1
էէ. ոչ ալ ուրիչնՍրշ թէ յիչոլած
աապա՚հագ/՚րԱ
Տակոբ
ՇաՀամիրէանցինն
էէ
Պ– Վաչէանյ
ոչ լսած է
օչ
կարգայած
վճառէս։
Ջի գիաեր,
հ ե աեւաբար
, թէ ինչ թօաե–
ցայ
ել. թէ ի՞նչ նպաաակով
յիչեցի
Մալաքքայի
աասչանագրին
քանի մր տողերր;
Հակառակ
ա -
՛՛որ,
յաւակնոլթիլնը
ունի Հսխաբ
մ ատնան չե լո ւ •
Եթէ
Հայ աղա տագր ական
չարմման
սլաամ
ութիւ–՜
նր եգաա– րւլար
Հ.ճաււ^րս նիւթր եւ Տակոր
ՇաՀա՛–
մ իրեանի։սնունր
յիչած
չրլլա
յի ,մռոա
^11Նմմր
գոր՜
ծած
կ՚ըլլայի եւոչ
ս խ ա լ ։
էյիլթս ատիկա
չէր։ Ե~
թէ Մ ա լաքքա յի տապանագիր
ր քանդակուած
րլ ՜
լար
օաար
երիաասարգի
մը կամ օտար
աարէց
ան–
Ր էէբՒ՚^է՛^՛
՚Լբալ, այդ սլարագային
է որ որ––
խալ մր գործած
կ՝ՐԱայի : Ըսելով
թէ
հայ երիտա
սարդի մր
տապանագիրն
է : իրեն
Հաճելի
ՐԱ՚"յ
կամ ոչ,Պ– Վաչեանց պէտք է գիտնայ
որ
յիչուած
տապանագիրը
ՀլՀայ երիտասարգ^ի
մը կը վերա -
բերի ,
Թէ այգ Հայը Յակոբ
Շամիրեանր կամ Շա -
Համիրեանն է, ծա՚՚ւօթ է տապանազրին
արձանա -
դրութենէն
, ղոր Պ • Վաչեանց չէ տեսած
ոեւէ
Հրատարակութեան
մԷ9 : Այլապէս
գիտցած
պիտի
ՐԱար որ Հայերէն
ս։ րձանաււ րո ւ թեան
մէ9
ննչեց–
եալին
անունն է 8ԱԿՈԲ ՇԱՄՇՌՇԱՄԵՆՑ,
իոկ,
Հոլանտեբէնինմէչ՝
Յակոր Շ ամիր :
իբրեւ
յաւելուահական
տեղեկու
թիւն
աւել -
ցրնեմ որ այս
ՀնգկաՀայ
Հա յրենասէ
րնե բուն
մաս ին մ եղի դա սա
լ անգո ւած է , "՚-րէ
Լ նիւթե
բու
Հետ, երբ Հազիւ
(4
աարեկան
էինք, եւթէ տա–
պանագբին
նոյն աոգերը,
ուրիչ
առիթով
մր եւ
միչտ առանց
անուն տալու,
յիշած
եմ
1946/5,, Ա–
պ ա դ ա յ
մ է չ ֆրանսերէն
լիզոլով
Հրաաարակուած
յօդուածի
մ բ մէչ
ւ
Յակոբ
Շամիրբ,
ՇաՀամիրեանր
կամ Շամի -
եան մե^ւած է
երիտասարդ, 29
տարեկանին
, ծնած
ՐԱալով Աատբաս
1745^5,
Լթեբեւս
Յունիսին կամ
Յոէ-լիոի
սկիզբր)
, թաղուած է Յուլիս
1774/5,1
Պ–
Վաչեանց
ինք է որ սիւալներ գործած է
Յակոբ
Շամիբը
1726/5ւ
Համատան
ծնած
ցոյց աուած
ըը–
լալով։
Բացարձակապէս
ճիչդ է, Հեաեւաբար
, որ
Մալաքքայի
մէք \774ին մեռած
անձր,
որուն դե -
րեզմ անին վբա
յ յ ո ւ զ ի չ արձանադբութ
իւն
մ ը փո–
ր ագր ուած է,
հայ երիտասարդ
մ րն է ։
ւ
Աւելի
չերկարելու
Համաբ
, զանց
կ՚առնեմ
յ
իսօսիլ Յակոբ
ՇաՀամիրեանի
կամ
Շտմիրեանի
ւ՚ում Շամիրի կամ
Շամո.շամենցի
Լթերեւս
ՇամւԼ–1
օահենցի)
Պարսկաստանէն
Հնգկաււտան
վւոխա -
դրած
տպարանին
, իր Հրաաա րակած
դո րծե բուն
Ււ. Հա յրենաս իրական
ղո րծունէութեան
ու ծրա -
զիրներուն
մասին։ Պ՛ Ա՛ Վաչեանց
Յակոբ Շա -
միրի
Հայրր՝ Աղա Շամիր,
ծնած
1723/5» ,
Նոբ
Ջուղա , չփոթած է անոբ
ղաւկին Հետ, եւ իր ար––
ւած
մնացեալ
տեղեկու
թիւններուն
մ եծադո
յն մա–
սըքւ ալ սխալ է ։ Բայց Հոս տեղը ԼԷ այգ
սխալները
մ ատնանչելու
է
՛Պ՛ Վաչեանց
ի յօդուածին
երկբորգ
Հաաուա–
ծը
նիւթէն
չեզում
մրն է եւ առնչոլթիւն
չունի
ինծի
Հետ։
Բայց
վերչին
Հատոլածր
կր^ սլարոլ -
նակէ վեբաղրոլմ
մը, որուն
մասին՝
յաչորդ ան-
գամ
։
Գաղոէթհ
գաղութ
ՏԻԳՐԱՆ ԽԱՆ
աէԿԵԱՆԻ
ԱՆՋՆԱԱՊԱՆՈԻԹԻՒՆԸ
է
Մարտ, 1951
ՀԱՅԿ «1ԷՐ*ք|ԷՐԵԱ՚ե
Ամերիկհա& թ ե ր թ ե ր ը եետեւ֊եալ տ եղե կ ու -
թիւնՍերը կը եաղորդեն Տիդրան Խան փ էլէ կ ե անի
անձնասպանութեան մասին
Ոոաիկանութիւնր
կ՝րսէ , որ Խանին
Հողաթա–
փերր
իրարու
մօա դրուած
էին այն
պաաոլՀանին
տակր , ուրկէ վար ցատկած
էր
է
Հնո ւ թ իւննե
բու
առեւտբականր
վար նեաուած էր շապիկով
եւ
չասլկբնկե
բով ;
քՀ5,
Հիւանդացած
էբ ելքթին
մէչ
բորբոքում
ունէր;
իր ինքնասպանութեան
օրր Հիւանդապա -
ՀոլՀին եկած
չէբ ,եւ պանդոկին
միւս
վարձակալ–
ները աեսած
էին վար նեաուիլը։
Առանձին
մնա -
ցած էր սենեակին
մէչ ։
Հնութեանց
եւ արուեստի
գործերու
առեւ -
ս՚րականնե
րր լսելով
անոր
մ աՀ ր ախրեցան ; Գբե
թէ կէո Ղ "՛ր զարմ անա
լիւ դէմ ք մը եդած
էը ^ Իր
առեւա բական
տունր
ճ իւղեր
ունէր
Լոնտոն , Փա
րիզ եւԳաՀիբէ
։ Եւ այդ վայրերու
արուեստա -
՛լ էտնե բր եւ Հնո լ թեանց
աոեւտ րականնե
րր
զինքը
Կէ "ՒրէՒ^՝ Ա^ Հովանաւորած
էր Պըաքը,
Մաթի–
որ , Փիքասօն եւ ուրիշներ
3
Պաակառազգու
սպիտակաՀե
բ եւ սպի աակա -
մօրուս
ծերունի
մրն էր եւ բարեսէր։
Բէլէկեան
գնած էր Հսկայական
թեւաւոր
ցուլ մր, եւ
թեւա
ւոր առիւծ
մր, որդրուած է
Մ է թր ո փ ո լ իթրն
Ար
ուեստի
թանղա բան ի դրան
առչեւ
։ Ատոնք , \
Ց43/5ւ
կատա րուած
պեղո ւմնե բու
րնթացքին
,
ե րեւան
Հսւնուած
էի՛ն։ կր ղտնուէին
Բրիստոսէ
800
տարի,
աոաչ Ասորեստանի
Նեմբութ
քաղաքին
մէչ, ուր \
Կ՝իչխէր
Ասոլրնազիրփալ
Բ.Հ Առիւծր եւ
ց"*–1Ը\
1932/5»
դնուած
էին Րաքրֆէլրբի
կոզմէ թանգա -
րանին
Համար։
Ատոնց Հետ կա քին նաեւ
Ասուրնա–
զէ րվ՛ա լի պա լատի պատե բուն քանդակները
ւ
Բէլէկեան փոխ տուած էբ Լոնտոնի «
Վիքթո–
րիա» ել 1է.Ալպէրթ» թանգարաններուն
Հին պարս
կական
կալ եզէն եւ խեցեղէն
ամաննեբ
է
Իր խանութին
մ էչ կան արուեստի
մ եծ դոր -
ծեր , աբմէքաւոր
առարկաներ
Հին խեցեգոբծու
-
թիւններ
, մանրանկարներ
, գորգեր եւնկաբներ %
ՏԽՐՈԻՆԻ–^
Հ բանտ
Խան&եան
, ուսուցիչ եւ
հեղինակ
, մեռած է Պոլսո
յ մէչ
։
77
տարեկան
էր
ւ
Տարիներով
պա շաօնա վարած է
կեդրոնականի ,
Մխիթարեանի
ել Պէզազեանի
մէչ։
Մեծապէս
դր–
նաՀատուած
էին իր պատրաստած
աշխարՀադրու–
թեան
գիրքերր
։ Պատրաստած
էրնաեւ
առեւտրա
կան թուաբանութեան
եւ
տոմ ա րակա լու
թեան
գիրքեր։ Բաչ գրաբարաղէտ
էր ու գրասէր։ Գե -
ղեց իկ թաբդմ
անութ իւննե ր կատա րած է ֆրանս .
դրականոէ
թենէն եւ ստորաղ րած
տնտեսական,
պատմական եւա շիսա բՀազրական
բաղմ աթիլ
քօդ–
ուածներ
, ցրուած
Հիւանդանոցի
Տ արեգիրքնե -
բուն եւ Հանդէսներուն
մէչ է
՚ էէ Ա Ռ ԱՋ »
է
ԿԱԲԳ^հԲ
ԵՒ
ՏԱՐԱ1^Ե8հԲ
ւՅԱՌԱՋ^Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(85)
լՐՏ1յՍ ԿԻԿհՐՈն Ս ն ա Ս Ց Ի մ է ձ
( Գ ր ե յ ՛ ^ մ ա « դե«օ,ա4ա«սւ4
1|ք1ւյււ4 Ա
՚ Ո » * Ի Տ )
ԱՐԿԱՆԱԽՆԳՐՈՒՒԵԱՆ
ՎԱԽՃԱՆԸ
Գարձա
յ տուն
։ կր քալէի
մ եքենա
յի
մ ը նմ ան
ու թառեբր
զոբ կարդացեր
էի, կր Հետեւէին
քայ–
լեբու–՛
կչո-Ոյթին
։ հ֊Կբ տեղեկացնենք
թէ ... դա–
աական • . ՚ ձեզի դէմ . . •> :
կինս դարս
ելած
էր , տղաքս
կը
խաղային
պարտէզը։
Գուբս
ելայ
վերստին
, քալեցի
ուղիդ,
Հետեւելով
ճամբուն
ան վե ր չանա
լի մապաւէնին է
Ամայի
դաշտին
մէչն
էի
։
կր Հպատակէի
կարծես
խռբՀրգալոր
Հբալէ -
բին Հեռաւոր
ան կի ւննե ր ո լ , ոբոնք
խաղաղութիւն
ու Հանգիստ կր խոստանային
ինծի պէս Հալածա
կան խեղճ արարածին է
Եւ եթէ վերադտայ
տրամաբանութեան
ճամ
բան, կամ կրցայ
իրեբր տեսնել
ինչպէս ոբ են , ա–
տիկա
կը պարտիմ
Անատոլուի
դաշտագետնին
,
ալնքան
անսաՀման
, նոյնքան
խաղաղ ու
յաւեբ–
մական
I
ՎԵՐՋԱԲԱՆ
կեանքիս
ամէնէն
Հետաքրքրական
գլոլխն
է
ոբ գրեցի,
պատմելով
այս պատմութիւնը։
Մինչեւ
վերչին
կաթիլր
խմեցի
բամակը
ղոբ ներկա
յացու–
ցեր էր ինծի
կիկերոն
, եւխմեցի
նոյնիսկ
գառն
մրուբբ է
Բայց, եթէ անՀրամեչա
է
վերչաբան
մը ,
պէտք է գրել
զայն
աւելի
եւս լուսաբանելու
, եղ -
բակացոլթեան
մր յանգելու
Համար
ել նաեւ ան
դորրութեան
խաղով
մր վերչացնելոլ
Համաբ
յ
Տրամ աբանօրէն
պատմ ու թիւնս
վեբչ կր գտնէ
1944
Ա՚զրիւի
դէպքերուն
Հետ
I
Լուսաբանեցին
Կի
կե րոնի
Հարցը , որ ա յնքան
երկար ատեն
Հ իլան -
դագին վախ մր ունէր
ամէն տեսակ
լոյսէ
։ Թաաե–
բախաղր
վերչացած
է , ի^Լ
՚ * ւ է ՚ " ք կայ
ուրեմն
տակաւին
բառե բու
ւ
Մոռցայ
փոքբիկ
պարագայ
մը որ կրնար տե–
ղեկադրի
մը նիւթ
կազմել։
թոլբքիայէ
մե1լնած
պաՀուն
, Գո բնէ լին , եբկաբ խարաեաչ
խոպոպնե
րով այդ ԳերմանոլՀին
վերավախուեբ
էր
կարճ
սեւ մաղերով
^փիւն - րվ՛^ աղչկան
մր։
Աստուած
դիտէ թէ ինչ բանի կըՀամապատասխանէր
այ1
ծպտումը
։
Բայց
այս վեբչաբանը
այգ փոքբիկ
մանբա -
մասնոլթեան
Համար չէ որկը ղրեմ
։ Օր մբ գբե -
ց ին թէ պատմ ական
կարեւո ր
փաստաթուղթեր
դնուած
են
300
Հազար
սթերլինի
աստեդագիտա
-
կան
զումարին
փոխաբէնւ
Կ իկե բոն իր վտանգաւոր
գործունէու
թեան
տ այ"
ար ստացաւ ալս Հսկայ
գում արբ որ կր Հա -
մապատասխանէ
մէկ
միլիոն
տոլարի։ Եւ այս պա
րագան
բաւական է , որիր ձեռնարկր
գերազանցէ
րո լո ր մ իւս լրտեսական
գո րծ ե բ ը , ոբոնք
ծան»թ
են ցարդ
1
էքնգբսյ
աա.աբկայ չեմ ^եբ այստեղ թէ աբ -
</»էՆ
Եղանակին
բացոլյէ% ի վեր Հ. Մ ՚
Ը՛ Ա՛ր ախո յենական
մ րցումնե
բուն
շարքին կա ^
աաբած է նաեւ բարե կամ ական
երեք
մրցումնեբ
^
երեքն ալ յաղթական
։ Այս առթիւ
ֆրանսական
շբչանակներր
գովեստով
կը խօսին
Հ.
Մ– Ը՛ Մի
յառաչղիմութեան
մասին
։
Միութիւնր
սիբայօմար
ապաՀոված է քանի մը
մբցումներ
։ Պատասխանելով
ստացպծ
Հրաւէրնե -
բուն,
այմմէն
ասոնցմէ
Աէն ^անպոլրնէի
քաղա -
քի խումբը
բարեկամական
մրցումի
Հրաւիրած էբ
մեղ. Փետրուար
25/5՛ ք
կ՚աճապարենք
բնկեբակցե–
լու Համար
մեր սիրելի
երիտասարդ
մաբզիկնե -
բուն,
ճամբուն
վրայ կր Հանգիպինք
, Հ՛Մ՛ Ը*
Մ-ի մարղիկնե
բուն , ոբոնք կրսպասեն
օթօքաբին
է
Մեղի Հետ են նաեւ տարէց
րնկերներ
1
Աէն քհանպուբնէ
ղիլղաքազաքը
Վիէնէն
20
քիչմ • դէպի
Կրընոպլի
ճամբուն
վ յ ՚ տ յ
։ Պատերաղ
մի չրչանին
, ձիւն
ձմ բան ուտելիք
ճարելու Հա -
մար բազմաթիւ
Հայեր
այս
դիլղր
կ՚երթային
Հե
ծելանիւներով,
դուռնէ
դուռ
Հաւկիթ
, պանիր
կը
մուրային
իրենց
դրամով։
Երբ Հասանք
Հոն, ֆրանսական
խումբին
ներ
կայացուցիչր
մեզ դիմաւորեց;
Բիչ վերչ
մեր տր–
ղաքր
ելան դաշտ, դատաւորի
սուլիչին
վրայ եւ
անմ իչապէս
սկսան
յա րձակո զական ի ։
Կոկիկ
^փաս»երով կր յառաչանան
, ութերորդ
վայր -
կեանին կբ շաՀին
առաչին
նշանակէտր։
Հակառա–
Կ"Ր–ԴէԼ–Կը չանայ
շաՀիլ Հաւասա րե ցուց իչ նշանա - \
կէտր,
բայց
մեր վե րչապաՀնե
րր(Կ •
էօքսիւղեան
եւ
քհ • Արամեան)
պատնէշ կր քաշեն
Հակաոակոբ–
դին
ղէմ։
Միչնապա
Հներբ
Զա րդա րեան եւ Բաբ -
ս եղե ան լաւ աղ ո լն կե րպով
կատարեց
իէն
իրենց
պարտականու
թիէնւներր : Մեր աննման
րերդա -
պաՀր Ա • Մ ուրատեան
(Ջէքիճ)
ղնդակնե
րը ճար-
պիկութեամբ
կբ րռնէր,
արմանանալով
բուռն
ծափերու։
Աեր յաոաչապաՀնեվէը
վարպետ
խա
ղարկու թեամ ր կբ յառա Ծանան ել կբ շաՀ ին երկ -
բորդ
նշանակէտր
։ կ իսախտզր
վե րչանա
լու
մ օտ
յ
// . Զաբգարեան
25
մե թր ի Հեոաւորու
թեամ բ կը
նչանակէ
երրոբդ
սքանչելի
նշանակէտր
։ Կիսախա–
դր կբ վեբքանայ
Հ. Մ– Ը՝ Մ՛ի
յաղթութեամբ
3 0 :
կարճ գադաբէն
վեբք կր սկսի Բ • կիսախա
ղր , մեր քաո աշապաՀնե
րէն Գ
.
Ջ.արդա րեան
(խմ
բապետ)
ծովակին
^.փաս»ին վրայ կր նշանակէ
Գ՛
նշանակէտր
: Հակառակո
րդր չատ կր չանայ իր
պատիւբ
փրկել, բա ւց անօգուտ
։ ^ովակ
ել Զար -
գաբ եան կր նչանա կեն
Հինգերորդ եւ
վ
եցեբորդ
նչանտկէտներբ
, չարաչար
պաբտութեան.
մատնե–
/ով Հակաոակորդր
։ Խտղբ վեբչացալ
Հ՛ Մ* Ը*
Մ՛ի
յադթա
թեամբ
6 Օւ
Հ՛ Մ՛ Ը՛ Մ՛ի Ա՛ խումբի
ախո յենական
մըր..՛
ցում ր տեղի
ունեցաւ
18
Փետր . Պբոնի ֆրանսա -
կան
խումբի դէմՀաւասար
արդիւնքով
2 2ւ
8 –Մաթոսեաււ
ԱՏԱՏՍX•0
ՆԱՏԻՐԻ,
ամսագիբ
գրականութեան
ելաբ -
աւեստի
, որնախապէս կըՀրատարակուէր
Հալէ
պի
մէչ։
Զ՛ տարի
թիլ \
(1951
Յունուար), ճոխ
բովանգակութեամբ
(80
էչ) ։ Հասցէ
^ , ՕյշՏ–
ւօսեւտո, 8. Բ. 1426, Տէյ^-օսէհ (Ա՜եձո) »
քան օգտակար
եղաւ
կիկեբոնի
մատուցած
ծառա -
յութիւնր,
այգ դրամին
փոխաբէն։
Թէ Գերման -
ները որքան գնաՀատեցին
անոր արմէքը, կամ ինչ
չափով
օգտադործեցին
ղայն,
"չինչ կը փոխէ
ի^
րականութենէն
ւ
Պիտի
խօսիմ այատեղ
միայե աբուած
ահագին
գումարին
մասին,
որովՀետեւ
վերչին
գաւղտնիք
մը կը պարունակէ ան $
Արդարեւ
, պաՀեցի այդ գաղտնիքը
մինչեւ
այսօր, ատեն է որ վերցուի
քօղը
է
Կիկեբոնի Հետ վերչին
Հանդիպումէա
ետք
ք
իմ ացա յ թէ ոչ մէկ արմէք կըներկայացնէր
300
Հաղաբ
սթերլինի
կլոբիկ
գումարը,
ղոր
վճարած
էի իրեն ,
կիկերոն,
հարուստ
կիկերոնը, ոբ իբ
անգին
ծառա յաւթիւնները
մ ատո
յց Գեբմ անիոյ , աղքաա •
մնաց առաչոլան
պէս։
Բա լթէ րպրուննէ
բի եւ քհի՜– ՝^
պէնթբոփի
թղթադբամները
կեղծ
էին , քչինուած
՝
Գերմանիոյ
մէչ»։ Այո, կեղծ
էին, թէեւ
ես ^ իմ
իսկ նախաձեռնութեամբ
, քննած էիզանոնք, ա
ռանց
Պերլինի
գիտցնելու
։ Պէտք է ըսեմ , իսթան..»
պուլի
դրամ ատ ան մ ասնադէ տնե ր ը
մ եղաղ
բանքէ
ղերծ
կացուցանելոլ
Համաբ , թէ այս ^Գյ^ա ™
դբամնեբր
այնքան
վարպետոլթեամբ
չինուած
է՛^
ին , որ միւս գրամատունները
առին
իբրեւ
իսկա
կան , մ ինչեւ ոբ Զուիցերիացի
մ ասնադէտ
մը ,
բացառաբար
բարեխիղճ
, առանց նախապէս
ուրա
նալու
վաւերականութիւնր,
ճիչդ դատումի Հա -
մար
Անգլիոյ մէկ դրամատունը
գրկեց
ստոլդոլ •
մի է Հոն էբ որերեւան
Հանեցին
խարդախոլթիէ. -
Fonds A.R.A.M
