լ
^^ԱմԱձԳԱՑԻւ* ԼՍԱՐԱՆ
ՀԻՆԳԵՐՈՐԳ
ԳԱՍԱիյՕՍՈՒԹԻԻՆԸ
& Համազգայէն
» լսարանի 5րգ գասախօսու
-
թիւ-՚եր
աեղի
ունեցաւ
Մարա
9/
իրի1լոլնր։
Գա ֊
սախօսն էր Պ– Արչակ
Զօպանեան եւ նիւթր՝
«Հայ֊,
կական
բանասաեղծութիլնր
ֆրանսական
գրակա -
նութեան
մէչ»։
Բաղմաթիլ
ունկնղիրներ
հեաա ֊–
քրքրութեամր
ունկնդրեցին
ղյսսախօսը, որ ըոալ
ամէնէն աոաշ, թէ մերբանասաեղծական
արժէք–
ներու
ծանօթացումր
Ֆրանսացիներուն
չէ կա -
աարոլահ՜ պէաք եղաէք չափովդ •
Պոլսոյ
կեղր. Վարժարանի
նստարաններուն
վրայէն է , որ Պ • Զօպանեան
,
առաշին
անղամ
թարղմանած
է Պեարոս
Գոլբեանի
քերթուածներր
եւ վաբմարանի
ֆրանսացի
ուսոլցչվւն
միշոցաւ
ոլ
բաւական
վարանումով
ղրկած է՝ այգ
%բշանին
Պբիւքոէքի
մէշ Պ. Լ աքոմ փլէղի
կողմ է
Հ րատա ~
րակոլած
դրական պա ր բե րա թե ր թ ին :
Հրաաաբա–
կիչր տպած է այղ քերթոլածներր
մեծ ղնաՀա ֊
տանքով թէ հեղինակին
եւ թէ պատանի
թարգմա
նիչին համար;
Այնուհետեւ,
Պ՝ Ջօպանեան
, Ֆը֊
կարաններր,
որոնք,
կ՝րսէ , մէկ են իրեն
համար
ել երկուքն ալ Տիրոշ խօսքե
րն են ;
էրախտտգէտ
է այդ սուրբ գիբքե բուն համար ու կր
մեղադրէ
այն
անձերր որ կր դատապարտեն
մէկն ու
միւսր,
կամ վայրագ բան մը կը տեսնեն
Ահովային
մէշ,
որ րարիւ Հայր
մրն է..՛
իսրայէլի
հանէպ
մասնաւոր
խանդաղատանք
մր չէ ոբ մղած է ղիս գրելու այգ դրքոյկր,
կ՝րսէ
է
այլ,
վաթսուն
տարիներէ ի վեբ,
Ըէլաէ՚՚վ
Լերմ
րնթերցողր
Հին եւ %որ կտակարաններուն
, չեմ
կրցած
չազդոլի
լ Տիրոշ մասնաւո
ր սէրէն եւ նախ–
րնտրութենէն
որ կ՝երթան
իր անգրանիկ
ղաւկին
\ի սբա
յէլ) :
Կր վերշացնէ
նամակը
մաղթելով
որ վերնան
տա րակու րծո ւթիւններր
Հրեաներուն
եւ
քրիստոն–
եաներուն
մ իշեւ : Երկուքն ալ պէտք
ունին իրա -
բու ; թէեւ իրականացած
են Ե"՚"յի՛
մարգարէին
խօսքերր
, աղատագրուած
է Հրէաստանր
,
բայց
երկիրը
"1Գ*"իկ է : Օւ անչահախնդիբ
սէր չկայ աշ–
խարհի
վրայ :
Փ • Բլոտէլ կը խոստովանի
թէ դրքին
ղանա -
ղան
էշերր դրած ատեն խորհած է թէ սխալ
մեկ
նութ իւններ
կրնան տա
լ մարգիկ
իր ղ րածին : Այգ
վտանղին տակ կը ղտնուի րստ իս իր ա յս նամ ա–
կին
մէշ ալ։ Գմուար
ըմբռնելի
է մեղի համար
իր
այդ
խորհրգապաչտոլթիւնը
որ ղրական
կ^ուղէ
ՐԱալ : Անշուշա
, պէտք է կարղալ
իր դիրքր
աւելի
լայն ղաղափար
մը ունենալու
համաբ այս
մասին։
Բայց
կարելի է որոչ ղաղափար
մը կաղմե
լ իր նա–
մ ակին
վբտյ
յ
Բլոտէլ
անկեղծ
կ՝երելայ
է^ՔԴէ՚^քէ^
Հեա
րայց կասկածելի
իր վարդապետութեան
մէշ :
Գիաենք թէ ան եղած է մեծ առեւտրական
մը, ըլ–
էալէ վերշ Ֆրանսա
քի պետական
նե րկա յացուց
ի չ՜
նե րէն
մէկը օտար
եբկիբնե
բու մէշ; Բր
իստոնեայ
մ լ ^ է որ կըձդտի
քալել
Համաձայն
կեանքի
պայ
մաններուն
եւ ղաբուն
; //ճ.
կր փորձէ
Հաչտեցնել
չաբն ու բարին՝
Հաշտ
ըլլալու
Հ ամ ար
ինքն
իրեն
Հետ։ Ան իւրացուցած
է երկու
կտակարաններն
ալ » մ իացո լցած
ղանոնք
իր՛ մ էշ ; Եւ կր ներկա
յա– ^^^^^^^1^^^^^^^^^ա1^^
նայ
մեղի գործնական
եւ ղաղափարական
երկու
երեսնեբով։
Բանաստեղծ
է ել դրամի
մարդ
է
«ՑԱՌԱԶ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
Հրեաներր
իր արգարացումն
են : Կը Հեաեւի ա -
նոնց :
Բայց
ի՞նչպէս
կ՝ՐԱայ ոբ Տիկին
ժանին
Օշէր
կը դայթակդի
եւ նենղութիւն
կը տեսնէ
Բլոտէլի
այս
դրքին
մէշ։ Պատճառներէն
մէկը
այն է Հաւա
նաբաբ ոբ Բլոտէլ
Պապէն
աւելի պապական
եղած
է ։ Ան կը լռէ , կ՝անցնի
այն
թերութիւննեբուն
վրայէն
ղոբս
Հրեաներր
չեն ծածկեր
իրենք
իսկ
1
կը գրեն
շարունակ։
Կրնայի
ապշեցուցիչ
մէշբե
րումներ
կատարել
Հոս,
Պոլսոյ
ճ ա ւ ւ ս ւ գ Ա է յ թ
թեր–
թէն՝ ուր
ԹՈՆ
(յիմ
յ
րնդարձակ
յօղոլածտշաբքով
մը կը ներկայացնէ
մեղի սիոնական
խոստովանու–
թիւններ։
Բայց
թերթին
սիւնակներ
բ
թ ո յ լ չեն
տար
մեղփ՝ տա րած ո ւե լո ւ : Փ ՝ ՝Բլ"աէլի
կողմնա–
կա լութ իւնր բացայայտ
է , երբ բարի ,
դթառատ
Աստուծոյ
մբ կ՝ուղէ վերածել
վրէմխնդիր
ու ո -
խակալ
ԱՀովան
Միւս
կսղմէ , Փ՛ Բլոտէլ
որքան ալ արգարսւ–
ցրնէ առեւտուր
ր
արգար
իրապէս երբ պար -
կեչտ
սաՀմաններու
մէշ է
չի կրնար
մոռցնել
տալ
անզզայ
վաշիսառո
ւներր։
Մարղկութիւնբ
նը՜
ւասաացուց
իչ բան մը կբ տեսնէ
մ իչտ
ղրամ
ին
մէշ։
Հրեայ
ցեղր
ունի անկասկած
իրմեծ առա -
ւելութիւններր
, իր արուեստագէտներն
ու դի ՜
տուններբ,
իր Հերոսներն
ու մարղասէրները
եւ
Տիկին
ժանին
Օչկր պիտի
նախրնտրէր
ոբ անոնց
մասին
ղրուէբ։
Փ– Բլոտէլ
կոիսած է
մողովուրգի
մը զդայուն
կէտին
վ յ ՚ ա յ եւ բարիք
մր լզելու տեղ
չարիք
մը դործած
է կարծէք,
չկրնալով
թերեւս
պէտք
եղածին պէս պաշտպանել
առուտուր
րանսա
ղալով,
ղարկ տուած է
թաբղմանչական
աշխատանքին
ել ՀետղՀետէ
լոյս ընծայած
է չարք
մը Հատորներ
—
ՇհՅոէտ քօբս13ւ։շտ
(9ւ՝ւճ
ճ՛^Շ3^ձէաւշի
արմանացած
ել արագօրէն
սպառած)
,
Լշտ ՚քաՍ ՜
V^^^տ ^աւտուշոտ
(ՆաՀապետ
Բուչակ,
եւն.),
քՀօտտ–
4 Ճ
.ՈՈ6Ո16
Լեբեք Հատոր հրատարակուած
եւ
երեք հատոր
հրատարակելի
, որոնց
մէկր, նկա -
րաղարգ
, նուիրուած
պիտի
րլլայ
Նարեկացիին)
ել
վերշին
հբատարակոլթիւնր
<ք.Վ • Հիւկօ , Շ ՛՛՛
իք ՕՍԱ։իան ել Լամ՚արթին
Հայկ.
գրականութեան
մէշ^ : Այս բոլոր
հ րատա րակո ւթ իլննե բ ր արմա -
նացած
են ֆրանսաց
ի կարեւոր
գէմքե
բու եւ քըն–
նագատնեբու
ղնահատանքին
:
^Հյատ Հարուստ
է
մեր
գբականութիւնր
, րսաւ Պ– Զօպանեան
, եւ
՛պէ աք է շարունակենք
մ եր ա շխատանքր
,
ղայն
միշաղղային
լ ^ թե բց ո ղնե ր ո ւ բաղմութեանց
ներ -
կայացնելու
Համար »;
Տիչեց նմանապէս,
որ ի՛րմէ ղատ ուրիշներ ալ
ասկէ առաշ տարած ենթաբգմ անչական այս կա
րեւոր
• աշխաաանքր
, ինչպէս
Մ ինաս Ջերտգ , Ն " ՚ ՜
ւարեան
, Օր֊ Ալթիար (որթարգմանած
է Րաֆ -
ֆիի
«Սամոլէթր)
, եւն. :
Գասա խօս ր ա յս
յա յտա րա րո ւթ իւննե րն
րրաւ
ի պատասխան
երամշտաղէտ
Պ • Օննիկ Պէր"ւԿր ՜
եա\ ւի մէկ ակնա րկին : Մ իեւնո
յն ատեն պատաս -
խանեց Պ • Կ • Փօլատեանի
ա յն արտա
յա
յտութեան
թէ իր թաբղմանոլթիւններր
եղած են ^պաղ եւ
ակադեմական
» :
Անդրադառնալով
Պ
•
Լէ՚֊Ք Անտրէ
Մաբսէլի
ձեռնա րկին
նուիբոլիլ
Հա յկ . բանտստեղծոլ
-
թեանց
թարգմանութեան
դասախօսը, իր կար–
գին օգտակար
դտտլ
ղայն,
պայմանով
սակայն ,
"ր ֆրանսացիւ
բանաստեղծին
գո րծակց
ի լալ Հա
յերէն ու ֆրանսերէն
գիտցող
մը :
Գասաիսօսոլթենէն
վերշ
Զօպանեանի
թարդ -
մ անութ իււննե րէն
րնթերց
ումներ
կատարեցին Օր՛
Եւա եւ թաբգմ
ան իչր
ինք
յ
ԱյնոլՀ ետեւ
խօսք
առին
ներկաներէն
տէր եւ
տիկին
Թաղէոսեանն
, Պ– Պ՛ Ֆէյտի,
հ1 ՚
Վչտունի,
Վ՚սՀԷ Օշտկան,
Հ. Բալուեան
, Գբիգոբ
թէլյալ ֊
եան, Ա. Բ րմո յեան , կարօ Գէորղեան
եւ
Հայկու
նի : Տատկապէս
Պ • Ֆէյաի
, Հտյադէտ
Ֆրանսա -
ցին , պատտսիսանելով
Պ • Գ • Թէլլալեանի
մէկ դի
տողութեան
, իմէ Պ • Զօպանեան
ի
ֆրանսերէնր
թերի է , րսաւ թէ րնդՀակառակն
, Պ •
Զօպանեան
բո լո բովին
անսխալ կր ղրէ ֆրանսերէնր
եւ
ունի
սաՀուն ոճ մ ր ։
Լսարանի
նախաղաՀ
ր , Պ • Մ կրաիչ Պարսամ -
եան , փակելով
Հաւաքո
յ թ ր
յա յտաբարեց
, թէ
Զատկական
տօներոլ պատճառով
, յաշոբգ
դասա
խօսութիւնր
պիտի կատարուի
Մ արտ
ՅՕին ։ Պիտի
դասախօսէ
Պ • Գաւիթ
Գալիթխանեան
, նիւթ ու
նենալով Գ . Աունգուկեանցի
գրականութիւնը
է
Գասա խօս ո ւթենէն
վերշ
տեէյ ի
պիտի
ունենան
Ա ունգուկեանց
ի ^իղինակոլթիւննե
րէն արտասա -
նոլթիւնւներ
, երդեր եւ կինտոնեբու
պարեր , նուա
գի
լնկեբակցութեամբ
:
ԾՐՋՈԻՆ
ԹՎԹԱԿԻՑ
֊Կրկ–
ււքաաւ
ւատտւ
ւաւ«
ԿԱՐԳԱՑկԲ ԵՒ
ՏԱՐԱ^ԵՑԼ՚Բ
« Ց Ա Ո – Ա Զ » Ը
ՊՈՒՏ՝Մ
ԾԻԵԱՀ
«ԲԱՑ
ՄԵԶ։
ՏԷՐ...»
՚ • ՚ Որ ողրալով կ արդ ամք սւո. քեզ •
նէ
եբից^
յ,..
Տարին օր մը, Հքաղկաղարդին,
«Գռնբացէք»ի
արարողութիւն
կը կ ատարենք
մեր ժամերուն
մէԼ։
Եթէ
՜՚ինգեբորգ
գաբէն
Հաշուենք
,
Հաղար
^այ • եկեղեցի ել մատուռ,
տարին
ինր
անղամ
«ք՚աց ւէեզ^ Տ է բ » " ^
ադերսած
է Աստուած
Հա
յրի–
կին
1500
տարուան
մէշ, աստեղադոլմար
աղեր -
սանք մր մատուցած
կ՝ ըլլայ Արար չին :
Եւ սակայն,
մինչեւ
այսօր, ոչ թէ արքա
յու -
թեան
դուռը
բացին
այլեւ,
մեր Հայրենիքին
դուռն
ալ փակեցին
մեր երեսին :
Երշանիկ
օրեր։ Երբ փոքր
էինք մեր
երկրին
՚^4^1
կը Հաւատայինք։
Ժամուն
վարագոյրը
Ար -
քա յութեան
դուռն էր , ետեւը նստած էր
Տէրն
մեր
Բրիստոս՝
էբ Հրեչտակնեբով։
Մեր առաշ ֊
նորդբ
քաՀանանե
րով ել դպիբնե բով շրշապատ -
ուած, կըթակէր
լաթէ դրան՝
«
բաց մ ե զ , Տ էր,
զդուո.(ւ ողոբմութեա1ւ որ ուլրալով կ արդ ամք սա.
քեզտ.։
Եւ աՀա, կը բացուէբ
դուռը եւ մենք Հոգե -
ղմայլ կը դիտէ ինք
լուսազարդ
խորանը
։
Մտած
էինք
Արքայութիւն
: Ալ սուրբերուն
եւ
Հրեշտակներուն
Հետ էինք
. . .
Հի՚ն
բարի
օրեր։
Արքայութիւն
մտնելէ
աւելփ
մեծ
իտէալ չկաբ
՛քեղի Համար , իսկ
Արքայոլթիւ–
նր մեր մամուն
մէԼն էբ եւ ուր կարելի էր
մտնել
քառասուն
օբ լուբիա - սիսեռ
ուտելով,
մսավա
ճառին դէմ քէն սլաՀելով,
մայրիկէն
առանց
Հրա–
մ անի շաքար
թռցուցած
ԸԱա
լր տէր ՚ պապա
յին
իս՚ւստովանելով,
իւթման
երեկոյին
Հաղորղուելով
եւ եկեղեցւոյ
մէշ, տիրացուի
կամ մոմակալփ գեր
կատարե
լով
....
Վախցաւ
Աստուած
հայրիկը : Տեսաւ ոբ բո -
լոր
Հայերր
արմանի են երկ
^ւից
Ա .Արքա յո
լ
թե ան ,
ուրեմն
մ իւս
ազղերը
, որ աւելի
ումեղ եւ Հա -
բուստ
էին, տեղ պիտի
չմնար
անոնց։
Պինդ մը
ւիակեց
դուռը՝ Խ . Հայաստանի
պէս եւ մաղով -
մաղելով
ներս աոնե
լ սկսաւ
Հայերը։
Նախ
աղդին
բարերաբներր,
ապա Բարեդոր -
ծականի
վարիչներն
ու ^բարեբար
անդամնեբր
» ,
եւ ասոնցմէ
ետքն ալ, եպիսկոպոսական
սուղ դամ–
բանականով
յանձնա րտ բո ւածնե
ր ր • » •
Բայց ապերաիւտ
չրԱանք։
Եթէ Հայր Աստ -
ուած փակեց Արքա յութեան
դուռր
մեր
ժոդովոլբ–
դին դէմ , բացոլեցան
բոլոր
երկիբներու
դռները
Հայութեան
առշեւ։
Եւ–, Հայր,
ամէն մէկ երկրի
լեղւով ^Բաց մեղ , Տէր»
մը յարմարցնելով
կար–
գագրեց
ղործը։
՝՝•
Մ եր մէշ, գսւնուեցան
ճարպիկնեբ
ալ ,
րրոնք
նոր տեսակի
•Հրաց
մեղ, Տէր՝»ով
մր
ՀայՀ։։յե–\
լով
ք1.Գաշնակ»ներուն
, կրօնքին
աղօթքին
, տէբ–՛^
ւ՚էրին — վարղապետին
եւ
կապիտալիստ5,ձր/ււՏ*, |
յաշողեցան
մտնԼլ
խորՀբռային
ղրախտը. • •
Ներկայի
Հ Գռնբտցէ քր» ։
—. 1քօ՛ ,
իԴչ աղուոր
«բ ա ց մեզ. Տ էր »
մբ քա
շեց մեր Զուլենց
Մ արտիկին
տղան տիրացու Աբ -
դարբ։ Այդ «Բաց
մեղ, Տէր»ին ոչ թէ
Արքայու
թեան՝
ւ՛ւյլ թսւռալւրին
պալատին
դուռն ալ կըռ–
նակի վրայ կը բացուի
աոէԼւդ
•••
կ. ՊԵՏՈՒԵ ,
(6)
կ. ՊՈԼՍՈՅ ԳՐԱԻՈԻմԸ
Ա.—
ՊԱՇԱՐՈՒՄԸ
Վերադառնանք
Պոլիս
։ կոստանդին
Տրակա -
Գէս , դաՀը
բարձրանալուն
պէս , խորՀտծ էր ՚" -
մուսնոլթիլն
մը կնքել, ոչ միայն
մառանգորգ
մը
ունենալու,
այլ մանաւանղ
այդ տաղնապալփց
մտ—
մանակներուն
մէշ կայսրութեան
անհունապէսան–
հ րամե շտ օտար
ղա էակցութիւն
մ ը
ապահովելու
Համ
լ
՛Ր՛–
•Ո֊եւտբ
ականները^
Ն • ԱԱՐԱՖԵԱՆ
կոստանդին
առաշին
անղամ
ամուսնացած
էր
քսանրչոբս
տարեկանին՝
1428
Յուլիսին
, Մագթա–
ղինէի Հետ : Երիտաարգ
իշիանոլՀին
որ Հաւա -
նարար իր ամ ուսնո
ւթե ան պաՀուն
օր թօտոքսու
-
թիւնր
լ^դունած
էր եւ որ իբրեւ
օմիտ իր
ամուս–
նո յն կր բերէ ր Ա՛ օրա
յի , Համ բաւալոր
դղեակն ու
քաղաքը
, բիւղանդական
անունով
կո չո ւած
էր
Թէոդորա :
1441/
ամբան,
36
աարեկան
Հասակին
, իր եղ–
բօր ՅովՀաննէս
կա յսե ր փափաքին
դոՀացում
տա
լու եւ կայսերական
լ^տանիքին
ալ
մառանգորգ
մ ր ա պաՀ ո վե լո լ Համ ար Կբստանգին
վե րամ ուս -
նացաւ
Լեսպ՚ւսի
լատին
իշխանին
Տօբինօս
Ա՛ի
աղշկան՝
կատարինէի
Հետ : կա յսե րական
նաւա–
տորմին
գլոլխը
անցած՝
Տուչփսի
վերշը^ այդ կդ–
ք^ղին գացած էր իբ երիտասարդ
նշանածին Հետ ա–
մ՚ուսնանալոլ
Համար , բայց
1442
Օգոստոս ամ -
սուն խեզճ
իշխանոլՀին
կը մեռնէր
Լեմնոսի
մէշ,
իր ամուսնոյն
Հետ այդ դղեակին
մէշ ամբողշ
ա—
միս
մ ը թուրքե
բուն
կողմ է պաշտ րուած
պաՀուն
յ
զգացած
վախերոէնւ
հետեւանքով
:
Վեբամուսնոլ–
թի^Ը
ամուլ
մնաց , կոստանդին
ոեւէ զաւակ չէբ
ունեցած ։
Այնուհետեւ,
բանակցութիէձէնեբ
տեղփ
ունե
ցան կոստանդինր
երրոբգ
անգամ
ամուսնացնեչոլ
Համ ար : Այգ փո րձե
րէն ոչ մէկր
յաշո
ղեց ալ սա
կտյն : Ա ասնաւորապէս
Վենետիկց
ինե րր այգ ձա–
խոզութեան
Համ ար ոխ կապեց
ին
կա յս
րութեան
գէմ։
ՄէՀմէտ
բ. Գարամանի
իպրաՀիմ
պէկի դի -
մ ադրութեան
յաղթելու
Համար կարճ
մամանակ
մը Անատօլոլ
մնալէ ետք. Աղբ իանուպո
լիս դար -
ձին , Տոյները
բոլորովին
կղզիացնելու
Համաբ
,
Հաչտոլթիլն
կնքեց մարգու
մը Հետ, որ կրնար
ի–
րեն
ահա րկո
լ մ րցակից
մը րլէալ
՚ ա յս էբ նշանա–
լոր Եան Հիլնեատր
, թ բանս ի լվանիո
յ
Վօյվօտ ,
Հունղարիոյ
խնամակալ,
եւ Բօսովայի
պատերազ
մին Համբալաւոր
Հերոս :
Տետոյ
երիտասարդ
Ա ուլթանը իր սեւեռեալ
գաղափարին
վեբադար
-
ձաւ.
Որ
էր գրաւել
Պոլիսը եւ այգ արտաքոյ
կար–
գի յաղթանակով
իր բոլոր
նախորդներուն
փառքը
պանծացնել
։
(Շ«ր.).
Fonds A.R.A.M
