HARATCH, du 1er janvier au 31 mai 1950 - page 35

ԱՄԱՆՈՐԻ ԱՌԹԻԻ
ԹՈԻՐ-ԲԻԱՆ ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ ԱԿՆՈՑՈՎ
Մեր դաղութին մէշ դպԲ"Տ ըսելով կբ <աս -
կցուի Հինգշսւբթի օրուան դաորնթացքը եւ արր..
ուահ հանդէսներն ալ կր յիշեցնեն մե՛ր բնադա -
ւաոի երրեմնի Հանդէսներու մանրանկս՚րր,
երդ •, արաասանութիա.ն , մենաթօսու
թիլն, պար ^
փսքրիկ ներկայացումներ , մրցանակարաչխոլ -
թիւե , նուէրներ , ել բանախօսութիւն։ Ե՛– յեաո յ
Համաբաաուութիւն :
ինչ ալ րլլան անոնք, կր հառայեն մեր սե -.
րունդին աղդային դիմ աղիհր վ՛՛՛ւ՛. պաՀե լու ձյ.
արմանի են չերմ քաչալերութեան :
Կիբակի օր^ առիթր ունեցայ ներկայ 1՚./չ"՚լոլ
այսպիսի Հանդէսի մբ, ^ան կուժոնի Հ՚սյ • եկե ֊-
ղեցւոյ Հովանաւոբահ դպրոց ին , իր շՐւ""Ի"՚կի
սրաՀին մէշ :
Նչանակե լի կէա մ ր • ^ԻձԳ մամ ուն ներկա ք
էին աչակերաներոլ հնողքբ , ել մ ասնաւո ր Հրա -
ւիրեաԱեր : ԱրաՀր փոքր րլլալով Հ րասլա րակա յին
Հրաւէր ոլղղուահ՜ չէբ :
Ոէ-չադրաւ նո րոլթեամ բ մ բ կր բացուի Հսւն–.
դէսբ։
ԱրաՀին խ"րբ Մեսրոպեան երկաթագիր աա֊
ռերու կենդանի պուրակ մր կայ : Անոնց մէշ բաղ–
մահ են Ս– ԱաՀակ եւ Ա. Մեսրոպի դիմակատար
երկու աղաք : Փոքրիկ բաղուկներ վեր բռնաքէ են
մեր նուիրական դիրերով ղա րդա րուահ սլնակիա–
ներր, որոնք կր աարոէ բերին օգին մէշ թո չնիկնե֊
բու պէ" , եւ ներկաներու հաւիեբուն Հեա , պատե֊
րր ղտրղարող նչանաւ որ ղիմանկարներր եւ" կր
մպտին կարհես : կոմիաասի նկարր ղետեղուահ
ճիչդ ղաչնակին բաբձունքր ինհի թուեցաւ թէ կր
ճղնէբ չրշանակր քանդել եւ վար իշնել թ ^ ՚ ֊ ե բ բ
տարահելու Համար, երղող ու արատսանոդ փոք­
րիկ Հայորդինեբուն վբայ ։
Ուոո՚^ււիչ Պ– Ս– Գարակէօզեան կբ ցուցադրէ
նորեկ փոքբիկներ , ղորհնական դասով մբ կազ­
մելու Համար այգ ատոերով Հայն ու Հայաստա–
նր, Արան ու Աբարաար։
Բոլոր տառակիր աչակերանեբբ, կաբգով
կ՚արտասանեն , ՀեազՀեաէ կ՝երզ.են րնկերակցոլ–
թեամբ գաչնակի (՛Օր՛ Նիզամեան) , կբ սլարեն
ազգ ա քին պարեր զե կավա րո ւթեամբ ուսուց չուՀի
Տիկին ՝Բ իւթնէ րեանի : կարդ մ ր բարե րա րնե բու
կողմէ տրամագբուահ մրցանակներբ կբ բաժնուին
արմանալս րնե բուն , եւ նուէրներ կբ արուին բո­
լորին՝ կաղանդ կապային կողմէ :
ՇաՀեկան էր Պ՛ Գարակէօղեանի Համողէա–
աուոէթիանր, իրենց ղ ո րհունէութեան մասին։
Գասրնթացքբ ձրի է : Գպրոցր ունի 4 տարեկանէն
մինչեւ 20 տարեկան 45 աչակեբտներ , երեք դա–
ոարաններով : Աշակեբանեբբ կուգան Հեոաւոր
վայրերէ, այն թագերէն ուր գսլբոցներ չկան։
Գասա, անգութ իւնր տեգի կ՚ունենայ աոանձին
սբաՀներոլ մէշ, սեղաններու չուբշ : կան երեք
ուսուցիչներ որոնք ձրիաբար լհուահ են ա ր, գոր–
հին : ՚
Պ– Սեգրակ Գարակէօզեան ել Տիկին ՝Բիւթ -
նէրեան , երկուքն ալ դիւանի պաչաօնեայ , իրենց
առօրեայ զորհբ կաաարելու Համար ամէն օր կէս
ժամ աւելի կ՝աչխատին ինքնաբերաբար , Հինգ -
ԽՄԲ «Նի՛– Եորք Հէրրլտ»)ւ շրջոՆն թ֊ղթա–
ԿԻ^ը կը գ րէ—
ինչպէս Ֆինլանտան Հիւսիս ի մէշ , Թուրքիան
եւս կր գտնուի եւրոպական երկիրներու այն կի .-
սաբոլոբակին ^այրր , որ ազատ է տակաւին Հա -
մ ա յնավար տ ի րապետոլթենէն : Օգա յին գհով
Հոն երթալու Համար, սլէտք է Տունաստանէն
անցնիլ։ հքորՀրդային երկրին մէշ միայն խորՀր–
դա յին սաւաոՆա1լնե բուն կր թո յլատ բուի անցնիլ :
Պուլկարիա , որ բոլորովին ենթակայ է խոր -
Հրդա յին տ իրա պետութեան , կր գտնուի Պոլսոյ
արեւմտեան կոդմր։ Աեւ Հքովուն վբայ Թուբքիոյ
Հիւսիս • արեւմուտքր կր գտնուի Ռումանիան , ո–
րուն ձայնր կր խեզգէ Համայնավար Աննա Փ"՚–
"՚՜ՔՐՐ ՝• Թուբքիոյ Հիւսիսր եւ Հիւսիս արեւելքր
Խ • Միութիւնն է , ոբ թրքական Հոգեբ կր պա -
Հանշէ :
Թուրքերբ իրենց սեփական վա բ չաձեւբ ունին
որ չի նմանիր ոչ Արեւմուտքի մոդովբդապե -
աութեան , ոչ ալ Համայնավար երկիրներու խս -
աաբարոյ ոստիկանական կարգուսարքին եւ կու -
Աակցական բոնապետութեան : Երկիրր երեք կոգ–
՚ ^ է չՐ^ապատուահ է ղօրաւոր թչնամիներէ։ Պո -
լիսր տեսակ մր յաոաշասլաՀ է Արեւմուտքին , սո–
վետական Հոդամասերէն դուրս ցցուահ :
Անոնք գոՀ չեն յառաշապաՀ րլլալէ , ինչսլէս
Զեխերր որոնք նախապէս , կամուրշ մբ կր ձեւա -
Տ՚^՚էին Արե ւմ ուտքի եւ Արեւելքի մ իշեւ : Թուրքե–
րբ շատ լալ դիտեն իրենց խոցելի գիրքր, եւ Ռու–
սերուն աւանդական ցանկութիւնր Նեդոլցնեբոլն
վրայ :
շաբթի օրուան յատկացնելով ^ուկէս մամ : Ագգէ
քաՀանայ Փայլակեան եւս կր մասնակցի այս ա շ–
խտտանքին , առանց նիւթական վարձատրու -
թեան։ Կր գասաւանգուին կրօնագիտութիւն եւ
բարոյագիտոլթիւն , տոՀմային դաստիաբակու -
թեամբ (Ադգէ քաՀանայ), Հայերէն, աշխաբՀա–
գրութիւն, պատմութիւն (Պ • Գարակէօզեան) :
Հայկական երգ եւ պար , (Տիկին ՝Բիւթնէրեան) :
Իրենց իրրեւ օժանդակ ունին Պ • Արամեանցբ ,
գասա րաննե բու կա րգուսա րքին նո քնքան դժուա -
րին դորհին Համ ար , նո յնպէս կամ աւոր :
Այս դոգարիկ եւ Հաճելի Հանդէսր լրանալէ
սա 111շ խօսեցաւ Ազդէ քաՀանայ շեշտելով թէ լաւ
Հա յե ր ել Հ եաելաբար լալ քաղաքաքէինե^^ք^՚^էո -
րսէսաելոլ Համար անՀրամեշա է տոՀմա քին առոգշ
դաստիարակութիւն : Ներկաներէն խօսելու Հր։ս~~
ւիբուեցան Պ ՚ Մկրաիչ Պարսամեան , ՚ «Տառաշ»ի
ներկա լացոլց
իչր՝ Պ • Խոսբով Վ*տունի : Կրթա -
կան մարմնի կոզմէ, Պ՛ Առաքել Զաքրեան : Երեքն
ալ շերմասքէս գնաՀատեցին կատարուահ աշխա -
տանյ>ր : Մեկնելէ աոաշ մանիշակի փունշեբ
բաժնուեցան ներկաներուն :
Նոբ կորով եւ յարատեւութիւն կր մագթենք
ա յս մ աքի մ շակներուն :
Գ ի լան էն խո ստացան լրացուցիչ տեգեկա–
գրութիւնով մր պարղել եկեղեցւոյ ենթակայ բո–
լոր դսլրոցներու վիճակր։
ՇՐՋՈՒՆ ԹՎԹԱԿԻՑ
Ց Ա Ռ Ո յ ^ կը ՏոէիքհՈ
Գա էակցութեան վաթսունամ եակին առթիւ֊
Փարիգէն րնկեր Ատեփան Ալիքսանեան կր վերա–
նորոդէ մէկ աարուան րամ անո րդազ րո ւթ իւն ր իր
ազդականին՝ Պ– Աաբգիս Գրոյեանի (Տէթրոյթ)՛–
Աակայն անոնք յամառօբէն վճռահ՝ են պաչա–
պանել իրենց երկիրբ ել վարչաձեւբ , եւ կր յո՛– ՜
սան թէ Մ • ՆաՀանգներբ, որոնք արդիացուցին
Իրենց կէս մ ի լիոննոց բանակր ինչսլէս եւ զինուո–
րական կազմահր , պիտի օգնեն իբենց, եթէ Խ ՚
Միութեան կոզմէ յարձակում կրեն :
Ամերիկեան օղնոլթիւնբ, որ Տնտեսական
Գոբհակցո ւթեան միշոցաւ կ^րլլայ, անմիշապէս
"՛չքի կր գ՚որնէ , երբ ճամբորգր ոտքր Պոլիս դնէ։
Բ ի ւղանդա կան փառաՀեգ չրշանէն կը մնայ
Ա– Աօֆիայի եկեղեցին (Այա Աոֆիա), որ 500
աարի իբրեւ մզկիթ հաոայելէ վերշ, ներկայիս
թանգ արանի վերահոլահ է ամերիկացի Հնա —
դէտներու կոգմէ՛ Հակառակ քբիստոնէական շատ
մ ր խճանկարներու ել դա րգանկա րներո ւ կորուս -
տին, Ա. Աոֆիան ինհի Համար միշտ ալ կր մնայ
աշխարՀ ի ամ էնէն մ եհ ադօթաբաննե րէն մ էկբ ,
ա յնքան տարբեր Արեւմ ուտքիգո թական Մայր ե–
կեղե ցիներէն , ուր մ արդ կբ զգա յ Աստուհո յ ան–
մ իշա կան նե րկա լութ իւնր , մ ին չգեռ Հոն , Ան կը
մնայ անմ ատ չե լի իտէալ մ բ : Թրքական քանի մը
մզկիթներ ալ ունին վեՀութիւն եւ դեզեցկու -
թիւն : իսլամ ական Հալաաքը չէ մեռահ Թոլրքիո յ
մէշ։
՚Բառոբդ գար առաշ աեսահ եմ Թուրքի աս ,
արտաքնապէս փոխոլահ է, բայղ ներքնապէս մո—
ղովոլրդր փոխոլահ չէ : Այրեբր ֆէս չեն կրեր եւ
կ իներր չեն հահկեր իրենց գէմքր , արաբական
աաոերուն յաշորգահ են լատինական տաոերր։
Նե րկա լ սեբունգր տեսաւ փլուզում բ իր նա–
խաՀայրերուն կառուցահ Հսկա ք ՛Օսմ անեան կա յս–
րութեան, սակա քն վւոխանակ անոր տակր մնալու,
յարմարեցալ կացութեան :
Ա ՚ ԹԱՄԱՐԱ
ՆԱՄԱԿՆԵՐ «ՅԱՌԱՋ»Ի
ԱՅՍ ԱԼ ԱՅՍՊկՍ
֊ւք^ք֊,– ^ Ծ • Ս ա եփաննո սի աօնին եկեղեց ի եկա՞հ
էհ
ԱնՀանգիստ էի : Աասաիկ Հարբուխ :
ՀչՀայր մեր՝»էն առաշ ՀոդեՀանդիստ մր
կատարուեցաւ , րայց որու Համար րլլալր չՀաս—
կցանք ... է
Ա աեփաննոս արք • Յովակիմ եանի Համ ար
րլլալու է : Հարուստ կրօնաւոր մ րն էր • • • Հոգիով
եւ բարեպաչտութեամբ :
Բա լց ինչպէ՛՛ ս կաթոդ. պատուիրակը եր -
կու բառ չարտասանեց ա յգքան արմ է քաւոր անձ­
նաւորութեան մբ Համար ... է
Անչուչտ անոր Համար որ Հոգիով Հարուստ
էբ Նիկոմիդիոյ Հանգոլցեալ առա^որդր եւ ոչ թէ
քսակով ՚. ԱՍԱ
«ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ (30)
(ԻՐ ԲԵՐՆՈՎ ՊԱՏՄՈՒԱԾ)
Թուրքերը մեր ազոց կուտան Հաց, երկու կոա
"՚ԼՒ՚-Ր ^՚– Կ11 ի՚օոին րնտանեբար , կր պատմեն
Աամսոնի ել Տրապիզոնի ոմբակոհումը, կր գան–
դատին Գերմանացիներէն եւ կառավա րութենէն
եւ 1^ափսոսան չարունակ ՚
Թուրքութիւնը փճացաւ ;
Տղաքը ալիւրր բերին եւ մենք այնքան հայ -
րայեգ վիճակի Հասահ էինք, որ առանց վաանգը
մտահելու , կրակ վառեցինք ել Հաց պատրաստե­
ցինք։ Մեր կրակր տեսնելով, Թուրքերր, որ փա­
խստական զինուո րներ էին, զէպի մեզ եկան։ Ան^
տառր խիտ րլլալով, Հեռուն տեսնել գժուար էր է
բայց մեր պաՀակբ, որ Արութշանն էր եւ հաոին
վերեւէն կր դիտէր, իմաց տռւալ , թէ հառերոլն
տերեւներր կբ շարժին, պատրաստ եղէք։ Զգ"՛– ՜
շութեամբ շրշապատեցինք Թուրքերբ, որոնք
ճանչցան Հաց ուզելու գացող մեր րնկերներր ,
ճանչցան եւ գի" • աղաչեցին , որ իրենց խնայենք,
բալց տգաքր զիրենք կապեցին , Հեռացուցին եւ
սպաննեց ին :
Տեղեբնիս փսխեցինք, բայց ստիպուահ էինք
լաա չՀեոանալ Զ––– գէ՚^՚լ գացող ընկեբնԼրուն
Համար, երկբորգ օրր անոնք եկան. Հաց ել յոյս
բերին Հեաերնին։ Պատմեցին, թէ ոչ մէկ Յ ո յ ն
տեգաՀան չէ եգահ եւ Յո յներր լաւ վեբաբերմունք
կ՚ունենային , կր վախնան մեղի Համար, բայց մեր
րնկերներր կ՝րսեն, թէ մենք բռնուող աեսակէ
մ՚սրզիկ չենք, ու երբ կ՚իմանան, թէ ով է իբենց
իսմ բապետր ,կ՝ոզեւո բուին եւ կ՚սւղեն անպատ -
ճառ մեղ Հիւրասիբել. կ՝րսեն, թէ այլեւս Հացի
ոլ սլաչարի Համար Հող չ րնենք , ամէն ինչ կը
՚ոբամաղրեն՛ նս յնպէս կ՚իմացնկին, թէ 70 ք՝էօ–
չէիւրտցի փախսաականներ կան՝ լաւ զինուահ :
Մեր ուրախութիւնր չափ ու սաՀման չունէր :
Յո յներր ուզեր էին, որ ես մինակս երթամ , բայց
նաիսաղզու չութեան Համար րնկերնեբով գացի ել
իրենց նշանակահէն երկու օր ետքր։ Այդ միշոցին
ինր Թուրքերու Հանդիպեցանք , զիս ճանչցեբ էին,
վւաիսան անմիշապէս եւ գացին լուր տաւոլ մէր -
քէղր , թէ ես կր գանուիմ Զանախչիի անտառնե­
րուն մէշ։ Մեզ Հետապնդելու Համար ՚լրկեցին
Հետեւակ ել ձիաւոբ 80 զինուոր եւ ոստիկան ու 5
Հետախուզող չուներ։ նէոէգաբկութիլնբ կաաաբե–
տին Հապճեպով եւ անկատար ու վախերնուն ա -
ոսւնց մեղ մօտենալու ձղեցին , գացին, յայանի
^Րէ ՚՝Ր չէԻ^ ուղեր վաանգի ենթարկել ինքզինքնին
ել պարակելու Համար իրենց վարմունքր՝ ինը
թուրք լրտեսներ հեհեբ ու կապելով առեր, տա -
րեր էին, ամբաստանելով , թէ սուտ տեղեկութիւն
աոլահ են :
Օգոստոսի շԳին Ջ " • գիէ^գի Յոյները տղայ մը
"ւզարկահ էին մեզ Հրաւիրելու Համար, աղան ե–
կալ պաչարով, մեզ Հետ մնաց այն Օրը, երեկոյին
մեղ աոաքււորգեց ՚էէպի դի՚-ղ՛ ընդառաշ եկահ էին
քանի մ ը լալ զինուահ եր իտասա րգնե ր ՚ առաշուց
տուն մր պատրաստեր էին մեղ Համաբ գիւղին ե -
՚լերքր . Հոն կա յին պառաւ կին մ ր եւ երիտասարդ
կարս մր՛ պառաւը ճակաաս Համ բուրեց , ես ալ
ձեռքր Համբուրեցի ։ Մաքուր եւ Հանգիստ անկո -
դիննեբ վւո ահ է ին մ եղ Համ ար եւ ամ էն յարմ ա–
րութիւններ ստեղհեբ էին, որպէսղի Հանգստա -
նանք: ՛Բ իչ ետքր բաւականին թուով մ արդիկ ե -
կան , լեցուեցան մ եր չուբշ ը • չափ ագան ց պատ -
կաոանքսվ կբ վերաբերուէին գէպի մեդ եւ մեղ կը
Հիւրսէս իրէ ին կաթով՛ պաարաստե ր էին նաեւ Հա­
լեր , զառ, ձոլահեդ ել այլն :
հայելով որ տեզւոյն միւաիրր գազանա ֊
րարոյ աոնաւուտ մ լն էր, անոնք այգ բոլորը կր
կատարէին մեհ պաբզութեամբ եւ կ՝րսէին, թէ
քբիսաււնէ ական պարտաւո րութիւնբ եւ սէրը զի -
րենք կր մզէր այգպէս ընել, որբ գուլպայ որբ
թաշկինակ նուէրներ կր բերէին մեզ : Իրարու բա­
ւական հանօթանալէ եաքր անոնք սբտի կսկիհով
պատմեցին Հայոց սլատաՀահնե ր բ : Ապանոլթիլ -
նր եւ թալանբ կբ կատարուէ ին գերմ ան սպանե բու
աչքերո,^ աււաշքբ։ Թուրք եւ ղերման սպաներ
իրենց Համար սայլերով կր փոխազրէին կապերտ–
նեբր թանկագին առարկաներր : Ուրիչ յ"յն
գի՚֊ղերոլ բնակիչներ եւ Ուլաչցիներր ՀետզՀետէ
Հաստաւոեցին Զ՛.. ղի՚֊ղի Յոյներու պատմահ -
ներր :
Եթէ Աստուահ չպատմէ Թուրքերուն
գորհահ ոճիրներր , պիտի րսենք , թէ Աստուահ– չը
կայ, Կ՝1Լսէին անոնք :
ԶԱՊԼՎ ԵՍԱՅԵԱՆ
Fonds A.R.A.M