€6
Ա Ռ Ա Զ *
է։\
աււքաււաու.
ԱՍ ՈՐՔԱԴ ՍԷՐ
Որքա՜ն
Համաէլրանք՝
մեղի
Հայերուա
Հա՛ն–
ղէսչ
I
Մեր
ձախ
թեւէն
կր քաշեն՝
կարմրակրօններր.
- Եկէք
մեզի
միացէք,
մեր փողր
փլեցէք։
Զեր
փրկութիւնը
մեղմէ
պիաի
գայ։
Ա՛եր
նուիրական
պարաականոլթիւնն
է :
Աշ
՜թեւէն կր քաշեն
կաթոլիկները
, հոփուա
~
կաններ Հրատարակելով
« Հայեր
, եկէք
կաթո֊
լիկութիւնր
ընղունեցէք;
Զեր փրկութիւնը
անոր
մէշն
է ։ Արքայութեան
բանալին
մեր մօան
է
...
Հայասէրներ
, իրար անցած
են մեր ղրակա
-
նութիւնը
ուսումնասիրելու
I
Ա՛եր
՛Լ,
ւ. ր ե կա ց
չ
։ն ու
•Բոլչակը
կր թարգմանեն
: կը ղովաբանեն
, կը Հի–
անան
անոնց վրա
յ :
Կը գնաՀատեն,
կ՝աբմելորեն
մեզ։
Մեր անս–
աըղիւտ
յատկոլթիւնները
կը փառաւորեն
:
«Ի՜նչ
չինարար
ազղ։
ի՜նչ Հին քաղաքակրթութիւն
։ Ա՜Հ ,
դուք մենէ շատ առաշ քբիստոնեա
յ է իք : Երբ
մենք
տակաւին
մեՀեաննեբու
մէշ ղոՀ կր մատուցանէ
-
ինք, փայտէ աստոլածներու
, դուք
փրիստՈ11 յ ա ր –
հաւ կ՝երգէիք»է
Միսիոնաբնեբ
, Ամերիկայի
իրենց
Հանգիստը
լքած
անձնուիւրաբաբ
կուգային
մեզ
քրիստոնէու–
թեան
Հրաւիրելու,
որպէսզի
փրկուինք։
Անդիի
աչխարՀումն
ալ մեր պատւո
ք տեզր
ունենանք
• • •
Տակաւին՛. Ա՜խ,
ո՛՛ր մէկր
թուել։
Հաւատացէք
, այս
քան
Համ ակրանք
եւ սէր • • •
մարգուն
Համեստութիւնբ
կր վիբալոբուի
պար
-
զապէս
: Որ կողմ ղառնանք
« Հա՛^յ էք »
Այ" ՜
0՜ ես կր պաշտեմ
Հայերը։
Ի՜նչ աղուոր
սուրճ
ունիք։
Հապա
ձեր մածո՞լնր
, ուղղակի
անմաՀա–
կան
է ։ Մահամերձ
Հիւանդն
իսկ կբ բոլմէ
։
Մեղք որ ես նախարար
կամ
Լոզանի
մողո
վին անգամ
չեմ /.ղած, ապա
թէ ոչ
ձեր դատր
կաբղադրուած
կ^րԱար
ա՛յսօբ։
թուրքերուն
չավւր
կուտա
յի
...
Այսպէս,
ամէն
կողմէ,
բոլոր
ազգերէն
Հա
մակրանք,
սէր, գորով
եւ
պատրաստակամութիւն
կը տեղայ
մեր ղլխուն
:
Օաար բեմերու
վրտյ
Հայ արուեստագէտն
է կբ
փայլի։
Հայ գրագէտն
է կր փնտռուի
։
(քր
մէկուն
չնորՀակալ
ըլլալ։
Ո՛՛ր մէկր վար–
ձտտրել
։
կր վախնամ
որ բոլոր ազգերբ
վարակուիւն
Հայ
սիրերււ
ալս տենդէն
եւ օր մրն ալ Հաքերր
նա–
իսանձե/ով
ուբիչներոլն
, իրենք
ալ սկսին
սիրել
եւ
ղնաՀատել
Հայը
• • •
կ–
ՊԵՏՈԻՇ
ՀԱՄԱԶԳԱ6ԻՆ
ԼՍԱՐԱՆ
Խ՛ ՀԱ6ԱԱՏԱՆԻ
ԳՐԱԿԱՆՈԻք^ԻՒՆ
4ՐԳ
ԳԱԱԱ1Տ0ՍՈՒԹԻՒՆԸ
պատիմ
կրեց ի ։
Աոլրէնին
մայրը
լաւ կր ճանչնար
իբ
ղսձւակը։
Զեռքր տարաւ
դլխուն
ու մազերբ
չոյելով
պատ
-
մեց
թէ տակաւին
կան
վայրեբ
ուր Հայերէ՜ե կ՛՛ա–
ւանղեն
, ուր պատ
իմ ՝ չեն ստանար
Հա յերէն
գիրք
բանալով՛
• •
է
Աուրէն ապշած
կր դիտէր
մայրը
• իրա՞՛ լ , մ ա յրի՚կ , Հտ յկական
գպրոցնե՛^ ր կան , Հոն
ամէնն
ալ
Հա՛՛յ են • ՚ • ուսուցի՞չն
ալ, աշակերտ
-
նե՛՛րն
ալ • . .
Մ**նվւէլիէ
։ Բազմաթիւ
ազդի
ռւսանոզներու
կեդրոն
• տխուր
օտարութիւն
, ուր Հա յ
ուսանողն
ալ իր կարգին
փոքբիկ
Ա ուր էննե րով
կր
յի շէ իբ
միշավայրր,
իրենիննեբը
է
ՎԱՐԳԳԷԱ
Փետրուարի
23ին տեղփ ունեցաւ
«Համաղգա֊
յին»
Լսարանի
^բդ դասախօսութիւնը
:
Ղ՚ասախօսն
էր Պ՛ Տ՛
Զիթոլնի
, նիւթր՝
«Հայկական
դիլցաղ–
նավէպր»
։
Ղ՚ասաիսօսր
յայտնեց
, թէ Հայկական
դի՛– ~
ցաղնավէպր
, առաշին
անդամ
Դրի
առնուեցաւ
\&74ին Գաբեգին
եպիսկ՛
Արուանձտեանի
կոզմէ՛,
շատ
ամ վ։ոփ , իբրեւ
Ս ասունց
ի
Գաւիթ
ի
կամ
Ա Հերի
Գրան
պաամոէ-թիւն
եւ
իբրեւ
«Գրոց–
Րրոց»ի
յաւելուած
: Ատկէ
1 5
տարի
վերշն
է
որ
Մանուկ
Աբեղեան
Հրատարակեց
աւելի
լայն,
բայց
դարձեալ
կիսատ
պտմ
ութիւն
մը, որ յետտգա
յին
մ շակուե ցաւ
նաեւ
Թում անեանի
կողմ է ,
շատ
Համ առօտ
: ի վեբշո
յ
1
,
Հա յաստանի
Հա -
մալսարանէն
չորս
փբո՚փէսէօրներ
, ընդաբձակե
-
քով իրենց
պրպտումները
, յաշողեցան
իմի
բերել
գիւցաղնավէպի
60
փոփոխաէ^եր
յ
Այս
ամբողշացած
վէովւոիսակներով,
գիւցազ
-
նավէպր
կը ներկայանայ
7
ճ իւղե րով։
1՛ Սանա -
սայւ - Պաղտսւսար , 2 • Աււիւծ Մհե ր ,
3 • Պդտիկ
Մհե ր , 4՛ Սաաււնցի Դաւիթ– կամ
Թլոլ Դաւիթ– ,
5– Սաււմայ ծ ռ եր, 6– *՚1արոն Տէր ՚Ներսէււ ե ւ
7–
Համց ա ւիաճլիվան:
Անդրադառնալով
գիւցաղնավէպի
պատմ ա —
կ ա՛հ ծագման
, ղասախօսր
բացատրեց,
թէ սխալ
է
Մ ՚ Աբեղեանի
եզրա կացութիւնը
Ա ասունց
ի Գա
-
ւիթի
ծաղման
մասին,
այն է Գալիթբ
շփոթել
Գաւիթ
Բաղրատունի
Ուրացողի
Հետ եւ Ջէնով
Ա–
Հանր
Իքութեցի
Տովնանի
Հետ : Գմբաիստաբար
, Մ ՚
Աբեզեան
իր այս սէսալբ կբկնած
է նաեւ յետա —
զ ա յին
(
1
936/1՛
)
Հրատարակուած
Ա ասունցի
Գա
-
ւիթի
յաո ա շա բան
ին մէշ ։ Նո
յն սխալներր
գոր
-
ծած
են նաեւ Ասատուբ
Տտկոբեան
, կանայեան
,
Ատոնց , եւն • : Ու Բ"Է"Ր"ՎԻ^ սխալ
եղած
է
տօնել
1939^5՛
Հայկական
դիւցաղնավէպի
Հազա րամե ա -
կբ։
Իրականին
մէշ պէտք
էր
տօնել
աո^ւուաէ^
2500"՛յ ՛
եակ
մ ր , քանի
որ Ա անասաբի
կռիւ բ Ա ե -
նեքեբիմ
թադալորին
դէմ մղուած
է,
իսկ
այս
թաղալոբն
ալ ապրած
է Բրիստոսէ
7 800
տաբի
նե,
Պ՛
Զիթունի
օրինակներով
բացատ
րեց
նաեւ
,
0Է դիցաբանական
կամ այլաբանական
բազմաթիւ
աարրեր
ու իսս րՀ րդան շաննե ր կան մեր
գիւցաէ^ա–
՚ԼԷ."1Ի
^
ճիւղերոլն
մէշն
ալ։
Ի վեբշո
յ , իբրեւ
արդիւնք
իբ
պբպւռումնե
բուն , գասախօս
ը , . գ ե ռ
40
տարիներ
առաշ գտած
եւ այնուհետեւ
եւս Հաստատած
է , թէ դիւցաղ
-
նավէպի
Ա ասունց
ի Գաւիթ
ր
ստեղծագո
րծե լո վ ,
մոզովրգական
բանաՀ
իւս ու թիւնր
անո ր
մ էշ վե
-
րարտադրած
է մեր Տբդատ
Մեծ թագաւորի
ղէմ–
քր
։ Հիմնաւորումր
րբած
է ի միէի
այլոց
եւ այն
նկատումով,
որ Վանի
շրշանին
մէշ
Տրդտտին
կ՝բսեն
«՚Ծռղատ»
: «էքռ»ր
ծուոն
է , իսկ
«դատ»ն
ալ
Գաւիթի
կրճատուած
ձեւը,
այն է՝ Ծուռ
Գա–
ւիթ
։
Գասախօսու
թենէն
վերշ
Ըեգդիմտխօսեցին
,
Հարցումներ
ըրին կամ
կարծիքներ
յայանեցին
Հայագէտ
Յքրանսացին,
Պ՛ Ֆէյտի,
կարօ Գէ -
ոբգեան,
իյ՛ Վշտունի
, Բենօ , Հայկունի
,
Հայկ
Աարգիսեան
ել Ա •
՚Բրմոյեան
I
Երր աշ&ան մ|ւ առաւօտ ես աշյսարհ ե կ այ ,
Հա ւ ա քս ւ ե ցին տունը մեր ազգ ու րարեկ ամ :
իմ րարուրին նայե ցին տխուր ու ա նյ ո յ ս
— էե, աղշիկ է, աււացին, էլ ի՜նչ ա չ ք ա լ ոյս ,
ւ^՚հւ ու թի կ ո ւ նք չ ի լինի աղջիկն հօր համար,
է ւ օջախը հայրա կ ան չ ի պահիր անմար :
Ու ե ր բ անշուք օրօ ց ք ո ւմ ես արտասուեցի ,
Զ՜ոյգ այտ երիս արցունքի շիթ ե ր սառեցին, —
— Արցունքով էլ , ասացին , աղջիկը կ ՚ ա ճի ,
Ամէն անզամ միք վազի դ ո ւ ք նրա կանչին - • •
Երբ մ ե ծ ա ց ա յ , ուղեցի մանուկների
հետ,
Շ ո ւ ի փյ ե լ ու ղնալ դաշտը ծաղկաւէտ,
Գնալ խաղալ դաշտերի կանաչսւմ թ ա ւ իշ ,
Տ ղ ա յի պէս
լինել միշտ ազատ ու անվիշտ • • •
Ր այց «աղջիկ ես, ասացին, ա յ դ ո ՜ ւ ր ես վ աղում,
Չե՞ս տեսնում քո մ ա յր ի կ ի հոզս ե րը ր աղո ւմ,
Նստիր նրա ծնկի մօտ, կարկատան
արա,
Որ փեւ՚ացուն հաւանի ու յ ե տ չ դ ա ռնայ • • •>
Ես կարկատան արեցի, ասեղի նման
Աղջիկ լինե|ը խոց ե ց սիրտն իմ մանկական :
Աղջիկ լինելն ինձ թո ւ ա ց կակաչ մի բացուա ծ , —
Դրսից կարմիր, իսկ ներսից սիրտը սեւակնած • • •
Ու մ ա ն կ ո ւթիւնն իմ անցաւ թախծ ո ա ու տխուր,
Ինչպէս անցել է ր արդ էն ւքանկութիւնն իմ մօր :
շ
Հ ա յր ե նի ՛ ք ի մ , հոյակաա , անխորտակ ամրո՛ց,
1
Ա յ դ դու է իր . որ եղար ինձ նոր օրօրոց ,
.1
Ու մայրա կ ան քո սրտի սիրով կ աթողին
՜՛է
Եբջանկութեաւքթ ա րե ցիր իմ անվիշտ հ ո գ ի ն ։
Դու տ ո ւ ե ցիբ ինձ ա ր ծ ուի թ ռ ի չ ք ու թ ե ւ ե ր
ք1ւ բ ա րրձա ց այ ես կեանքի գ աղաթներո վ վեր ,
Ես րմպ ե ցի կենսատու շա նյն ազա տ ութե ան
ք
ԵԼ
օջաիւր ւ|աււեցի իմ հ ա յր ե նի տան
•
իմ ւէօբ ա յ ք ի ց սրբեւու| եղեամն արցունքի ,
Հաղո ր դ ե ցի ես նրան րերկրանքր կեանքի •
Երջանկացան ինձ նման աղջիկներ բ ազո ւմ ,
Ոո բախտ էին որոՍել իրենց ե ր ազո ւմ :
Նրանց կեանքի կ ո չ ե ցիր քո ջերմ գրկի մէջ ,
Ինյ՝սլէս կանաչ դաշտերը ծաղիկներին աերՔ :
Աղջիկներն ա յ դ դ առնալո վ խիդախ ար ծիւներ ,
՚1,ուաքւեցին քեզ համար կ ա տ ոյտ երկինքներ ;
՚ 1 ւ Ո ւ ա ճ ե օ ին ծույեր լ ա յն ու կապտերից ,
1՝ագաթներր գ ի տ ութե ան հսւաոտ լհռների ,
Ն՚ււ֊աքւեցին նրանք ծով
բ ե րքը հողի
Ու անսրււրփակ սէրը յինջ նրա հերկողի :
Աղջ|ւկները ւծի տակ
գ1ուխ չեն թ ե ք ի ,
Ա(|ատութհւնն իրենզ չեն տայ ոչ ոքի ;
Հսլարսաւցիր նրանցով , երկիր իմ ագատ,
ԵԼ
ււյււ ք . անուշ ծնողներ, մ ա յր ե ր հարաղատ :
Դու է) , երկրիս արեգակ , ա այծ ա ռ հուրհուբա՛,
Ամէն ծնուոդ ազջըկ այ օրօցքի վ ր այ :
ԱՎԱՒՆԻ
Լսարանին
յաշոբգ
դասախօսութիւնր
տեղի
սլետի
ունենա
ք Աարտ
^1։ն ։ Գասախօսն
է Պ՛ Ար ՜՛
շակ
Զօպանեան։
Նիւթր
«Հայկական
բանաստեղ–
ծոլթիւնը
ֆրանսական
դրականու
թեան
մէշ»։
Շր ջ ո ւն Թղթ^ակից
«6ԱՈ՚ԱԶէԻ
ԹԵՐԹՕՆԸ
(83)
ԼՐՏէՍ ԿԻԿեՐՈն Ս ն ա Ս Յ Ի 1քեձ
քԴրեց՛ գերման դեսպանատան կցորդ Մ Ո ՑԶԻՇ )
ԱՐԿԱԾԱԽՆԳՐՈՒԹԵԱՆ
ՎԱյ8ճԱXԸ
Անգարա
վեբաղառնալուս
պէս , թոբ
քննու
-
թենէ
մ ր անցուցե
ր էի դրամ արկղս : Ոչ , պակաս
բան
չկաբ՛
Գորնէլին
իր ղիտցածը
միայն
տարած
էր Անգլիացիներուն
, եւ թերեւս
ալ քանի
մ բ նա—է
մտկի
օրինակ
։
^
կանոնաւոր
աշվսատանքէ
զրկուած
, խոր
վՀա–՛
տոլ թեա՚Հ։
ճանկերուն
մ էշ,
Հիւանգ
զղացի
ին ք -
զինքս • տենդով
պառկեցայ
քանի մր օր • երբ ելայ
,
Հա յե լիին
մ էշ տեսա
յ թէ փսխուած
եմ ել առա
-
շին
ճեբմ ակ
մ աղերր
երեւան
եկած
էին
քռւնքե–
բուս
վրայ
Պերլին
լոլռ
էր մեռեալի
մբ նման։
Վերշին
պահ ուն տե ղեկտցոլցեր
էի թէ
Գորնէլին
Անդլիա֊
ցիներուն
մօտ է, բայց
այս լուրս
ալ
րնգունեբ
էին
լոութեէ,։մբ։
Պերլին
չերթալուս
համաբ
ալ որ
եւ է բողոք
չէր եղած։
Այս Ր" լո ր բ
չարագուշակ
կր թուէին
ինծի
։ Հաշիւս
չէին մաքբած
,
բայց
պիտի
ներկայացնէին
զայն
օր մը։
Երբ կը թսր^էի
գործած
սխայնեբուս
ցանկին
վբայ,
աՀաւոր
մտաՀոգոլթեան
մը մէշ
կ՛՚իյնայի։
Գոբնէ
լին , քաբաաւղաբաւՀին
զ"ր
պաշամնի
կոչէր
էին իմ խնդրանքիս
վյւայ,
անցեր
էբ թըԼ -
նամիին
կուլմը
եւ եէձ չէի Կրցեր նաիսատեսել
կամ
աբգիւլել
իբ այդ
քայլը։
Մ եծագո
յն ոճիրս
այդ
էբ
աՀա
։
Ծանօթ
էի առաշին
դասալիքին
եւ
երկբորդին
ալ։
Նոյնիսկ
մամանակին
առիթր
ունեցեր
էի մ ի–
շամտելու
ի նպաստ
այս վեբշինին
: Եւ բարեկա
-
մլծւ էի ասէէնց գերադասին
։
Ամ րէսս Աւան ւ՛ւ թ եան
բազմ աթիւ
կէտեբ
կը
կազմէին
ասոնք
:
Այս
րոլորէն
զատ,
ատենօք սաստիկ
զայբա
-
ցոլցեր
էի Իհիպէնթրոփը
որ բառ
չէբ
խն ա յադ
,
յիչեցնելու
Համար
այգ պարագան
: Այմմ իր բաբ–
կոլթիլնր
սլիտի թափէր վրաս,
Հոդ չէ թէ չար
-
մաոիթր
տտրիներու
Հնութիւն
մը ունենար
։
Մարգեային
թէ քադաքական
պատճառներով
,
Ց>օն Փավւէնի
կողմը բռնած
էի միչտ
Գերմաննեբու
անվերշանալի
ներքին
պայքարնեբու
լ^թացքին
•
ել ասիկա
րարենիշ
մր չէր կրնար կաղմե
լ քիիպէն–
թբովւի
, ոչ ալ Բալթէնպբուննէրի
աչքին ;
Գալով
Ֆօն Փափէնի
, զոբ այնքան
կ՝ատէին
,
ցոյց տուեր
էի անոր Կիկեբոնի փաստա
թս ւղթե
ր բ ,
Հակաււաե
ինծի տրուած
բացա րձակ
Հ րաՀ անգին :
Եւ տսիւկա առիթ տուեր
էբ նո րանո ր
բարդութիւն–
ներու : ի՚ացի
այււ բո լո րէն , կաաարե
ր էի պարտա
կանու թիւնս
, բայց
Պերլինի
մէշ,
կարծես
կը
մւանալին
այս պարագան
:
Յուզոլմներս
վերշ գտած
էէին
տակաւին
:
ՏտսնրՀինգ
օր վերշ
, դա
րձա
յ գբասենեակ
:
ժան–
սւաիւատւո
ր մը ՐԼԼալր՛– տպաւո բութ
իւն ր
ունէի :
Կը թուէր
ինծի թէ բոլոբ
ծանօթներս
ետեւէս
կ*^
սէին ՚
< Նայեցէք,
այս այն մարգն
է, որուն
քաբ–
տոլղաբոլՀին
թշնամիին
անցաւ
»:
^տս-եբ
կը կոէրեկցէին
ինծի,
բայց
ուբիչ
շա–
տեր
ալ կ՝ ուրախ անա
յին իմ
գմբախտութենէս
:
Հ,ամ ակե րպե լու էի ։ Այն զգացումը
ունէի
որ
կը
խոէ օավէէ էւն
ինձմէ
Օր մը, տուն
զյսրձիս
սպասոլՀիս
ըսալ
թէ
երկու
պարոններ
կը սպասէ
ին ինծի ։ Ֆբիցր
եւ
Հանսն
էին , բա յց չունէին
ա յլեւս
երեւո
յթը
եր -
կու
խեղճ
ււաւառնորղնեբոլ
, որոնք ստիպուեր
էին
ի^՚՚ել
թր,լ ական
Հողի
վրայ , Աել
Ծովին
վեբեւ
եղերսւկան
պա յքար
մր մղելէ
վեբ9։
Ոչ,
երկու
ղե րմ ան ւլասա լիքեե ր էին անոնք
սլա րղապէս
;
Ասոնց
մ ասին բացուած
քննութեան
արդիւնքը
Պերլինէն
հասած
էր քանի
մը օր առաշ
, չատ
ո ւշ ,
ինչպէս
արղէն,
ամէն
բան որ անկէ կոլդաբ
։ Ան–
միշտպէս
սկսան խօսակցութեան
եւ
վար
առին
դիմակները
:
— կուգանք
անգլիական
դեսպանատան
կող -
մէ ՚..
կտրեցի
իրենց
խօսքը։
Այգ եղանակբ
ծա
-
նօթ
էր
ինծի։
Խնդրեցի,
որ տունէս
ելլելէ
վերշ
րւ՚են
ինծի
թէ ինչ պաչտօն
էբ իրենց ։
Գոլրսը,
վերսկսան
խօսիլ։
Հանսը
կ՚ըսէր՛
Մ եծն
Բրիտանիո
յ
ղ ես սլանա տան
անունով
ե–
կած
ենք խնդբելու
որ իր տրամադրութեան
տակ
զ^էք
զ ս ՚ ֊ Ր
ձ ե զ ։ Ամէն
բան պիտի
ներոլի
ձեզի
,
բայց
եթէ
մերմէք
այս հրալէրբ,
դուք
գիտէք,
որովհետեւ
կբ գուշակէք
անչուչտ
թէ ինչ
պիաի
գայ
ձեր դլխ^լւն
։
(Շ»ր–>
Fonds A.R.A.M
