էԶեՐ ԱՈԻՍԱԿՑՈՒք^եԱն ՍԸ
ՏխՈԻՐ Պ Ա ՏմՈԻ( » ենեն
ՀխչակհաՆ
.ծ*քնօթ
գրրձ-իչ
Գըիգ"ր
\)ղիկեա՚ս
« Հայրենիք։^
Ամսադրի
միԼոցաէւլ.
կյլ
շսւրռւՆքկէ
սւսւլ
յու-շեբր
, որո%ք կքլ վերաբերին
իր կուսակ–
յոլթեան
մօաիկ
անցեալի
սլատմու թ ե ան % էԼ^՚սա– -
գրի
՛նոյեմբերի
Համարին մէչ ան տուաւ սչատ -
մութ^էձէը
՚Բէօսթէնճէի
գտւագրական
մոզովին ,
իսկ Դեկտեմբերի
Համարին
մէՀ, ոբ քանի
մր օր
աոաչ
ԼՈ յս տեսաւ., մանրամասն
կը պատմէ
քսան
•Լն.չսւկեան
ղոՀերու.
մասին,
որոնք
կաիւուեցտն
1915
Տունիս
2ին , Աուլթան
Պայագիտի
Հրապաբա–
կին վրայ
։
Երեւութապէա
քսան
Հնչակեաննէրբ
զոՀոէ֊ո -
ցան Հայ յեղափոիւութեան
եւ աղգային
շաՀեբու.
պա շտպանո ւթեան
Համար,
մինչ
իրականին մէչ յ
ինչպէս
Եզյ՚կեանը
կբ գրէ » անոնք
ղոՀեբն
են ի -
րենց քանի
մբ ընկերներու
գլխաւո րապէս
Աա -
պաՀ
Գիւլեանի եւ /• • ՚-Լաբազգատի,
չաբաչաՀու–
թեան,
մութ
Հաչիւնեբուն
եւ կեգտոտ ու քստմնե
լի գաւագբութեան
1
՛Ծանօթ է ամբողչ
Հայութեան,
որ
1915
Փե–
տրույսր
՛էին , Հնչակեաններ
թուրք
Իթիլաֆ կու^
սակցութեան
՝Հետ
կնքեցին
Համաձայնութիւն
մբ^
ոբուն
պայմաններէն
առտչինն էր
ամէն
գնով
պաշտպանել
Լ9Ս8/՛
Ա աՀմ անագբութիլն
ը , ի"Կ
եբկբոբգն
էբ պաչտպանութիւնը
Օսմանեան
կա
յս–
բութեան
ամբոզչականոլթեան
: Այս կերպով,
Հն
չակեան
կուսակցութիւնը
յանձն էր առեր
կռուիլ
որեւէ
ումի գէմ , որ կը ձգտէր
բամնուիլ
կայս–
րութենէն
% Համ աձա յնագիբը
, զոբ
ստո
բագրահ՝
էին Եթիլաֆի
կողմէ Աատըգ եւ ԱաՀիը
անուն
թուրք
գոըՆի^եըը
, իոկ Հնչ •
կուսակցութեան
կողմէ
ԱապաՀ
Գիլլեան եւ - Վարազղատ
, Հա–
ղա րաւոր
օր ինակնե բ Հանուե լով^
ցրուուահ՜ է թէ
Հայերու ելթէ Թուրքերու
մէչ֊.
ինչ ոբ սակայն
ապչեցոլցիչ
է, այն է որ,
այս
Համ աձա յնագիբը
ստորագրռլե
լէ մօտ մէկ եւ կէս
տարի ետք,
1913
Աեպաեմ բերին,
նոյն
Հնչակեան
իսմբակի
նախաձեռնութեամ
բ , Իիոլմանիո
յ ՝Բէօս -
թէնճէ
քաղաքին
մէչ տեղի
ունեցած է
կուսակցու
թեան
ընղՀ . մողովը
, ոբ կուսակցութիւնբ
ղար-
ձոլց գաղտնի ել աՀաբեկչական
: Հնչակ
իթիլաֆ
Հաւէ աձայնաղրով
Հնչակեան
կուսակղոլթիւնբ
յանձն առած էր ի Հարկին
արիւն
թավւել
թո
յլ
չտալու
Համ ա ր որ որեւէ
մողովուրգ
անչատո
ւի
Օսմ • կա յս րո ւթենէն
, գաոնա
յ ագատ ու անկախ ^
իսկ
՚Բէօսթէնճէի
մողովր,
որուն մասնակցած
է
թուրք
կառավարութեան
մ էկ գործակալր՝
յէս յտ
նի մատնիչ
Աբթուր
Աասեանը,
տուած է
անոր
Հիմնովին
Հակառակ
որոչում
մը–
Պայքար
Օսմ •
կայսրութեան
եւ անոր ամբողչականոլթեան
գէմ :
Ա՝իւս
կողմէն
, Հնչակեան
կուսակցութիւնը
չէ յայտարարած
, որ ՚Բէօս թէնճէ ի մոզովէն ետք ,
իբ կապե րը ա յլեւս
խզած է Ի թ թ իՀատի Հետ ՚-Այս
կե րպով
կուսակղ
ութ իւնը
Հանգիսա
ցած է եւ
պաչտպան
թոլրքիո
յ
ամբոզջական
ութ եան , եւ
կողմ նակից
անոր գէմ պա յքարի եւ անգամ աՀա -
աութեան : Գմուար թէ ոեւէ աեղ գո յութիւն
ու
նեցած
ըլլա
յ քաղաքական
կաղմ ակե րպո ւթ իւն
մը, որ իՆկած
ըլլայ
այսքան
անամօթ ու խայտա–
ռակ
Հակասութրլկնեբու
ցանցի
մը մէչ ;
՚Բէօսթէնճէի
մէչՀնչակեան
կուսակցութիւնը
զ աղտնի եւ ղալագրական
գարձնելու
Հիմկւական
ՀԱ6ՈՒՀԻՆԵՐ
ԿԸ ՊԱՏՏՊԱՆԵՆ
ԻՐԵՆՑ
ԴԱՏԸ
Առ €Ս՚աԱուկ»
« Մնացի
մինակուկ»
վեընագրով
քանի մը տօ–՛
ղերը գրուած՝ ըստ երեւոյթին
ամուրի
Հայու.. մը
կողմէ,
(1ս"ւաջ/
մէչ,
ղիս մղեցին սա քանի մը
խորՀրգածութիւննեբը
ընելու
ւ
Նախ,
իրրեւ
ՀայուՀի
մը շատ ծանը
գտայ
Հայ ազչկան
Հասցէին
ուղղուած
անարղաբ
մե-
ղագրանքները
Հայ եբիտասարղի
մը կողմէ ;
ինչպէս
կ՝եբեւայ « Ս՚ինակուկ»ը
ղարկած
է
շաա
յաւակնոտ
, մեծամոլութեան
ղոՀ ,
նեղկռլկ
ըղեղով. Հայ աղջկան
մը գուռը,
քանի ոբ ա
յգքան
գաււնօրէն
կ^արտայայտուի
ա՜նոր մասին, ել ամէն
էայ
տւլ^կ
նոյն չուրով
կը լուայ
ւ Ջեմ գիտեր թէ
ինչու
Ո ր չտ
նոյն աւլ^կան
գուռը ափ
առած
՚ է^
գիտնալով
ղիժացինբհ
պաՀտնչնեբուն
տաըռ -
ղութիւՆը
։
Անշուշտ կան Հայ աղչիկնեբ
որոնք
տգիտօրէն
սլաՀանչկոտ
են , չաաեր
ղոՀ իրենց
մայրերուն
սին
մ տա յնութ եանց % <լԱղ^ւկս , երբ ամոլսնտնայ
կ^ոլ–
զեմ որ կաթնտուով
զաւակը
մեծցնէ»
, ^եթէ
կառք , վիլա պիտի
Լունենա
յ , ինչո՛՝՛ լ ամ ուսնա -
նայ»։
էյւ գ ե ռ շաա ուրիչ
բաներ
ասոնց
նման։
Եթէ
՚էայրը
այսպ^ս
ականթը
կը լեցնէ
իբ աղ–
չյլկան եւ սին երազներով կ օրօրէ անոր
ամբողչ
մանկութիւնը
, ո՛՜վ է մեղաւորը
: Այգ մատղաշ
Հոգւոյն
մ՛էչ նեըաըկուած
է արգէն
յալակնոԼ -
թեան
, մ եծ ամ ո լո ւթ ե ան , ծուլութեան
, Հանգիստ
կեանքի պատուաստը
;
•Տմգո
յն պատկեր ապագա
յ ընտանեկան
եբ -
չանկութեան
: է՝ա րե բա խտա
բար
Հայ ագչիկնե
բու
մեծամասնութիւնը
այգպէս չէ , Հայ աղչրկր
չաբ–
քաշ է ) աչխաաասէր
է , մ աքրասէ բ է ,
ըետանբքին
զաւակներուն
տէրն է, եւ չարաչար
աչխատելով^
իր ամուսնոյն
կոգքին
, տան ապբուսաէն
ետեւէ է ։
Հթատ են այսպիսի
ՀայուՀիները
ել պատիւ
իրենց :
Հայ
աղչլ՚կը
գիւանագէտ
չէ , ինչպէս չէ գի–
լանազէտ
Հայ պատուական
մողովուբղը
:
Հայ ագչիկը
ղիւանագէա
չէ որովՀետեւ
կեղ––
ծտւոր չէ , մ րամ իտ է ինչպէս
Հայ աղգը :
Եթէ
^այ աղչիկը դիւանագէտ
րլլաբ , չատ մը
օտար
ամուսնութիւններ
արգէն
կնքած
չէին
ըլ -
լար Հայ տղաք , եւ այսքահ
կորուստ
օաաբա -
ցում
չէինք
կրեր
մենք այս ազատ
երկրին
մէչ :
Օտար
ազչյւկը դիւանագէտ
է ։ Առանց
սակար–
կոլթեան կբ նետուի
ասպարէզ։
Անգամ
մը ոը աի–
բացաւ
Հայ աղուն,
կը գառնայ
անոր դլխուն
բըռ–
նապետ : ՊաՀանչկոա
է , Հրամայոգ է , ցասկոտ է *
եթէ ուզածը
Լրլլայ։ Եթէ չատ
նեզը
մնայ , կը ձղէ
տուն տեղ ու կը
Հեռանայ։
Ա ինչ Հայ ագչիկը
Հաւատարիմ
է իբ յարկին
,
ամ ուսնո
յն , զաւակներուն
տէր տիրականն
է : (ՀԼ
պատուական
մայր է ։
իսկ
Հա յ տզաքը
թող չկարծեն թէ
սուրբեր
են ,
վերէն
բչած , թէ պաՀանԼկոտ
չեն ,
դրամօժրտ
չեն ուղեր : վԱռանց
դրամի
աղձփկ
կ՚առնուի՛՞ » ըսողները
բանակ
մր կը կաղմ են : Աւ
դեռ
քաոասունը
անց,
յիսունին
Հասնողներ
, քսան
տարե կան մանկամ աբդուՀինե
ր կ՛՛ո լզեն
:
Հայ աւլ–
^ԿԸ
/ ՚ ՜ ^ Հ
Ր"Է
այս կարգի
Հայ տղամարդերուն
Հ
Հայ տղաք,
մի վարկաբեկէք
Հայ
աղչիկը,
ցնէր
ամէն անոնք
որոնք
կ^ուղեն
ընտանեկան
ներ կազմել :
^
Ջքաչաչերենք
Հայ երիտասարդը
օաար ազ «
չկան
գուռը ափ առնելու :
Ազզային
արմանապատուութեան
^աբց է ^
Հայ աղչիկը
<այ տզուն
Համաը
է ։ ԱգգապաՀպա^
նում՝
ամէն բանէ առաչ :
։ՀԵՐՍ՚ԻՆ^
ե ր գ ի ծ ս ւ ն ք լքը փ ո ր ձ ա ծ է , ե ւ ոչ թ է ամբասսլլԱլԱյ֊^.
ց ի ր մ ը կ ա զմ ա ծ , մ ա տ ն ա ն շ ե լ օ վ
տ խ ո ւ ր
ե ր ե ^
ւոյթ
մը։
Հաւ
անտեսելով
անոր լաւ
կողմերր
պատճառը
եղած է ԱապաՀ
Գիլլեանի եւ ընկեր -
գառնութիւնը
պոռալ
Հր
ներու
քանի մը Հազար
ոսկի
ձեռք
բերելու
բուռն
մաբմաչը։
Ջա րգա բաբ
Աուլթան
Համ իտի աչ բա–
գուկր
Հանդիսացող
է
Ր
իֆ փաչտն
, ոբ
Հայկական
կոտորածներուն
մէչ մեծ պատասխանատուու
-
թիլն
ունի , յաչոդելով
իբ ձեռքր գործիք
դարձնել
Հնչ ՚ կոլսակցուիժեան
քանի
մը վարիչները
, խոս–
տացեր է անոնց տալ երեք Հագար
Ոսկի
, եթէ ա–
նոնք կարենա
յին սպաննե
լ թուրք
կառավարու
-
թեան
գլոլխ
կանգնած
իթթիՀատական
վա րի չնե–
րը գլխաւորաբաբ
թալէաթը
, ճէմալը եւ էն-
վէրո–
Պ իտի
չՀանգուրմէ
ի ոբ Հայ տղան գար իր
ապա
րակաւ
կաւ , ե վՀ՛
,ե – ւ
Ա ապւ
ձն. ատիկւ
Գիլլ
առ
Հ
եան ել
լնկերներբ
չիւ
տնտն^^յւտտոե են
քսւ
Հազար
ֆրանքի չափ գում աբ մը՛ Եգիպաոսէն
ու
կովկաս
էն անոնք
Պո լիս մ տցուցեբ են աՀաբեկչա
կան գործի
մէչ որոչ փորձառութիւն
ոլնեցոգ
ի -
րենց քանի մր լնկերներբ։
Պոլիս անցեր է
նաեւ
Փա րամ աղբ՝
իբրեւ
գլխաւո ր վար
իչր աեգի
ունե
նալիք
ս պան ո ւթ ե ան ղ • թուրք
կառավարութիւնը
սակա
յն որ իր գործակալ
Եասեանի
մ իչոցալ կբ–
ցեր էր օրր օրին Հետեւիլ
Հնչակեան
կուսակցու -
թեան
որոչումներուն
եւ գործերուն
, իսկոյն
ձեր
բակալած
է մեծ թուով
ծանօթ
Հնչակեաններ
, ո–
րոնցմէ ի վերչոյ՝ յետ դատավարութեան
, կախած
է քսանը
1Ց15
թուի
ամ բան
ւ
Որ Հնչակեանները
երկու
Հակրնդէմ
քաղա–
քականութիւն
վարած
են , ուղած
են
պաչտպանել
թուբքիոյ
ամբոգչականութիւնը
, բայց
միամա -
մանակ,
քանի մր Հագար
ֆրանքի
սիրոյն
կազմա–
կերպած
են նաեւ դաւեր
թուրք կաո ավա րո
լթէշսն
գէմ , ատիկա Հաստատուած
է թուրք
դատարանին
• 4....
՚ •.••*•• -
<ձ6աոաիը
օրը օրին արձանքսգրխ
Պէյբոլթի
Օգնութեան
Խաչի
ԼԿ ՚ Խաչ) Շբչ–
փարչութձպն
վիճաբանական
ժողով/ն
պաակերր :
Աաանա՚նչե
լով <այ կնոչ
^աններելի»
թեբութիւնները
յ
Ո եւ է Հայ կին եւ Հայ մայր
չի կրնար
«4՚...
տարբերութեամբ
կարդալ այգ մեղադբանյ,ները
:
թէեւ
Սօսին եւ ՎաՀէն
անուղղակի
պաչտ՜պան
կանդնեցան
, սակայն ատիկա
չի բաւեր
սբբելոլ
Համար
Հայ կնոչ ճակտին
նետուած
արատը
՚
Խաղամոլ,
ցուցամոլ,
օտարամոլ,
անբարեկիրթ
տունէն
ներս յաճախ
անփոյթ,
թրքախօս
եւն ՚ ւ
Տաբգելի
ընկերուՀինեբ
, մատնան չուած
թե՛ ^
իութիւնները
բացառիկ
երեւոյթներ
են եւ պէաք
չէ վերագրել
ընգՀանուըին
: Ա՛իմոռնաք որ եթէ
^ " ՚ յ Կե^Ը. էԿսՅ""–
" ՚ ֊ " " ՛ ֊ ^ ստանալ,
յանցանքը
ի^
րենը չէ է Ան Հազիւ ճողոպրած
թրքական
եաթա^–֊
գանէն եւ Տէր Ջ՛՛րի տնապաաներէն
, միայն գառ–
նութիւն եւ զրկանք տեսաւ
օտարութեան
մէչ է
Ոչ մամանակ
ունեցաւ
, ոչ առիթ կամ
նեցուկ
յ
բաւական
ուսում
ստանալու
: Հյատեբ
իբենց
աչքե–
րր Հազիւ բացած
լոյսին եւ ազատութեան
,
4—5—6
զաւա1րւերու
մայր
գարձան։ իսկ այն քիձ^րը ո -
րոնք Հայկական
Հրապարակի
վյւայ եւ Հայ Հաստ–
բակութեան
մէչ կ՝երեւին
իբրեւ
պլպլան աստգեբ
^
ինքնա չխատու թեամ բ եւ յամ առ
կամ քով
Հասած
են այգ բարձրութեան
:
ԱչխարՀի ոբ անկիւնը որ բուռ
մը Հա
յութիւն
կա
յ , ա յնտեդ կր գտնէք
Հա յ կինը , որպէս
գթու
թեան
քոյր
մը Հիւանդին
սնարին
վերեւ։ Ան միշտ
կրղած է սփոփանք
մր տալ , նիւթապէս
թէ բա -
րոյապէս
, չքաւորնեբուն
եւ որբերուն
,
ամբողչ
աչխարՀին
մէչ տարածելով
Օգնութեան
Խաչեբ ,
կապոյտ
Խաչեբ,
Տիկնանց
միութիւն
ելայ^։
Շաա
մբ վայրերու
մէչ Հայ կինր ստանձնած է նոր սե–
րունգի
գաստիարակոլթեան
եւ կրթութեան
Հոգր :
Առ Հասարակ
աբտասաՀմանի
Հայ կինր բեռ -
նաւորուած
է անաեսական
Հոդերով՝
չաաեր Հա -
զիլ կրնան
օրապաՀիկ
մբ ճարել
գործաբաննեբու
մ էչ եւ կամ ձեռական ա շխատանքնե
րով :
Հայ
կինը միչտ ալ եգած է պարկեչտ՝ առա -
քինի , աչխատասէր
, ել տիպար
մայր
մր։ Անձ -
նուէբ
իր պարտականութեան
մէչ, իբ
ամուսնոյն
եւ զաւակներուն
Հանդէպ։
Ան ունի
իր
մայրերու
լոյս Հալատքբ,
իր ԱնաՀիտը,
«Մայր
ամենայն
գղաստութեանց»
յ
Այ" 1"յ" Հաւատքն էր որ Հայ կինր կր մղէր
Եփրաաի
ալիքներուն
յանձնոլիլ
1915/1՛ ,
քան ղո–
Հել իր պատիւր։
Հայ կինր խո չտանգուեցաւ,
նա–
առաչ
գրաւո ր եւ տնՀե րքե լի վկա
յոլթիւններով
:
Հեաագայրն
ԱապաՀի, Վ^արաւլդատի եւ ուրիչնե -
բու նամակներն
ալ Հաստատած
են այդ տխուր ի—
րուլութիւնը
:
Մե կարե լի է չցնցուիլ եւ չփչաքաղոլիլ
կաբ
գա լսվ այսպիսի
տողեբ :
Րայց
պաամութիւնը
պէտք է գրուի
այնպէս
, ինչպէս ոբ է :
Տարիներ
առաչ
բողոքող
Հն չակե աննե բու մեծ
խում բ մը
ստուար
Հատորի
մը միչոցալ
Հանրային
իսղճի
գատասաանին
յաձնած էր Հնչ՛
կուսակցութիւնը
իրենց
անձնական
անմաքուր
Հաչիւնեբուն
ասպա–
րէղ դարձռլցած
կարգ
մր վարիչներու
անխոսաո–
վանելի
արարքներր։
Վերչերս
Հնչ՛
գործիչ
Գրի–
գո ր Եզիկեան
իր յօգո ւածնե բով կբ
Հասաատէ
ցարդ
րս ո լածն ե բ ր , մ իամամ անակ
րնե լով
ցնցող
յա յտնութ
իւննե բ : Եզիկեանի
յօգո ւածնե րը թան-
կագին
նիւթե ր են կո ւս ա կց ո լ թե ան մը բարո
յա
կան
դիմագծութիւնը
տալու տեսակէտէն :
Կ՚՚արմէ
ուչի
ուչով
կարդալ
զանոնք :
Մեզ Համար
ցաւալին
այն է , որ ԱապաՀներ
ու Վարազղատնե
ր իբենց
ամբողչ
այլանգակ
կե բ–
պաբանքով
մերկացուելէ
ետք ալ, երկաբ
տարիներ
մնացած են վարի^երը
էրենց
կուսակցութեան
:
Ի՛՛նչ
ցոյց կուաայ
ասէկա • այն՝ որ վարիչներ ու
Հետեւոբգնեբ
նոյնն
են , իրար
կ^աբմեն : Եւ գրմ–
բախաարար
, վարիչներ ու Հետեւորգներ
այսօր
ալ կբ չա րունակեն
նո յն^ տիւ ուր ու ամօթալի
գոր–
ծ ունէ ութ իւնր :
(Խմբագրական
ՀԱ6ՐԵՆԻ՝Բի
,
22
Դեկտ.)
.ատակուեցալ
, անլուր
չարչարանքներու
ենթար
կուեցաւ,
րայց
երբեք
չլքեց
իր յոյս
Հաւատքր։
Նոյն
մայրերու
ել քո յրե րումաո
անզոբդներն
են ոբ
կ
^Ր
^՚դվգին
անարղաբ
մ եղաղրանքնե
բու դէմ :
Աւե լո րգ է բացառիկ
ե րեւո յթնե բու
առթիւ
Հրապարակի
նիւթ դարձնել
այսքան
փափուկ
Հարց
•քբ։
Ամէն աեգ եւ ամէն
ազգի
մէչ ալ
փիմածներ
կը գտնուին :
ՍԻՐԱՆՈ8Շ
ՄԱՆՕԵԱՆ
ՅԻՇԱՏԱԿԻ ՕՐ
ՎԻԷՆ
Հայ կամ. եւ Մարտիկներու
Միու -
թեան
մ ասնաճ իւղը պատչաճօրէն
տօնեց
նախկին
ռազմիկ Ա՛ Ջամալեանի
մաՀուան
տասնամեակը,
Տունուար
22 ,
կիրակի
կէսօրէ
վեբչ,
Հ
^Համօ 0 -
Հանչանեան–»
ակումբր։
կբ նախագաՀէր
Պ՛ Ս՛
Գալուստեան
, որ ցաւ յայանեց
չատեբոլ
բացա ՜՛
կա յութեան
Համար։
Գեղարուեստական
բամնին մէչ երգեցին
Տի՜՛
կին Լուսվարդ
Ջիլինկիրեան
եւ Օր– Ա– Աւգ՚՚ւ-ն -
եան։ Արաասանեցին
Պ– Պ՛ Ս– Անղտեան եւ Տ֊
Մաթսսեան
: Յեաոյ բեմ Հրաւիրուեցաւ
օրուան
բանախօսր, Պ՛ Միսաք
Միրգէ որ իր չատ գեղե ՜՛
^իկ ճառով խանդավառեց
ներկաները։
ՊաչՈ՚Օ՛՛.՜
նական
մասէն
վեբչ սեղանապետ
ընտբոլեցաւ
..9 •
Ա. Անղտեան ոբ յաչոզոլթեամբ
կատարեց : իք
սլսւ րաականութ
իւնր։
Խնչոյքը
վերչացալ
ուչ ատեն։
Բոլորն ալ գոՀ
էին։
Անչուչա Ա ուրատի եւ ուրիչ
Հերոսներու տա–՛
րեդարձներն
ալ պիտի
տօնեն,
միեւնոյն
ատեն
աբթնցնելով
քնացողներ
:
—
Ներկայ մը
Fonds A.R.A.M
