0–՝* տ Ա Ռ Ա Ջ *
Վ Ա Ր ա Ա ւ Տ եԻ խՐԻ՚ԸԶԻՍ Տ Ան
ԱԶԱՏ ԲԵՄ
ԹԷՀՐԱՆ,
3
Փեաբ
Ներկայ
1951
թով՚ե ,
բախաալոր
ղոլգաէէէւղութեաՍ
բ
, չբացաւ.
Աւ֊ա -
րայչւլ,
ւէլ. լ ց սյգ^.աւ. ա ր ա լ1 \ յ
\յՀ,աւ1
ե ա
գբ1
Հ^1է1ոեէ.ա -
բար
ճ^օճ.^ «՚ ^
տեսակ
յռբ~Աւնակաե
տարր է Հա-
ա՚ա–^այկակա՝1ւ
չափա
՚ՍրշՈէԼ
յաւ^
րմա ց%ե լո ւ.
այն ք
բաա
արմ-անս։յն \
Բոլոր
յաո֊աքաղէմ
, բարձր
մշակոյթի
աէր
քաղաքակրրթ
աղգերր
ցեղայր՚ե
Հսչարտաձւքով
են
աօ՚նակաաարում
նւ1
ա՛ն ղարագարձներ
ւ
Տուեալ
ագգի
բոլոր
զաւակները,
աոանց
գասակարգի
խտրութեան
, մաաւորական
^ ոամբկ,
աբՀեստա -
լոր , բանուոր թէ Գէ՚-զաց
ի , Համ ագրոլած
ա շխա–
տանքոէԼ
ի յայտ կր բերեն
էրենց
ս
ասնակցու֊թրւ–՜
նր։
իոլոր
երԼանէկ
ազգերր,
իրեհց
սլեաական
կազմ ակե րսլու թսամ
բ
, յաւե բժա ցն ում են
նւէ ան
Հազարաւ1
եակն
եր
Հ,Օրղ գարու
յառաԼդիյ
ական ո–
գու
Համա
ւզա տաս խան գրական
վաստակնե
բուէ ,
նոր Հրատարակուէ
իլննե բուի, նաեւ
սլատմական
յււ
լ
շա րձան՜նե րուԼ եւա
յլն
է
Ա ենք եւս , քաոասուն եւ
աւելի
գարերի
սլատմական
անցեալ
ունեցող
մի մողուԼուրգ
, ազ–~
ղայրն
բո բ՛ ր
ս տո
րո զե լիւնե բուի , այսօբ աՀա բախա
սւնրնք տօնա կատա
րւ. լու
Վարգանանք
անմաՀ
^՝յ\յ\յաւ։ եակր։
Նորրց
եբքանրկ
ենք, որ մեր
բզկտուած
ւզա աււ ական
Հայրենրքից
մի
անկիւն
ունինք.
Ս՛այր ՀայրեՍիք
անուամբ,
խորՀրղային
պիտակով։
Ուստի եւ ակնկալելէ էր որ այդ Հայ
րենիքր
իր վարիչներով.
Ամենայն
Հայոց
Հայ -
րապետութեան
Հետ Համ րնթաց
, Հրասլարակ
իք–
նէր վարգանանց
նուիրական
\500ամեակի
տօնա–
կատարման
իբր նախաձեռնաբկ
։
Այստեղ,
սակայն,
բացակայում
են
Մ ա յր
ՀայրեԱ|ւ1
|1
եւ իր Հկառավա
բութ իլն» ը (
Զկայ
նաեւ
Հայաստանի
Ակադեմիան
, Հայ -
կական կաճառը, որ, նման պարագաներէն
,
լինե–
լով
Հայ մաքի
կենտրոն
, դրօչակիր
մեր
ազգային
մչակութային
եւ պատմական
արմէքներին
, պիտէ
Հանգէս գար էր Հեղինակոլթեամբ
ու Հմայքով
1
Եթէ մէ ՀԱասունցէ
Գաւէթ»ի
գիւցաղնեբ -
գութեան
սաեղծման
Հազարամեակը
այնքան
ւէա–
ոաչուք կերպով
սէօնակատաբոլեց
Ա այը
Հայրենի
քում , մ ասնակցութեամ՛
բ մողովյբդի եւ
իշխանուս
թեան ու մչակութային
Հաստատս
ւթեանց , ապա
նրանից ոչ նոլաւլ
չուքով
պիաի
տօնակատարուէբ
վարգանանց
պատերազմ
ի
) 3 0 0 ՛ " ^
եակը , որն օ» -
կունքնեբից
մէկն է, թերեւս
խոչոբադոյնբ,
ՀԱա–
սունցի
՚իաւիթ»
գիւցագնե
րգո ւթեան
է
Ցաւով
պիտի
թորՀիլ
ակամայ
, որ ^ԱաէՀունքի
Գալիթ»ի
\0\)կամեակը
պատաՀական
ղուգագի -
պոլթեամ
բ
ընկաւ
Աովեանեբի
Հռչակած
Հայրե
նական
պատերազմ
ի տարինե
բին
ւ
Առ ա յգ
չաբա–
չաՀ ուեցաւ
խորՀրգա
յին քարոզչութեան
եւ պա -
աերազմ ական նպատա կնե րի
Համ արէ
Զէ* ոբ ա
յգ
տարինե
բին Երեւանէ
ՀԱ ով՛
Հա յաստան» օրա -•
թերթր
նո յն նպատակր
Հետապնգող
քաբոզչոլ -
թեան
Համար տպաղրեց
վարգան
ղօբավա
բ ի նկա–
բբ,
յ՛արակից
Հայաչունչ
ու
Հայրենասիրական
յօդո ւածնե
րո վ : Այգ նո յն շրքանին
չէ* ր որ
Գ ՚
Ղ՛եմիրճեանբ
Հրատարակեց
, պետական
Հրաաա -
բակչութեամբ
, իր յաքող
պատմական
վէպը
վվարգանանք»
բ |
իսկ
ա՛՛յմմ
. . .
Ա՛*ւր է Մայր
Հայրենիքի
ՀՀայ կառավարու -
թիւն»բ,
որի Համաբ
ասում
են՝ ազաա
իշիսանա -
պետութիւն
է Ա ոսկուայի
մականին
ենթակայ
։
Հապա
ո՛ւր
են
Հա յաստանի
մ շակութա
յէն
մ արզեր
է^գգրկող
ակադեմ ականներր
, պրոֆէ -
սէօրներր,
գրոզնեբր,
բանաստեզծներբ^
երա -
միշաներբ եւ այ^ , եւայլն է
Նրանք
բոլորբ
լուո֊ են, Համր, խորապէա
Հա–
ւատում
ենք , որբոլորի
սրաեբում
ապրում
է
խոբՀոլբգբ
Վարգանանցի
եւ Աւարայրի
1 500"՚ւ^ -
եակի։
Աակայն
մի անլուր պաբտագբանք
խցել է
նրանց աբտայա
յտութեան
սրբազան
ակունքները
Հսոցիալիղմի
ել կոմ ուն իզմ ի» պողպատեայ
փա -
կանքով
է
Ափիւռքբ,
իր Հոգեկան
Հայրենիքով
մէկտեզ–
ո,ած,
օտաբ
երկինքների
տակ,
տօնակատարեց
՝ 500'սմեակր
, նրան
Համազգային
բնոյթ
տալու
բաղձանքով
%
Եգս՚ն
Հոծ
զազոլ
թներ , ուր այգ օրբ հայ ա–
ոեւ արականներ
, ա բՀ ե ստաւո
րնե
բ , խանութպան
-
ներ
վւակեցին
իրենց
Հ աստաաո
ւթ իլննե
րն ոլ խա–
նութներր :
Հաք
մամուլր
բացառիկ
թիլեր
նուիրեց
. գպ
րոց,
եկեզեցի եւ մշակո, թային
մաբմիններր
ոգե
կոչումի
այս ^ՏՕՕամեակին
արձագանգեցին
, իւ -
րաքան
չիւրն
իր Հ իւ բ րնկա լուած
երկրի
պայման -
նե ր հն
Հ ամ աձա
քն
յ
Փետրուար
] ին ով որ Ունկնդրեց
Երեւանի
ձա քնասփեւռր
, խոր Հ իաս թափո
, թ իլն
ունեցաւ
%
Եր՛՛ անե խօսնակ
հն ձայնր
թրթռաց
անՀաբազա -
տա թեամբ
, խորթ, օտարաչանչ
, ենչպէս
Հիւսիսի
սւսորւ Նա Հազոբգում
էբ, թէ Մայր
Հա,րենհքը
"1
-7
"ՐԸ աօնակատարում
է ԽրխրզիստանիԱովեա
.
կարդինալ
Աղաքանեանի
մտասեւեռեալ
փա -
փաքը
- ւլահ Հ ^ գարձի
բե րել Հայ ե կեղեցւո
յ ղա–
ւակները,
այսինքն
առաչնորդել
զանոնք
ԳԷ՚ՂԷ
Հռութէէակաե
եկեղեցին : Այղ փավւաքը
իրմէ ա -
ռաք ալ ունե ցած
են ռւրիչ պապակա՛ն
կրօնա պետ–
ներ , բա յց չեն յաքո ղած , անտա րակո
յս
մ իեւնո
յն
ղաիսճանին կր Հասնի
կարդինալ
պատ
ր իա
բքինդա–
զազւարն ու փափաքը եւ ձախողութեան
կր մատ
նուի
I
« Գարձի
ղալռւ»
խնգրին
աոնչութեամբ
այս -
օրուան
՚ զ է ս կը յիչե՛^ Հգարձի եկած»
պատրիարքի
•
մը եւ Հռովմէակա՚հ
վարգապԼտի
մր միքեւ
եղած
չատ
Հին խօսակցութիւն
մր ։
Մ աղաքիա եպ • Օրմ անեան , երբ Արմ ա
չի
ղպրեվանքրն
վանաՀայրն
էր,
1892/՛
էքնունգի տօ
նին
ծ ննգավա
յբս
Հ բաւ իբոլե ցաւ եւ ա յղ
առիթով
պատարաւլեց ու քարոզեց
Պարտիզակի Ա • Ոակոբ
եկեղեցիին
մէքւ Այդ չրքանին
եկեղեցական
էր եծ
Հայրս եւ Ա աղաքիա
եպիսկ
. մեր տունր
Հիւբա —
սիրուած
էբ՛– Բարի
գալուստի
Համ՛ար
այլեւ
այլ
անձե բու եւ պատուիրակու
թեանց
կարգին
ա յցե -
լեց նաեւ պապական վարգապետր : Ա յս
վե
րքինբ
խօսքբ
՛Օրմ անեան
սրբազանին
ուղզե
լով
քանի
մ ր
անւլամ
^Գե րապա յծառ»
տիտղոսր
կրկնե ց :
Օր -
մ՛անեան արտաքնապէս
խնդումերես
, այլ
նեբքնա–
սլէս գա
ռն ա ց ած
կատաբեալ
լբքոլթեամ
բ պա -
տաս խանեց •
« Ես Գերապայծառ
չեմ , եթէ ուղէի
կրր ~
նա յի ոչ մ՛իա յն գե րապա յծառ
րլլա
լ , այ լեւ
կա բ–
դինալ , որովՀետեւ
օրուան
պասլին
սիրելին
էի ՚
բա յց Գե րապա յծառ
րլլա լէ առաք ,
Վատիկանի
չքեղ պալատը
ձգեցի
ել եկայ
Գում Գափոլի խար
խուլ
չէնքին
Հպատակեցայ
, ազգային
միութիւնր
պաՀելու
Համար»։
Յեաոյ
միչտ
խնդումերես
կէ"
կատակ կէս իրաւ
աւելցուց
. ^ Պէաք է իմ
օրի
նակիս
Հետեւիլ
, եթէ կ՝ուղէք
ա յս ազգին օգտա
կար
րլլալ եւ ազգային
միութիւՆր
պաՀել»։
Գբեթէ
60
աարի առաք
Օրմանեան
եպիսկ
՛է
կոզմէ
եզած
այս թելագրութէւնր
ճչմարէտ նկա -
տած էի դպրոցական
Հասակովս ու
պատանեկան
խելքովս ,իսկՀիմակ
յառա քացած ու
խելաՀաս
տարիքիս
մէք առաւել
եւս ճչմարիտ ու տրամա -
բանական
կը գտնեմ
ղա յն
է
ինչ գեղեցիկ
քայլ
մը առնուած
պիտի
բլլաբ ,
եթէ
դարձի
գա
յին
մ եզմ է բամնուած
մեր Հարա -
ղատ
եղբա յրներր
յ
Անոնք
ի՛նչ գանգատ ու գբմ-
դոՀոլթ
իւն որ ունին
մեղի գէմ , մեր աղատամ
իա
Եկեղեցին
պատբաստ է զիրենք
լսելու եւ
իրենց
դոՀացում
տալու : Ա՝ ենք
ամ էն
մամ տնակէ
աւելի
պէտք
ունինք
մ ի անա
լու եւ Հաւաքուելու
Լուսա–
ւո ր չի լուսասլա
յծառ
կանթեղին
չ՛՛՛՛ր քր
է
որան -
չէք մնացած է մինչեւ
այսօր
է
Օբմանեանէն
աոաք ալ Հգաբձի
եկող» պապա
կան
կզերականներ
ունեցած
ենք, օրինակ՝
Խորէն
Նաբպէյ եւ Գաբրիէլ
Աքվսւզեան
արքեպիսկոպոս—
ներր,
որոնք մեր եկեղեցական
պատմութեան
մէք
կարեւո
բ տեղեր գրաւած
են : իսկ Մ աղաքիա եպ ՚
Օրմ անեան
դարձի
ղալէ ետքբ
եղած է էքմ
իածնի
Գէոբգեան
շտեմարանին
կրօնքի ուփիլիսոփայոլ
-
թեան
ուսուցիչ
, կարնոյ
առաքնորգ
, Աբմաշի
գրպ–
րե վանքին
վանաՀա
յր եւ վերքապէս
պատրիարք
կոստանգնուպոլսոյ
։ Առաքին
եբեք
պաշտօններուն
մէք
անձնուիրաբար
աչխատած է , մանաւանգ վա–
նաՀ ա ւբ եղած ատեն , գործ ակց
ու թեամ
բ Հոգե
լո լս
^դՒչէ ՚"ՐՔ ՚ Գուբեանի
Հասզոլցած
է
բաղմաթիւ
ուսեալ
եկեղեցականներ
։ Եթէ
պատրիարքական
ա թոռէն վրա յ չկրցաւ
III լնչափ օգտակար
ՐԱալ
,
պաաճառը
ռ չ թէ իր ասլիկա
բո լթ իւն բ կամ ազգա–
Երբ գաչնակաՀաբ
մբ ստեղնաչարին
առքեւ
կատարելապէս
ղիաակից
իր կոչումին ել վ ստաՀ
իր ումերուն
կրնայ
աղատօրէն
մխրճուիլ նա^լ
խոկումներռւ
եւ յոյղերոլ
աշխարՀին
մէք, աղաա–
օրէն արտա
յա յտե լու Համաբ
իր
նե ր չե չումնե
ր ը ,
այն ատեն է որկր յայանուէ
էնչ որ կայ դեղեցէկ
|
ու
Հմա
յիչ աբռւեսաին
մէք ։
\
Այս
մտածումր
անգամ
մրն ալ կր
ծագէր
մաքին
մէք, երբ, կր մեկնէի Աալ կավոյէն
ներ -
կայ
րլլալէ վերք գաչնակաՀաբ
Զաւէն
Խաչատուր–
եանի
նուաղաՀանդէսին
։
Մեղի Համար անակնկալ
մբն էր իբ
նեբկայոլ–
թիւնր
Փարիզի
մէք։
Աին այն Հաճելի
անակնկալ
ներէն
որոնք տեւական
Հետքեր կրթողուն
ամէն
ե–
րամչտասէբի
սրահն
մէք։
Զաւ էն Խաչատու
րեան արուեստաղէտ
մ րն է
րառ
ին իրական
իմ աստով ելիր
մ աս իւն ՚
ամէն
բան րսած պիտի
չրԼԼայինք, եթէ մեր
Հիացումր
•ւաՀմանափակոլէ
բ
մ իայն
իր ա յն
ա րմւսն իքնե -
րոլ ՝՛ մէ^ ո րոնք կբ բխին
թ է ք ն|ւք
կատա րելու -
թիւննեբէ
I
Հաղիւ թէ սկսած
իր նուագածութեան
Հբ -
մ ա քքր արգէն
մ եղ ան^աաե լով
արտաքին ա շխա բ–
Հի իրականութենէն
, թ ո յ լ չէր տար ա քլեւս որ մեր
մ տածումնե
ր ր ց բուին
այլուր եւ
կ՝առաքնորգէր
գաոնք
մերթ րնգ մերթ
դէպի Պախ, գէպի
Աաքս
ՐԷԿՐՐ
1
Արամ Խաչատուրեան
, դէպի
Լէտթ, Շօ -
• փէն
, եւն .
I
Եբամչտոլթիւնր
բոլոր
արու եստնեբուն
՚ ^ է ք
բացառքւկ
գիրք
մր կբ ղրաւէ։
Մինչ
արձանագոբ–
ծութիւնր,
նկար չութիւնր
, գիրր
եւն.
թանձբաց–
եալ նիւ թին կե րսլաւռ
բմ ան արուեստներն
են եւ
ա յգպէսով
մեր աչքերուն
մ իքոցաւ
ուղղակի կը
թավւանցեն
մեր մտքէն կամ Հոգիէն
նեբս, երա -
մչտոլ
թիւնր
եթերային
թ ր թռա ց ո ւմնե րէ
դոյա -
ցած
ձայներու կամ Հնչիւններու
արուեստն է աբ
էլարտաչայտուի
տարածութեան
մէք եւ մամանա^
Ա
Ոք
իալիսաական
Լիեսպուբլիքայի
2ձամեակը է
ինչպիսի
Հեգն անք
Հայ ոգռւ , Հայ
աչխար
Հում ել Հայերէն
բառերով
Հեռարձակուած
։
ԱՀա
ա յգ
օբռլա
յ ձա յնասփիւռա
յին
Հաղոր -
գում
ի
յա յտազիբր
, Հա յոց
ա չխարՀ ի մ ա յրաքա
—
՛ւ՛" Ր Երեւանից
լսուած
։
Ա • Աովետական
կենտրոնական
կառավա -
րութեան ել Համառռւսական
րոլչելիկների
պար—
տիայի կ . կոմիտէի
ողքո
քնի Հեռագիրր
, ու
զզուած
Խ րխրղիս՚ոան
ի Ա ովետ • քհեսպռւ բլիքա
յի
Հ իմնա -
զրման
25ամեակի
առթիւ
I
Բ •
Աարիմ ան
Վլադիբամ
ի
Հ անգ
ի ս ա ւո ր
քայլերգր է
գ.
Այսօր
Խ րրի՚րզհոաանր
տօնում է սռվետ •
Հաւք ակա
րգո
լ
թեան
մ էք մտնելու
2Տամ եա
ք տարե
գարձր,
25
տարռւմ
նրա ունեցած
յառաքգիմռլ
-
թիւնր տնտես
. , շինա րա րական
, կոլլտու
րական
մ արղե րում
, միշտ փա քլոլն , մ իշա
շոզ շողուն ու
/ազթական
.. . Ապա
Խրխրղ/՚սաանե
մա
քրաքաղաք
Ց)րունղէ ում 2^ամ եակի
շքեղ տօնա կատա րում բ ,ո–
րհ զարդն ու փառքր
կաղմում
էին
Լենինի եւ
Ա թալ ենի Հսկա յական
նկարներր
... ւ
Ասլա
մի քանի
մանր
մունր
լուրեր։
գ.
—
^^"Վ՛ Հայաստան»է
եւ
կռմսւնիսա
սիբոլթեան
պակասր
եղած էր, ՛՛յլ
առաւելապէս
քաղաքական
աննպաստ
պա
յմ աննե բ ր , ո բովՀե -
տեւ,
ինչպէս
ամէնռւս
ծանօթ է , անոր
պաա -
րիա րքո
լ
թեան
շ րքանր
եզած
է ր թբքաՀա
յ պատ -
մ ութեան
ամ էնէն
փոթո րկա
յռ յզ եւ ա ագնա պա
լի ց
մամ անակամ իքոցր :
՛ի՛՛նչ պիտի
բլլար
եթէ Օրմանեան
արք.
գարձի
եկած
չրլլար
, չատ չատ կարդինալ
մբ
Հաբիւրա–
ւորներու
չարքին
մէք։ իսկ այսօր՝
թէեւ
վաիւճա–
նած՝
րա յց իր անունր
անքն քելի պիտի
մնա
յ մ եբ
եկեղեցական
ու ազգային
պատմութեան
մէք իբ -
րեւ
րազմաՀմուտ
ու ազգասէր
եկեղեցական է
Օրմ անեան պատրիարք
պապական
ծնողքէ
սե
րած էրեւ իր տղայ
Հասակէն
Հռովմէական
կբր -
թու
թ իւն ստացած
, ա յսոլՀանգերձ
^ագգային
մ ի–
ութիւնր
պաՀելու
փավւաքռվ»
ամէն նկատում
ու
ակնկալութիւն
մէկ կողմ գրած եւ գարձի
եկած
էր : Պարագան
նո /նր ՝չէ Աղա քանեան
պատրիարքի
Համ ար , որ իբրեւ
կով կասաՀա
յ՝ լուսաւո
ր չական
ի
զաւակ է անչուչտ
եւ իրեն Համար
աւելի
գէ՚֊րին է
գարձի գալ ուիբ ծնողքին
Հ աւատ
քին
վե բագառ–
նալ : իր զգեստաւորուած
կա րգինա լեան պատմ
ու–
ճանր փառաւոր ու պատմական
արմէք
մր չի նեբ
կա լացներ
բազմ ացեզ Ու բազմ ա լեզու
անՀ ամ աբ
ծիրանաւորներու
մէք ։ Մ ինչդեռ
իր
վերադարձր
գէպե
մայրենի
Եկեղեցին
իրեն
կրնայ վեբապա -
Հեք բացառիկ
գիրք մր մեր եկեղեցական
պատմ
ու
թեան
մէք, ուր իր անունր
ոսկի տառերով
պիտի
դրուի ապաՀովաբար
է
կ. 6՛
ԽԱԶԵՐԵԱՆ
թերթեր
ի
նոյն
օրուայ
Համարների
տեսութիւնբ։
Բոլոր
թերթերը
իրենց
Ա. է քերում
տպել
են ոգ -
քոյնի
Հեռագրի
պաաճէնր , ուղղուած
Խրթրզէս -
տանի սովետ
՚ ի շիսանալո
բնե
րին • ՚ •
Ե
Կորէայում
Ամ ե ր իկաց ինե
ր ի
վայբաղու–
թիւն՝1ւե ր ռ եւա
յ լն ;
Զ
Համերգի
բամնում
մանբ
մունր
եբգեբ
Ա պենգիարեանի
ել ոմն երամ իշտ
Գրիգ՚՚Ր
Եղիա–
զարեանի
ստեղծագո
րծութիւննե
բից ։
Է— Աի յօդուած,
որի վեբնագիրն
էր «.Աո -
վետ. կառավարութիւնը
Հոգոլմ է աշիատաւո -
րու թեան
կ ւ։ մ ո ւն ի ս տա կան
գաստիա բակու
թեան
խնգիրներր»
է
ԱՀա
1951
թ. Փետրուար
\ ի Հաղորգադրոլ
-
թեան
բամինր
իր գլխաւոր
նիւթերով
, որ Երե -
ւանի
ձայնաեփիւռր
լրիւ մէկ մամ Հեռասփռեց
ի
վայելումն
Ափիւռքի
Հայութեան
I
Սակայն ոչ մի խօսք, ոչ մի ակնարկ
վաբղա
նանց
ՀաղարՀինղՀաբհւրամեակի
մասք՚ն
• . •
Աքս է սառն իրականռւ
թիւնր
մեր Մայր
Հայ–
րհնէ.քամ : Նա բնթանում է գէպէ
կռմունիզմի ա–
րեւածագը :
Ապաբախա
Երեւան, աաա բախա
մողովռւրգ :
Հ՛
ՕՐԻՈՆ
Fonds A.R.A.M
