1
Ռ Ո Ս Տ Ո Մ
ՀսյյեէՈէ
վհճ՚ւ՚կր
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄԻ
ԵՒ
ՊԱՀԵԱՏԻՆԻ
ՄԷՋ
Ջ՛
Ո*ոսսւոմի
ճիգն
էչւ ՀայաաոանքԼ
գարձնեչ Հա–
մագգային
ուշագրւււթեան
կեգրոն :
ուզում էր
Հ. Տ՛
՛հ • է՛ րեգհ • Ժ ՚ ՚ ղ ո վ ն է լ գումարել
Ա. կա֊
րապեաում
՚ «Տեղի
պիտի
ունենալ
առածին
րնգՀ •
ժոգովր
երկրի
մէշ,
ղրում էր նոյն
նամակում •
կ՝աշիւատենք
, որ գա
լինի պատմական
մի
մոգով։
Մ ի՛ո
յն թէ պատգամ
աւորներր
մամ անակ
ին
Հաս–
նէին՝»։ Աակայն,
կառավարութիւեր
արգելք
եգաւ֊,
եւ ժոգովր
գումարուեր
Պո լսում
յ
Պոլսի
լնկե
րնե
ր ր պաՀանշում
էին , որ Ո՚ոս՜
տոմ
ր թոզնէ
կար
ինր եւ տեգա փսխուի
Պո լէս ՚
քիոստոմը
երկար
ք^գգիմ
ութիւնից
յետո
յ , Հա -
մաձայնուել
էր պայման
գնելով որ իր տեղր
գնայ
Ջ ՚ ս ւարեանր
, բա
յզ փեբ շին ից
մաՀ
ից յետո
յ ,
՚էբ^՜
ռական կերպով
մերմեց
Հեռանալ
Երկբից :
կուսակցական
պատճառներից
զաա կար եւ մի
ուրիշ Հանգամանք
, որ պաՀում էր նրան Կաբ -
նում : Պոլսի աղանեբր
, տեսնելով
՚իաշնակցու -
թեան
ազգե ցութեան
հ՜ալա լուելր
կարնում
, ո բո–
շել է ին Ա անասարեան
վարմա րանր
փո խագրեէ
Աեբաստիա՝
յուսալով,
որ գրանով
աշակերտու -
թիւնր
Հեռու կր պաՀեն
Գաշնակցութեան
«թոյ -
նից» : կարնի
եբիաասարգութիւնր
րմբոսաացաւ
այգ
քայլի գէմ եւ որո
շեղ բանալ
՚քյոր
Ա անա -
սարեան
վարժարան : քիոստոմբ այգ շարժման ո–
գին էր եւ Նոր - Սանասարեանի
գեկավաբր
: Ան
սաՀմ ան եռանգ , զոՀողոլթիւն
ու բարոյական
Հե–
գխնակութիէն
էր Հարկաւոր
գորհր
ղլուխ
բերելու
Համար, եւ Ո՚ոսաոմին
յաշողուեց
կազմակերպել
օրինակելի
մ ի կրթական
Հ իմն ա րկո ւթիւն : Մ
ինչեւ
Ամերիկա
Հասաւ նրա շունշր՛
կարնի
Հայրենակ—
ցական
Միո՚-թի՚նբ
նպաստ
ուղարկեց : «Հայրե -
նիք»ի պատկե րազա րգ բացառիկ
թի՛– Հբատարա -
կեց
Լթիլ
2)
Նոբ - Սանասարեանի
օգտին։
1914/
թո լական
բ եղաւ
քիոստոմ
ի
աենշերից
մէկի
իրագորհման
տարին– Հւ8՛ ԳաշՆակցոլ
—
թեան
Հերթական
, ութերս րգ մոգովր
գումար -՝
ուեց կարնում : Ամէն
կոզմից՝
կովկասից
, Պոլսից,
Եգիպտոսից
, Ամ երիկա
յից , Թուրքիա
յի եւ Հա -
յաստանի
զանազան
կոգմ ե ր ից սկսե ցին
Հաւաք -
ուել պատգամ
աւորներր
, որոնք բնգո ւնւո ւմ
էի՚ե
քսանղավառ
Հանգիսաւո
բոլթե ամբ :
Պէաք էբ
տեսնել
քհոստոմ
ի ուրախութիւնր
• • •
Աւա՜գ , այգ ուրախութիւնր
երկար
չտեւեց :
ԸնգՀ՛
ժոգովր գեռ չալարաահ՝
պայթեց
Համաշ–֊
խարՀա
յին պատերազմր : Ջուէում
ի ամ պե ր էին
կուաակւում
եւ Հայ ժոգուքուրգի
գլխին • քհոստո—
մր
զգում էբ իր արտակարգ
բնազգով։
Թշնամին
կրնկակոխ
Հետեւում էր նրան : Եւ միայն
Հրաշ -
քո՚ք ազաաուեց
ձԼ ր րակա լութ
իւն ից ու Ա եպտեմ–
բերի
սկզբքւն , Տրապիզոնի
վրա լով անցաւ արտա
սաՀմ ան : Եւրոպա
յում
զ եր ագռ
լն ճիգ է ր թա -
վւում
փրկելու
Համար
Հայ ժոզովուրգր
մաՀուան
վտանգից :
1915/5՛ ,
Ա կանտինաւեան
թերակգզու
վրա
յով
,
անցաւ քհուսաստան եւ կովկաս :
կամաւորական
շարժման
յուգումնալից
օրերն
էին : քհոստոմ
ր սէսալ էր Համարում այգ շա
բժու–
մբ,
բայց
քանի որ սկսուահ էբ, պէաք էր
միշից
պատուով
գուբս
զալ։ Եւ նա փարեց ա քգ
գորհին։
Ազգային
Բիւրօ , կարգագբիչ
Մարմին,
ռազմա -
ճակատ
, կամաւորական
խմբեր
ամէն աեղ էբ՛՛
Այցելեց
ազատազ.րուահ
Վաս պուրակ անր : Երթ
գրաւուեց
կարինր , շտապեց
գնալ ա յնտեզ՝
փրկե
լու Համար
ինչ որ մնացել էր : կարոզացալ
ազա–
աել Ա անասարեան
գպրոցի
գո յքի
"Ր՛՛ձ
մ ասր
,
գրքեր
, նկարներ
, ձեռագրեր
• • • կիսաւեր ել ան–
Հայ
կարինր
ճն չի չ տպաւորութիւն
էր արել նրա
վրայ , ոբից երկար չէբ կարոզանում
ազաաուել
:
Յաճախ ա յցելում
է ր ՚Բեռու եւ
Անգրանիկի
խում բերուն : ՚Բեռուն
սիրում էր եզբօր
պէ" ՚
Անգրանիկին
աչխաաում էր յետ
կեցնել
սխալ
քայլերից
, եւ քհոստոմր
միակ
մարգն էր, որի առ
շեւ Անգրան
ի կ ր իրեն պաՀում էր նորաՀարսի պէս
Տ
կամ աւո րական
զնգե
րի
լուհում
ր ել ռուսա -
կան քազաքականութեան
փոփո խութ իւնր դէ"1Ի
Հայերր
քիոսաոմ
ի առանց
այն է լ գտոնացահ
սիր–
աբ
լեքքնում
էին սուր վշտով։ Նրա լալն
ճակատբ
աւելի եւս հահկւում էր է^ւճիոնեբով։
Յ՚պիար,
Հանաքներր
պակասում
էին : ԶարՀուրելի
աան -
շանք էբ ապրում
, առանց
ցոյց տալու
ուրիշներին
,
թէ ինքբ տառապում
է ։ Արտաքին
աշխարՀի Հա -
մար աշխաաում էր մնալ
նոյնր,
բայց
նեբսր կի
զիչ կրակր
լափում էր Հոգին է կրակր
աչխաաում
էր
Հանգցնել
անվերշ
ճամ բո բգո լթիւննե
ր ի եւ աչ
խատանքի
մէշ. նրա երկաթէ
մարմինր
միայն
կարող էր գիմանալ այգ օրեբի
տանշանքներին
,
նրա վատնահ
եռանգին
՚ . •
Բայց աՀա վրայ Հասաւ ռուսական
յեզափո -
խութիւնր.
1917
թ– Փետրուար
28/5,
խորտակ -
ուեց ցարական
միաՀեհանութիլնբ
: Ամէն
տեղ
աննկարազրելի
խանգավառութիւն
ու
ցնհու -
թիւն :
ԱնսաՀման
ուրաիւութիւն
ել Հայկական չՐՐ ՜
շաններում : Տխուր է միայն
քհոստոմ
նրա զար՜
ԽՄԲ
՚
— Եգիպտոսի աււաջնսրդ
Մաւքրրէ
եպիսկ • ՍիրոՆնեան վերջերս Երուսսւղէւք այցելած
ըլլալով , ւքանրամասն տեղեկացիր ՜մր պաարաս -
տած է ։ Կը քաղենք հիմնական մասերը —
Ա. Յակոբի
մենաստանր
կը մնայ
կանգուն ,
Հակառակ
մէկուկէս
տարի
տեւող
տագնապալի
օրերուն : Նեաուահ
ռու մ բերուն
Հետքը չի տես -
նուիր
այսօբ , որովՀետեւ
վախււանեալ
պատրիար
քը
ռում րեբու տա րավ։ ին տակ վե ր անո ր ո ղե
լ աբ–
ւահ է վնասեալ
մասը :
Մ իաբանութիւնը
կբ բաղկանա
յ
32
վաբգա -
պետներէ
, որոնց
մեհ
մ ասր երիտասարգ
եկեգե–
ցականներ ենեւ կր կատարեն
իրենց
պաբտակա–
նութիւնր
պաչտպան
կանգնելով
Երուսազէմ
քւ մէշ
մեր
ունեցահ
գարաւոր
իրաւոլնքներոէն
:
Միարան
եկեզեցականներր
րամնուահ են Հե
տեւեալ վա յրե բուն
մ էշ •
Պազեստին
16
վաբգա–
պետ
, Անգրյոբգանան
մէկ , ք՚սբտյէլ
երեք
, Աու
րիա մէկ, Եզիպաոս մէկ, Ամերիկա մէկ, Եգիպ -
տոս
Հինգ, Պաբսկաստան
երկու,
Պոլիս մէկ, Լոն–
տոն մէկ , Խ ա բպին մէկ , վարգապետնե
բուն
րնղՀ •
թիւն է 32՝
Բ՚սց է Ժառանգաւորաց
Վ^արմարանր
, ուր
կ՛ուս անին տասր աչակե րա , չորս
ոլրարակիբ եւ
մէկ սարկաւագ
, որոնք կր մ ասնակց
ին ամենօր -
եա
ք մամասացութեանց
է
Բաց է նաեւ
Թ՚"բ՚լմանչաց
Վ^աբմարանր ուր
կ՛ուսանին
6օ0
աշակերտ
— աշակերտո
ւՀ ինե
ր : Եր—
կու
Հասաաաութեանց
տեսուչն է Աեբովբէ վար —
գապետ
Մ անուկեան : Խ ա քսուտ է վանքի
նիւթա
—
կան
կաւլութիւնր։
Վանքին
սեփական
սլանգոկնե—
րր , չսւրժանկաբ
, վաճաոատուններ
եւ
քսանոլթնեբ
կր գտնուին ա յժմ իսրա քէլի սաՀմ աննե րէն
նե րս :
Ա յս կալուահներու
մեհ
մ ասր
փլահ ,
աւե
րակի
վերահուահ
, իսկմէկ մասն ալ վարձու
տբուահ է
իսրայէլի
կառավարութեան
կողմէ ել կ՚օզտա
—
գորհուի
յայանի չէ թէ իՀաչիլ
որո՛՛ւ :
վ^ախճանեալ
պատրքւարքին
իսրա
լէ լի կառա–
վաբութեան
աուահ ա րլելոլթեան
առթիւ
կարելի
եգահ է ա յմմ երեք
վ ա րգապե անե ր զրկե
լ ք՚սրա -
յէ լի կառավարութեան
մ օտ , որոնցմ է Հա
լկազուն
վ րգ • կընստի Ե րուսա
զէմ
քւ իսրա քէլեան
րամնին
մէշ,
Բաբգէն
վրգ՛ Ասլատեան Եաֆա
,
Յ՚՚՚բութիւն
վրգ • Մ ոլչեան Հաքֆա , պաշտպան
կանգնե
լու
Համար
վանքին
շաՀերուն եւ վանքապատկան
կար–
ուահնե
բուն
յ
Մէկուկէս
տարուան
տագնապէն
վերշ
,
մոզո–
վուրգր
կ՚ասլրի
խազաւլ
շրշան
մբ։
Ա • Յակո
բ վանքին
մէշ օգտագո
րհուահ
են
բնակսւթեան
Համար
աննսլասա
անկիւննեբն
ան
գամ : վ^անք ապաստանահ
մոզովուբգին
թի՛ ը կը
Հասնե մօտ
3000/ :
Վ^ախճանեալ
պատրիարքին
նախաձեոնոլ
-
թեամ
ր կազմ ուահ էին լանձնախում
բեր
օգնելու
Համար
մողովսւբղին
, ինչպէս
Հանղանակիչ
պա -
մանալի
բնազգր
զգում է այն, ինչ որ չեն
զգում
սովորական
մարզիկ՛
նոր ազէտներ,
նոր
փորձու—
թիւններ
Հայ ժոզովրգի
գլխին :
Աակայն,
Հարկաւոր է աչիւաաել,
օզաուել
յհ զաւիո խութեան
րնհա լահ
սլատեՀութիւննե
բ ից
Հա յաստանի եւ Հայ ժոզո վուրգի
իրաւունք
ներն
ապաՀովելու
Համար : Եւ քիոս՚ոոմր
գորհում
է
անզ ազար
՚ կուսակցական
խորՀրգակցութքււններ
ու մողովներ
, Հ րասլա րակա
քին
Հաւաքո
յ թնե
ր ,
ազգ ա յին եւ լնգՀ
. յեղա վւո խական
կազմ ակե
ր -
պութ քււննե ր ի նիստեր
, ճամբո րգութ
իւննե ր գա -
լառներր,
թրքաՀա
լ նուաճուահ
վայրերր
, ռաղ -
մաճակատր : Նաքսազ աՀոլմ է Հ • 3 ՚
Չ* •
կովկաս–
եան աոաշին
ազատ
մողովին
,
գլխաւորում
է
ԱաՀմ • ժողովի
Գաչնակցական
թԼ կնահո ւներ ի
ցանկր , ուղղութիւն
է աալիս կուսակցական
սլրո–
պագանտին։
Այսօր
է լ ղեռ կենզանի են քիա ք ՚ մո–
գո՚քի
բացմ ան ճաո ում ա րաասանահ նրա խօս -
քերր՛
« Մեր կուսակցութիւնն
իբ վրայ
ունի
աքհսլիսի
պարաականութիւններ
, որոնցից
ազաա
են արքւչ
կուսակցութիւններր
: Մենք
ունենք ագ
գով
ին վ աանգուե
լու Հոգսբ , եւ չենք կար
ալ ան -
տես
առնել տ լգ Հանգամանքր
: Ամէն անգամ, որ
Գա շնա
կ ց ո ւթ իւն ր ստիպուահ
է եգե
լ գուբս գալ
ազզովին
գորհելու
, նրան մեգագբել
ենթէ նա
բու րմուական
է , կզերական : Իսկ
այսօբ , երբ
րնզՀանուր
Հայրենիքի
վտանգուելու
վախր կայ ,
մեզ մեգագրոգնեբր
իրենք են գուբս
եկել ազգո -
վին
գորհելու։
Ե" կր կամենայի
, որ
Գտչնակցոլ–
թիւնր
ապագային
է լ նոյնր
լինէր եւ պէաք
եգահ
ժամանակ
պաչտպանէր
ազգի
չաՀր,
ինչպէս այգ
անում են ա քսօբ անգլիացի եւ ֆրանսացի
սոցիա–
լիսաները
( * ) յ
Ս– ՎՐԱՑԵԱՆ
(Մնացեալը յաջորդով)
(*) փԳըօշակ»,
1926 թ– , թիլ 8-10, էջ 236։
լ,
որման,
սնունգի
բաշիման,
Հիւանգներ ել
ճւ.ր
փոքսագրելու եւ Հոգա
լու ,կաըգապա–
յ,
I
յ յ ե բ եւ մաաակաբարական
մաբմին,
«.
՚ 7 "
ոսԻնակելի
անձնուիբութեամբ
կատարահ
են
զարնէ
մաքրո՚-թԻ^՚^ւլ––
5 / /-
Եգիպ"՛"՛՛^՛^
ՂՐ՚ւ՛"^"՛^
մեէէաքանակ
գեգօրայք
I
.ոահ են նախախնմական
գեր :
կուսակցական
ոչ մէկ Հակամ ա րաութ
իւն
աեգի
ունեցահ է՛՛
օ ,
՚. , ^
Վանքր
ամբոգշութեամբ
լեցուն է
տնազոլբկ՛^
գորհազո՚^րկ,
Ի"Բ՚**յէմ՛
՚1"1՛^^ Վ"՛^–^ ՚սպասաա
նահ
մոզովուբգով,
մօա երեք
Հազար
Հոգի։
Եբէ֊
կի
ունեւորբ,
տունի աէրր
այսօր
կ՝ասլրի
վանքին
փոքր
սենեակներուն
մէշ, երբեմն
5 — 6
անձէ
բազկացահ
իրենց
րնտանիքներով
:
Բոլորն ալ
Համբերութեամբ
կր տանին
հանր
լուհր :
Եգիպ"՚""Ի
Հայսւթի՚-նր
օզնահ է
1948 - 1949/5^
րնգամէնբ
5430
եզ՛ ոսկիի գումարով,
որուն
մէշ
Աուաանի
Հայութեան
րամ ինն է
500
ոսկի։
Օզնահ
են նաեւ աբտասաՀմանի
Հայութիւնը
ելՀ ՚ Բ. Ը.
Միո՚-թԻ՚^Ր
=
36
Հ"գԻ Գ"^ գացահ են պատերազմի
րնթաց–.
քին :
Օգաուելով
ներկայ
խազազութենէն
,
Հայրե–
նակիցներէն
չատեր
սկսահ են գորհել,
մասնաւո–
րաբար
արՀեստաւո
րներր
, սակայն
Ե րուսաղէմ
ի
առեւարական
շրշանակը
նեզցահ
բլլալաք^ գոր -
հերբ
չունին
աոաշուան
վւայլուն
վիաճկբ։
Առեւ–
տրական Հրապարակը
գրեթէ
մեռահ է՛
ժոզո -
վուրգին
մ եհ մասը կը մնա
յ անզ ո րհ՜ ,
որովՀեաել
անոնց վաճաոատսւննեըր
կր գտնուին
իսրայէլի
սաՀմանին
մէշ, ուրկէ
նԼրս թավւանցել
առ
այմմ
անկարելի է :
Ժոզով ուրգին
մ էկ
մ ասր
1լ՚ապրի
իր նիւթա -
կան
միշոզներր
սսլառելաի
• իսկ մնացեալ
մասը
կ՛ բնգո ւն ի գեղ ու գարմ ան պարենալորմ
ան
յանձ
նախումբէն ոբ կր բաղկանա
յ չորս
աչխարՀական–
ներէ, նաիսագաՀոլթեամբ
Միւո֊ոն
վրգ՛
Կբ^ք՚կ ~
եանի :
Յանձնախումբր
կր րաչխէ
ա ւՇԼՐ /
(Միաց -
եալ Ագ՚ք ե բու
Գազթ • Մ անուկնե
բու Ա
տիպողական
Օ՚լն
՚ 3)օնտ) կողմէ
իրեն տրամագբուահ
653
բա
ժին կաթ զպրոցական
ազոց Համար,
70
բաժին
կաթ
յզի կինե րու ել կաիթնաէ
մւ I
յրեբու Հա -
Կէս
օրին կր բամնէ
1350
րամին Հաց եւ կեբա–
կուր չքաւոր
րնաանիքնեբոլ
Համար, կր
տրուի
չաբաթբ
երկու
ոնւլամ
միս բանշարեգէնով
, Ի"Կ
միւս
օբերր
րնգեզէն՝
ձէթկամ կարագ
իւզով :
Եբեկոներր
գարձե ալ
լյ^1Շէ1ք/
կողմէ արա -
մագբուահ
550
բաժին
ապուր եւ Հաց
գպրոցական
ազոց :
Պարենաւոբման
Յանձնաիսումբբ
ամէն օր Հի—
լանզ. եւ չքաւոր
Հա քրենակիցներուն
կբ բաչխէ ,
րսա
բմիչկի
յանձնաբարութեան
մահուն ելմաս—
նաւոր
կերակուրներ
:
Մ իշա զգա
յին կ. Խաչի
կոգմէ տրամ
ագրուաօ՜
չոր
պարէններր
կր յանձնուին
պաա րի արքա
բանի
եւ պարենալորման
յանձնախումբի
կոգմէ կբ բաժ
նուին
750
նպաստլնկա^երու
:
ԲեթգեՀեմ
ի աղքատնե
բուն
ամ էն երկու
ամ
քւ–
սր անզ ամ մր կբ բամնուի
209
բաժին
պարէն եր
կու
ամ սուան
Համար : Մէկ բաժին
կր նչանակէ
14
քիլօ ալիւր,
չորս
քիլօ գեանախնձոբ
,
125
կբամ
թէյ՛– մէկ քիլօ չտքար, մէկ քիլօ չոր լուբիա
, մէկ
քիլօ ոսպ, ՚քէկ
քիլօ
հեհուահ ոսպ, մէկ
քք՛լՐ
սլլզուբ , մէկ քիլօ բրինձ, մէկ կտոր օճառ,
երկու
քիլօ սոիս , մէկ քիլօ սիսեռ եւմէկ տուփ ագ : Այս
բաժանում
ր տեղի
կ՚ունենայ
ԲեթղեՀէմի
փան -
քին
մէշ։
Ո-ամալլայի,
Երիքոփփ , ճիֆնէի
մէշկան
14
ագքաա
րնաանիքներ
65
անձ , որոնք
պարէնի
125
պազեսսէ ինեւ
աեգ կր ստանան
ամ սական
ոսկի
Պարենաւոբման
Յանձնաիսումբբ
ունի
12
վճա–
բովի պաշտօնեաներ
, որոնք կբ ստանան
ամսական
45
ոսկի : Ասոնցմէ զատ եբիտասաբգական
իւումբ
մբ կամ ով ին կ՚օմանզ ակէ յանձնախում
բի գոր -
հերուն :
Պարենաւորմ
ան Ց ս՚նձնախումբի
ամ սական
ելեւմուաքն
է
1500
սլաղ.
ոսկի։
Վանքին եւ Պարենաւորմ
ան
3 ս՚նձնտ խամ
րին
նիւթական
՚Դշոցներբ
դրեթէ սպաո ահ են : Պս՚ա–
րիտրքարանի
սենեակներբ
կնքոլահ
րլրոլով
, կա
րելի եգահ չէ զիանալ
գուրսէն
Հասահ
նիւթական
օմանգակո
լթիւննե
բը .
Եթէ
չՀասնին
նոր նպաստներ
, անտանելի կա
ցութեան
սլիաի մտանուին
վանքր եւ ազգ. մար -
մի՚էւնեբր ել մանաւանգ
նսլաստրն1ւա§
մոոո -
վուբդը
լ .
լբեկա
լ
ՇԱ՞Տ է ՏԱՐԻՆ
600
ֆրանք
հախսել
առոգշ
"՚ոՏ^լ"՛՜
^ " " ^ " ՚ ք ^ բաժանորդազրսւելով
« ՀԱՅ-
ԲՈՅԺ»ի,
միակ առոգԾապաՀական
թերթր,
(խմ -
րագիր Շ՛
ՆԱՐԳՈՒՆԻ)։
Fonds A.R.A.M
