Բ Ա Ց Ա Ս Տ Ա Ն
(Ամփոփուած «Ս ո վ ՛ Հ ա յ ա ս տ ա ^ ամսագրէ^)
Գաղոէֆհ
գաղոէթ
ՆԱՄԱԿ
եԾԲԱԳՐՈԻթՆՅ^
ԵՐԱԺՇՏԱԳէՏՆԵՐՈՒ
նոր
ւեոձ-է ,ղոր
հ՛ու, -
թիւններէն
« Հերոսուհին
»
(0՚"րօ
Ատեփանեանի)
վերքերս
ներ1լայացուեցալ
Ա սլենգիսւ րեան Օփե -
րայի մէիՆաիրի Զ>Ա–եանի
ղԱրմենուՀին»
, Գ՛
Տովհաննէւ՚եՅսն
ես Հ. Աճէմեան
թատրերգութեան
վերաձ-եցին եւ կ՝աշիսւս։ին
րեմասգրութեան
վբայ։
Ա.Աաթեան
իր ^.Ասէնղեղուրի
Լեոներում»
Համա–
նուագային
նոր սաեղծագորէէութեամր
կր գովեր–
գէ Զանգեգուրի
Հողագործներու
, հանքագործնե -
րու
աչիասւանքր։
երամշաագէա
Արսէէմի
Այվազ–՛
եան
լարային
քառեակի
Համար գրած է նոր երա–
մշաոլթիւն
I
ՀՆԱԳԱՐեԱՆ
ԳԵՐԵԶՄԱՆ
մը երեւան
Հանուած
է Գոլովինօ
գիւղին
մէք ԼԳիլիքանի
չրքան)
I
Պե -
ղումներր կր Հասաաաեն
որ Հոն կր գանուի
Հնա -
գարեան
մեծ գե րեզմանաաուն
մը է
է. գարէն
(Բ . Ա.) է
Բոլոր
գե
րեգմանները
ծածկուած
են մեծ քարերովէ
Գանուած
են
նաեւ
չաա
մ ը իրեր , որոնք կարեւոր
ասլացո յցներ են
այն աաեն ուան
Հա յաստանի
մէք ապրող
մողո -
վոլրգներու
մ չակո յթր
ուսումնաս
իրե
լու է կան
կաւային ել պղնձեայ
առարկաներ
, սարղիոնէ եւ
աղաթէ
ոլլունւ^ւեր
, գեղեցիկ
սափորներ
ծած -
կուած
թե ցեգ ործա կան
նոլրր
ղա րղա րանքնե րով
1
Գտնուած
են նաեւ
ղէնքեր
, ռրոնց
մէք
ռւչաղրաւ
է լաւ պաՀպանռւած
պղնձեայ
սուր
մը ։
ԲԱՄՊԱԿ
Հաւաքող
նռր մեքենաներ
ղրկուած
են Արտաչատի
մ եքենա չարմ
արօրներու կա քանր ,
որոնց
միքոցով Անաստտսաւ
ան ի , Նորաչէնի , Վ՛
Արտա չաւո ի , ՇաՀոլմե՚անի
ել կարգ մը ուրիչ
գիւ–
ղերւէւ մէք պիտի
րԱայ
բերքաՀաւաք
ւ ք՚ւրաքան -
չք՚ւր
մեյ֊ենայ
պիտի կատարէ
օրական
20
25
կ"Լ՜
տնտեսականի
աչխատանք
է
ԱՊԱԿԻԻ
ՆՈՐ ԳՈՐԵԱՐԱՆ
մր չինուած է
Արղնի
գիւգի
մօտ , Հ անքա
յին
քուրի կէս լիտրանոց
չի շ
արտագրելու
Համ ար
։ Մ ինչեւ
ա յս տարուան
վերք
մէկ
միլիոն
չիչ պիտի արտագրուի
է
ՀԻԳՐՕ " ԳԷՈԼՈԳԻԱԿԱՆ
(քրա-երկրարանա
-
կան)
ար չաւախում
թ մը ուսումնասիրելով
Ջեր -
մ էւ։ կի չրքաննե
րո
լ
Հանքա
յին քո՛ րեր
ը ,
մ էքտեղ
Հանած է չատ
մ ր Հանքա
յին
աղրիւրնե
ր
Արփա
գիւղի
ձորին
մէք է Ուսումնասիրած
է նաեւ
Մ ի ՜
կո յեանի
շրքանի
Հանքա
յին քու րերու
աղրիւրնե -
եէ
,աոուստ
են
րու
վա յրեր ր եւ գտած է որ չէ
Նաիսապէս այդ աղբիւրները
պարղ քուրե ր կը
Հա–
մ ՛սրուէին
ք
ԳԻՆԻԻ
նոր գո րծա րան մը կբ չինուի
կքմիածնի
թիւն։
Բանակր
իրենց
ձեռքերոլն
մէք
ամուրբոնած
են Վորոչիլով
եւ Բուլկանին
, վերին
Հրամանա -
տարոլթեամ
բ Աթալինի
%
Աթալինի
ամէնէն
Հաւանական
յաքորգբ
կը
Համարուի
իր նախկին
անձնական
քարտուղարը
Մալենքով։
Ասոնց
երկուքին
,
Աթալինի եւ Աա–
լենքովի
միքեւ, մեծ տարբերա
թիլն
չկայ. եւ կա
րելի չէ ակնկալել մեծ փոփոխութիւն
/)/• Միու -
թեան կամ աշխարՀի
Համար,
ինչպէս
յայտարա
րած է Մարքին
, տեղական
թերթի
մը թղթակի -
տթ։
Ա՛ Հ՛
ԼԻԲԱՆԱՆԻ
Օգն. խաչի
Շբք՛
վարչութիւնչ
էնչպէս
ամէն տարի
այս տարի
ալ,
Բարեկենդանէ
կիրակին
այցելած է ել տարած ճաչ
(լսւհմաճուն,
թերթանոլչ
ել նարինք)
կռւրանոցի
50
րախտա -
ղուրկ
Հիւանդներռւն
, որոնք կր խնամուին տէր եւ
տիկին
Ա. Աճ^/ՇՀներռլ
կողմէ ւ
ԱԱՆ
ՓԱԻԼՈ6Ի
ԼՊրաղիլէա)
Հայ
մանուկները
մեծ
մասով կառավարական
դպրոցներ
կը յաճա -
խեն
քանի ռր ձրի են , իսկ կրօնականները
կը
քա
նան
որսալ
ղանոնք չարմանկարնե
րով եւ ուրիչ
մ է–
քոցերով
Հ Գաղութր
ոլնի փառաւոր
եկեղեցի
մը,
շինուած
րարերար
Ա՛ղգալլաՀ
ճորճի
նուէրռվ
I
Նոյն
Հողին
վրայ
չինուած է դպրոց
մբ որ
ռւնի
տասր սենեակ, եւմեծ սրաՀ մբ։
կառավարական
քրէնքով
կրնան
Հոն
400
աչակերտներ
ուսանիլ,
.19օ0/՚1՛
գպրոցր
ունեցաւ
միայն
180
աչակերտներ
։
Գաղռլթին
մ էք կան ա յնպիս
ինե ր որոնք
աւելո
րգ
կր
Համ արեն
Հա յեցի դաստիարակոլթիւնր
։ Մ ի ՜
քին դասակարգ
մր մ իչտ կ՚օմանգակէ
նիւթապէս
թէ բարոյապէս
եւ զաւ ակներր կր կրթուին Հայ
՚էպրոցնեբոլ
մէք։
Հ. Տ– ԳաԱակցութիւնր
ի դին
ամէն
ղոՀողոլթեան
կր պաՀԷ ղպրռցրւ
ԱնՀրա -
մեշտ է բարձրացնել
դսլբոցին
մակարգսւկբ
եւ
չքաւոր
րնտանիքնե
բու
ղաւակներ
բ ձբիաբար
լԱ -
դունիլ
գպրոց
(
ԵԱՆՐ ԱՐԿԱԾ
ՄԸ պատաՀած է Ցունուար
29–
ին Պ • Այրէս
վե րագարձռղ
կառքի
մր ։ Շա րմավա–
ՐՐէ Միսաք
Աքնաճեան
36
տարեկան
, Հաղիւ
Հի -
ւանգանոց
փոխադրուած
մեռած է , րնկեր Ատե -
փան Տ է օքմ էճեան ^Արարատ»
տպարանի
տէրը եւ
ՒԲ
ԿԷ՚^Ը վիրաւոբռլած
եւ փոխագրուած
են
Հիւան
դանոց
է
շրքանի
Միկոյեան
սովխողին
մէք։
Գործարանր
պիտի արտագրէ
տարեկան
7
Հագար
Հեկտոլիար
բարձր
որակի
սեղանի
գինի
ւ
ԲԱՐԱՄկԼԻ
նոր գործարան
մր կբ շինուի
Լե–
նինականի
մ էք , որուն
Համ ար յաակացուած
է ա–
ւելի քան կէս միլիոն
րուբլի
։
ՕՏԱՐ ԱՆՈԻՆՆԵՐՈՒ
ՀԱՑԱՑՈՒՄԸ—
Պե -
տական
Հրամ անագի
ր
մ ր Հա յաստանի
կարգ
մ ր
կա քարաններր կր վ ե րակո չէ Հա յկական
անուննե
րով։ Ա քսպէս՝
վէօ ւա գեր անր եղած է
«Թում
այ -
եան» , Համամլուն՝
ճԱպիտակ»
,
0րթաքիլիսան՝
(Տ,Մ ա յ իսե ան» , թոմ արտա
շր՝ գՎ^արգ տքար»
, Ար -
վւաչա յր՝
<(.Ախռլրեան» , Բո ւ ղտ ա շէն ր՝ ((Բագրա -
լան» , Գարաղուլան՝
«Գետափ»
, Ալագեաղր՝ «Ա–
րագած»
, Բողոլթլուն՝
է^Արտենի» ,
՚Լարապռռլնր՝
«.կարմրաշէն»
, *Լամչլուն՝
ՀԱովետական»
,
Ուլու–
խան լուն՝ ^Մասես»,
իման
չան
լուն՝
^Միքեւան» ,
Ղ,ամ արլռւն՝
է
Արտա չատ» եւ Շ էմ աղլուն՝
^Այ -
զալան
> է
ԱՏԱՋէռԲ
ՌՈՊԻՆՍՈՆ
ԲՐՈԻԶՕհ,
իբ կեանքն
ոլ^
ար
կածնե
րր,
Գանիէլ տր
Ֆօէ
։
^Համաղգային»է
Մանկական
. պատանեկան
մատենաշար
թէւ
5 6ւ
Պատկերազարգ
։ ԱնգԼ՛
բնագրէն
թարգմանեց
Հ՛
Ի ՛ ։
ԳՊՐՈաՈկՐ
ՏԻԿՆԱՆՑ
ՎԱՐԺԱՐԱՆ
՚^պրոցասէր
Տէկնանց
վարմարանր
Լէսէէ
եր
րորգ տարեչրքանր
թեւակոխեց
Հոկտ.
) էն ,
70
ա–
չակերտոլՀիներով
։ Տնօրէնս
ւթե ան
պաշտօնին
կոչուեցաւ
Պոլսոյ
կեդր– Վարմարանի
նախկին
աեսչոլհին՝
Տիկին
Էլ1պ Այվաղեան։
Մինչեւ իբ
մամանոլմբ
Պ– Թովմաս
Պօյաճեան
, վաղեմի ծա
նօթ գաստիա բակը
, յօմարեցաւ
անձնուիրաբար
ստանձնել
վարմարանի
տեսչութիւնր,
ամբողք
եր
կու աարի
^ արմանալով
խնամակալութեան
եւ ա -
չակե րտութեան
շնո րՀակալութեան
։
Այս տարի արգէն
կազմուած է երրորգ դասա
րանը
Որուն ա ^ակե րտուՀ
ինե
ր րտա րե չբքանինվե
րքը
սլիաի
անցընեն
հ^^V6է/
քննութիւն
, երկբորդ դա -
սարան
անցնելէ աոաք
։
Խնամակալութիւնր
կբ ձղտի
միչտ Հաստա -
տու թեան պակասներր
լրացնել եւՀասցնել
զայն
արգիական
երկրորգական
վարմարանի
մը Համա–
պատասխան
բոլոբ
պաՀան^ւերոլն
լրացումին։
Այգ նպտակին
օմանգակելոլ
Համար արտա -
ւ-աՀմանի
իր բաբեկամներբ
պաբբեբական
նը -
պասաներով
իրենց
Համակրռւթիւնբ
կր յայտնեն
I
Վերքքն
անգամ
խնամ ակա
քՈ։
թեան
անգամու
Հիներէն
Տ ՚ ՚ կ ի ն Լ. Խարեան
օղաուելով
իր ճամ -
բռրգոլթենէն
գէպի
Արմանթին
, յաքոգած է իր
բարե կամնե բու
շրքանակին
մէք Հաւաքե
լ
1500
տո
լարի գումար
մբ, վարմարանէն
շէնքին
երկաթ -
ք^այ սանգոլ խի մր շինո ւ թեան
Համար
I
Աքս աոթիւ
խնամակալու
թիւնս
սրտագին
կոչ
ե՝ուղղէ
ՓաբիղաՀալ
գազութին.
Հաստատութեան
մնացեալ
անՀրամեէտ
կարիքներուն
վբայ , Հան–
գիսասրաՀի
շքւնոլթիւն
, մաբզաղաշտ
, պատու -
Հաններոլ
երկաթեա
ք
փեղկեր , սաոնաբան ,
լուացքի
գործիք
, անկռղ/նի
ծածկոցներ
1
Խնամակալու
թիւնս երախտապարտ
պիտի
մ ը–
նաք անոնց որ պիտի
ուղեն
լրացնել
այս
պէտբե–
բուն
մէկն
ու մէկր է
(ԿՆԻ-Բ)
ՏԽՐՈԻՆԻ
Պալքաննեբէն
մաՀաղգ
մբ կբ գումէ
մաՀր
Ան
թառամ
Տաթեւեանի
յ
Ողբացեալ
րնկերուՀին
քոյրն էբ րնկեր Վա -
Հտղն
Տաթեւեանի
, որ մասնակցելէ
վերք Պանք -
0 թօմ
անի
գրաւմ ան , իբ ամ րողք գոբծունէու
թիւ
նը նուիրած էր յեղափոխական
շա րմո ւմնե բուն ։
1909/՚1՛
անգամ
Հ. Ց՛ Գ՛ Պոլսոյ պատասխա -
նատոլ
մարմնի, Աաբտ
3\ ի յետագիմական
շա
րմ–
մ ան օրերուն
, երբ
Ի թթ իՀատականնե
բ բ կր Հետս^
պնդուէ
ին
շան սա տակ
թալէաթ
, րնկեբ ՎաՀ ազնի
պա շտպանո
ւթիէ^Ր
վայելած
էր։ Իսկ
1915/5»,
ՎաՀագն
ձե ր րակա
լռ ւեցաւ Ատանա
յի
մ էք ,
Օր ՚
Աէւթառամ
անձնապէս
գիմեց
Թ ա լէ ա թ ին , որպէս
ղի փոխադարձաբար
փրկէ իր եղբայրր,
յիշեցնե–
լով
իր երդում ր ։ Աւելորդ է ըսել թէ Հրէշր
չուղեց
միքամտել ել ՎաՀագն
կախուեցաւ։
Իբբեւ
մօտէն
ծանօթ
ողբացեալ
Անթառամէ
ղոՀո ղու թեանց
, կր Հ բաւի րենք մեր Հա յ րենակից–
ներբ ներկայ
րլլալ ՀոգեՀանգստեան
, այս կիրակի
^
Փարիգի
Հա յոց
եկեղեցին
, յարգելու
Համ ար
ան^
մոռաց
յիչատակբ
քոյր եւ եղբայր
Տաթեւեանի
է
Վշտակից
աքհԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(86)
լր&էս ԿԻԿեՐու ^ ^ գ ^ ր ս 8Ի ս եձ
ՕՐԿԱ^ԱԽՆԳՐՈՒԹԵԱՆ
ՎԱԽՃԱՆԱ
ՎԵՐՋԱԲԱՆ
Հիմա
վերքէն
Հարցում
մը
էնքնաբերաբար
մէքտեղ
կուգար
տ
ճէչգ
ո՞՛ւր կը կայանար
կէկեբՈ–
^Ի վաւեբաթռլղթերուն
կարեւո բութ
է ւ ն
ը , վաւե -
րաթոլղթեր
որոնք
նոյնպէս
չէէն
կրնար
կանխել
Գերմանիոյ
պարտութէլնշ
,
1943/
վերքը եւ
1944/
սկէգթր
Կը կազմէ
Գեր
մանէոյ
տագնապալի
շբքանը։
Գերման
Հրամանա–
տարոլթէւնբ
պէտք էր որՀասկնար
պարտութեան
մը Հաւանականոլթիլ^նը,
գիտէր
իր թշնամիին
քա
ղաքական
դիտումներր^
շնորՀիւ
կիկերոնին
է
Եալթայի
Համ աձա
յնութ
իլննե ր ը
տակաւին
չէին նուիրագործած
Գերմանիոյ
կորուստր
։ Եթէ
Հիթլէբ
եւ Ռիպպէնթրոփ
իսկ
ական դիւանագէտ -
ներ եդած
ըլլային,
կրնային
տակաւին
վերքին ո–
րոչում
մը տալ, այսինքն
րնտրոլթի^^
Ը՚^ել պար
տութեան
եւ անէացումի
միքեւ
։ Լոնտոնի
եւ
Ուո՜
չէնկթրնէ
ծրագիրներուն
յայանոլթիլ^ր
քա -
ղաքական
մաածքւմները
, պէաք է ոբ մղէին
Գեր
մանիան
նախաձեռնութիւնն
ստանձնելու,
որպէս
՛լի փրկուէր
աՀաւոր աղէտէ
մր։ կիկերոնբ
՚/երքին
առիթն
էր որ ներկայացաւ
Գերմանիոյ
, ճակատա
գրական
պաՀուն
, երբ այլեւս
յաղթութեւսն
կամ
պարտութեան
խնգիր
չկար,
այլ
պարտութեան
կամ ոԱչացման
։
Գերման
Հբամանատաբոլթիւնբ
նախլԱտրեց
էր ել մոզռվոլբդին
անէացումբ
։ Ան մերմեց
գեր
ման
մռղովուրգին
ապրելու
իրաւունքր,
պաբզա -
պէս
այն պատճառվ
որ այս մողռվուրգր
չէր
կրր՜
նար
այլեւս
իբրեւ
յենարան
ծառայել
աշխարՀի
աիրապետլթեան
եւ փառքին
անոնց
ո րոնք Գեբ -
մանիոյ
ճակատագրին
Հետ
խաղացին։
Արգէն
ցոյց
առլի թէ քիիպէնթրոփ
գլխաւոր
յանցաւո
րն էր։ ի ՚էեբքոյ
կիկերոնին
վրայ վստա
հութիւն
ունենալու
Համար
սսլասեց ոբ
Ցունուար
14/
սարսափելի
փորձբ
ամէն կասկած փարատէր
։
Նոյնիսկ
այս թուականէն
վերքն ալ, կարելի
էբ
օգտագո րծե
լ կիկերոնի
վաւե րա թո ւզթե բ բ
1
Երբ կբ խօսիմ
այս կաբե լիութեան
մասին ,
երրեք
յաւա1Աոլթիւն
չունիմ
ակնարկութիւն
լԱե–
լու թէ այս փորձր
յաքողռլթեամբ
պիտէ պսակ -
ովր
, սակայն կր ցաւէմ
որ Գեբմաններբ
այս տե
սակէաով
որեւէ ճէգ չբրին
I
կիկերոնի
փ աստաթռւզթերուն
* վաւեբակա -
նութեան » մ աս ին կասկածներ
ր
թե րեւս
գո յ ո ւ -
թեան
իրաւունքր
ունենա
լին սկիղՐՐ
ւ
Ր՛"
1ք
ասի -
կա
Հ իմնական եւ վճռական
պատճառր
չեղաւ
ա
յս
Հեղգութեան։
Եթէ բան մը չըրին
իբրեւ գրամա -
Գլուխ օգտագո
րծե լու
ա յս
սւեղեկութիւնւնեբը
,
քաղաքական
գեանէ
՚Լբայ , կարծեմ ես պաաճառը
գտայ
աւելի
վերքը։
իմ կարծիքով, այդ
կասկած
ները
պարղապէս
յե
րիւրանք
էին եւ
ծառայեցին
մ իմ իայն
իբրեւ պատրուակ
,խուսափե
լու
Համաբ
եղերական
եղրակացութենէն
լ
Կէկերոնէ
վաւերաթուղթերուն
լեղուն
երկգէ–
մէ
ոչէնչ
ունէէն։
Պարղ կարելէութէւն
մբ Տ"յՏ
կուտային
ե լ
ոչթէ այս կամ այն ելքբ։
ԱնՀեթեթ
բան
էբ
անտեսել
այղ կարելիութիւնբ
է
Նախբնտ–
րեցին
մինչեւ
ծայրը
երթալ,
ապաւինելով
նախա
խնամ
Ութեան
է
Ապացոյցներէն
մէկը
Րունտչթեթէ
յարձակւք–
ղականն
է
1944
Գեկտեմբերէն
որ պարզապէս պէ
աէ յետաձգէր
Գերմանէոյ
բնաիքռլմը,
մէնչեւ
էսկ
յաքողոլթեան
պարագայէն
ւ
Ո
՚իպէնթրոփ
կ՝Օղտաղործէր
կիկերոնի
մասին
էբ կասկածներով,
երբ ան իր ղործին
գար։
Այս
պէս,
1943
Գեկտեմբերի
կիսուն
իբրեւ
կանխէկ
գրամ
կը Հաչուէր
կէկերոնէ
այն
վաւերաթուղթը
ոբ կր յայտնէր թէ Ջըբչէլ
ծանրս^սլէս
Հէւանգա -
ցած
էր, մինչգեռ
կասկածամտութեամբ
կ
՝րնգոլ–
նէր
" ՚ ֊ ր ի չ վաւերագիրներ
որոնք եկած
էին միեւ -
նոյն
ա ղ բ ի լ ^ ր է
՚ լ
մ ի ե ւ ն ո յ ն
աաեն։
Անմ
իքապէս
անղլիացի
վարչապետին
մաՀր
նախատեսեց
, որով
Հեաեւ այգ պարագան
կը Համապատասխանէր
իր
տեսակէտներուն
։ Այգ մաՀը
նախախնամութեան
մէկ
նչանր պիտի ԲԱար ։
Ռիպպէնթրոփ
իբրեւ
^վաւերական»
կ՝բնդուա.
նէր
նաեւ վաւերաթուղթերուն
այն գաղտնի
մասե
րր
որոնք լարուած կբ ցուցնէին
անգլելամերիկ
-
եան եւ Աովետ
յարաբերութէւննեբբ
է
Fonds A.R.A.M
