Գերակատարներէն
լաւագոյնն էր Պ՛ Ա՛
Գըմ–
րէ թեան
, թէեւ
աւելի
յաքող տեսահ
ենք
զինք է
Թերեւս
անոր ալ չատ լալ չէր վայլահ
թարգմա–
նութիւնր
: Պ • Տ է րվիչեան որ ա յս անգամ
գերքԼ
գիտէր
, պարկեչտօրէն
կատարեց Տոն ժռւանի գե–
ՐՐ : Աւելի տկար
էին
մ իւս
գերակատարները
,
րացիՊ– Գ– ՎաՀանէ
ԼՓիէռօ)։
Օր–
ՇաՀինեան
ԼՏօնա էէվիրս՛)
1
որուն արուեստր
գնաՀատահ
ենք
ուրիչ
առթիւ
, չէր տ ի ըացահ
ՀերռսուՀիին
նկա -
րագրին : Օր • Ա ավատեան
սլա րս կաՀ ա յ սիրող
մը,
փոքր գեր մր ունէր
(Շառլօթ)
ղոր կրցաւ
տանիլ
Համեստ
տաղանղով
մր։ ԳնաՀատելի
րայց անրա
ւարար
էին միւս գերասաններուն
ալքանքերր :
ԱՐՓԻԿ
ՄԻԱԱԲԵԱՆ
անգամ
հննգեան
վկա
յագ
րի մը առիթով եւ երկ–
Ր"ՐԳ անգամ պատր իա րքա կան
լձւա րութե ան օրր :
Այն ատեն
մեղքցահ էի Հայոց Պատ ր իա րքա րան ին ,
ինչո լ մեղքս
պաՀեմ
, ատ
ինչ անվւո լթո ւթ իւն ,
՜էնոլթիլն
, փռշփ եւ աղբ : Ամչցած
էի : Հիմա
ու -
րա իսո ւթենէ
ս ել Հպա րտո ւթենէ ս կուրհքս
ուււե -
ցաւ , առաքփն իսկ ակնարկին :
ՊատոլՀւսնր
ամ րո ղքո վ ին քակուահ
նետուահ
է եւանոր տեղնոր փեղկերով
չրքանակուահ
Հաստ
ու կիսաթափանց
Հսկայ ապակիներ
, որոնք
լոյսին
գիմ աց կապտաւռւն
Հաճելի եւ տպաւորիչ
տեսա
րան մր կըպարղեն : Երկու
րանուռրներ
ւիերնա -
մ ասին տախտակ
աստիճանները
կը քերթեն
, կը
լռւան ու ելակի
ղ ոյն քնա րկով
մր կո փա
յլե ցնեն
ւ
վեր քիւն յարգա րան,^ է : Արգիլռլահ
է Հիմա վեր
ելլել
այստեզէն
:
՝
Կր վե րաղառնամ ուքովնտի
սանղուղէն
կբ
բարձրանամ
Բ. յարկ ; Փա
յլուն ու մ աքուր պա -
աերուն
քովէն
լայն
նրրանցքր
կը մտնեմ ;
Բոլոր
գոլռնե
ր ր ներկուած
են : Ջեղունր
իր
գեղակերտ
առարկաներով
ու զարղերռվ
ապարանքի
մ ր նռ -
րաչէն
ձեղունն է կարծես : Հաճո յատեսիլ
ճաչա -
կաւոր
փղոսկրի
գոյն եւբոսլական
ներկով
մր
ներ
կուած ենմեծ գաՀ
լիճ ր , փոքր
ղաՀլիճբ
, Պատ -
րիարք
Հօր ա չ խտտա սենեակր եւ րո լո ր մ իւսներր
I
իսկ սլատե ր ր ամբողքովին
պատած ենֆրանսա -
կան
եւ. ամերիկեան
ք ո է մ
գոլն
թուղթերով
: Պատ
րիարքին ա չխատասենե
ակը իսկապէս Պատ րիա
րքի
վայել աչխատասենեակ
է, Հոգեւոր
պետի
մբ
Հիւ
րեր
րնգունելու
վայել
սենեակ
մր, որուն պատե—
րբ
մ ասնաւո ր Հող ած
ութ եամբ պատած են
անուչ
ե լակաղ ո յն Հաղուագիւտ
թուղթով
մ ր , զո
րգերբ
լո լա ց ո է ած ու մ աքուր
, լ^կուգեփա
յտէ , սեղանբ
բաղկաթիկն
գաՀ
ին առքել,
խիստ
ճա չակաւոր ^
թէեւ
քիչ մր փոքր ։
իսկ
ինչ որ նորռգուած
ու
բոլորովին նոբ
կերպարանքով
մ ր
մ էքտեղ
Հանուած
պատր իար -
քար անին կուտա
յ իսկական
պալատի
մր ե րեւո
յ -
թր, մեծ գաՀ
լիճն է , գեզեցիկ ու չքեղ
իր Հիա -
նա լի ձեղռւնովր
, ո րմ է կախուած
Հսկայ եւ բաղ–
մաճիւգ
քաՀր,
ոսկիի պէս կր վառի,
ճերմակ
ամփ.ՈՆլ5(^^Հ»
ծտղիկնե
րոլ պէս րռնած
: Բոլոբ պա–
տուՀաններռւն
նոր վարագոյրներ
կախուած
են
է
Անգլիական
անուանի
Հաստատռլթենէ
մր
ատենօք
գնուած
մեծարմէք
րաղկաթոռներ
ու
աթոռներբ
որոնց բարերախտարար
ոչ ոք յա քողած է գր^
պիլ
ամայութեան
վեց տարիներուն
ամբողքո -
վին փրկուած
են իրենց
տար
ինե
րու
փոչիէն
ու աւր^
տէն եւ սրրոլած ու մաքրուած
ել
ք^ւարակոլած՛
են : Այվազռվսքիին
երեք 1^ապ\օներբ
տեղաւոր -
ուած
են :
Եւ արղէն
, երրկբ չրքիս
գաՀլիճէ
ղաՀլիճ ,
սենեակէ
սենեակ
, կարասիէ
կարասի ու պատու -
Հանէ սլատոլՀան
, կր տեսնես որ այլեւս
Հին ու
մին
փեզկերոլ,
դուռներռլ,
մարմարներու
եւ քա–
րերու
Հեաքն ու յ ի շատակն
անգամ չէ մնացած
:
Նոյն
Հռղածոլթեամր
եւխնամքով,
բայց բա
ւական ճիգ ու քրտինքով
կարելի է րսել
Հիմնո -
վին
, կե րպարանափոիսուած
եւ ա րգիական
խազաղ
ու Հաճելի Հանգստավա
լրի մր վերածուած
է վեր
նայարկր.
Պատրիարքներու
ննքասենեակն
ույա -
րակից
սենեակներր
: Արգիական
խոՀանոց , յախ
ճապակի ու ծուփ ծուփ
մ աքրոլթիւն
,
Օգա
յին
կազի
քերմոց,
սիրուն
լոգարան
, մաքուր ու կոկիկ
ննքասենեակներ
, աղուռր
մաՀճակալ^ւերով
:
ԳՊՐՈՑ ԿԸ ՇԻՆԵՆ
ԽԱՐԹՈԻՄԻ
ՄԷՋ
ԽԱՐ ԹՈՒՄ,
(Օաո-աջ), 14
Մարտ
(•ղանա -
ւով)
ԱՀ^ Վրկին
երկինքի
ճամբաներով
խաբ–
թում
իքանք :
Եւրոպայի
տաղտկալի ու Հեւ ի Հեւ
կեանքէն
Ավ՚րիկէ
1
ուր օրուան
րնթացքին
քրտինքներու
մէք
ԿԸ լ"Գ՚"նք
է
ւ՛սկ
դ1՚Հ^Ր^երր
աստզերը
կը Համ -
րենք
. . . :
Անցնինք
մեր Համրանքին : կր գիմենք
ԱգԳ ՚
վարչութեան
նախաղաՀ Պ՛ Շ– Վանեանին
, ռր
միչտ խանղավառ
է եւլաւատես՝
ապաղա
յի մա -
սին։
Գաղռւթին
անղամներռւ^ւ
թիւ֊բ կբ մնայ ան -
փոփոխ,
800
Հոգի :
Գաղու
թ ին կը պակսԱ
Հայ բմչփկ
մ բ
որուն
Համար
Աղգ.
վարչութիւնր
ի վի՛ճակի է
մուտքի
ու րնակոլիմեւսն
արտօնութիւն
ստանալ
տեղական
ի շիանո
ւթիւննե
րէն :
Աղգ
՚ վար էութիւնր ա յս օրերս քաղաքապե -
աական
իշիսանա թեանց
սլիաքւ ներկա յացնէ , արգի
ոճով
շինո ւե լիք Հայկական
գպրոց
ին նաիսագիծր
է
Պ– վանեէոն եո յուսայ թէ շուտով
պիտի
սկսի
շէն–
քին
կառռ..ցւ։ւմր : Նոր
գսԱ՚՚՚ցր
պիտի
ունենայ
մեծ
ս րաՀ
մ ր,
մ ատուռ
մ ր ուր կարե
լի պիտի
Ր1 /ա
յ
կրօնական
ս։ րա րո ղռ լթ ի։ ններ կատարել :
Այցելութիւն
մրն ալ կուտանք
գպրոց
ին տես
չու Հի Տիկխ՛ Ա– վեցմալեռնին
: Աղնիւ տիկնոք ա–
ոաքին
խօյքերր
անմիքապէո
մեղի
ցոյց
կուտան
իյ Լ որքա
՚7ւ
կր սիրէ իր ա շա կե ր տ -
աշակերտուՀի–
ներր , որ
–1եց
մասին կ Ա՛րտայայտուի
մասնաւոր
ի–ան գաղտ տան քով ; Բո լո րն ալ ու քիմ ու
խելացի
են , կ՚ըսէ : Գաղու թին բուոր
րնտանիքներր
իրենց
զաւա կներ ր անխտիր նախ Հ ա յկական
գպրոց կը
զրկեն : Տիկինր կր յուսայ թէ շուտով
նոր գրպ -
րոցին
շէնքր
կ՚աւարտի
, որով պիտի
կրնայ
բար
ձրացնել
ղպրոցին
մ ակարգակբ ու ամ րացնել
Հի–
մերբ,
Հայոց
լեզուի,
պատմութեան
ու գրակա -
նութեան
գասերուն
է
Բարի
լուր
մրն ալ վենետիկի
մեր
Մխիթար
եան
Հայրերուն
Համար : Պ՛Շ– Վանեանի
ու Պ • Մ *
Փափազեանի
նախաձեռնութեամբ
Հանգանակու
-
թեան
մ ր ձեռնարկած
է գաղութր :
Հանգանա -
կութեան
նպատակն է նախ ղաղութին
Համակրան
քր
յա յտնե
լ , իսկ եբկրորգ
քաքալերել
Հայրերը ո–
րոնց
մ շակութա
յին աշխատանքը
անխտիր
րո լո ր ին
կողմէ կր զնաՀատոլի
է
Շուտով կը
վերագառնանք
Նւրոպա
մեր ամենօրեայ
սլա յքա
րնե րռւն :
Խարթռւմբ
մեր
Հողին կրակով ու
մ եր
Ա՛չքերը
լոյսով
լեցուց
, իսկ մեր
Հայրենակիցները
կրկին
մեղ Հայ մկրտեցին
է
ն .
ԱԱՐԵԱՆ
^ՀՈՄԱՆԻՇՆԵՐՈԻ
ԲԱՌԱՐԱՆ
^ ի
Հեղինակը
<ք.ՄիՀրան
Ասքանազ»ն է , ելռչթէ Եղիազար Ա
ու–
րատեանր,
ինչպէս
Հաղորգած
է
Երուսաղէմի
Պատր
. ՏեղապաՀ
Եղիչէ Վ • Տէրտէրեան
յ
իրազեկ
տեղեկատու
մ ր կբ ճչգէ
«,6ուսարեր»ի
մէք թէ
րառարանր կբ գտնուի ռչթէ Ասքանազի
կնոք,
Տ իկին կարտինէ
ի մ օտ , ա յլ Երուսազէմ
ի վանքը ,
կամ
Գուրեան
Աատենագարանին
եւ կամ Զեռա ^
ղ րատան
մէք։ Ա իսա լ է նաեւ ՏեղապաՀ
ին գրածը
,
թէ Եղիազար Ա ուրատեան
պատրաստած
է քննա -
«8ԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(8)
կ. ՊՈԼՍՈՑ
ԳՐ11ԻՈՒՍԸ
Ա.֊
ՊԱՇԱՐՈՒՄԸ
Խեղճ կոստանղին
ումին
առքել
խռնարՀելռլ
ստիպուած
, բաւականացաւ
ա յն աաեն Ա
ոլլթանէն
պաՀանքելով
ոբ պէտք եղած
Հրամանբ աայ, որ
պէսղի
գղե ակին
չինու թեան ա շիսատող
բանուո բ -
ներն ու պաշրպօղոլքներր
շկողոպտեն
էՐք^Կ^յ
բնա կչռ ւթիւնր ;
Աուլթանր
, ա յս
խնգրանքին
ի պատասխան
Հրամ ա յեց որ մ արգոց եւ կենգան
ինե ր ո ւն՝
բոլոր
ա յգ
րազմ ութեան
անՀրամեչտ
սնռւնգը
գրամով
գնեն՝
չրքակայ
յոյն
գիւղերէն : Բայց
յոյն
բնակ -
չութեան
գրգռութիւնր
իր գագաթնակէտին
Հա -
սալ, երբ թուրք
րանոլորներբ
քանգեցին
Ա. Աի–
քայէլ
Հրեշաակապետի
Համբաւաւոր
եկեղեցին :
կարճ խօսքով
, ճշմ արիտ պատե րաղմ ական
ւԼիճակ
մբ սկսաւ
տիրել
քիչ ատենէն ;
կա յսրր
, տխրած
, ուզեց
ղինո ւո րն ե ր
ղրկել
գո րծաւո
րնե րբ վռնտե
լու ել սկսուած ա շխատու -
թիւններբ
իսկոյն
քանգելոլ
Համար։
Բայց
իր
Հա
ւատար իմնե րր գարձեալ
արգիլեցին
ղինքր՝
լա լա–
գին ապա ցու.ցանե լով իրենց
ան կարո զու թիւնր ;
Ա ուլթ անը , իր րնգարձակ
կա յսրութեան
մ էք
Հբովաբտակ
Հանած էբ ոբ բոլոր
իբ
Հպաաա1^երը
եւ ճորտերը
Եւրոպայի
ել Ասիոյ
բոլոբ
նաՀանգ -
նե րուն կառավարի
^երր
, պարտաւո
ր է ին
իրեն
շինանիւթ եւղռրծաւռր
ղրկել,
իր այնքան կարե -
ւորռւթիւն
տուած ա յգ
րերղին
չավւազանց
արագ
շինուելուն
Համար։
1452/
Աարտ
2(տին , ինք ան-
ձամ ր ումեգ
րանակի
մբ գլո՚-խբ
անցած
, . Հասած
է ր տեղին
վրտ
յ , մ ինչղեռ
իր
Հ րամ անովբ
ղօրա -
ւռր նաւատորմ
մ ը Կ է լի պօ լո ւի ել
Տարտանէլի
խարսխարանր
թոզլով
կ՚երթար
վոսփորը
գրաւելէ
Պարպարօ
նոյնիսկ
կ՚ըսէ
Ի^՚չ "Բ
Հաւանա
բար
սխալ է թէ Աուլթանր
ա յգ նաւատորմ
ով
եկաւ
Պո լսո
յ մօտ : Իր նե րկա
յութիւնր
, որ մեծ
աշխաւոռւթիւննե
րուն
իրական
սկզրնաւո
րութ
իւնբ
եղաւ
, գործաւորներուն
խանգավառութիւնր
ա -
ւելի եւս գրգռեց ՝. ինք անձամբ
ռրոշած էր բերգին
տեղր , վոսփորի
ամ էնէն
նեղ կէտին
վրա
յ , կիւ -
Դէլ^էի Կ""^ Պ՚՚^ԳԷԼ
ՀԻ""՚ՐԻ
բերգին
ճիշգ
գէմր,
ա յսօրուան
Անատօլու
Հիսարր։ Ա յգ
առթիւ
քան–
գել
տուաւ Ա . Միքալէլ
Հրեշտակապետի
եկեղե -
ցին , վոսվարի
Հնամենի եւ փառապաչտպանբ
տ
Նոր
րերղր
է
որ Պօղաղ
Բէսէն ալ կբ կո չուէր
, եւ
ճիչգ ու ճիչգ Ա . Տաճարին
տեղւոյն
վրաւ էր չին
ուած
, կառուցուեցալ
մ ասամ ր ա լգ չէնքին քա -
րերով եւ Հրաշալի
սիւներովր։
Երիաասարգ
Աուլ
թանր
չէր ղաղրեր
իր նե ր կտ
յո ւթե ամ ր ր քաքալե -
րէ
զո րծաւո
րնե ր ր , որոնք
իր բարձր
ղեկավարոլ–։
թեան տակ կ՝աչխատէին
: ^Բաթաֆիքիա»
Կ"չ ՜
ուած
տեղր
րաղմաթիւ
Հսկայ
կիրի փուռեր
չին -
ուեցան : Ամէն
օր ա լգ
տեղէն
աչխատութեան
վա
յրր կր փոխադրէ
ին պէտք եղած
կիրր ՚
Տեսնուեցան
բարձրաստիճան
սպաներ
, փա -
շաներ , որոնք Ա ուլթանին
Հաճելի
/քէքք^ւ
Համար
անձամբ
կ^աշիսատէին
, քար կը կրէին,
չւաղախ
կը
փոիսագրէ
ին : Պատմ
աղի
րներր , ան չո ւչտ , քիչ
մ ը
չափազանցութեամր
կ՚րսեն թէ Հինգ Հազար
րան -
ոլորներ ու քարակովւներ
, տասր
Հազար
օղնա -
կաններռւ
օմանգակռւթեամբ
, անգագար
աչխա -
տեցան
մինչեւ
բերգին
վերքնական
չինութիւնը
Աշխատաւորներու
ամ էն մէկ խում բ իր գատ
բին
առաքնորղութեամ
ր կո լգա ր ա շիսա տութեան
վա
յ–
ՐՐ : Ամէն գործաւոր
, իբ երկու
օգնականներուն
Հետ պարտաւոր էր անպատճառ
օրր մէկ գրկա
->
չափ պատ
Հիւսել
, ա յլապէս կբ պատմուէ
ր
է
Ցա–
րատեւ
երթեւեկ
մ ր մ իացուցած
է ր երկու
եղերք
ներր : Գուկաս կր սլատմ է թէ չինոլթեան
փա
յտը
Նիկոմիգիայէն
կամ էրէ
յ լիէն
կը բերէին,
իսկ քա–
բերբ Պանտրմայէն
։
* Բիչ ատենէն
րազմ աթիւ ա չտա րակնե րով ա
յգ
ե ռանկիւնւաձեւ
լձւգարձակ
չրքափակր
, որու ա
յն
քան նկարագեղ
տեսարանբ
այսօր իսկ
տակաւին
Հիացում կր սլատճառէ
, մարտաՀրալէրի
մբ պէս՝՝–
բա րձր ացա
լ վոսփոր
ի
Հ իւս . ափունքին
վրա
յ : Ա–
ւ
մէնէն մեծ աչտարակներէն
երկուքը
ցամաքին
կող
մը կը նայէին եւմէկ Հատր՝
Վոսփորի։
Պարիսպ—
ներր
20
ոտք լայնութիւն
ունէին եւ աչտարակնե–
րոլ պատերր
, ռրոնց գագաթր
կապարէ
գգակներ
էին գրուած
,
32
ոտք լա յնութիւն
ունէին : Ծ ո -
վեղրին
վրայ
խոչռր
թնգանօթներ
, Հսկայ
ռմ բա -
ձիգներ
, որոնք կծկտած
գաղաններու
կր
նմանէի
ին , ամրողքուիփն կբ տիրապետէին
նեղուց
ին անց–
քին
վբայ :
Fonds A.R.A.M
