HARATCH, du 1er juillet au 31 décembre 1950 - page 219

€ 6 ԱՌ ԱԶ »
ԻԴՋ Կ՝ԱՆՑՆԻ ԿԸ ԳԱՌՆԱՅ
ԱՐԵՒԵԼԵԱՆ ԳԵՐՄԱՆԻՈՅ ՄԷԶ
Գերմանիոյ խոբՀբգայէՆ ղբասւման չբքանէն
Հասահ ճամբոբդնեբ Հեաաքբքբական բաներ կբ
պաամեն այգ աեղի կեանքին մասին։ Աաոբեւ.
քաղուածք մբ, իբենւյ աեսահնեբէն ու ւգատմած–
ներէն. -
Ռու֊սեբր , «Ֆսլքսփոչիգայ՝»ի պէս (ժողովր -
ղային ոսաիկան) ամէն աեղ են խորՀրգային Գեր–
մ անիոյ մ էք , բայղ անոնղ ներկա յութիւնր , աԼ ս–
նուելէ աւելի կր գգաղուի ՚.Հասարակութեան Հեա
ուղղակի չփում Հասաաաելոլ պէաք չունին , Ո -
րովՀեաեւ «Ֆոլքսփսչիղայ» կր կաաարէ այգ գ"ր՜
հբ իրենղ Համար։ Երբ իրենղ հաչլոյն մէկր^պէաք
է ձերբակալել , ոստիկանութիւնբ կր գործագրէ
ՀրաՀանղր անմիքապէս : Ռուսական պաՀակաղօրք
ունեղող քաւլաքներու մէք միայն Ռուսերբ "՛չքի
էե՛ ՚չարնեն։ Այգ տեսակ քաղաք մրն է Շփ1–րինրէ
Մ էքչէնպուրկ - Ֆ" րփոմ է րնի մ ա յրա քաղաքր
՚Րաղաքին ամէն կողմր լեղուն են կարմիր ներ–
կուած– Հսկայ ւլոլգանակներ ,ո բոնքՀա կամ ե ր իկեսն
քարողութեանղ կր ծաոա յեն ։Այսղուղտնակնե բուն
վրայ ղրուած կամ նկարոլած են ղանաղան կոչեր
ո՛ւ պաա կերնե ր : Մ էէ Հատին վրա յ ղ ծուած են
ղեանախնձորր փճացնող պատենաթեւ միքաաներ
(տորիֆոր) ել տակր գրուած է • «Ասոնք Ամե­
բիկայէն կուգան։ իսկ ուրիչի մր վբայ՝ մեքենա–
չարմ արօրներ , որոնց տակր գրուած է • «Ասոնք
իյ • Մ իութենէն կուգան–»։
Մեծ ցոլցավւեղկի մր մէք նկարուտծ են տ -
մե րիկեան օղ անաւե ր , որոնք կրծող մ իք ատնե բ
« կբ նեաեն» , քովր ուրիչ նկար մր չորցած ղետ~
նա խնձորի աունկե բով ել աւե լի անղին՝ այրող
վ՚աւլաքի մ ր վւլսւաա1^երր , ւիրան ղ րուած «՝Րո -
րէ ս՛» :
Այս Ք՚ո՚չաքի Հանրակտոքի ղիծերէն մէկր
կ՝ անցն ի թաղամ ասէ մ ր , ուր մ իա յն Ռուսեբ կր
բնակին (ղինուո ր եւ քաղաքաց ի , բոլորն ալ ա յ–
բեբ) : Մ ուաքր եւ ելքր պաչտպանուած են ղինեալ
ոուս պաՀակնե րով։ Անցքր «թբանղիթ» է եւ ոչ
ոք կրնայ ՚/ար ի^ե լ :
Հանբ՚սկաոքի վերքին կա յարանին վերեւ կր
մ տբղ իկ կան : կ՝ ե լլեն կր խո րՀին թէ ղ ործ վւչն–
տոելու Համաբ ձեր թտաբոնին դուոր ավ։ առած
եմ »:
Հակաոակ բոլոր քանքե բուս , էԿե՚Յ՚՚՚ձ դԻ^՚ՔԸ–
տաբՀամ ողե լ :
Անղամ մրն ալ իսօսք բացի, վաստակաւոր գե–
րասաննե բուն յատկացուած կենսաթոչակի մա -
սին։ ւՈրիչներու մասին կր իւօսէի , Ր՚ոյց խելա՚յի
Տիկին ՚Րնար անմիքապէս կոաՀեց եւ խօսքս բնգ–
Հատեց •
Ես ՚/եո կարօտութեան այգ աստիճանեն
չՀասայ , փաոք տիրոք :
Ասաու ած է"եց սրաին մ ուբատ բ , ա յգ ձեւուի
մեռաւ , աոանց մ ո լբա ց կանո ւթ ե ան : Զ՚"՚֊կին ք՛՛՛է
թաղուեցաւ. Համաձայն իր կտակէն։ Նախանձե–
ցայ այս մեծ կնոք փաոաւոբ կեանքին։ Աստուած
ամէնուս մ իեւնո յն ձիրքերբ պարղեւէ :
բարձրանա յ Շվե րինի անթե լի կա յանր , ո րուե
ւլւխաւոբ պաչտօննեբէն ւ1 է կն է խանգարել Պերլէւ—
նէ։ ամերիկեան կայանին Հագո րգո ւմնե ր բ :
Ռուսերբ կր ճամբորգեն կառա խ։ւ լմ բե րո ւ մէք
իրենց յատկացուած վակւններով : Արգիլուած է
ռուսելղերմտն է^եղբայբացումբ» : Մոռցուած չեն
ղեո. 1 945/՛ առե ւանղո ւմնե րն ու աւարառութիւն
ներր : Ռուսերբ կր նախրնտրեն , որ Գե րմ անա ։յ ի -
ներր, սիրելու աե։լ ատեն ղիրենք , որովՀետեւ վա­
է՛՛ր ) գրաւմ ան ենթակա յ մ ողովուրղ մ բ կառավա–
րելու լալաղո յն ղ^ն^է է : Մնաց որ շատ քիչ Ռո։.–
սեր գերմաներէն կր խօսին :
Երկաթուղին առ Հասաբակ ամէն տեո մէ կ
՚ւէ՚ծէ կր ր՚սղկանայ , ինչ որ մեծապէս կր գան -
գաղեցնէ փոէսաէլ րութիւննե րբ : Երկրորղ գիծերր
եւ յաւե լուածական ուր էւչ ղ իծեր քակու ած եւ
Ռուսիա վւոխպղրոլած են :
Կր կարծուի թէ Հոկտեմբեր 15 /5՛ տեգի ունե­
նալիք լ^ւտ բութ իւննե ր բ ծանրակչիռ Հետե լանք -
ներ ։ցէւտէւ ունենան։ Ընտ բոլթէէւննե ր ր տեղի պիտի
ունենան էսո րՀ րղա յէ՛ն ղ րութեամբ , ա յսին քն թե կ–
նածունե բու միակ ցանկով : Ընտրուլր պէտք է
« այո » կամ «ոչ» րսէ "՛յ՛է ցանկին : "Րուէարկու–
թէււնբ պարաաւորէւչ է ։ Հթատ քէ՚^եբ մէւայն պէւտի
կրնան «ոչ» րսելու յանղղնո լթ իւն ր ունենալ :
Ասլի։ոակ քուէնե րր «այո» սլիաէւ նչանակեն :
Այս բնա բութ էււններէն վերք Հասաատուե լիք
խորՀրղային վարչաձեւր, անկասկած եւ բոլորո -
՛քին սլիտի քնքէ մասնաւոր նաէսաձեո^էութիւնբ եւ
ոււլ ւլա կէ։ յարձակողականի պիտի անցնի Եկեղե -
ց է՛ին դէմ : Ամ էն մ արդ պարտաւո ր սլէւտէւ ՐԼԷ՛" ք
անւլամ ա կց ե լո ւ Հ ամ ա^նավ աբ ո րեւէ կաւլմ ակեր -
պութեան եւ Հնաղանգե լու արուած Հրամ աննե -
բուն :
Գերմ անաց ինեբր կր կարծեն , թէ իրենց ե բ–
կիրբ, քանի մր աարիէն պիտի ղաոնտյ «խորՀր -
գայէւն Հանրապետութիւն» , կցոլելով իյ . Մի՛"– -
թե։։՚ն :
Գաղոէթհ գաղոՆթ
ԱԶԳ– ԿԵԱՆՐԸ ԻՐԱԲԻ ՄԷՋ
Իբաքէւ ղաղութին "՛՛ւ՛լ • լ^՚՚լ Հ ՚ մուլո՚էր ղու -
մարուած է Օղ՛՛ս՛" • ^ին : Րացաոէւկ Հետաքրքրոլ–՛՛
թեամբ այս աարի բաղմաթիւ ունկնգէւրներ ներ­
կայ եգած են մողովին : Ն՚ոխկին Բաղաք ՚ մողովին
I 1 ամ սուտն եւ նոր մ արմնի մէկ ամ սու՚սն ՛լ՛՛բ -
ծունէութեան տեղեկագրէ ն կր քաղենք Հե տեւել՛է ՚
մ տնրամ ասնո լթիււննե բ ր :
Գպրոցսւկան շէնքը Պ– Աենեքերիմ ՛Րէ չիչ–
եանի նուիրատուութեամբ՝ 600 տինարով , Բա -
գաք . մուլովբ կառուցած է մանկասլարաէղի Հա–
մ աբ չորս սենեակ , կցուած Ա՛/՛լ • Մ է։տցեաչ վար–
մարանէւ ԼՐ՜աբգմանչաց եւ Ավաճեան) նորակա —
ոոյց չէնքին : Եղած նուէրներուն վբայ Ագգ • սլ^ւ–
տուկէն աւելցուցած են 238 տէնար , լրաղնելու
Համար չ՚՚ր" սենեաէ^ե բու կաոուցում ր : կարե լի
եղած է վերաբանալ , Մոլսոլլէ։ թաղ • էսորՀուր -
ղ էւն ՛ս ք՛ո կց ո լթ ե ամբ , Զ՚"է"" յէ՛ աղգ • վա րմա ր ան ր
էիտկ էր տարիներէ ի վեբ :
Գագութին քաՀանանե րոլ պաՀ անք էն Հ ամ տբ
դիմում եղած է Րերիոյ (Հալէպի) տռաքնոբգին
ԶտրեՀ եպիս • Փա յաս լեանի :
Յաըսւբերութիննները Ս • էջմիածնի Հետ ե -
գած են թո յլ յ ՇնորՀաւորական Հ ե ոաւլ էւ րնե բու
փոխանակութիւն միայն, մէկ ալ տեղեկաղրի
պաՀանք եկած է էքմիածէնէն , եկեղեցիներու եւ
Հուլեւորականներու մասէն : 1949 Մ ՚ " յ ի " ի նամա­
կր Բաւլաք. մողոփէն Հասած է 1949 Աեպտ ՛ին
Իրաքի մէք ուսուց չութիւնր մխիթարական
պատկեր չի ներկայացներ : Րմիչկ Ր՛ Փափաղեան
մո՚լոփ ին աոա քա րկած է որ չրքանաւա րտներր գր­
կուին սլետական գպրոցներր , լրացնե լու Համ աբ
ե րկրո րգական ուսում բ , եւ մ տնելու պե աակաւ՛
ուսուց չանոցնե ր բ , որպէսղի քանի մր տարէւէն ու­
նենան պետութեան պաՀանքած փկա յեալ ուսու —
ցէ՚չներ թէ նախակրթարանի , թէ մի^ակարղէւ
Համար, արաբերէն լեղուոփ ղասերու Համար ,
լեղու , գիտութիւն , մաթեմ աթիք , պաամ ութիւն :
Ո րոփՀե տեւ օտարր չի կրնա ր սլէտք եղած քեր -
մ ութեամբ մ օտենա լ կրթ • Հարցին ե ւ պէտք ե -
ղած օգուտր տալ Հայ փարմարանին մ է ք ։ Եթէ ան–
Հ րամե չտ բլլա յ , պէաք է նիւթապէս օւլնե լ ա րլ
ո ւս ՛սն ո ւլէւ ե ր ո լ լնտանիքնե բուն : Պէաք է ամ է ե
տարի աչակերտ մբ գրկել Պէյրութ Փ՚սլ՚՚՚նճեան
ճեմ արանր կամ որեւէ Հայ երկրորգական փար -
մարան , 4 տարի ետք ունենալու Հտմտր առաքէն
Հայ չրքանաւա րտր , ե լ անկէ ետք ամ էն տարէ՛
Հատ մ բ , որոնք Ի բաքց ի րլլալոփ պէւտի փերա -
ղառնտն ու սլաչտօնափարեն : Նկ՚ոտելոփ որ ան -
մէ։ քական չէ այս , պէտք է ուսուց էւ չ^։ե րւււ Համ ար
ամ աոնա յին ղ աս լնթացք մ բ Հասաատե լ , մ անկա — Հ
փարմոլթետն , Հ ո ւլ ե րանո լ թեան , Հայերէն լեղուէւ \
եւ գիաութեան : Շրքաններէն եկալներու Համար \
պէտք է տրամաղրե լ ղպրոցի չէնքր :
Հիողոփր անՀ րամեչտ ղ անելոփ ա յս աոա քար կ–
ներր , որոչեց Հաբցր յղել րնդՀ • Ու–"ում^։ . Իյ՚ւբ -
Հուրգէւն է
Ելեւմատցո յ ց ի Հաբցր քննելոփ , մողոփ ական–
նեբր ղւոած են որ ղաղութր բարեկեց էւկ է ել. չաւո
բան կրնայ րնել եթէ ղոՀողութեան ալ էւոփ մօաե -
նայ խնւլրին : Առաքարկոլած է որ ւլ ւղրոցբ պաՀ­
ուի կալուած ական եկամ ուտնե բէն անկաիս մ եքոց–
ներոփ եւ եկամոււոնեբբ յատկացուին կա/՚ււ ածնե–
բու րարելաւմ՚սՆ ւ
ՀԱԼԷՊԻ ԱԶԳ– «ԲԱՌԷՆ ԵՓՓԷ^ ճեմարանի
չէնոլթ էւէննե ր ր աւարտած են , էնչպէս կր Հաղոր­
գէ «Արեւելք»։ Այսպէս, յ^եմտրանի ՛էերք էն եւ
փե րքյնթե ր գ ասա րաննե րր , գ րագա րսւն ի ել քի -
մ իական աչփսաաան՚ւց է՛ երկու սենեաելնեբր , տեււ–
չասրաՆբ , ւյրասենեակ մր եւ ուսուցչարանբ , նաեւ
յուրակից ան յետաձւլ ե լի չինու թիւննե ր ո րոնք
կ՛ամբալքացնեն ա ո ււ ւլ^սւ սլաՀ ա կան սնՀ րւսմե չտու–
թէէւէւներբ։ էէնդարձս։կուած է ճեմաբանէւ սլարտէ–
՚լբ՝ ծաոաստանի մ՚սսուէ, լնղարձակ էսաւլ՚սվայ -
բով եւ պասքէթպոլէ։ յատուկ մարղս՚րտնով :
Իյնամ ակա լո ւթ իւն ր եւ ագգ . ի չէսանութ իլննե­
բր ամէն ճէււլ կր թսւ։իեն ել ղոՀողու թէււննե ր բ կ՝ լ՛­
նեն արգիսւկան փարմարանի մր փերածելու ^ե -
մաբանբ։ Ուսուցչ՚ոկան էլա ւլմ ր եւս ղօրացած է նոբ
տարրերով :
ԿԸ ԽՆԳՐՈԻԻ ԳՐԵԼ ՄԷԿ ԷՋԻ ՎՐԱՑ, ՄԵ ՜
ԼԱՆՈՎ։ ԿՏՈՐՆԵՐՈՒ ՋԲԱԺՆԵԼ ԶԵՌԱԳԻՐԸ ։
«ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ (188) դիրր– նոյնիսկ ուրիչի Համաբ ղոՀ դառնալն է լ
ԵՐԿՐՈՐԳ ՄԱՍ
ժ՛
Փերիի մաՀր աբէււն ու ոսկոր էր ստացել,
մէ՛չա նրա աչքի առտք էբ, ման էր ղալփս գոգդո–
՚լալոփ , չարունակ անբաւական է ր , լաց է բ լի -
նում , անմխիթար , սոսկա լի , փւա յտացնող :
Գա փոքրիկ Մ արթան է ր • • • Փեբէն ա յնքան
քէ՛չ չէր սիրում իր թ՚ւոնիկին , որ նրան մենակ
թողնէր այս աչխարՀում , օտա րնե բի մէք : Նա կր–
ո իլ է ր սկսե լ իր ։լ.եբեւլմ ՚սնից • առնում է բ երե ՚
էսա յէն օտարնեբէւ Գրկէ՚Յ < քաչում տանում էբ
՚լէ՚՚ւէ՛ է՛րան , եւ Հակառակուել ա յգ սարսափե լի
կամքին անկարելի էր։ Միթէ՛՛ նա չէր տեսնում՝
ինչպէ ս ա յմմ լաւ է ապրում Մ արթան , միթէ՛՛
յայտնի չէ նբան , որ Մելիքի աանր ե րե խան լնդ–
Հ անուրի ուչագրութեան առաբկա յ է , որ նբան
Հադցնում են , ուտեցնում են • ՚ •
Աննա իքաթունբ յաճաէս կրկ՛նում էր , ոբ Փե -
բին անմեղ ՚լ"Հ է " ՚ ֊ ր ի չ ի Համար, Գա յիա՛նէի Հա՛
մար։ Ն՛Ա իր պարտքն էբ Համարում չուտ - չոլտ
յէ՚չել "՛յգ րտնր եւ չ՛լ ի՛ոէ ր թէ ինչ Հարուածներ
է աալիս Նաղ լուի սրաին : Նաղլուն է լ ուղում է ր
ղոՀուե լ ուրի չի Համ աբ , պ յս փոքրիկ երեխա յ է։
Համ աբ ։Րա յց ոբքան անողորմ է խեղճի ճակատա՛
չէր տրուած ն
Երեխան Հալւում էր բարակ մոմէէ նման : Ոչ
մի բան բաւա կանութ էււն չէլ՛ տտլէւս նբան՛ մաՀ -
ուան աւլդարաբր մ էւ չաբաւլոլչակ փւայլէւ կերպա–
րանքոփ նստել էր նրա աչքերի մէք։ Աէ՛ անտանե­
լի , չչմ եցնող յամ առութեամբ ա յգ աչքեբ ր որո­
նում էէն պառաւին , որոնում էէն նրա ծանօթ
ցնցուոինեբբ , նրա ծոցում գրած մ ի կաոր չոր
Հացր– . • Այ՛լ կարօտոլթիւնր լավւում էբ ւիոքրի -
կին , ել Նաւլլուն ի ՛Հ՛"–/՛ տանքում էբ իրան , որ
մի ճար գտնէ . • •
Ոչինչ չէբ օգնում : Նա մի մի տանում էր ե՛
բե էսա յէւն մ ի որե ւէ անկիւն , ւղա ռկե ցն ււ ւմ է ր իր
էէողում , սկսում էբ Հանգարտ ողբ կանչել : Մ ար­
թան լոում էր, րայց ոչ երկար, նա չուտ էր
Հասկանում, որ գա իր տատի ողբր չէ • • ՚ ԱՀ"՛
այգ անյաքալութիւնից յետոյ էբ, ,ո բ Նաղլուն
ա յնպէւսի ։չ անդատաւ։/բ , սրտառուչ ձայնով ա -
սում էր ՚
Զեմ կարող՚սնում , Մելիքի կէ՛ն, չեմ կա -
բոգանում ՚ ՚ •
Աւելի պարզ ու ՛՛րոչ նա էսօսում էր իր նռր
քոյրէ՚կի Հետ։ Պատմում էր նրան էւր սրտի գաոն
մ ս րմ սքնե րր , թբքում էբ նրտ ձեռքե րն իր արաւս–
սունքէւե բով :
Այլեւս մօբ անուն չէր աալիս , էր
Համարձակւում իր Համաբ մի փոքրիկ ոլրաէսոլ
թիւն խնգրել։ Աչ՛ միայն ուրախացնել եբեխա­
յի՛ն , այնպիսի Հնար գտնել , որ լցուեն նրա թչերբ :
Գայիանէն յուսադրում էր նրա՛ն , ցոյց էբ
տտլէւս , ւ։ր նա աբգէն չ։ստ բան է արել , այն է լ
՛՛չ թէ մի կամ երկու մարգու Համար , այլ մի ամ­
բալք ե բկրի , մի մեծ մողոփոլբղ ի Հ ամ ար : Մ ե լէ՛ք
Աւանբ չէ ր թաղ ղնում , ոբ իր ա չքե ր ր բաղ անուլր
^/ա՚լլուն էր : Նա ասում էր որ եթէ Վտրսնգայույք
Ն""յլ՛"– չլինէբ , Վարա րաղր կր չ"՛ րունակէ ր էսոմ -
բ՛՛՛լ տ յլանգ ակ , Հ րէ չաւո ր քն էւ ՚քէք մէն չել ա լն
օրբ, երբ լնգՀանուր կործանում ր կր գար եւ ամէն
Ի^՚է Կր. ^ա՚լէր խոր գեբեզմանոլմ • • . Միթէ՛՛ դա
՚իոքր բան է • ՚ •
ԺԱ՛
Րէկր նսաած էր իբ զոքանչի մօւո եւ, էնչպէս
մ ի չտ , մ անրամ ասն Հարց ու փորձի էր ենթաբ
կում նրան։ Նա միչտ միեւնոյն մտքով էբ մտնում
Ս լիքի ՛ո՛՛ւնր . նո յն Հ արցերն է ին Գա յէւանէի մ ա–
սէւն , նո յն վաւաչոտ կբք^՚րն էին , որ չո րացնում
էէ՛ն նրա չրթունքներբ։ Ե՚^բր է ւ/երքանում մամա­
նակր , ազքիկր կչտացա՞լ , թէ էլի իր ն ոտնածէ։
մասէն է մտածում ու խօսում • ՚ •
Տանքում , ա յրում է էն այգ Հարցերր , եւ ^
մ՚՚ւյբբ Հնաբում էր նոր նոր պատմութիւններ , քր՜^
նացնելու նոր մ իքոցներ : Անտանելի էր նրա գբու– \
թէււնբ. մ էւ կողմից խաբել, անգագար խ՚սրել, ե ր–
ԿԻ՚՚Լ կրելոփ թէ Ղ՚՚՚^ՅԷ Ճ " " ^ էէ խո՛րո՛մ , ՛լուցէ
ա ւղ քանր բաւական չէ , միւս կողմից պատիլ սլա­
Հել , չավւբ չկո բ՚յնե լ , Հտսկանտլով որ կա յ ասլա­
գա յ , կայ ամօթ :
ԼԷՕ
Fonds A.R.A.M