(Ամփռփուած վաստակաւոր գործիչ Սամսոն
Գասպարեանի յօդուածէն– «Սով– Հայասաան »
ամսագիր, 1950 Ապրիլ) . -
ՀայասԽանի
երգի ես պարի
խույքրր
(ան -
սամրլ\)
կաղմ ակե րպո սած էր Հայկակա՛ն
ար -
ոսեոաի
աաոնօրեակէն
քիչ աոաք, որ աեղի ու.նե–
ցաւ. Մոսկուայի
մէ9 :
Տարիներու
ստեղծագործական
լուրք
որո ֊
նումներէն
ու արգիլնալէա
աշ/սաաանքէն
վերք ,
երգի
պարի
խումրր
թ֊աթոլլ
Ալթունեանի
ԼԱ թա
լինեան
լաուրիատ^
ոլսակաւոր)
կրցաւ
յաղթա -
Հարել
իր ղարգացման
ընթացքին
եղած
ստեղծա
գործական
կարգ մր գժուարութիւններ
, եւ գտաւ
իր պատուաւոր
տեղր։
ՇնորՀիւ
այս
թումբին
Աովետական
Միութեան
գրեթէ
բո լոր
եղբա յրա -
կան Հանրապետութեանց
բեմերուն
վրայ
փայլե -
ցան Հայկական
երգեր ու պարեր,
Օրինակ
« Ազքի Թամար»,
Հ<Եար, քէլէ նազով»,
«կանչում
եմ եար , արի»
^ Հչէո սիրեցի»,
«Հայաստանի
աղ
քիկներ ր»,
«Զեմ ու չեմ»
եւայլն։
Թաթուլ
Ալթունեանի,
Եգոլարգ
Աանուկեա–
նի եւ Ալեքսանղբ
Ալեքսանեանի
ստեզծազո
րծա -
կան
Համ ագո րծակցութեամ րր,
մշակուած եւ ճրչ–
գուած եներգի—պարի
խումրի
արուեստազիտա
-
կան
սկզբունքնեբր։
Անոր ղեղաբուեսաական
ղե ֊
կավարութեան
Հիմնական
աղբիւրն է Հանգիսա ֊
ցած
Հայկական
բաղմաՀարուստ
երամշտական
ֆոքլորբ,
ժոզովրզկան
երգն ու պարր իր
բաղմե–
բանղ. մեզեգինեբով,
իբրեւ
Հիմք
յ
Թաթուլ
Ալթունեանի
գեկավաբութեամր
ե ր–
գուսլարի
խումբր
տարուէ
տարի
աճելով
ձեռք է
բերած
գեղարուեստական
նո բ որակ, նոր նուա —
Լ՜II
ւմն
I.
ր
I
ամէն անգամ
մէքտեղ
րերելով
մեղե -
գիական
կառուցուածքով
եւ կշռաւոր
բաղմաղան
ձեւերով
Հետաքրքրական
, աբմէքալոր
մ-ողովբ -
գական
նորանոր
երգեր ու պաբեզանակներ
1
Անոնք
տասնեակ
տաբինեբով
անղոբծութեան
մատնուած
Հարիւրաւոր
ժողովրզական
երգերու
պաբեղա -
նաէ^ե
բու
մ-ողովրգական
անմ աՀ ստեզծազո
րծու–
թեան
կոկուած
, վեբամ շակռւած
լաւագո
յն
նբ -
մոյշները,խումբին
շնորՀիւ
վերակենգանացած
են
թանկագին
զոՀարնեբ
, որոնց
ղեղարուեստական
մշակման եւ մատուցմտն
մէք ակնյայտ ենԹա -
թուլ
Ալթունեանի
ծառա
յութ իւննե ր ր։ Ան ղեղաբ
ուեսաական
բարձր ճաշակով,
մշակած եւ խում
բին կատարողական
վաբպետութեամբ
մողովուր–՝^
զին տուած է« Գիւլիւմ
քան», «իյամրաքի»
, «Հոյ
նաղան»,,
«Թելլո»
, «Գոլրգէն
քսն» , «Շուշան
իկ»\֊
«Ալ
այլուխս»
, «Հարսին
կեսուր»
, « Տույ
"՚ույ »,
«Ֆինճան»,
«Ֆորկա,
ֆորկա» եւ այլ երգեր եւ
պարեզանակնեբ
:
հյումրին
երղացանկին
մէք կան աւելի քտն
զուգբնթաց
ամէն
սէեզ արծարծեց
նաեւ
ուսմ ան
սէր
I
Զէնքի
անՀ րամե շտութեան
Հեժւ
քարոզեց
նաեւ գպրոց
ի
անՀ րաժե շտութիւնր
, ու ա յսպէս
գաբաւոր
քունէն
արթն ցուց
՚^"՚Լ
՚"1ք
"–ՐԴՐ.
"Ր
սկսաւ պազատիլ
իրեն
ղէնքի Հետ տալ նաեւ ու -
սուցի^եր
%
ՀԱԶԱՐ
ՆԵՐԿԱՐԱՐԵԱՆ
(Մնացեալր յաջորդով)
Հ
6 ԱՌԱՏ
250
Ժոզովրգական
երգեր ու պարեզանակնեբ
;
Ա թալինի
նուիրուած
երղեր
ունին
Վարգգէս
Տաչեան
, Աաթեան
, ԱաՀառունին
,
Զրբաշեան ,
*հ • Եղիազարեան
, կարօ Զաքաբեան
, Ա՛
Աարու–
թիւնեան
, Մ - Մազժանեան
, եբզեր որժեծ յաքո -
ղոլթեաժբ
կ՝երգէ
երզչախում՛բբ։
՚
Եբգուսլարի
խումբի
եբգացանկի
ժէք մեծ տեզ
կը գրաւեն սովետական
շրքանի
ժողովրզական
նռր
ստեզծազո
բծութ
իւններր։
Այգ երգերը
գարձած
են
մ եր ժոզովուրգին
շատ սիրելի , ինչպէս
,«Կոլ–
խոզեան
կոլպեաներ
» , « Բերքի
տօնբ » ,
«Հրճուանքի
երգր»
, «Յաղթանակի
երգբ»
, «Օղա–
կտւոբոլՀիի
պարր», « Հայաստանբ»
,
«Խս՚ղոզա–
քաղը»
եւայ^
;
Թաթուլ
Ալթունեան
ստացած է ե բաժ շտա -
կան
ուսում
ր Արեւանի եւ Լենինկրատի
երաժշտա
նոցներուն
մ էք ,
փորձուած
արուե
ս տագէտ է ,
նուրբ ճաշակով եւստե ղծաղործական
խանգավա–
ռութեամր
կեանքի
կոչած
ժոզովյւզական
երղու —
պարի
խումբբ : Անոր
խում
բր մեծ գեր կաաաբեց
աշխա տաւո բութ եան զագա վւա րական գաստ իա րա—
կութեան
մ էք , գառնալով
ժոզովուրգի
աժ
էնէն
շատ
սիրած
խումբը
յ
Խուժրին
ժ ենակատա
բնե
րն են Աւգինէ Բաս -
եան , Լուսիկ
՚Բօշեան
, Վարգան
Մատթէոսեան,
Համաղասպ
կարանեան
, Վաբգգէս
Ռաշիտեան ,
Արամ ա յիս Վազարեան
, Լուսիա Ա աֆարեան
, Բա–
մալեան եւ ուրիշներ :
իյումբր ցարգ տուած է աւելի քան
2500
Հա
մերգ։
Երգած է իյ՛ Միո՚-թեան
գրեթէ
բոլոր
մեծ
քաղա^եբուն
մէք ել արժանացած
քերմ
րնգունե–
լութեան :
Աւելի քան երկու
ամ իս իսում բը գացած է ճա
կատ եւ Հոն տուած
Համերզներ
, Հիւսիս
•կոփկասի
մ էք , Մ եբձբա լթեան
առաքին
ռազմ աճակատր
եւ
ամէն տեղ քեբմօրէն
լնգունուած
:
Ա^ւցեալ աարի
խումբր
Համեբղներ
տուաւ
եր—
կու
ամիս
շարունակ
Աոսկուայի
, Լենինկրատի ,
Ռիգայի
, Վիլնիուսի
, կաունսի,
Տալլինի
մէք ,
խում
բին արուեստագէտներուն
շատերուն
տրուե
ցաւ
Լա ափի ական ԱԱ Ռ Գե րագո
յն Ա ովետի պաա–
լոյ գիբ :
ԱԱՌՄ ժոզուԼբգական
արուեստագէտ
Մ ՚ Մ ի–
խայլով
գրած է՛ ^ Ենձ շատ գուբ
եկաւ
ինչ
սլէս երգերու
,
III
յնպէս ալ պարերու
կատաբում
բ :
Երաժշտական
կաաարռւմր
իբ բարձրութեան
վրտյ
կր ղտնուի »
յ
Անցեա
լ տարի
Հտմ
երդին
ներկա
յ գտնուած է ••
Մ - \էաՀանգներու,
սեւամորթ
երգիչ Պոլ Ռոր -
սրնբ
, որ գրած է «Մ եծագո
յն
շնռբՀակալութիւն
Հայկական
խումբի
գեզեցիկ
երաժշտութեան
եւ
գեղե^իկ՚-աբուեաոի
Համար : Ես յուսով եմ այցե՛^
լել
ձեղ Հա յաս տանում^ : Ամերիկա
յի ձեր բարե - ր
ՀԻՆ
ՀԱՇԻԻՆԵՐ ԿԸ
ԲՐԲՐԵՆ
կամներէն
, ողքո
յն ձեղ» :
ԱԱՄԱՈՆ
ԳԱԱՊԱՐԵԱՆ
ՊԱՐԱԿԱԱՏԱՆԻ
նոր վարչապեար
, ղօր . Ռազ–
մարա, ոբ ուժեղ
ժարգու
Հաժբաւ կբ վայելէ եւ
աոաքին
անգամ քագաքական
սլա շտօնի կր կոչ —
ուի,
ծնած է
1901/5/,
ԹէՀրան։
Զինուորական
վա
րժ ա ր ան բ աւա րտե
լէ վերք
, մ էկն
եզաւ ա յն ա–
ռաքին պարսիկ
սպաներէն ոբ Ֆրանսա
եկաւ : Ե–
րեք տարի
Հետեւեցաւ Աէն Աիռի գասրնթացքնե
-
բուն : Զօբավարութեան
բա բձ բացաւ \աին եւ
Հ րամ անա տար
ութ
իւններ վարեց
մ ասնաւո
րապէս
Թուրքիոյ
Ազգ.
ժոզովին
անկախ
երեսվախան
ք^էքէմ՚՚՚ղլու
Հարցուց թէ ի՞նչ գուժարներ
ծախ -
սուած
են , գնելու
Համաբ
Աթաթիւրքի
յոլշաբ ֊
ձան - գամ բաբանին եւխորՀրգարանի
նոր
շէնքին
զետիններբ
; Հանրօզուտ
շինութեանց
նախարարբ
պատասխանեց
.
Այն
գետինը
, որուն
վրտ
յ պիտի կառուց -
ուի Ազգ– մոզովփ
շէնքր
,
326.828
քաոաքուսի
մեթր
է, ղնուած է
2
միլիոն
31ե.%\ \ ոսկիի
Հձայներ՝
մաշալլահ) :
ԱնՀատներէ
գնուած
Հողերր
112
կտոր
են , րնգՀանուր
գումտրն ^
1.069.816
ոսկի։
Բանի
մբ անուններ
յիչեմ այս առթիւ։
Զօրավար
Ալի Աայիտէ
գնուած է
13.987
քառ. մեթր
Հոզ ,
41.961
ոսկիի,
Վասըֆ ել Համիտ
Գալայճըէ՝
42
Հազաբ
ոսկի
^ զօրավար
Ալի Ֆուատ
ճէպէսօյէ՝
5.157
քառ.
մեթր
Հոզ
27.554
ոսկի, Աատըդ
Աօյ–
Հանէ՝
195
Հազաբ
725
ոսկիի, եւ
3.294
քառ.
մեթր
Հոզ՝
Շիւքրիւ
Աարաճօղլուէ
,
150
Հազար
ոսկիի :
Երբ նախարարբ
րսաւ թէ Աարաճօզլու
,
1 50
Հաղտբ
ոսկիի ծախած է իր գետինը,
ժողովին
ժէք
ձայներ
րարձբացան
, « ԱլլաՀ,
ԱլլաՀ»
պոռացին,
եւ
բոզոքողնե
բր առա
քար կեցին
նախարարին
որ
կրկնէ իր խօսքերր։
Նոյն
պաՀուն
Իզժիրի
երես -
փոխան
ՄէՀմէտ
Ալտէմիբ
պօռաց.
Բարձրագոյն
Ատեանին
յանձնենք
բոլորն
ալ, բարձբագռյն
Ատեանին
։
Հանրօգուտ
շինութեանց
նախաբարբ
շարու -
նակեց • Այգ գետիններուն
փյ՚ա
յ կարգ
մ ր
շէն
քեր տլ ծախուած
են , շատ բաբձր
գիներոփ : Ապ–
տիւրրաՀման
Նաճի
Տէժիրազփ
պատկանոզ
շէնք
մր առնուած է
240
Հազար
ոսկիի,
ուրիշ
շէնք մբ
Հաքքր Աաֆփէթ
Թարրէ՝
80
Հազար
ոսկիի, Ապ–
աիւլ
Հալիք Րէնտայէ՝
11.840
ոսկիի։
Յիշատակա
րան
գամբաբանի
Համ ար ալ կարեւո
բ
«իսթիմ -
լաք»ներ
եզած
են : Գետնին
բնգՀ •
տարածութիւնն
է
.56965
քառ.
մեթր,
փոխանցումի
Համար ծախ -
սուած է
1.175.927
ոսկի,
որուն մէկ մասբ վճար -
ուած է քազաքտպետութենէն
եւմէկ մասն ալ վւո–
խանցռւած
է պետական
գանձէն
: Շէնք
մ ր , ո բուն
կալուածաՀամտրի
ւսրձանազրոլթիւնն
է
564
ոս
կի, վւռխանցուած
է
21744
ոսկիի,
648
ոսկիի ար
ժէքով
շէնք մրն ալ գնուած է
38434
ոսկիի »:
Հարցապնգոզ
ե բ ե ս փ ո խան
ր
շնորՀակալու -
թիւն
յայտնելով
այս յայտնութեանց
առթիւ
, բ–
սաւ թէ շատ մր աչքր—րաց
մարգիկ
ւսլ ծածկա -
նո ւննե րով
գո բծած եւ ա Հազին
շաՀեր ապաՀէւ -
ված
են ։
X
Պոլսոյ
թերթեբը
կը գրեն
թէ. կառավսւ^–
ւթ իւնր
օրինագիծ
մ ր կր պատրաստէ
,
ո բուն
Համ աձա
յն Հայ , յո յն եւ Հրեա
յ Հա յրենակիցնե
բն
ալ պետական եւ զինուո րական
պա շտօննե
ր ո ւ
սլի
տի կոչուին
X
Բիւրտիստանի
մէք։
ԸնգՀ. սպայակոյտին
պետն
էր
1946^5՛ /
փեր։ Գրած է կարգ մր ղիրքեր
Իրա
նի զինուորական
ա շխա րՀաղրութե
ան մասին։
Եզ–
բտյրր
Հնարին է տեղագրական
մեթոտի
մը։
կաբծոզներ
կան թէ ղօրավաբ - վարչապետր
պի–
|
տի լուծէ խորՀբգարտնբ,
եթէ
րնղ ղիմ ո ւթեան
Հանգիպի
, բարենորոգումներ
կատաբե
լու
Հա - \
մ ար :
՚ •
•
\
ՀՑԱՌԱՋՖԻ ԹԵՐԹՕՆԸ
15)
ՄեԼԻքՓ
Ա լ տ Ի ՚ ւ է
Առաւօաից
Աիւլէյման
Բէկր
ղրաղած էբ իր
բազմաթիւ
Հիւրեբին
րնգունելու
պատբաստու -
թիւններով։
Բանակի
գլիաւորներբ
Հասան կէս -
օրին եւ իքտն Բէկի տանր. նրանք
բերել էին
Աաբը Մուստտֆտ
փաչայի
բերանացի
ՀրաՀանղ–
նեբր։
Փաչան
միանղամայն
Հաւանութիւն
էր աա
լիս Բէկի
աբածնեբին
, ասում էբ որնա
բոլորոփին
^ԻԼԳ
Է
Հասկացել թէ ինչ պէաք է անել, եւ փեր
քապէս
նորից
յանձնարաբում
էր լինել
զգոյչ եւ
խիստ , նկատի առնե լով Պարսկաստանի
գէպքեբր
:
Գլխաւո
ր
Հ րամ անատա
ր ի Հաւանութեան
ար -
ժանացած
գոբծր
երեք
ՂԻ՚՜Գ^ՐԻ
Հիմնայատակ
կործանելու էբ։ Ե՛– այն ժաժանակ, երբ Բէկր
լուր
էր
ուղարկում
Մուստաֆա
փաշային
իր այգ քա–
քագործութեան
մասին,
յայտնի
շէր թէ ինշ են
Պարսկաստանի
գէպքեբր
։ Մ իւո
օբր
Աւետարանոց
Հասան
մի խումբ
ձիաւորներ
, որոնք
ւլտլփս էին
Ատբպատականից
: Նրանք Գանձակ
էին
տանում
բաւական
տխուր
լուրեր
։
Նաղիրր,
որին ղեռ շարոէնակում֊
էին աւտ -
ղակ անուանե
լ , նոր եւ նշանաւո
ր յաղթութիւն
էր
աարել. 0"ժանցիներր
սաիպուած
է ին յե տքա
շուե
լ
մի քանի կաբեւոր
տեզերից : Նաղիրբ^
"իր՛ լտ աո–
նելով, այգ յաքողռւթիւնից
, առաք էր գնում ա -
Հազին բանակի
Հետ։
Մի շ
"՚ՐՔ
պա շտ սլան ո զա
կան
միքոցներ
ձեււք աւնելով,
Ատրպատականի
Հրա —
մանատար
վւաշան
օգնութիւն
էր խնգրում
Աուս—
տաֆա
վ՚աշայից,
ոբովՀետեւ
Թաւրիղին
շաւո
մեծ
վտանգ էր սպառնում
. միաժամանակ
նա
ժաբգ
էր
ուղարկել ել Վանի փաշա
յի
մ օտ :
Մ ուստաֆա
փաշան
իսկոյն
կատարեց
իր
պաշտօնակց
ի ("նգիբքբ : Նա կարե լի
Համ արեց
իր
Հ րամ անատա րութեան տակ գտնուող
՚լօրքե
ր ից
մ ի
բաւական
նշանաւո
բ բաժին
անքատել
:
Զ՚լ՚՚՚֊շու
-
թեան
Հաժաբ այգ բաժինր
Հանուեց
ժիայն Գան -
ձակի եւ Գ ի ւլս տ ան ի գի՚֊գերից
, ուր
կատարեալ
խաղաղութիւն
էբ տիբում եւ ուր աւե
լի խիտ է ին
զօրքերի
փոքբիկ
Հատուածներբ
: Երկաթի
լուծի
տակ
խեղգուելռփ
երկրի
Համար տյգ
տեզափւոխու–
թիւնր
մի առանձին
թեթեւութիւն
չէր։
Միեւնոյն
էբ թէ աՀագին
ժայռից
բնկնուժ էբ ժի
աՀագին
բեկոր : Տ՛ա
յռր , ի Հարկէ , փոքրանում
է ր , բա
յց
նրա տակ ճխլուածների
Համար
ծանբութիւնր
նո
յնն էր մնում ։
Այգ
միտքն էբ յայտնում
Պարսկաստան
գնա–
ցոզ
բանակի
ղլփսաւորր,
ալեղարգ
ՖէՀմի
փա
շան : Գա մ ի շատախօս ել պարծենկոտ
մաբգ
է ր ։
Աիւլէյման
Բէկր,
այնու
ամենայնիլ,
լսում էր
նրան
խորին
ուշագրութեամ
բ ։ Ե րկար
ժամ
անակ
Հեռու
մնալով
զինուորական
կենտրոնից
, նա սաս
տիկ
Հետաքբքբլոլմ
էր թէ ինչ կարծիքներ եւ ծբ–
րագիրնեբ
ունեն ղեկավարող
մեծերր։
\ցօսակցու–
թեան
մւսսնակցում
էին ել երկու Բէկեր,
որոնք
փաշայի
օգնականներն
էին ։.
Ոչ, այս կոզմերում
մենք շատ պինգ
ենք
նստած
, ասաց
ՖէՀժի
փաշան : Գըխալորն
այն է
ոբ
ուժ
եզ Հակառակո
բգներ
չունենք
մեր սաՀ-
մ անների
փրտյ։
Գազստանի
խաները եւ շամխալ—
ները մեր կոզմն
են ։ Վրաստանում
մարգ չկայ, որ
չղոզայ մեբ անունից
։ Մի
ՔԻԼ
երկի՚֊գ կար Ռու
սաստանի
կողմից,
բայց չէկ կեավուբնե
րր
այժմ
բոլորովին
ձայն չեն Հանում • նրանք
պայմանով
պարտաւորուել
են Հաչտ
մնալ
մեղ Հետ. գեռ եր–
կար ժամանակ
նրանք չեն մոռանայ
մեր
տուած
քարգերր։
Զորս
կողմում
ուժ չկայ
ժեղ գէմ : իսկ
ինչ վերաբերում
է ներքին
խ լբտումնե
ր էն ,
զրանք
զատարկ
բաներ են • • •
Գատաբկ
,ի Հարկէ , Հասսքատեց
Աի՚֊լէյ -
մ ան բէկր
։
Բոլորովին գատա
րկ , կր1լեե^
ՖէՀժի փա
չան : Եւ ճշմաբիտ, շատ ողորմելի կբ լինի մի
՚լՐԲՔ , որնուաճելոփ
մի երկիր , տարիներ
նստելով
նրա մէք, յանկարծ
տեղփ տայ, յաղթուի
իր Հպա–
տակներից եւ փախչէ։ Եթէ մենք տյգ օրին
Հաս–
նենք, ես իմ ձեռքոփ կր կտրեմ այս թեւը եւ կ՚եր
թամ
ողո
րմ ութիւն
Հաւաքելու
։
Եւ վերքապէս
ինչ են տ եզա ց ինե
ր ը , որ
կարողանան
մարգ վախցնել,
խօսեց Վէ լի րէկր ,
փաշայի
օգնականներից
մէկր։
Ե" զարմ
անում
եմ , որ մենք
մինչեւ
տնգամ
ուշագրութիւն
ենք
գաբձնում
գրանց
վրաք։ Եթէ տասր տարի պատ—
րաստուեն
, կաբո՛՞զ
են գիմանալ
մեր մի Հատ ա -
քացիին
։
,
՚
ԼԷՕ
Fonds A.R.A.M
