ՔԱՕււՍՈԻն...
Հայոհդս պատԱհչիԱ վբայ
Խ"րՀրգաւոր
Ա՛յս
թիւԸ կըյիշեցնէ մերմա -
մի1լնեըոլ.
Հէքեաթները
, երր կր պաամէին Հէն
թագաւո
րնե րու
, ք " ՚ ք իշխաններու
գիլցաղնական
կոիւները
րնգգէմ
թշնամիին։
Ու գեղեցկօրէն կը
ն կարա գրէին
անոնց
պանծ՜աչի
յադիմո ւթիւններր
:
« քառասուն
Օր, քառասուն
գիշեր
երկրէ
րոլոր
ժոգովոլրգր
ցնՆութէւն
ըրաւ
. . . :
Ու Հէքեաթր կր Վերքանար
«երագ գնելով^ ՝•
գէներու
մէք»։
Աակայն
ներկայ
՝է^Ա11ւասո1–(ւլւ
էրրեւ
գործնա
կան շօշափե լէ յաղթութիւն
Հ իաց ում ոփ ու յար — \
գանքոփ
կ՚ողողէ
Համա
յն Հա յութ
իւնր : Ե լ կր մ գէ
գայն արգար –^պարաո
ւթե ամ ր ու արաաքին րեր —
կրանքոփ
տօնե լու
կնո քական այսմեծ կագմակե
ր–
սլոլթիւնը եւ իր
4Ս
տարիները :
Բ առա
ս ո ւն փո թո րկա
լի
տարիներ
,
որոնց
տամանքին
մէքէն կը բացուի
Հայ
կնոք
գէմքր
շքեղ եւ յո ւղո ւմնա լփ ց պա յծառութեամ
ր իր րաղ–
մ ագա րեան
նաթամ ա յրե րու
լուսագեւլ
փաղանգին
առրեթե
ր :
. . . Բախտաւոր
եղաւ
ԱմերիկաՀայ
կինր։ Ա -
ղատութեան
եւ Հաւասարութեան
երկրի
մրմէք,որ—
պիսին է Ամ երիկան
սէևկա շ1լանգ պաՀեց
Հայ կար–
մէր
/Տաշի ծնունգն ուղարգացումը
:
ք*
ը արմենական
մաքուր ու անձնուէր
Հոգիէն
աւիշ տուաւ
անոր։
ք
>ր սրտին
կենսունակ
քերմու–
թեամրը
արեւեց կ՛ քՏ"*շր, որ
արմ ատ
բոնեց,
բարձրացաւ
ու պտուղ տուաւ որպէս
ծիրանի ծառ :
ԵԼ
անոր մայրական
, քրո քական
Հուէանիին տակ
պաասպաբուեցան
փշւոաՀար
, սոփաՀար
բաղմու
—
թիւններր
Հայ Ա՚նացորգացին
, առաքին
Աշփւար -
Համ արտէն ի փեր :
Ա ակա
յն եղերա բախտ
եղաւ
մա յր երկրի
քո
յր
մ իութիւնը
, Հա յ Կ ՚ 1մաչր , որ ծնունգ
է ր
առեր
Օսմ • Ա աՀմ անագրո
ւթե ան
խաբուսիկ
^ոբՀին
տակ,
\^\^էն ալ առաք :
Աարստփի այգ սեւ օրերուն
Հաղիւ
4 5
տար
ուան
մ անուկ
Հա յ կ . Խտչր
, ճղակոտո
ր
կ՝ի
յնար
իր տարաբախտ
Հիմնագի րնե բուն
Հետ , ու կբ
խեղգուէբ
արեան
ճասլաղիքնեբոլ
մէք,
Հայբենի
փլատաք^եբոէն^
փ^տյ
. . . յ
Բտյց
ոգին կենգանի
մնաց ւ
Ե՛– ոբպէս
յաբուցեալ
սրբութիւն
մարմին ա–
ռտլ
Ափիւռքի
մէք։
Աուրիա
Լիբանանէն
մինչեւ
Պտլքանները
, Եգիպտոսէն
Ձէբանսա
եւ
բոլոր
գաղթա
շիլարՀը ոլր որ ՀայուՀ
ին ապաստան.^ ԳՐ՜
տալ :
Ու կոչուեցաւ
Օղնութեան
ու Գթութեան
հյաչ ,
կարմիր ու կապոյտ
քՅաչ :
Այս
փեր քինր ֆրանսաՀայ
կնոք յամառ
յարա -
տեւոլթեան
, տառապանքին
տքնութեան
, Հղօբ սի
րոյն բագմաբուրեան
ծագիկն է , որկր
խնկաւէտէ
Հա յկական
չբքտպտտր
, կը ղօրա ցնէ
տոՀմ ա յին ա–
ռաքինութեան
բարոյական
աղգակր
լնտանեկան
ու
լնկերային
կեանքի
մէք։
Ա իութեան
անգրանիկ
պատգամ
աւո րական
մողոփը
որուն մաս կբ կաղմ է ի կր
գումարուէր
Մարսէյլի
մէք, նախագաՀութեամ
բ ողբացեալ Ջտ–
մ ալե անի :
Եկեր էինմայրաքաղաքէն
ու
գաւառներէն
ՀայուՀ
ին փութացած
էր իր մասնաճիւղփն
ձայնր
ներկա յացնե
լու : քւ)տնգափառութիւնր
սրտառուչ
էբ եւ Հաղորգական
:
Բանուո րուՀ իներ էինշատերբ
: Ոմ անք
իրենց
պղտիկնեբր
ղրտցի
կնոք մր խնամքին
յանձնե
ր էին
մինչեւ
իրենց
փերագաբձր։
Գործր
ամէն
բանէ
վեր :
Անսասան Հտւտտքոփ
ճամբայ
ելեր
էին։
Նոյն
ոգին էր
Հէնր
որ տասնեակ
տարէներ
առաք
գոյութիւն
ու կեանք էր առեր
էբենց
Հրակէղ
Հո -
գէներուն
մէք։
Մ եծ եւ Համ ամ արգկա
յէն
ղ ագա փա րները
չեն
մեռնէր։
ԱյնուՀետեւ
կը կրկնուէն տյգ պատգամաւռ
-
րական
ժողոփները
աւե
լի ճոխ ու
կաղմ ակեր -
պուած
օրակարգոփ : Մ իութիւնր
բարձրացուց
իր
քանակր եւ որա1^ ալ : Տտբէցներու
կողքին Հա -
սան
նորերբ։
Աւոուար թիւմբ կր
ներկայացնեն
սան - ԱանուՀինեբր
, որոնց
մ էք տպաւո րուած
են
խորունկ
չափեբոփ
Հայ կեանքն ու պատմ ութիւ ՜
նր անցեալին ու ներկային :
ՖրանսաՀայ
ԻքաչոլՀին
անցաւ
րոլոր
խութե–
րր^ւ ու գմուա բութ իւններր
տեղական
լպրծուն
ճամրաներուն
ուր Հարթիչ
գլանը կը տրորէ
տմէն
ինչ :
ԵԼ
աՀա Հայ ՕղնութԵան
քոյր
մ իութեան Հետ
ձեռք
ձեռքի կր տօնէ քառասուն
տարիներու
յո—
բելեանր
Հայ կնոք բեղուն
ղործունէութեան
:
ինչքան
բնղարձակ
է ղո րծունէութեան
այղ
գաշտբ
ղաղթաշխաբՀի
անսաՀման եւ
անմիքտկան
պաՀան^ե
րոփ :
Ա^ւձն ուի բու թեան եւ սիրո
յ կո թողը
կանղնած
է Հոն։ Ապագայ
սեբունգնեբր
սքանչացումով
ոլի
տի տեսնեն
իրենց
մայրերուն
ու քոյրերուն
քինա–
րտր ա շխատանքին
լուսարձակ
գեղեցկոլթիւնր
:
Ո՞ր
մէկը յիչատակել
էր
Հայրենասիրութեան
Այսօբ
թէեւ
չկան մեր կեանքին
սպառնացող
^^^X^՜^\^X
^Հա%ն
երն ու քտրգեբբ
, եւ ո՛ չ ալ
ս իպե բիա–
կան ցուրտ
աքսորավայրերն
ու
տան քանքնե
բբ ,
իբրեւ
ղամոկլեան
սոլր մեր գլխին,
բայց շատ ա–
բագ եւ անտեսանելի
թափանց
ում ոփ մբ, մեր աղ
գա յին
ղո յութեան
սպաոնացոգ
վտանգր
մ եր ղբ–
րան առքեւ է : Աուլում
ի եւ Ուրացում
ի վտանգը
։
Ուրացում
աղգային
անցեալ ու ներկայ փառ–
քերու
, արմէքներու
։ Ուրացում՝
լուսաւոր ապա -
գայի
մասին մեբ ունեցած
Հաւատքին
, որ գարե -
բու
երբեմնի
մռայլ ու խաւար
մշուշին
մէքէն,
իբրեւ
լուսաւոր
շող, ճառագայթեր
է Հայ Հոգի -
ներուն մէքեւ ղանոնք պաՀպաներ՝
ձուլում
ի եւ
ո^չացոլմի
ղէմ :
Այս քաղաքակրթուած
ոստաններու
մէք ծնած
ւկ նե տած
Հայ սե րունգին է , որ կր սպառ—
՛յգ Վ.՛
՛՛Գէլ՛–
Ու ա յս անգամ ալ Հա յուՀ ին է գարձեալ
, որ
իր բարձրութեան
փյ՚այ կեցած, գիտակ՝
իր
գերին
ու կոչումին, այս աՀաւոր
աՀաղանգին
աււքեւ ոտ–
քէ է
Կ՛
՛կերպ։
՛Ղ
ատ րաստ
թնգէր
սերունգր
Հայ պաՀելու
անյետաձգելէ
պա
Հան
ք/՚ն ։
Անցեալ
գարերու
մ չուչոտ
վարագո
յրէն տակ
ալ,
ՀայուՀէն
ծանօթ է մեբ պատմութեան
մէք
էրրեւ
առաքինի
, րարեպաչա
եւ պարտաճանաչ
։
Վկայ՝ Ե՛ ղարու մեր Ե՚լփչէն
, որուն
«Տիկնայք
վւավ։կասունք»ր
սքանչե
լփ օրինակը
կուտան կա -
նացի կատարե լութեան
, իրենց
յանձնուած
սե -
րունղին
սրտին
մ էք ՚էառ պաՀե լով
եկե ւլե ց ասէ
րի
ել ճ ^մ աոհտ Հա ւրենասէրի կա ւծեւ
րորգ գաբու
Հա
յկ
րէ
սանե
•յյՇ-եբը :
աաը ագրո
ւթե
անց
տառա պան^երուն
մէք. Հայմայ -
անպատմ ե լփ
բերն էէն , որ էբենց
սէբելփ
ամ ուս էննե բուն եւ մեծ
ո րգինե բուն
ամ
ա
բգօբէն
սպանգտնոց
տարուելէն
վերք,
անՀուն
կսկէ^ր
է րենց սրտէն՝ եւ չցամ
քած
արէւն
–աբցունքր
իրենց
աչքերուն
թորՀաւատ -
քով եւ անիմ անալի
յո յսով
, իրենց
ս րտաՀատո
ր -
ները
Հա յ պաՀեցին
, անոնց
Հոգիները
վառեցին
Հայրենասիրական
տենգով ու վյրէմխնգիր
բոցով։
Ու այսօր ստիպողական
Հարցի
մր առքեւ
ենք
ա ղգո վփն ,
լինել - չ լինե լու
Հարցը։
Միայն վբ -
տանգին
ձեւն է տարբեր
, Հետեւանքը
նո յնը ,
Զռւլււււք
ե ւ
Ուրացում :
Երբ թ^ամիգ
ճանչնաս
, իր բովանգակ
էու
թեամբ
, գուն ալ կր ղփնոլիս
խն^ւապաչտպանու—
թեանգ
Համար քու կարելի
միքոցնեբովւլ
:
Ա եբ անկախութեան
ու աղատագրութեան
Հա–
մ տր
մ եբ անղուգական
Հերոսներր
Հաղարի
գէմ
նո յնիսկ տասնոէէ ալ չէ ին , երբ ինքնամ ոռացու -
թեամ
ր
նե
տ
ո ւե ց ան պա յքարի
մ էք ։
Անոնք խորապէս
վստաՀ
իրենց
պաշտպանած
Գատին
արգարութեան
՛իրա յ , լաւատես
Հալատ -
քով,
իրենք
ղիրենք
ուրացան եւիրենց իսկ մաՀով
յաղթանակի
գավնին
խլեցին
, Հայրենիք
ստեղ -
ծեցին:
ՀայոլՀին
Հող ալ իր մասնակցութիւնր
չէ
ղլացած
, կամ աւո րական
գունգեբուն
լնկե բանա -
լով
իբրեւ
րմշկոլՀի,
իբբեւ
գթութեան
քոյր, վէ–
րաւորներբ
խնամող
մայր, կամ ի Հարկին
, ղէն -
քերր մաքրոգ կամ լեցնող
, վերքապէս
իբրեւ օ -
մանգակ,
զէնքեր
փոխտղրող
իր
յեղափոխական
ամուսնոյն
կամ
եզրօրր։
Ներկա
յիս
Հա յռւՀ իներու այս մեծ կաղմ ա
կերպոլթիւնր,
ՀՕՄ կամ Հ. կ. Իյաչ ել կամԳր^
թութեան
իյաչ եւ այլ անուններոփ
Համաձայն
տեզին եւ պայմաններուն
, յառաքասլաՀր
կը
Հանգիսանայ
օտարութեան
մէք Հասակ նետած
ել
կորսուելու
վտանգին
ենթակայ
նոր
սեբունգր
Հայ պաՀելու
նուիրական
ղոբծին,
անոր
Հայ նոր
սերունգին
ճանչցնելով
Հայերէն
լեղուն, իր աղղի
պատմութիւնբ,
անոր մէք արթնցնելով
ինքնա -
ճանաչման
ոգին ու իրրեւ աղգ յարատեւելու
ան
նուաճ կամքբ :
Անկախ
իրերօղնութեան
ղաղափարէն
, ղոր Հ.
կ.Խաչը եւ կամ Հ՛Օ՛Մ
՛ր ցոյց տուաւ,
ինչպէս
անցեալ,
նոյնպէս եւ ներկայ
աչիւաբՀաւեբ
պտ -
աերաղմին
Հայութեան
փերապրող
բաղմութիւն
-
ներուն
ղեղօրայքով
, ուտելիքի
ծրարներով
կամ
նիւթական
օմանգակութեամ
բ եւ կամ
ապաՀով
վայրեր
փոխագրել
տալոփ,
եւայլն,
այժմ
իր
ղոր
հունէութեան
դաշտբ բնգաբձակած
է :
Զինքր
ղբաւլեցնող
գլխաւոր
նպատա/լը
Հայեցի
գաստիա
րակութեան
Հարցն է :
Այգ փտանգր,
այգնոր
ձեւի
թշնամին
կսւղայ
գոյնղգոյն
պատմուճանով,
շողարձակ
թեւերով ,
որոնցմ ով կբ շյւսնան
տ չքե բ ր եւ Հոգին
թեւեր
կ՝առնէ :
Այո, այգ նոր ձեւի
թշնամին
սռւրեր
չունի
մեր
տչքերբ
փոբփրոզ,
այլ
Հրապոյր ել
մտքի
րարձրացում
: \յա՜թ^Ն11Լաճնե ր չունի
կեանքիզ րս -
սլաոնացոզ եւ ոչ ալ մ արգիկ
ճակա իգ
քրտինքբ
յափշաա1լոզ։
ԸնգՀակառակն
,
ազաաութիւն՝
ա -
մէն
բանի մէք, գէմզ՝ բաց ճամբայ,
քալէ ու փա–
զէ , ուր որ կ՝ուղես , որքան որ կ^ոլզես
է
Ասլա ուրեմն
, ինչպէ՞ս
կարելի է այս անիմա
նալի
«շողշոզուն
աղատութիւն» ը իբրեւ
վաանգ
ցոյց տալ ել անոր գէմ զինուիլ ու
պաշտսլանուիլ։
ԱՀա
տ յսօր
արեւմ ուտքի
քազաքակր
թուած
ոստանե բուն
մ էք Հաստատուած
Հա յութիւնր այս
խիստ
գժուա
ր ին Հարց ին գէմ յանգիմ ան
կ բ ղտ
նուի :
Եւ Հ՛
0՛
Մ՛բ ամենուրեք
իրրեւ
պաՀապան
Հրե շտակ , ի բրել ա ր թ ո ւն պաՀակ
, իբբեւ
թու՛ք ր
կր Հսկէ, կր ծառանայ ել ղեբմարգկային
ճիգ կր
թափէ այգ «չլտցոլցիչ
, ա1լնախտիղ»
օտարոտի
պատկերներուն
քոփ
հայկականը
ստեղծելու ;
Անուրանալի
ենմեբ գարուն
Հայ կնոք կատա
րած
նուաճումներբ
ղրական
, գեղարուեստական
,
ղիտական
, բանասիրական
եւ այլ մարղերռւ
մէք։
Բայց մարգիկ վայ պիտի կարգա
յին իրեն,
եթէ
ՀայուՀ
ին իր մաաւոր
պաշարր
չգործածէր
իբ ցե
ղէ
ռղիին
բարձրացման
ու ազնուացման
:
ՀայուՀէն
էր այս կազմակերպոլթեամբ
ար -
կէն
սլ՚ստնէշին
վրտյ է :
Հ՛
0՛
Մ՛ր ՀայոլՀէէն
արժանապատուու
-
թեան, էնքնագէտակցութեան
, կամքէ եւ խորունկ
Հաւատքէ
խտացումն
է :
Ով որ Հ .
0
՚ Մ ՛էն կ*օժանգակէ
, Հայ մբ ա–
՚-ելէ փրկած
կ՝ՐԱտյ եւ
Հողեկան
Հայրենէքբ
կերտած ։
ԳԵՎԱՆ
ՇԻՆԻԿՃԵԱՆ -
ՓԱՓԱԶԵԱՆ
ԿԸ ԽՆԳՐՈՒԻ
ԳՐԵԼ ՄԷԿ ԷՋԻ ՎՐԱՑ, ՄԵ -
ԼԱՆՈՎ։
ԿՏՈՐՆԵՐՈՒ
ԶԲԱԺՆԵԼ
&ԵՕ-ԱԳԻՐԸ =
եւ մարղասիրութեան
սխրալի
գործերէն
է
« Պնակ մը կերակո՞ւրը»,
որով
Հազար
Հա
զաբ
Հայ տղաք ֆիղիքական
ու բարոյական
պաշտ
պանութիւն
գտան
պատերազմ
ի ծանբ
օրերուն
,
երբ
նո յն իսկ մ եծ ու Հարուստ
աղգեբուն
Համ
ար
պարենաւորումի
թնգիրը
կնճռոտ
Հարց
մրն էր :
Րու6 արաննե՞րր ,
ուր կարօտ ու չքաւոր
Հայ
Հիւանգր
գարմանուեցալ
Հարազատ
խնամ ֊
քով։ Եւ այդպէսով
քանի քանի
երղի^եբոլ
պրլ–
պըլան
ճբազր վառ մնաց :
— Մայրենի լեցուի գիշերային դասընթացք ֊
նե՞րր,
ուր գազթաՀա
յ մանուկբ
ճանչցաւ Աես -
րռպեան
տառերը
, սո րւէեցաւ
սիրե
լ Մ եծասքանչբ
,
սկսաւ
Հետաքրքրուիլ
իր պզտիկ
ազգին մեծ անց
եալովն ու պատմ ութեամբբ
:
.ի՞նչպէս
ներկայացնել
,խտացնե
լ աւլնիւ ու
սրտագրաւ
պատկերբ
Հա յ կնոք էւիգերուն
, կամ ~
քին ,
ո
բոնցմ ով եղաւ
անմ բցելի , մեծ
աղգե
րոլ
աղ^իկնե
րէն
աւելի
զե բազանց
ու
գովելի :
Զ ի նսլատակ եւ իմաստ
զբաւ
գազթաՀա
յ
կեանքի
խեղճութեան
ու միքակութեան
մէք ։
Տեղափոխեց
պանգուխտ
Հայուն
միտքն
ոլ
մտածում
ր։ Ամոքեց
դարիբին
սրտին
խոցբ։
ճառագա
յթնեբ
ցանեց
մ թին եւ ունա
յն Հո-
գիներուն
խորբ։ Եւ տուաւ
ամէնուն
օգնութեան
,
զոՀողութեան
, եղբայրութեան
քաղցրտգոյն
յոյղը,
եւ թեւեր
բարձրանալու
գէպի
անթառամ
իտէա -
լը Հայրենի
...
Մեր Հին, ղարաւոր
պատմութիւնբ
ինչպէս եւ
ժամանակակից
յեղափոխական
պատմ
ութիւնը
սքանչե
լի
ղէմ
քեր արձանագրած
են Հոգե յո յզ ու
պատկառելի
գբուտգներով
, ուր ՀայուՀին
կ՚երե
ւի իրրեւ
մայր,
իրբեւ
քոյր,
իրբեւ
ամուսին
եւ
լնկեր
անմ աՀութեան
գափնիով :
Հայոց
ազգի աղքէկնեբ,
օբՀնութիւն
եւ պա -
տիւ ձեզ, սէր ու մեծարանք
Տ
Բերկրանքով
պիտի
կարղան
ձեզ
յետազայ
սերունղներր
է
Պիաի
սերտեն
, ուսումնասիրեն
իրենց
մայ
րերուն
, քո յրերուն
աննախլնթաց
պատմ ութիւնբ
,
ոբ չգբռւեցալ
գեռ, ինչպէս կբ շեշտէր
գրագէտ
Գ՛
Մ խիթարեան
իր «Գիրեբու
ԽորՀուրգր»
յօղ -
ուա ծին
մէք։ (Տես ՀՕՄի բացառիկբ)
:
Պէաք է գրել այգ սխրալի
պատմութիւնբ
, ան
նման բ նմաններուն
է
Գրել սեւով^ սպիտակ
մ ագազաթի
վրա
յ , Հա յ
կնոք ա^աւո ր
ղե րութիւնն
ու սուգր ։
կաբմ իրով
անոր կրած
զա րՀոլբե
լփ նախա -
տինքն ու փփրաւոբանքը
է
կապոյտո՚ի^
իր անկաշառ
քրտինքն ու վաս -
տակր եւ կանանչ
յազթանակր
• • .
Համայն
Հա յութիւնր
թող տօնէ Հայ կնոք քա
ռասնամ
եայ
գո րծունէութեան
յորելենական
փա -
ռատօնր
, քառասուհւ
օրերու եւ քառասուն
գիշեր՜
ներու
անխառն
խնգոլթեամր
տ
թող տօնէ նուագաբաններով
ու տաւիղներով
։
Թող
տօնէ գազթաչխարՀի
մէք, եւ օր մրն ալ
Հայրենիքին
մէք..
. է
«Ո՜
տայր ինձ» ... :
ՏԻԳՐԱՆՈՒՀԻ
Fonds A.R.A.M
