€$ Ա Ռ Աճ^
Աիրուահ
ու. դնաՀաաույոհ
ղէմքի
մը կանխա–
Հաս
անՀեաաւ/ումը
աւելի
եղերական
կերպով կր
յիշեցնէ
մԼր ֆիզիքական
գոյութեան
խախուա
•••անզամ ան քը :
Յարգել
անՀեաաւքՈղին
յիչաաակր կր նշանա
կէ անոր վերապրումր
ոերունգէ
սերունգ
Հոգի -
ներու
մէք, որ մշանքենական
է :
Տիշաաակի
նուիրական
զգացում
ր միակ
շնոր–
հրն է զոր կր վայելեն
մարզիկ,
իրենց
արմէքնե
րր մամանակին
ու մոռացութեան
աւերէն
վւրկելու
Համար ^ :
Պեարոս
Գուրեանի
մաաՀոզոլթիւնր
այղ
մա
սին՝ գոր բանասաեզհր
այնքան
Հողե յոյգ
շեշաով
մը ի յայա կր րերէ իր քերթուածին
, « իմ Մա–
Հր»ի մէ9 , Հոգերանական
է եւ մարգկային
:
Չմոռցուելու
մաաՀոգութիւնր
ինքնին կր խր–
ոովէ , լռին , ամէն
Հոգի ;
Ի յիշաաակ Գ– ԱլէմշաՀի
այսօր
կիրակի,
սար–
քոլած– նուագաՀանգէս
ր կր խաացնէ
այղպիսի
սլարաականութեան
մը լրացման
իմասար
, ել կ՝ըլ––
լալ նաեւ առիթ
մը, անղամ
մրն ալ
առանձնապէս
ամփոփելու
մեր մաահումներր
իր
անձին եւ
II
աե զհ՜ագո րհ՜ութիւննե
րուե փրայ :
Բայց
ինչպէ՞ս
կարելի է անքաաել
իրարմէ
նաեւ
զղայուն
մարգր եւ սաեզհ՜աղորհող
արուես–
ւոաւլ էար Գուրգէն
ի անձին
մ էք ։
Անոնց Համար
որ մօաէն
ճանչցան
դինքը , կամ
փա յե լեց ին անո ր բարեկամ
ութիւնր
,
(փւ
որքան
բազմաթիւ
են . անոնք , բոլորն ալ չաՀոլահ՜
իր ան
կեգհ ու Հաղորդիչ
բնաւո րութեամ
ր) գմուար
պի
աի
չըլլայ
զանել
անՀաաին
մէկ Հարազաա պաա -
կեբբ
իր բոլոր
սաեզհագորհութիւննեբուն
մէք :
թէ երդե՜րր, թէ
սէքւֆօն|ւք
գորհերր,
անկեգհ
ու անսեթեւեթ՝
իր Հոզիէն
մեր Հոգիներուն
ուղ
ղուահ
զգա յուն բան բե րնե
ր են ;
Գուրգէն եթէ երամիչա
չրլլար
էսւպաՀոփա–
ր ա ր պ իաի
բլլա ր բանասաեգհ
մր
Ան աեւա կանօրէն կր զգա
յ
րանաստեւլհու
-
թեան եւ երամ չաութեան
Հանզիաո
ւթիւն
ր , եւ իր
զգա յական
ներաչխարՀին
մ էք ա լգ ե րկու
ար -
ուեսաներր կր նոյնանան մէկ թրթռացումի
մէք։
Պէթինա
Պրենթանոյի
ոլգզահ
իր նամակնե -
րէ՛ն մէկուն
մէք Պէթոփրն կր գրէր
« Ա՛ եգե
ղին
բանասաեգհ
ութեան
զգա
յուն
կեանքն
է ։ Անոր միքոցաւ
չէ՞՛ որնաեւ
քերթուահի
մ ր Հոգեղէն
պաբա նակութիւ1ւբ
աւե
լի
բնական
ճամրոփ
մ ր կր թափանցէ
մեր
զզ ա յնո
ւթենէն
ներս »:
•
Այգսլէս ալ Գուրգէն
ԱլէմչաՀ
, Հազիւ թէ իր
զզայնութիւնր
քերթուահի
մր ընթերցումէն
,
կ՚հմ
անոր
իրեն պաաճաոահ
խոկումէն կա քհր սաա՝ -
ցահ՝
ինքնամաաոյց
եւ անդարձ
որոչումով
Ր
իսկոյն կր վերահուի
աւելի
Հաւլոբգիչ
միքնորդի
մր,
այսինքն
մեզեգիի :
Իր արուեսւոին
ամէնէն
ցայաուն
ւլիհերէն
մ ին է այդ
:
Ըլլայ
նաեւ պաամուահք
մր կամ
սրբաղան
նիւթ
մր որ ՚լինքր կբ ներչ1ւչէ՝
արուեսաագէաբ
ներքին
անգիմագրելի
սլէաքր կր զգայ
նոյնպէս
երգելու : Առնենք
իր «Հէքեաթր»
կամ
«Աւարայ–
բի պատերազմեր
անուն
փ օ է Մ ս է & ֆ օ է ւ ի ք :
Մէկ
հա յբէն
մ իւս բ կր աիրապեաէ
իլ։ ցա յտուն
ա լգ.
/ատկանիչբ :
Այգ պատճառաւ ալ ոեւէ երգիչ կամ երդ չու—
Հիի մօտ իր գորհերր
պիտի
գտնեն
նաեւ
ամէնէն
քերմ
բնգո
ւնե լութ իւնր : Այնքան
Հագո րգի
չ են
անոնք արուեստաւլէտի
մ ր զզացոլմնե
րուն , ա յն -
քան կբ նեբ^չեն
անոնք
մեներգոգլ։ :
իսկ
թ է ք ն ի ք
տեսակէտէն
իր գո բհե
ր ր կը
վա—
յելեն
դարձեալ
նոյնքան
առաւե
լո լթիւննե
բ :
Հեզինա կութ
իլն
։քլ։ ա յնպէս
ինչպէս
յզաց -
ուահ է աբուեստաէլէտին
կոգմ է թուզթ
ին վրա
Հ ,
արտա
յա յ։ոութեան
պաՀուն
անպա
յմ ան
ակնկալ–
ուահ
արգիւնքր
չի տար միչա :
Ատոր
յաքոզութեան
գազտնիքը եթէ
սերտօբէն
կապուահ է Հեգինակին
փորձ։սո ութեան կամ իր
թ-է՜ք ն|ւք
հանօթ
ութ իւննե բուն
ո բակին
Հեա , սա
կա
յն ստե զհագո րհութեան՜
մ էք գմուար
բացատ–
րելի
յատկութիւն
մ լն է գարձեալ ոբ առաւե
լա -
պէս կր բնո
րո չէ անոր
ճակատագիբր
Մենք
ղայն պիտի
կոչենք ճաչտկ ;
ԱՀա մոգական
երկու
բաոերր,
ճտչակ ել Հր–
մայք ։
Նախախնամ
ութիւնր
չատեր
անխնա
յ կր զրկէ
այդ
չնորՀէն
, իսկ ուրիչներու
աչ կլ։ բաչխէ
Ա,–
ոատօրէն :
Գուրգէն
ԱլէմչաՀ կր պատկանէ
ր այդ րախ -
տաւոբներու
կարգին
։ Մանաւանգ
որ ունէր
Հայե
ցի ճտչակ
մբ։
Բա ւց ափսոս որ կարճատեւ
եղաւ իր
ստեզհա֊
՚լորհ
չբքանր եւ կիսալարտ
մնաց իր
գորհը։
Ա ակա
յն իր թողահ
երկր
ւգիաի
մնայ
անչոլշտ
մէկ
օղակր
Հայ արուեստի
ոսկի
չգթային ;
Գ–
•ԲհՐհՄՈՃԵԱՆ
Մ եր
մ եհագո
յն եւ փաղամ եռ
բանաստեզհնե–
րէն՝ Պետրոս
Գուրեան
, մ աՀուան եւ
յիչատակի
մասին,
իր ինքնուրոյն
քնարոփ
կ^երղէր
«... էյւ
յիշսւտակս ալ թ-աււամի , ո՛հ, այն ատեն ես կը
մեսնիմ »:
Բանասաեգհ
եւ երդաՀան
, ոբքան
նմանոլ
—
թիւն
Հոգիներու
, կեանքի ել մաՀուան
իրենց
ինքնայատուկ
ըմբռնում՛ով։
քթրգ , Իրենց
կեանքի
աեւոզութեան
եւ երգ, իրենց
մաՀէն
վեբքն ալ :
ՄաՀեր
որոնք
մեոնիլ
չեն գիտեր
, երգեբ որ մի—
այն
ւլիտեն
ապրիլ, եւ ապրեցնել :
Երկու տարի առաք
դո յմ
մ ը Ամ երիկա
յէն
Գուրգէն
ԱլէմչաՀ ոչ եւս է ։ Այդպիսի
անակնկալ
մաՀուան
առքեւ, մարգ անմիքապէս կբ մտահէ •
Ոչ, ան կ՚ապրի իր գործով;
Բայց
մ իամամ անակ
էսնրտցատրելփ
քարէ
տխրութիւն
մբ կը պաաէ
քեղ, երբհանօթն ես ու էքտերիմը, մէկ
խօսքով
լնկերր
մեռնողին
: Մաքիդ
պաստառին
վյյտյ կր
տեսնես ու կըզգաս
զինքր,
իր երգերն ու մտեր—
մ իկ չարմուձեւերբ
, գլանիկը
շբ թներուն
, փա շ -
նակն ու ...
Հոս կանգ
կ՚առնէ ա յլեւս
յ ի շո ղո ւթ իւն ր , ա–
ւե լի ճիշգ կբ վերահուի
ապրումնե
բու :
Գրելով չէ որ կարելի է գինքը
աւզրեցնել եւ
ներկա յացնե
լ այնպէս
ինչպէս որ էր : Զկայ
ինքր ,
բայց կայ եւ կ՝ասլրի
իր գորհը :
Գաշնակ ել Գուրգէն
, անբաժանելի
լնկեբնեբ
եւ մաերիմներ
. . .
Գմուար էր ա յգ տարին , սլատե րագմ ր
Հազիւ
վե՜րքացահ՝
գա^ւակ
գտնելը
: Գուրգէն
իմացահ
էր որՓարիգէն
բաւական
Հեռու,
^Շ1ատի
մօաերը,
գզեակի
մր մէք
Բ16յ՚61
դաշնակ
մը կար։ Երդ էբ
իր ամբուլք
կեանքր եւ գա^ակն ալ կարհէք
ինք—
նա բե ր ա բա ր ղինքբ
Հոն կը մ ղէ ր :
Ա՞ն
մեղ Համողեց թէ մենք
զինքը՛
չեմ
դի
տեր : Առտուն
կանուխ
, կառքով
ճամ րա
յ
ելանք
չորս լնկերներով
: Վառելանիւթ
չկար եւ բացա -
ււիկ արտօնութիւն
պէտք էբ ինքնաչտրմով
պաաե–
լու Համաբ ;
Սիրելի
խւքրագիր
, Հոս փակագիհ
մը, Գի
տե՞՛ս թէ ինչ կառքով
գացինք
•
«Տառաք»ի բա
ցառիկ
արտօնագբով
եւ «Աառաք»ն
ալ
կառքին
ճակտին
փակցուահ
: Ե թէ գուն
մ եգի Հեա
չէիր
սակա
յն
նե րկա յութիւնդ
կը զգա յինք
I
ճամբու
ընթացքին
յաճախ
կանդ
կ՚առնէինք
^սե6ք§6
կոչուահ
տնակներու
առքեւ ,
«օրՀնուահ
քոլր»ոփ
մեր չորցահ
կոկոբգնեբր
քիչ մը աչ -
խուժ՜ացնելոլ
:
Աւելորդ է ըսել թէ երգոփ երգ էր
ամբոզք
ճամ բու
տեւոզութիւնը
եւ մեր կոկորգներբ
այդ -
քան ալ փարմ
չէին, երկար
դիմ ագրե լո ւ ։Գուրդէն
ր
թէեւ
կրնար , բայց
մենք ի վիճակի
չէինք տոկա
լու ելղինքն ալ մ եղի՝
երգի
սկսնակներուս Հետ
կ՝առաք^ւո րգէ
ինք
^օրՀնուելու»
: Այնպէս ոբ երբ
Հասանք
մեր վե ր քնա կան
Հ անդրո ւանը ,
դղեակին
Հսկայ
սրաՀ ին
մ էք , ել Գուրդէնբ
սկսաւ
փորձել
այդ
պոչաւոր
ղա^տկը
, ափ իբերան
մնաց ինք :
Գա ^ակը
մեր էՏատնե բու
Հարուահին
կարհես
թի–
թեւլէ
ձայն
մր գուբս կուտար
, իսկ երբինքը կր
վարձէբ
. . . ի՞՛նչ բսեմ , կարհես
մեզր կր Հոսէր
,
թէեւ երկտր
ժա։քանակ
ան։լ.որհահելի
մնացահ էր
գա նաէլը ւլերմտնական
եւ ամերիկեան
զինոլորնե–
բու
քմաՀաճո
յքնե բուն
ենթարկուելէն
վերք :
թէ
ի՛՛՛նչ եգաւ դասակի
պատմ ութիւնր
, չեմ
զ իտեր , բա յց
մ ութր
կո խահ
է ր արգէն եւ ճաչա–
րան
զ աց ինք , աւգաՀովե
լէ վերք այգ
քաղաքին
պանդոկներէն
մէկուն
մէք, քանի մը սենեակ,
դի–
շերուան
Համտր : Հոն պիտի
մնայինք այգ գիշեր
տ
Այգսլէս
որոշահ էր մեբ չորսերու
մոգուի^,
միա -
ձա յնութեամ
բ :
ճաչի
րնթացքին
,
յանկարհ
ճաչասրաՀին
դուռը
ուժգին
բացուեցաւ
ել ամերիկացի
զինուոր
մը , յանկարհ
ներս
մ անելով
, «եկուր
Հոս՝» , Հրա
մայեց
ճաշոզ
կնոք մր եւ Հրելով
գուբս
Հանեց :
Գուրգէնր
, խորապէս
ազգոլահ
, ոաքի
ելաւ եւ
Հրամայական
« աղաք,
ելլենք
երթանք
: կբ նա
յիս Հիմա
տյղ զինուորը ետ կը գառնայ, եւ փոր
ձանք մր կբ
պատաՀիֆ։
Զուր
անցան
մեր քանքեբը
, զինքր
Համ
ոգելու
Համար։
Վեբքապէս
գուբս
ելանք
ճաշարանէն :
« կառքր
ո՞՛ւր է , րսաւ,
Փտրիզ վերագաոնանք
» :
Գոկրգէն
, սենեակներբ
վաբձուահ
են , գի~
՝երՐ Հոս պիտի
մնանք :
Անօգուտ
: Համակերպեցանք
եւ •կաոքբ
Հազիւ
ճամ բա
յ ելահ , նկատեց
ինք թէ րան մ ր կար ոբ
չէր
քալեր։
կառքր կր Հազար : ՛Բանի մր
Հտրիւբ
մեթր
քչելէ վերք, երբ կ՛՚անցնէինք
կառատան
առ քեւէն,
Գոլրգէնը
սրամտօրէն
, « Տգաք, շատ
չՀեոանանք
այս տեզե րէն , ի՞՛նչ
կ՝ ըլլայ,
ի նչ
չըլլար»
:
Մէկ քարով
երկու
թռչուն
, թերեւս կր քզքաբ
որ
մ եղի պարտադրահ
է ր Փարիզ
մ եէ^իլ
գիչե -
րանց , երբ մ անաւանգ
կառքր
քչոգ
րնկերն
ալ
յոգնոէ թեան
նչաններ
արգէն
ցո լց կուտար :
Այգ վիճակով,
ամբողք
գիչերր
ճամ բո րգե ֊
ցինք–
Ցոգնահ ու դագրահ
: Երգելու
կարոզու -
թիւն
այլեւս
չէր մնացահ
մեբ
վբտյ։
ՏԵԾՈԻԹԻԻՆ ՄԸ
ՀԱ8Կ՛
ԵՐԱԺՇՏՈԻԹԵԱՆ
ՄԱՍԻՆ
իյԱԲ
Հետեւ-եալը
ամփոփոււքն է դասախօ
սութեան մը զոր կաաարած էր Գ - Աւէ^2^ ՚ է ^ –
հիրէի «՛հաւասարդ» Ակումբին մէջ, 193Տ
՚ հ ո յ ե մ –
բերի վերջեբը
/• Iլ
Նախ՝ պէտք է զանազանել
իրարմէ
Հայկ. ե -
• *
- գորհերր ,
րամ չտո
ւթիւնը
,ե
եւ Հայ
երամի
ւատկանի
չեր
էտ
՜եերու
ոէնին :
Սովորաբար
Հայկ. եբամչտութիւն
կոչո
երեք մասի
կը բամնուի.
ազգային երգեր, եկեղե
ցական երգեր
եւ
ժողովրդական
կամ
գեղջուկ եր–
գեր :
Մեր
ա,լգային
եր.լերր, չաա յաճախ,
իբրեւ
ու եբամչտութիւն
ազգային
չեն . կամ չաա
յրգ
քիչ
բան
ունին , անոնց
խօ։ւքերն իսկ
երբեմն
տար
են , ինչսլէս
եւլանակներբ
, այսւզէս
Փ ^ ՚ մ Փս–
յւոտան/ք
եգանակբ,
Ա ե ր Հ ա յ ր ե ն ի ք դ
իւ
ուրիշներ՝
օտար եգանա1լներ
են :
Եկեղեցական
ե րամ չաութիւն
ր ոբ
գաբերու
կնիքն
ունի իբ վբայ
ել նե՜րկայիս
ազգային
դար
ձահ է , կրահ է բաղմաղան
ազգե ց ութի ւննե ր , Հե
տեւանք՝"
մեր քաղաքական
կացութեան
եւ մ
կութային
չփումներուն
: Կրահ
է
Հրէական
Հռովմէական,
պարսկական,
ռուսական
եւ աո
Հասարակ
արեւելեան
աղդեցութիւններ
:
Այս
ազղեցութիւնբ
ուժեղ
եղահ է Ո ասնա
չար ականներ
էն
։ որ արա
լ՛ մե։
եո
պաաարադի
եէ
չ,ս ֊
ւ ա ֊
զուրս
եղահ արարողութետնց
ու երգերոլն
վրայ,
ինչպէս
Սուրբ Սուրբր, Հայր Մերը։
Հրէական
էսւլդեցութիւնբ
եկահ է քրիս՚ոոնէութեան
Հետ :
Յաճախ
Սինակոկ
մր կը չփոթուի
իր երամչտու -
թեամր
Հայ եկեղեցիին Հետ, եթէ մոռնանք Աի -
նակոկի
մր այլ տպւսւո րութիւննե
ր ր։
Ուրիշ
ազգերու
կարզին ռուս ՛սկա կան
երամշ -
տութիւնբ
մ եհասլէ ս ազգահ է : Եկմ ա լեանի պա
տա բաւլ ր՝ կազմ ոլէէւհ է ռուսական
ազդեց
ութեան
տակ : Եւ ե թէ Եկմ ւււլեան ա յնքան
Համբաւ
ունի ,
էսնոլ։
Համ
ալ։ է որ կատարեալ
եւ
ամբո
ղքա
կան
ւլորհ
մ ր ձղահ է :
Ե կե զ ե ղ ա կան
ե րամ շտութեան
մ էք Հա
յկական
են մ՚սսնտլո րաբար շարականներր
եւքանի ւքր ա լլ
օրՀնե
ր։լ ութ իւններ :
կոմիէ
ւրգասլ ե։ոի
պ. պատարագը
,
աւելի
ւլւոուահ
, աւելի
Հայեցի
Հատուահներ
ունի : Գմ—
րախտաբար
, մեհ երամիշէւէր մամանակ չէ ունե —
ցահ
մչակելու եւ ամբոզքացնելոլ
իլ։ ալս
գորհր։
Կբ կարհեմ թէ աււժամեալ
, Հանւլիսութեան
մր ա–
ռիթով գ րուահ է ան , Հետագա
յին
աւելի
մ չակ - •
ուելու եւ ամբոզքացնելու
Համար : Բայց տեո տեւ.
իր Հանճարեն եւ աննմէէէն արուեստին
ցոլքերուն
կր Հանգիպինք :
Հա յկ • ե րամ չաո ւթիւնը
, իր ոգիոէէ
, դեղեց -
^
• •
,
• -
֊
֊
ք
Փա
ր իւլ ի Հեռա
լ ր ա բուտ րձաննե րուն
Հազիւ
մօտեցահ
, կառքր
քանի մը անգամ
ճռնչեց, եւ ալ
տեղէն
չչարժեցալ : Վառելանիւթ
չկար
այլեւս
,
ոչ իսկ մէկ կաթիլ։
թէեւ
վառելանիւթի
կտբօննե–
րր մեր ղրսլանն
էին, սակայն այդ ժամուն
առ
տուան
ժա։քը
՛ձին -
ի՞նչ կարելի էր րնել,
այն ալ
ամ ա քի տեղ մը։
Մեր
ուղեկիցներէն
մէկուն,
բնակահ
աեղէն
աւելի քան երկու
քիլոմեթր
Հեռու
ինկահ
էինք
՚.
Մեր չար բախաէն
, կառ,ըր
Հոե
քը Հրելով
պէ,
բարձունքն ի ՚իեր
ելլել եւ րնկեբոք
տանր
Հաւնո
ցին մէք սլաՀուահ
վաււե լանիւթէն
, պաչար
բերել,
մինչեւ
Փարիզ
Հասնելու
Համաբ։
Բայց
ի՛՛նչպէս
բերել այդ քանի մր լիաբբ : թիթեղ
չկաբ։ Առ -
տուտն ա յ դ
մամ
ուն
, պագ Հով^ մ լն ալ կը փչէր
՚
Կ-ուրգէնր ակար րլլալով,
ուզեցինք որ
կառքին
մէք
մնայ եւ վարէ
զայն։
Անկարելի
եղաւ։
Աեզի
Հեա ան ալ էէկսաւ կառքին
եաեւէն
Հրել,դէպի
բարձունքբ
:
Պ՚ստմ ութեան
մնացեալ
մ ասր՝
ուրիչ
առթիւ ՝•
Մէկ խօսքով
բսեմ որրնկե րականութեան
իր րմ -
րռնոււէր իսկապէս
Հիացում կր պատճառէր
րոլո
րիս՝
՚ւինքր
ճանչցողներուս : Բառին
բուն
իմաս -
տաք
րնկեր
մրն էր Գուրգէնր :
կառքին
եաեւէն
Հրելով,
կրկին
իր
գուրդու–
րանքր
ցոյց
տոլէսլ
մեզի
Հանգէւզ
« Տգաք
ցռլրէՈ է ուչագբութիւն
բրէք , լաւ ։քբ
փաթթուե–
ք1էք–> պագ չէսոնէք» : Ինքբ երկու
աւՐիս ա՚ւաք
ան–
կոզնէն
ելահ էր ել մեր մասին
՚/բ ւէէոահէր
՚ոյԳ .
փա յրկեանին
,մ ե ր բո լո րպաէլատան
^նե՛՜բն ու սպաո–
նալիքնեբր ոչմէկ օգուտ
ունեցան
, գինքր
կառքին
՚քէք նստեցնելու
Համ ար ;
Ընկերասէր
էր ել այգսլէս
մ^,աց մինչեւ
փեբ–
քին փայրկեանր
: իր կռրուստր
երբեմն
մտահել
կուաայ
ինհի թէ արդեօք այգ
րնկերականութեան
ղոՀ
չգնա՞ց
Գուրգէնր
:
Երկու տարի առաք, իր մա,։ին
խօսելոփ, կր
գրէի բէ ^Բ1
^""էր իր մ։ստներէն եւ չբիմնե–
րէն : Աւո երղ մրն էր իր կեանքն ու ամբոզք
էու–
թիւնր։
Բա.քց աւիսոս , կէս մնաց այդ երգր, իր
հրաղ եբնեբան
միայն մէկ ւՐասր երազ ռ րհո։ եցաւ
։
Հէսկաոակ այգ բոլորին,
ինչ որ ձ։լահ է իր
ետին, կր րաւ է յաւերմացնելոլ
իր յիշաաակը :
ՆԵՐՍԷՍ
ք
Fonds A.R.A.M
