HARATCH, du 1er janvier au 31 mai 1950 - page 165

ւ ճ ՜ բ ա ւ ւ ա ^ Չսօէւօւտյտ՛ ա^աւա^ ^ ա օր տ I
Օս–6շէ61Մ–Բքօբո6է&ւ« 1 Տ € « . « 1 Տ Տ * Ճ Ա « I
ւԼեցամս. 800 ֆր–, Տար– 1600, արտ– 2500 ֆր–
606. 15-70 Գիէւ 7 ֆր • Շ.Շ.Բ.Բտոտ 167&֊63
ՕսոՅՈօհշ 19 ք67Ո6ք 1950 Կիրակի 19 ՓԵՏՐՈԻԱՐ
26բդ ՏԱՐԻ - 26« ծ ւա « Տօ. 6082–՚եււր շրջան թիւ 1493
ՄԵՐ ԽՕՍ-ԲԸ
հ յ մ բ ա գ ի ր ՝ շ– ՄԻՍԱ-ԲԵԱՆ
էԱՆՋԻՆ՚Բ ՆՈԻԻՐԵԱԼ՚Բ^
կաւոաբԼալ ոդբերղութիւն՝ ե ր ի ա ա ս ա ր գ ի մբ
մաՀր; ինչ ազգի կամ դ ա ւ ա ն ա ն ք ի ալ պ ա ա կ ա ն ի :
Ամկնէն քարազաՆ սիրտն ալ սլազ սարսուռ մր
կր ղզայ , ի ա ե ս կանանչ արեւի մբ իւաւաբման : Ե–
թէ նո յնիսկ ան ^ չ ա ց ա ծ մարմ ինբ ներկայացնէ
Համեսա զիւզացի մբ, բանուոր կամ զինուոր։
Ւոկ երբ յանկարծ^կր խ ա ւ ա ր ի ե ր ի տ ա ս ա ր գ
մր օմտուած բնածին կամ ս տ ա ց ա կ ա ն կարռզռւ–
թիւննե բով : Երր կ՝ի յնա յ զ լ ք ՚ - թ մր որ կոչուած
էր ստեզծազործութեան կայծեր ցանելու իր ճ ա մ ­
բուն վրայ .• •
Այս եղաւ եզերական վ ա խ ճ ա ն ր ա ն բ ա խ տ
Գոլրգէնին : Խտւարոլմ՝ ^իձԳ " ՛ յ ն պաՀուն երբ
ճամ րուն կէսր Հազիւ կ տ ր ա ծ էր, էբրե՛– կեանք
ե լ երկունք ;
Ի ր մտերիմներր կր պաբզեն զանազան գիծեր
ողբացեալ երամ-շտւսգէտին արման իքն եր էն :
Այսօրուան յիշատակի աօնն ալ , որուն կր
մասնակցին բազմաթիւ Միութիւններ , կբ կաղմէ
կենղանի վկայութիւն մր մոզովրգակտն Հա ֊
մ ակրանքի :
Գունագեղ ածտ կաննե րր չեն որ պիտի բա–
ցատրեն ոեւէ ա ր ո ւ ե ս տ ա ղ է տ ի արէք՜էքր ;
Ողջ ՐԱ՚"ն թէ մ ե ռ ա ծ , մաքի եւ արուեստի
մշա1^երր րազմո ւթե անց սրտին կր խօսին իրենց
ս տ ե զ ծ ա զ ո րծո ւթիւննե բով : Իրենց երկունքով ու
վաստակով :
կ ա ր ճ տ ե ւ ե ց Գ. ԱլէմչաՀի կեանքր։ Բայց ,
ինչ որ կրղաւ ա ր տ ա գ ր ե լ առածին ք ս ա ն ա մ ե տ կ ի
րնթաւյքին , ա ր գ է ն ասլաՀոված է իր տեզր մեր
երամ շ տ ա կ ա ն սլատմութեան մէ^ :
Վ ա ւ ե ր ա կ ա ն տ ա ղ ա ն գ ի ն եւ արմէքին Հետ ,
Հարկ է Հանգիսաւո ր ա պ է ս արձանազրե լ նաեւ իր
նուիրոՆւքը :
բքան գ ր ո ց ~ րրռցնեբ եւ ա ր ո ւ ե ս տ ա գ է տ —
՛ւ՛եր ունինք , որոնց ՚^աչքր դուրսն է » , այս ա կ -
նւսխտիղ պողոտաներուն վրայ ;
՚Բանիներ ու քանինե՛՛բ ՀետզՀեաէ կր քշուին
օրուան Հովերէն , աւելի փա յ լ ո ւ ն գիրքեր ղ ր ա ւ ե –
լու Համար օ տ ա բ ա ն գ ա ս տ ա ն ն ե ր ո ւ մէ^ ։
Միայն փորձոլթիւնր չէ ոբ կբ շլացնէ աչքե–՛
բբ , այլեւ սնապաբծութիւձւր է
ԵԼ երբ ա ղ գ ա յ ի ն գիտակցութիւնն ու Հպաբ -
տութիւնն ալ կծկուին ,քայլեր ր մեքենաբար կ՝ուղ–~
ղռւին գ է պ ի խորթ, բայց աւելի շաՀաբեր ա ս ֊
սլարէղնեբ :
Ե ր ե ւ ա կ ա յ ե ց է ք թէ ինչքան մ թ ա գ ն ա ծ պիտի
րլլար Հայկական Հորիղոնր օ տ ա ր ո ւ թ ե ա ն մէի
եթէ չունենայինք ափ մր ե բ ա ժ չ տ ա գ է ա ն ե ր ու խմ–
բ ա վ ա ր ն ե ր , վառ պաՀելու Համ ա բ Հա յ կ • ե ր գ ր :
Վառ սլաՀե լ տարիներու տքնո ւթեամ բ ։
կուրծք տ ա լ ո վ յաճախ անյաղթելի գժոլարու -
թեանց ա ռ ջ ե ւ ւ
Վառ պաՀել ոչ միայն երգիչներ պատրաս -
տելով եւ երւլչա խում բեր կազմակերպելով, այլեւ
նոր գ ո բ ծ ե ր ա ր տ ա գ ր ե լ ո վ ։ Յօրինելով, գ ա ^ ա -
ւռրելով, մռռացոլթենէ փրկելով։ Տ ա ր ա ծ ե լ ո վ
երկրէ երկիր ե լ գաղոլթէ գ ա զ ո ւ թ ։
ԱնՀրաժեշտ չէ անուններ յ ի չ ե լ , պաբզելոլ
Համ ա բ «նուիրեալներու» ա յ ս շարքին յ ա ր ա տ ե ւ
եւ բազմարգիւն գործունէութեան բարիքներր օ–
տար ա փ ե ր ո ւ վ յ ՚ տ յ ւ
Անոնց մէջ կան տ ի պ ա ր ն ե ր որոնք Վարգապե–
տին ղործր կր շար ՚ււնակեն ի զ ի ն իրենց առող­
ջութեան ե լ ^ ա ն գ ս սին : Կր տքնին՝ պարտակա -
նութիէն մբ կատարած Ր1լալոլ գ ի տ ա կ ց ո ւ թ ե ա մ բ \
« օէա յնե բբ » ձ Ատոնց մ ա ր ա ծ պիտի րլլա յ ի ն ,
եթէ անոնք ալ վարակուէին օրուան Հ ա մ ա ճ ա -
բակէն :
Տ ա ր գ ա ն ք ի , յիշատակի տօներր առիթներ են ,
ոչ միայն մեր ե ր ա խտսւղ իտո ւթ իւն բ յա յտնե լ ո ւ ,
այլեւ կարգ մր պաբտականութիւսներ կ ա տ ա ր ե լ ո ւ
Համար։
Ա Հ ա կբ տեսնէ թ , – նօսբացած կտմ յողնած
են ոչ միայն ե բ գ չ ա խ ո ւ մ բ ե բ ր , այլեւ երգիչներն
ու երգչուՀինեբր։ ,
Մ ասնաւո բ գուրզուրանքի ե լ ա շ խ ա տ ա ն ք ի կր)
կարօտի նաեւ այս ճ ա կ ա տ ր ։ Մ ա ն ա ւ ա ն գ այս ճա–\^
կատր, ուր այնքան քիչ են «անձինք նուիբեալք» ։ \
Գուրգէններու յիշատակբ ա ն թ ա ռ ա մ կր մնայ ^
եբր նո քն եռտնղով շարունակուի ա շ խ ա տ ա ն ք բ ,
Հալկական Ե ր գ ր թնգացնելոլ Համար ի լուր " յ շ –
ԳՈՒ^ՐԳԷՆ ՍԼԷՄՇՍձ ^
Իր յիշատակի տօնը այսօր, կիրակի, Սալ Կավօ
ԵՐԵՒԱՆՆ է ԻՕՍՈԻՄ
ԳԻՏԱԿԱՆ Ա Կ Ա Գ Ե Մ Ի Ա Ն , " / ՚ " ՚ ^ ^ Ի 25 Գ1–
տ ա Հ ե տ ա ղ օ տական կ ա ճ ա ռ ն եր (ինստիտուտ ) իր
գոյութեան կարճ ժամանակամիջոցին մեծ ա շ խ ա –
աանքներ է կատարած : Բ իւրականի աստզագիտա–
րանր , զոր կր վարէ ՀանրաՀռչակ աստղագէտր ,
Վ ի կ տ ո բ Համ բարձում եան , երեւան Հանած է շարք
մր աստեղային խումբեր։ Ալիխանեան եգբայրնե -
բբ կատարած են շարք մբ բ ն ա գ ի տ ա կ ա ն յայտ -
նութ իւննե ր : Ա կ ա գ ե միա յ ի կ ե ն ս ա բ ա ն ա կ ա ն կա -
ճ ա ռ ր կր շարունակէ իր զ ի տ ա Հ ե տ ա ղ օ տ ա կ ա ն
ա շ խ ա տ ա ն ք ե ե բ բ ։ Մշակուած է ծրաղիր մր Աե -
լան - Զանգոլ - Ա ր տ ք ս ջրային ցսւնցր օ գ տ տ գ ռ ր ֊
ծելու Համաբ։ Ուսումնասիրութիւն կբ կատար -
ուի ցեմենտի Լկրազիւս) նոր եւ բնտիր տեսակ -
նեբու ս տ ա ց մ ա ն Համար։ Գ ի տ ա կ ա ն ա շ խ ա տ ո ղ
Բ՚ումանեանի զ ե կ ա վ արութեամ բ , ղզալի ա շ ի ա -
տ ա ն ք է կ ա տ ա ր ո ւ ա ծ ցորենի, ՚լաբիի եւայլ բո յ -
սեբոլ աւ^ոլացման եւ ցուրտին ու երաշտին գ է մ
գիմացկոլն տ ե ս ա կ ն ե ր ստանա լու Համ աբ ։ 10աղո–
զ ի եւ ՚ լ ի ն ի ի ա ր տ ա գ ր ո ւ թ ե ա ն մէջ եւս ղգալի նր–
ւաճումներ կան ։ « Ո ս կ ե Հ ա տ չկոչուած խազողէն
կր ստաւլուի լ^տիբ գինի ։
Ա կ ա գ ե մ ի ա յ ի ծբագրին Համաձայն, ց ա մ ք ե -
ցուցած են Ղռեբ կոչուած գ ա չ տ ա մ ա ս ե ր ո ւ ճ ա -
Հիճներր։
Գ ի տ ա կ ա ն ա կ ա գ ե մ ի ա ն կարեւոր ծրագիբներ
մշակած է 1950/» Համար : Հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ ա ծ են Հե­
տ ե ւ ե ա լ ղ ի տ ա կ ա ն ա շ խ ա տ ո ւթիւններբ 1. « Ե ր ե ­
ւանի Ոլորան» , 2. «Հայաստանի Տէլսրան» , (Ա՛^
Հատոր՝) : Պր պ ա տ ր ա ս տ ո ւ ի «կովկասի բ ո ւ ս տ կ ա -
նութիւնբ» մ ե ծ ա ծ ա ւ ա լ ա շ խ ա տ ո ւթի ւնր ։
Սղադրեց՝ 9– • Ծ Ի Ծ Ե Ռ Ն Ա Կ
ՀՈԻՆԳԱՐԻՈՑ մէջ զատել սկսան երկու ամ–
բ ա ս տ ա ն ե ա լներ , մէկր՝ անգլիացի առե ւտ ր ա կ ա ն
մր, Աէնտրրս , միւսբ Ամերիկացի մբ , ՎոկլՀր ՚
Երկուքն ալ ա մ ր ա ս տ ա ն ո ւ ա ծ են իբբեւ լրտեսներ :
Հ ե ռ ա գ ի ր ր կ՝րսէ թէ առաջին գ ա տ ա վ ա րութեան
իսկ , I)էնտրրս խ ո ս տ ո վ ա ն ե ց ա ւ թէ լրտեսութիւն
կր կատարէ ր Աւստրիոյ , իտալիոյ եւ Հունգա -
րիոյ մէջ։ իբրեւ Ինթելիճրնսի ղ ո բ ծ ա կ ա լ՝ 1940^1՛
ի վեր , գ տ ն ո ւ ա ծ է Եգիպտոս , Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն , Ի—
բ ա ք եւ Աուրիա : իրեն Հետ ա մ բ ա ս տ ա ն ո ւ ա ծ են
Հինգ Հունգարներ , որոնց մէկր կին։ Մ՛ Նա -
Հանգներոլ ա ր տ ա ք ի ն նա խ ա ր ա րութիւն ր կ՝րսէ թէ
ամերիկացի ամբաստանեալին վճիռն ալ ն ա խ ա -
պ է ս տ ր ո ւ ա ծ է ։ Աէնտրրսի քոյրբ կ՝րսէ թէ եղ–
Բ՚"յՐՌ թմրեցուցած են ղանաղան գ ե ղ ե ր ո վ եւթէ
վերջին լուսանկարը իրականին ստուերր կր ներ -
կայացնէ ծ
ԱԶԳԱԺՈՂՈՎԻՆ կոզմէ
պատրաստուած տ ե ղ ե -
կ ա գ ի ր մր կ՝բսէ թէ աշիարՀի ճարտաբագործա -
կան արտագրութիւնբ 1949/1* Հազիւ 49 ա ռ Հարիւր
աւելի եղած է, բ ա ղ գ ա տ ե լ ո վ 1937/ Հետ, թէ ձա–
խողած են Հալասարակշռոլթիլնր վ ե ր ա Հ ա ս տ տ -
տելու րս լ " ր ջանքեր ր , ՀեաղՀետէ աւելի ծ ա ն ր ա ­
ցնելով կա0ութիւ.նր ։
ԶօքԽվաւ՚Աեէ՚ԱՆ խևղիքը ^
կը էտԱէաՍայ
Թ Ո Ւ Ն Ա Ւ Ո Ր Մ Ա Ն ՓՈ՞ՐԶ ՄԸ ԿԱՏԱՐՈՒԱԾ է
եոբՀրզարանական քննիչ յանձնաժողովբ կր
շարունակէ Հարցաքննել նախաբտրնեբ եւ "՚֊ՐԷԼ
բ ա ր ձ բ ա ս ա ի ճ ա ն անձեր , լուսաբանելու Համար եր­
կու ղօբավարնեբու շուրջ ծագած խնգիրնեբր։
Ինչպէս կը յ ի շ ո ւ ի , ա յ գ զօրավաբներէն մէկը,
սպարապետ Ռ ր վ է ռ , գ ա ղ տ ն ի ա ե ղ ե կ ա գ ի բ մր
պատրաստած էր Հնգկաչէնի մասին, որ Վ ի է թ -
՚եամի գործակալներուն ձեռքն անցաւ։ ՀԹեբթերր
գրեցին թէ ծ ա խ ո ւ ա ծ է մօտ ՛ձ միլիոն ֆր-ի) ՝•
Ուրբաթ օր ե բ կ ր ո բ գ ա ն գ ա մ Հարցաքենուեցաւ
զօր • Ռ ր վ է ռ ոբ առաջին քննութեան ա տ ե ն մեր -
ժած էր պ ա տ ա ս խ ա ն ե լ կաբգ մ ր Հարցումներու :
Այն ա տ ե ն ըսած էր թէ մեքենայութիւն մը ս ա ր –
ք ո ւ ա ծ է իրեն գ է մ : Այս առթիւ կը գանգատէր թէ
ա ղ գ • պ ա շ տ պ ա ն ո ւ թ ե ա ն ն ա խ ո ր գ ն ա խ ա ր ա ր ր Պ -
Բոսթ - Ֆլորէ կ՝ուզէ Հոսանք մը ստեղծել իրեն
գէմ եւն . I
Ե ր կ ր ո ր գ Հարցաքննութեան ա տ ե ն , չատ ա -
լ ե լ ի ծանրակշիռ յայտարարութիւններ ըրաւ ղօ -
ր ա վ ա ր բ , մեղագրելով Հինգ բ ն կ ե ր վ ա բ ա կ ա ն նա­
խարարներ : Ըսաւ թէ կարգ մը անձեր որոնք
նոյնպէս մեղսակից են , «շատ աւելի բարձր գիրք
ունին քան նախարարներր» : Տ ե տ ո յ բ ա ց ա տ ր ե ց թէ
փախստական Ռ ո ժ է Փ է ռ է ( տ ե ղ ե կ ա գ ր ի վա -
ճաււման միջնորզրք , շ ա տ աւելի զօրաւոր էր քան
ինք : « Տ ա ճ ա խ կը տեսնէի Փէռէն ։ Ֆ ր ա ն ս ա կ ա ն
բանակին սպարապետր ա յնքան ղօրաւոր չէր "ր՜
քան Փ է ռ է » ։ Ւր վկայութեան Համաձայն, երր
Հնգկաչին այցելեց, ֆ ր ա ն ս ա կ ա ն մարզպանը՝ Պ ՛
Փինեօն ըսած էբ թէ Փ է ռ է յարաբերութիւն Հաս­
տատած է իրեն (մարզպանին) եւ ա պ ս տ ա մ ^ ե բ ո ւ ն
միջել ։
Զանազան գ է պ ք ե բ յիչելէ վ ե ր ջ , զօրավաբը
պ ա տ մ ե ց նաեւ թէ «ուղեցին զինքը Հեռացնել բո­
լոր մ իջոցնեբով , նո յնիսկ թունաւորելով » :
- « Հոկտեմ բեր 24/ առտուն տ ե ն գ մր ունե­
ցայ, 89-9 ա ս տ ի ճ ա ն ջերմութեամբ : Ամէնքն ալ
կարծեցին թէ կբիփ ունիմ։ Բժիշկր աւելի կասկա–
ծ ո ա էր։ Հ ո կ տ ՛ 23ին մէզս քննեցին , ե ր կ ր ո ր գ ա ն ­
ղամ ալ՝ 27ին եւ արսէնիք գ տ ա ն ։ Արգ , մեր տու–.
նին մէջ ոչ մէկբ այս գեղը առած էր : Ուրեմն
թռւնտլորում փորձուած էր գուրսէն : Ջեղի ՚ կր
թողում եզրակացոլթիւնր 1^ ։
Տանձնաժոզովին անգամները շարունակ նե -
ղացուցիչ Հարցումներ կ՝ուղղէին : Օրինակ , Ո–
րոնք են այն ա կ ա ն ա ւ ո ր անձերր որոնց ՚էրայ ազ–
գեցռւթիւն ունէր Փ է ռ է ։ Զօրավաբը նախ ըսաւ •
«Ջեմ գ ի տ ե ր , գ ժ ո ւ ա ր է ճիշդ պատասխան տ ա լ »
Տ ե տ ո յ խ ո ս տ ա ց ա լ գ ր ա ւ ո ր ա պ է ս յանձնաժողովին
Հտքքորգել «ցոլցմ ոլնքնե ք որոնց ^ոբՀիւ պիտի
կրնան գտնել անունները » :
Երբ զօրավարը կը դ ժ կ ա մ ա կ է ր պատաս -
խանել կաբգ մ ը Հարցումներու, յանձնաժողովին
անգամներէն մէկբ գիտել տ ո ւ ա ւ թէ այս մերժու­
մը « մ ե ծ ա պ է ս կը ծանրացնէ կացութիւնր » : Ու -
րիշ մր «ցաւալի» գտաւ մերժումը : Զօրավարր ի
վերջոյ յանձն առնելով դրտւոր յայտարարութիւն
մբ տ ա լ , խ ո ս տ ա ց ա լ մ իայն իր ս տ ո ր ա դ ա ս ն ե ր ո ւ ն
Հետ խօսիլ, ս լ ա տ ա ս խ ա ն բ պ ա տ ր ա ս տ ե լ ո ւ Համաբ։
՝^ Պ * Ռտմատիէ , աղղ • պ ա շ տ պ ա ն ո ւ թ ե ա ն
ն ա խ ո ր գ նախարարը, յայտարարեց թէ չ ի ճանչ -
նաբ Փէոէն։ «Երբեք չեմ տեսած զ ա յ ն ։ իմ շրջա -
պատս ալ չէր ճանչ^ւար ղա յ ն եւ երբեք չէ խ օ ս ա ծ
մւ ՛ին » :
Ուրիշ ա կ ա ն ա ւ ո ր անձեր ալ շարունակ Հեր -
քո ւմներ կամ լուսաբանութիւննե ր կբ Հաղորգեն
մ ամ ո լ լ ի ն ։ Մ իեւնո յ ն ա տ ե ն գ ա ղ տ ն ի նամ ակնեբ կբ
Հրատարակուին , աւելի կնճռոտելով խնգիրր
Բա6ոէՈէակքոԱ խւրտուվ&եդ
Տ ե ղ ա կ ա ն մ ամ " ՚ ֊ լ ր մ ե ծ մ ա ս ո վ ձախողած կր
նկատէ ուրբաթ օրուան գ ո բծադուլր , ո բ ս ա ր -
ք ո ւ ա ծ էբ մ իա յ ն Ա շ խ ա տ ա ն ք ի ՛իա է ա կ ց ո ւ թ ե ա ն
կողմէ ։
Փաբիզի եբկաթուդիներուն եբթեւեկր մա -
սամ բ միա յ ն խ ա ն գ ա ր ո ւ ե ց ա ւ , ա ռ տ ո ւ ա ն ժամ ը
8 10 , ւ՛ոկ Հանքադործներուն 60 - 70 ա ռ Հա–
րէ ՚֊ՐՐ շարունակեցին աշխատիլ։ Ներքին ն ա խ ա -
րարութիւնր , որ բ ա ց ա ռ ի կ մ իջոցներ ձեռք ա -
ո ա ծ էր , կբ յ ա յ ա ա ր ա ր է թէ «գործագուլը կա­
տ ա ր ե ա լ ձախողանք մր եղաւ»։ Թ է կառավարա -
կան եւ թէ ոչ - Համայնավար շրջանակներու մէջ
գ ո բծադուլր կը Համ արուի Համ ա յնավա ր ա կ ա ն
փորձ մ ր՝ ջ լ ա տ ե քու Համ ար ա ղ գ ա յնա ց ո ւ ա ծ Հաս–
տատոլթիլններր ։ իրենց գլխաւոր ն պ ա տ ա կ ն է
խ ա փ ա ն ե լ զինամթերքի ա ռ ա ք ո ւ մր գ է պ ի Հնդկա–
չին եւ ամերիկեան զէնքերու պ ա ր պ ո ւ մ ր :
կառավա րութիւնբ ո րո շած է խ ի ս տ մ իջոցներ
ձեռք առնել , / նախատեսութիւն նոբ գ ո ր ծ ա գ ո ւ լ –
նեբու • ինչպէս Հ ա ղ ո ր գ ա ծ էինք երէկ , պիտի
զ ործադրուի \ 939^ բ ա ց ա ռ ի կ օրէնքր , որ տասր
ա ա բ ի թ ի ա պ ա ր տ ո ւթ են էն մ ինչեւ մ ա Հ ա պ ա տ ի ժ կր
տ ր ա մ ա գ ր է սպառազինութեանց պայմանագիրնե -
(ԼութէրՈՆ շաթտՆնտկու.–թ.ին6ր կւ«րւյէսլ գ. է յ ^ :
Fonds A.R.A.M