ԵՍ Զ ԱԻԱ Կ Ն ԵՄ ՀԱՅԱ Ս Տ Ա ՛ ՆԻ
ՊՈԻՏ՚Ծ
ԾԻա%
իյՄԲ
՚Նոր լոյս տեսաւ ընկեր Մ– Իշխան|ւ|
բանաստեղծութեանց չորրորգ ցիրքը ,
«կԵԱ՚Օէ\
ՈՒ
ծ / ՚ «Զ » ։ ՚ Ն ւ ք ս յշ մը,այնքան զգայ ուն և խլաւււա–^
Եււ զաւակն եմ Հայասաանի,
՚
Որ դարերու յսաւարամոյն սրտին վերեւ
•Դարձաւ անուրջ մը լուսաշուլ
յ յ լ ա - ր մարդիկ քայլի փո|սան ունեցան թեւ՛
Լոյսին ասջեւ զոհած ամէն արծաթ– ու հոդ։
՝^
..Ե»–^ Փ * է ՚ " կն եմ Հծւյաստանի,
.ք|ր՝ձիւնափայլ եւ ամպասքող իր սարերովդ
Լճակներով հ՜ազարաչուի՝
՛Ապրեցաւ միշտ երկինքներու կապոյտին
ք ո վ -
Ամբողջ աշիարհն իր երացանք մը վիթխարի։
Ես զաւակն եմ Հայաստանի,
Ո>–ր աստղաշարն աստուածատուր մեր աաոերուն
խլեց երազ մր երկինքէն ,
Ուի Ա ր տ ե րո ւ մատեանին մէջ ալեծփուն
էւարեկացին նետեց տեսիլքն իր լսւսեզէն :
Ես զաւակն եմ Հայաստանի ,
Որւււն հոցին աւետաձայն զանցի ղօղանջ՝
Կը թեւածէ եթերին մէջ,
Որուն հաւատքն աղօթակերպ զմբ է թ ու խաչ՝
Կ՚ամբառնայ վեր, դէպի " իր ոյ արեւն անշէջ :
Ես զաւակն եմ Հայաստանի,
Ուր արշաւեց նիւթին չարիքն ամէն վայրկեան՝
Ոբպէս մրրիկ աշ|սարհաւեր,
Բայց ուր բարիքն օնախներու նուիրական,
Մնաց միշտ վառ եւ միշտ ծխաց դարերն ի վեբ:
Ես զաւակն եմ Հայաստանի,
Ուրաեղ ծնաւ ազատութեան երազն անմար
ԵԼ որուն դրօշն արիւնլուայ
Ծածանեցաւ կիրներու մէջ եւ սարէ սար
Հերոսներու դիւցազնատիպ ուսին վրայ :
Ես զաւակն եմ Հայաստանի,
Որ կր մնայ Աւետեաց նո՛բ աշխարեն անհաս
Ու մեր ներկան տառապակէզ,
Որուն անունն է առասպհլ ու վառ երազ՝
Սերունդներու կարօտամաշ հոզիէն ներս • • • Փ
Ես զաւակն եմ Հայաստանի– • • :
Մ. ԻՇքսԱՆ
ւ.ո րուահ՛ երկաթէ
հո րա
էն ե ր ր
,
ք՚ոքչ գր"՚նց
^"՚՚րքը
չէէն
չորանում
լճակնե
ր ր : Գո յլեր
,
թէյամաններ
ւՏեոներին
մ էւչա ^րէ
Հե ր թում
թոնուահ
է ին էի -
֊նում կանայք ;
Ւոկ
այմմ
չվաիւենանք
Վադոյէգայն
հէէ^ւհ-կյքդ.
ցոԼրտից
,
գուրս
գանք
րարձր
պաա
չգամ
ր ։
Ա/սպէս , փոշու
Համար՝
Բ"՚գ ,
ՏանապարՀա–
գրկութեան
պաաճաոով
մարգու
Համար՝
փակ
,
աննմ ան , րա յց քագաքի
անրա րեկա րցու թեան
Հե–
աեւանքոփ
ա ք/անգակուահ
^րոփ , էչիմայի
ու րր–՜
նութեան
ներՀակոլթիւններոփ^
աեգանքի
եւ Հր -
նութեան
գեգեցկոլթիւններոփ
, որ չէին
օգաադոր–
հւում
փոգոցների
յաաակադհի
ւքէք՝, իրնագ
Զան–
գու գեաոփ,
որ րնակիչներէն
աեսանելի
էր
միայն
կոնեակքւ
գո րհա րանե պաաե րի
աակ
ագրանոցի
փերահուահ
ձորե մէք
աՀա
ինչպիոին
էր Հին
Երեւանր
մօա
30
աարի առաք
:
Ամէնից աոաք՝
սարերր։
Գրանք
քերկ
են,
եւ ոչ էլ աւազուա
, այլ հահկուահ
են հառերոփ
է
Ջ Ա Ց Ն Ե Ր
ՄԱՐԱԷՑԼ,
Ցունուար...
-
Ուգկի
թղթակ–
ցութիւն
մր կերաել
այս
քագաքէն։
Վայրկեան
մր մաայ
թգթակցի
Հանգամանքին
մ է շ ։
Ասգին
ինկայ
անգին
ինկայ,
նիւթ
ճարելու.
Համա ր:
Հաղիւ
նիւթի
մր քգանցքր
ձեռք
կր
ձգէի՝
փախուսա
կուաար
ձեռքէս
;
Տեսայ,
թէ որքա՜ն
գժուար
է, թղթակցոլ
-
թիւն
Հնարել։
Մանաւանգ՝
^մասնաւոր
թղթակ
-
Հանղամանքոփ
է
Մաայ
եկեղեցի
: Աղուո՛՛ր
, փառաւոր
աաճար
մր։
Լեցուն
անմարմին
Հ րե չաակնե րոփ , ՜բարի– Հո–
գինե րոփ
եւ Արեւի ճառագա
յթնե րոփ
:
Մանչ
եւ աղշիկ
երգիչ^ւերր՝
գա^ամուրով
եւ.
գեղաձայն
կր փառաբանէին
Ասաուահոբգին
ւ
Այս
բոլորբ
գրաւահ
Բէլ՚՚՚լո՚է
Ասաուհոյ
աու
նր
մողովուրգին
աեղ
չէր մնացահ՜
՚ • • Ե՛՛ աէր
-
աէրր
մէկ Հատիկ
տէբաէր
, Հինգ մարգու
ձայնէ
Հաւասարող
իր բամբ
ձայնովբ,
եկամուտ
կր
Հայ
ցէր
Հայուն
Աստոլահէն
Ուղղուեցայ
Աո աշնորղաբան
: Բաւական
մբ
մագլցելէ
ղկնի
, մտպյ
խուց
մր ոբ վերի փառա
ւոր
եկեղեցիին
, Համեստութիւն
սոբվեցնելռլ
աս
տիճան
սլարղ ել վաքբ էր ;
Պ՛ քարտուղար
աղղային
մրն էր բո -
ղոքողր
-
ե րէկ
յու ղա ր կա
լո ր ո Լ թ ի ւն ունէ ինք
եւ
քաՀանան
^երկայացաւ։
Աոանց
տէրտէրի
թա
-
դեցինք
մեր ննշեցեալր։
Աս
ի՛՛նչ պիտի ԲԱայ
մեր
աղդին վիճակբ
. . .
Խե՜ղճ , բարե քարաոլղաբ
, ի՛՛նչ
րնէբ : Բողո
քողին
գ եաողութիւններր
նչագբելով^
խոստացալ
վարչութեան
սեղանին
վբայ
բերել
պարտախոյս
երէցեն
այս րնթացքր
է
Զեմ
մեւլտգրեր
այս
կրօնագորհր։
Աղքատ
մեռելներբ
պէտք
չունին
խունկ
ու
ա–
գօթքի
: Անոնք
, Հոս աքս աչխարՀի
մ էշ
, տ սլա
չ–
խարահ
րքլալով,
ուղղակի
, Եբկնից
Արքայութիւն
կը
մեկնին
:
Հարուստ
մտՀացողնեըը
միայն
իբենց
Հարս
-
աութեան
հ^անբոլթիւձով
մեղք
չալկահ
ԸԱ"՚Ր"Լ
պէաք
ունին
աղօթք
— աղաչանքի
, մաս
մր թե -
թեւցնելոլ
Համար
իրենց
մեղքր
:
ինչսլէ՛՛ս
են մեր Փաբիղէ
մտաւորական
-
նեբը : թնչ
կ՝ընեն : ՚
՜—՚ րաւառի
Հայու թեան
ցաւերովյէ
կը տապ
՜
կուին ; Հայը
Հայ պաՀե
լու
մաա
Հողոլթիքնրփ
Կէ
ճենճերէն...
Ի՞նչ
լուր
ձեր գպբոցնեբէն
:
Կք"բ–
^եմ,–բաւական
լաւ չաբմում
մը կայ
Հոս.
՛՛՛ՅԳ
"՚-ղղութեամբ։
•՝՝՝՝,
—
կբ
կաբհէ՚՚ք։
Անցահ-ները
որոչեցինք
ն՛**–՜
իսաՀաշիլ
մը չինել
եւ Հարիւբական
ֆրան^
՚ " / . " ՛ " ՜
կան
ղանձել
ազգացաւով
տուայտող
Հայրենակից–
ներէն
: Մեր
դիմումին
պատասխան
:
ՀԵդբայբ
,
ես անգորհ
եմ : ծխախոտիս
դրամն
իսկ չեմ
կրնար
ճարել : Տարեց
ալ եմ» :
ԵԼ
աՀա
այս Իդնատիոս
բարեկտմը
իբ
անուան
աօնակատարութեան
առթիւ
կերոյթ
մը
սաբքեց
Երեսուն
Հաղար
ֆրանք
հախսահ
էր այդ
աոթի՛–
. ,
Մ իւսը,
իր քնկեբնեբը
Հբաւէբեց
սրճարան
Կէո
ժամուան
մէշ
500
ֆրանքով
ճոխացուց
սբճա–
բանատէրին
քսակբ
իր քանի
մը
զալա1լներուֆ
Հայերէն
գասէն
խնայելով
Հարիւր
ֆրանքը։
— Գուք, ընկեր,
ի՛՛նչ շուրի
էք։ Երկաբ
ատեն
է տեսահ
չենք իբար
:
Անղորհոլթի՜ւն
x
Ախ,
ինչ թսւն
էր,
սա
ներդաղթր
մեր մէշքր
շակահ
էր։ Այսօր
Հով
կբ
Փ^է մեր ներգաղթաղո
րհա րանին
մէշ եւ
մենքվար–
ձոլ աուահ
ենք էէնքր •
—
Ան չուչտ
Հա յկական
կաղմ
ակերպոլթիւննե–
րոլ
:
֊
Մենք Հառաչդիմական
ենք : Աղգ
-
ազինք
գոյութիւն
չունի
մեղի
Համար...
Հոս
ալ արեւբ
դորհադուլ
Հռչակահ
ՐԱա
՜
լով, ամպերն
ու ցուրտը
պաՀակ
գ^ահ
է եբկնա
-
կամարին
վբայ
յ
Աղղն
ու աղգային
դորհերբ
վերարկուի
տակ
են քա չուահ՝
ցուրտէն
սլատսպա րուե լու
Համար :
Օրուան
կարեւոբ
ել ոգեւորիչ
լուրն
է , կա
-
թող.
պատուիրակին
Մարսէյլ
մամանումր,
որուն
Համաբ
քաՀանաներր
իրենց
մօրուքն
ու վերար
կուն կարգի
դնելու
վրայ
են ել այս առթիւ,
ի–
բենց
ձեռքի
մարշէի
տոսլրակբ
աան պատէն
կա
֊
խահ՝
ւ^ռանց տոպրակի
մ ան պիաի
գան
ատեն
՚^Շ* I՛ պատիլ պատուիրակ
սրբաղանին
...
կ. ՊԵՏՈՒՇ
Ա քնտեղ , երբեմնի
ամ ա քի
տարահութ
իւններում
տաբեցաա
ր իՀաղարնե
բով
ա րմ ատաւո րուե լ են
տե–
ղական
կլհմ ա քքն քարմա րեց ուահ
ամ էն
՜՝
^
տունկեր։
Նրանյ։ Հաստատուն
արմատներ
են
տա–
բահել
Հողի
մէշ, ամրասլնգե
լ "> քն , հահկել
կա
-
նանչ դքխարկով
,
՚Բանաքեո
ի քամ
ին
ա քլեւս
ղոտաներր։
՚Բանիսն
են
ղ րանք ներկա քումս
քա —
ղաքում
է լ նա
ոչինչ
չունի
տնելու
. Հաքելոլ
պէս
փա քքուն , ինքնա չարժնե
ր ի անիւներու
ան րնդՀ ա ա
բան
ել էն մուգ
գարձահ
ասֆաքտբ
հտհէլել
է Երե
ւանի նոր, ղէպե
բոլոր
կողմերր
տանող
լայն
պո
ղոտաներ
ր
Հ
՛Բան իսն
են
ղ րանք ներկա
քում ս քա
-
ղսւքիւ/ տանում
ղէպի
փեբ , դէպե
լեռնե
րի
՛Լ էա
փէտ
կքւրճերր
, եւ գէպի
ցահ
, դէպի
վերշ
չունե–
ցող
Հարթավա
քրայեն
ա քդիներր : Գրանք , աս
-
ֆալտով
ո լո րուե լուէ , փախ
չում
են նոբ
հաղ/լող
աէ անների
կողքոփ , գէպի
ուր անրնգՀատ
գալիս
փերաբնակիչներե
Հոսանքր
: Աւանների
անուն
-
՜ք՛ր (իչեցնում
են կամ
ա քն փայրի
մ ասին , որ -
տեղից տքստեղ
են մամանել
նոր բնակիչնեբր
Աե–
թաստիա. Նոր քԼրաբկիր,
քքալաթքւտ
կամ
նրա
մասին , ով Հանդիսանում
է աքն մարգու
մերձա
-
լոր
գինակիցր
, որ տուեց
նրանց
նոր
Հայրենիք՝
Անաստա սաւան , կամ մոգով րգա/լ ան
Հնա գար
եան
Հերոսքւ
մասին,
որին վեքւահնեց
մամանակակից
ղ րականու
թ իւնր՝
Գաւիթաէէն։
Տներն
այստեղ
շ,թեղ են , ղեցատես
քւ ք , աան իքնե ր ր երկթեք
, հա1Ւ–
/լու ահ կարմիր
կղմինտրով
։ Տեղ–
տեղ
բտրձրա–
նում են ակումբի,
Դ՚՚Ա՚՚՚ԱԻ
քլամ ղորհտրանի
լայն
սլատե բ ը :
ՄԱՐԻԷՏՏԱ
ՇԱՀԻՆԵԱՆ
(Մնացեալը յաջորդով)
ւՏԱՌԱԶ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(45)
ՍԸէԼԱԶեՆ ՊԱԲՈԻմ
ՀՒՐ ԲԵՐՆՈՎ
ՊԱՏՄՈՒԱ՛Ծ)
Տղերք , եկէք ետելէս
յ
Հինղ
Հոգիով
Հասանք
հովափր։Նաւը
մեղմէ
40
քայլ
Հեռու
էր։ Աաանք
նաւուն
ե– սլաՀակտ
-
տեղիին
մէշտեղր,
որպէսղի
մէկ
եւ քիւս
կողմէն
ձայն
բարձրացնոդր
լռեցնենք
:
Տղէքր
Հասան
ՀետզՀետէ
: Նաիսապէս
ոբոչահ
էինէ ^"Ր"
մասի
բամնուիլ.
Ա. մասբ
նաւր պիտի պսչարէր,
Բ՛
մասր
սլաՀակատեղին
, Գ. մասը՝
^սէն
եկող
թ^ամին
եւ Գ. մասր պիտի տեղաՍրէր
պարէնը
եւ շբի պաչաբր։
Պէտք էբ, որ վայրենական
ճչ–
գութեամբ
ամէն մասբ
իր գորհր կաոտբէր
֊ կար–
գագրոլթիւնը
եւ գոբհունէութինը
խսնոնաւոր
ե–
ղաւ
:
Աբճարանապետ
Թուրքին
աղմոքլէն
տակաւին
նաւավարներր
չէին
արթնցահ
, երրնալու
մար
-
գիկներէն
վեց
Հոգի
բռնեցինք,
ՀեւդՀետէ
բոլորն
ալ կապեցինք.
անոնք
մեղ թուրք
քէթաներ
կը
կարհէ
ին ու սարսափահ
մնացահ
ֆն :
Գուք
փախստականնեբ
կլ
փոխագրէք
,
կ՚ըսէինք,
ձեգ Աամսոն
պիտի
տւ^ինք
:
կը խնգրէին
, կր բողոքէին
, 1Ը պնդէին
,
թէ
իրենք
քանցաւոր
չեն
ւ
ՊտՀակատեգիին
պաՀաէլնե
ր ր արթնցահ
էին ,
բայց
չէին
չարմեբ.
միւս
կողմանէ
սայլասլաննե–
րբ , ճամ բո րղնե
ր բ , լնդամ
էնր
200
Հոգի,
կտ
յնահ՛
կր գիտէին
, բայց
ոչ ոք ձա քն կր Հանէր :
կարհես
ամէնքր
մոգական
տղդեցոլթեան
մը ներքեւ
քա
-
բացահ՝
մնացահ
էին. կամ
այն է, ոբ մեր
յան–
գդնութենէն
չփւոթահ
իրաւամբ
Թուրք
կը կար–
հէին
մեգ։
Մեղ
Հետ
եկող
յոյն
նալափարներուն
րսինք,
որ
նաւր
զէպի
շուրր
քչեն
. անոնք
Հ րեց ին նաւր
,
բալց
քիթբ
՚քնաց
խրեցաւ
աւազին
մէք. մէկուկէս
՚
ժամ աշխատեցանք
, Հնար չեղաւ
նաւր
շսւրր
քչել՛՛
Այգ
յետաձղումներէն
վՀատահ՝
իսթիլ
եւ
Վասիլ
ա ո ա շա ր կե ց ին , որ կրկին
լեռ բարձրանանք
•
վր^
տանղր ակներեւ
էբ, բաքց ես պինգ
մնացի
իմ ո -
րո չում իս
մէշ։
Եղօն
կր Հսկէ ր
ձե ր րակա լուահ
նաւավարներուն
վրա
յ , բա քց ստիպոէե ցանք
իրենց
թեւերր
քակել
ել ստիսլեցքնք
, որ իրենք
նաւր
դէպի
շուրր
մղեն։
Նաւի
մէշի
բոլոր
ալիւրը պար–
պեցինք,
կէս
մամ աշխատելէ
ետյչբ
Հաղիւ
յաշո–
ւլեցանք
նաւր գէպի
հով Հանել. մեր ազմուկր
ա
չ–
խարՀ
րռնահ
էր
,ոչ մէկ
զգուշութիւն
այլեւս
չէինք
րներ ու կր գորհէինք
, կր խօսէինք
առանց
թնշամին
նկատի
ունենալու
: Նաւը
դրինք
^Ի
^Գ
պարքլ աք քււ ր թէ սնունդի
Համար
եւ թէ
գանոնք
հաոա
քեղնէւլու
իբրեւ
պսոոնէշ
ոլ ետեւր
դիբՔ
րոնեքու։
՚Ծրվր
ալեկոհ
էր, ել նաւր դէպի
ետ
կբ
մղուէր
, իսկ մենք թրշուահ
էքնք
մ ինչեմե
ր
կուբհ
քբ : Նաւր
մտնելէ աոաշ
իսթիլր
ինձ մէկ
կողմ
կանչեց
եւ րսաւ,
թէ ինքբ
չուղեր
մեղ
լնկերանալ
եւ մէկ երկու
լնկեր
ուղեց։
իրեն
լնկեր
տուինք
Հաճին
եւ կիրակր
, Հինգ ոսկի գբամ
եւ մեր
բոլոր
աւելորդ
Հրացաններր
: Ւս թ ի լր
Հ րամե չտ
առաւ
մեղմէ
եւ մեկնեղաւ
• մենք տակաւին
քիչ մբ սպա
սեցինք անոր
մեկնումին
Հսկելու
Համաբ
եւ
յետոյ
եկանք , նստանք
նաւ : Գ ի չե րո
լան
ժամր
՚^ն էբ ,
երբ հովավ։
Հասեր
էինք • մեէնեցանք
ժամ բ ^ին -.
Նաւուն
երկարութիւնն
էր
12
արշին ,
իսկ
լա քնութիւնր
3
արշին , ունէր
մէկ առազաստ
:
Այգ
նաւուն
է որ ասլասաանահ
էինք,
յանձնե–
լով
՚" յլեւս
մ եր կեանքը
եւ ազատութիւնը
գիպ
-
ո լահ
ին քմաՀտճո
յքնե բուն
x
(յալհւն
մէշ էինք
13
Հայ
,
9
Ցոյն
եւ
4
Թուրք
,
որոնք
նաւուն
մարզիկն
էին.
երկու
Թուրքեր
սսքաննուեցան
հովափին
վբայ.
Հայ
բնկերներու
անունն/ւրն
էին, բացի
ինձմէ՝
Եղօ , Նշան
Աու
-
բատեան
, Արմ ենա
կ
Մ իքս՚յէ լեան , Ասքլիան
Ա ի -
քա քէլեան,
վ^արդան Արասլեան,
Նշան
Փիլալեան
,
Մելք/ք Ասա բեան ,
Արութճան
ԲէՀլիվանեան
,
Ն ՛ան Փ տնո
ս եան
եւ եգբա
յրր , Աովնան
եւ
թո
րոս
Գարաօղլան
:
Մ եր նաւավարներն
էին Ցո յնեբը
եւ
նաեւ
Թուրքերբ,
այս
վերշիններբ
կբ կաբհէին
,
թէ
իրր փախստական
կամ մաքսանենգ
բռնու ահ
.են
չէթաներու
կոգմէ : Հաղիւ
թէ երկու
Հարիւր
մեթր
Հեոացուհ
է ենք , Վ^ուսիլբ ոդեւորուտհ
սկսաւ
Հրա
ցան արձակել.
ես նեղացայ
եւ լռեցուցի
:
Վտսիլը
ել տղաոր
կր պոոային .
Աւլա սմարքատրք
, Թուբքիա
, պԻգ
կիաիյօ–
բրգ։
(Ասաահոյ
կր յանձնարարենք,
Թուրքիա
,
մենք
կ՛՚երթանք
կոր) :
ԶԱՊկԼ
ԵՄԱՑԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
