Հայնդ ԼեԽստաԱի վկ
ԻւորՀրգս՚յին
իշխանութեան
կողմէ
Ուկրանիոյ
կըուահ– ՀողամասիՆ
մէք կը գանուի
Լեմ բերգ քա–
ղաքբ, ուր երբեմն
, Հոծ Հայ գաղութ
մր
գոյու
թիւն
ունէր , ուր մինչեւ
այսօր կա՜նգուն է Ա • Գրի
գոր
Լուոաւորչի
նուիրուած
Հայկական
ոճով աա–
ճարր, եւ ուր Հայ չեգոլով
ու ծէսով
սլաշաամոլնք
կր կատարուէր
վերքին
ՀամաչխարՀային
պաաե -
րազմ
էն առաք :
Լեմբերղի
Հայ թեմին
Հազարաւոր
Հաւատաց–
եալներր
մինչեւ
այսօր
իրենց
ազգային
գիտակցու
թեան տէր են , բայց պատե րագմ
ին
Հետեւանքով
եւ Հակակրօն
Հալածանքներու
պատճառով
կո -
տորակուած
են եւցիրուցան
եզած : Հռղեւոր ա -
ռաքնորզներէն
ոմանք
աքսորուած
են ,
ուրիշներ
սպաննուած,
Լ՚"կ քանի մր Հոգի
կ՛՚ապրին
, ու կբ
քանան օգտակար
րլլալ
ցԼւրուցան
Հալատացեալնե—
բուն ;
Այո
Հայե լաւն նա ԼսաՀա յրե
րբ
զ աղթած
Լ ին Ա—
նիէն
, հՅրիմի ճամրռվ։
իրենց
առաքին
գլխաւոր
Հ
կեգրոններն
եղած
էին
Լեմրերգ
,
Ատանիսլաւ
,
Գութի,
յարակից
եկեղեցիներով։
իրենց Հետ բե
րած է Լւն եկեղեցական
թանկաղին
առարկաներ :
Հքուրք Հագար տարուան
Հնո ւթիւն
ունի
Լե -
Հաստանի
Հայ գազութր
, որ գարերու
րնթացքԼւն
բազմաթիւ
ււ ռանձնաչնորՀներռւ
տԼւրացած
էր
1
չ^արՀիւ այգ երկրին
վեՀապետներուն
րարեացա -
կէսմ եւ գնաՀատոզ
ոգիին :
իրենց սեփական
երկու
թեմերէն զատ ,
Հայե
րր Հոն ունեցահ
էին նաեւ
իրենց
առանձին գա -
ներու «ագատ
, մոգովրղական
եւ մ ո գո վր ղա վա
ր»
ումերու
կողմէ։
ԱյնուամենայնԼււ
ասիկա
երկրոր
գական ճակատ
մրն է ։
կարելի է եզրակացնել
թէ պատերազմի
մը
սլարագայԼւն
, Խ • Միութիւնր,
իր
ամբողքական
ճիգր
անմ իքապէս
պիտի
ուղղէ
Անգլիոյ գէմ : Այս
նպատակով
, կր քանայ
"՚ՐԳէէեէ
գերմանական
թում
րի մր կազմռւթիւնբ
եւ կր պատրաստուի
չէ–
զռքացնել
Յէրանսան եւ իաալիան
% Ատոր
Համար
ալ կր րագմ ա պա տ կո լին
վարձերր
յաքռզցնե
լու
Համ՛ար «մողովրգավար
միութեան»
կառավարու
թիւն
մբ ՖրանսայԼւ
մէք, ուր տեղ պԼւտի
ղտնէին
Փիէր
Բոթի
նման «յառաքգիմականներ%
, քրիո -
ա ոնե անե ր եւ արմ ատականնե
ր : Ինչ որ
սակայն
այս
վե ր քիննե բուն •—• գէթ անոնցմ է չատե րու^ւ
չեն րսեր
, այն է , թէ անոնք պատիւր
ունին նկատ—
ռւելոլ
անգամներր
կառավարութեան
մր,որ
պիտի
կրնար յայտարարել
Ֆրանսայի
չէզոքութիւնբ
կամ
ստո րագրելու
զինագագա
ր
մ ր :
Այստեղ ալ կբ
տե
սնո
լի
Հ իթ լէ րական
ռազմ ավարռւթ
իւնբ , ՚
գինագ ագ ար Ֆրանսա
յի Հետ
, ումրէԱ^գլիո
յ վրա
յ
կեգրոնաօնելոլ
Համաբ ;
Եթէ կբ Հանգուրմեն
ՏիւքլոյԼ՛ն
, որպէս փո -
խանորգր
Լքորիս
Թորէզին,
պատճառր
այն է ոբ
անոր
մ Լ՛ք" ցով
աւելի
մ եծ Հաւանականս
ւթիւն
կայ
այգ ծրագրով
Հրապուրելու
աբմատտկան,
րնկեր—
վ արական , էմ էռ Փէ եւ
այլ
կուսակցռւթեանց
եզե
րք1ւե
ր ր
քե
րող եւ տակաւին
վա րանոգ
երես -
վախ աննե րր % Տ ի՚-քէոն կբ նկատեն
ա յս
մ եծ քտ -
ղաքականութեան
մէկ գործիքբ
եւ ոչ թէ ղայն վա–
րելու
արմանի
մէկր ;
4. 8^ Գա ՀաթսոՆԱաԱեակը՛
ԻՐԱքԻ
ՄԷՋ
Պաղտատէն
վերք, Մ
ոլսոլլի եւ ռւրիչ
քազաք–
ներու
մէք եւս տօնուած է Հ– 3՛ Գ՛ եՕամեակբ ,
ս՚րւո՚սկարգ
Հանգիսաւորութեամբ
:
Մուսռւլի
մէք Հանգէսր
բացած է Պ՛ Ա • Գի -
լանեան : ճոխ գեղարուեստական
բամինէ
մր վերք
խօսած է թաղականութեան
անգամ
Պ • 3 • Ար -
ծ չ՚ւետն
, վեբլուծելով
Հ. 3՛
Գա^ակցռւթեան
(յ(յս՚մեայ
գոբծունէութիւնր։
Ապա խօսած է Պ– Ե–
ԱբրաՀամեան
որ իբրեւ
Հիւր
Ա՚ուսուլ կբ գրա -
նռլէբ այգ օբբ։ էյկա րագրե
լով
1917^
անսլաշտպան
՛քնաց՛ած
Հայասաանի
վիճակր,
րսած է թէ Գաշ -
նակցութեան
եւ Արամի ճիգերով,
ազատռւթիւե
ու
ան կա Լս ո ւթ Լււն կերտուԼ ցաւ
,
600
տարուան
ստբր–
կոլթենէ
վերք։
Վերքին
խօսոգն
եղած է թաղա -
կանո լթ ե ան ատենապե ՛ո Տոքթ • Գ •
Աստարճեան
որ նկարագրած
է այն ղմնղակ
պայմաններր
ուր
կ ապրէր
Հայ մոգովուրգր
նաիւ քանՀ • 3 • Գաշ–
նակցութեան
ծնունգր :
« Հ
• 3 • Գ –բ իր
ուսերուն
՛չ բ՛" յ առած է մ եր Ազգա
յին Գատի
սլա շտպանոլ -
թիւնր եւ ծառայած է անոր իբ
ֆէտայինեբով
,
Հերոսներով
ել գբագէաներով
» :
Պասրայի մէ ջ Հ.
Ե– Միութեան
ակումբին
մէք,
ի ներկայութեան
Հոծ րագմութեան
մր, մեծ
տաստանական
մողովներր
, ռրռնք
յեցած էին
Ա խիթար
ԳոշԼւ Հանրածանօթ
գատաստանագրքին
վբայ :
Ըստ լեՀ պատմ ագիր Նովա չինսքի
Լւ՝
Հա
յ մո–
ղովուրգր
նկատուած էր «երկրին
աղբ» :
Լ\ւրի^եր
«աղեոլական»
ոբակւոծ
են զայն : կամենից
քագա–
ՔՐ շատ բան կր պարտի
Հայերու։
Հայր
Ալիշան
մենագբութիւն
մր ունի այգ մասին։
Հայր
ինճի -
ճեան եւս արտա
յա յտո ւած է ԼեՀաՀա
յերու
մ ասին
իր «Ուղեւորութեան»
մէք ։
Հայերր
փայլած
էին թէ մաաւորական
ել թէ
ճարւոտրարուեստակտն
մարգերու
վբտյ
Գալիցիոյ
ել ԲոլքովինայԼւ
մէք։
Լեմ բերգի
եկեգեցին
Հաւան արաբ
Հիմնուած
էբ
1183/5՛։
Փայտաշէն
էր,
1369/5՛
եղաւ քարա -
չէն
, Անիի Ա այր
ԵկեղեցիԼւն
ոճով :
Եկեղեցւոյ
գաւիթ
Լւն մէք ղտնոլոգ
տապանաքարերբ
կր կրեն
Հայե րէն աբձանագ
ր ո լթ ի ւնն ե ր , Հնագո
յնն է \ \
60
տարեթիլ
կրոզր : Ուրիչ
եկեզեց
իներ
կառուցուած
էին
այլուր :
Աւե լի քան \
500
ձեռագիր
Հատո րներով^ Հա -
րուստ էր Հայկական
թտնգարանր
, ուր
կային
նաեւ
Անիէն
բե րուած
մ աղաղաթներ
։Գիւթեմբե
բ–
՛ւի ՚լիւտէն
՚Լերք,
Հայերր
ՀիմնեցԼւն
նաեւ
տպարան
մ ր ,
161 6 / ՚ 5 ՛ ,
ուրկէ
լռ յս տեսան
կրօնական
եւ
բմ չկա կան երկեր :
Կ՛՝րսռլի թէ քարիւղի գ իւտր կատա րած է (ե–
ՀաՀայ
մր, %ուկասեւիչ,
Կալիցիոյ
մէք :
ԼեՀասաան
ունեցած է ծագումով
Հայ գես -
էւլաններ , ծերակուտականներ
, գիտուններ : Ասոնց
մէք
ամէնէն
աւելի
փայլած
են ի սակս վիչ եւ թ՝էո–
գոբովԼ՚չ
աբքեպիսկոպոսներր
։ Ամ բողք լեՀ
ազգր
յարգանքով
եւմեծ սիրով պարոլրած
էբ այս Հո—
գեւո րականնե
բ ր : Թէոգո
րուԼիչ որ երեւելի
՚լբոզ
եւ
բեմբասաց
էր , վախճանեցալ
1938^5» :
Լք նաց ա -
ռանց
յաքո
րգի
, չարաղէտ պատե րաղմ ին
Հետե -
լանքով ։
ՎԵՐԵԱՆՈՀ
շուքով
տօնուած է Հ • 3 • Գ • 60ամեակբ
, նաԼսա -
գ՚սՀոլթեամբ
Պ– Ա– Հէքիմեանի
: հ)օսած է
Բմ .
Բ՛ Փավւաղեան
, ռր Պաղտատէն
Հրաւիրոլած
էր ;
Նե րկա յացնե
լով
Հ - 3 • Գ • (^ամ եա յ փա յլուն
գոր–
ձ ունէ ութ
իւնր , րնգգծած է անոր
ղո Հ ա բե
րութեան
եւ
նուիրում
ի ոգին : Տո յց տուած է պատճառնե
րբ
Գա էակցութեան
տեւականութեան
ե ւ
ումին
,
«մ իշտ
Հայուն
Համ
՛սր , միա
յն
Հա
յո՚ն
֊,ամար , ա–
մէն ինչ
Հայուն
Համար»
:
Խանաքինի
Հայ ղաղութին
Համար
անմոոանա–
լԼ՛ պիտի
մնայ
1950
Հոկտեմբեր
7,1բ երբ
տօնուե
ցաւ
Հ.
3–
Գ– (^ամեակր,
Ալվանգ
գետակԼւն
ավ՚բ
բլրակներու
չուքին տակ։
Ներկայ էր ամբողք
Հայ
՛լ աղութ
ր ; Եղած ենպատ
չաճ
բանաիսօսութիւե
| ;
ե ր՛լ եւ արտասանութիւն
: ՆախաղաՀած
է Պ ՚ Պ *
Ա ուր տԼւ կեան :
ՏԷՐ
ԶՕՐԻ
ՄԷՋ
Հ • 3 • Գ • ()Օամեակի
տօնակատա
բութ
իւնր
տեղի
ունեցած է Գեկտեմբեր
23/5/
բնկեր
Յակոբ
թարխանեանի
բնակաբանր, իներկայութեան
բո
լոր
լւ)ւկե րնե բուն եւ ՀամակԼւրնե
բուն : Նաիսագա -
Հած է րկեր 3՝ թ՚Լ՚ւրպէնաեան
: Խօսած է Տոքթ •
Գ • Գասպարեան
, բացատրելով
թէ Հ ՚ 3 •
Գաշ–
նակցոլթիլնր
իր
600
տարիներու
թմբիրէն
արթն
ցած
մողովուրգին
ներչնչեց
ազգային
գիաակցու–
թիւն եւարմանապատոլութիւն
: «Ան ՀրաՀրեց Հին
Հ Լւն գարու
անո ր
մ արտական
ոգին եւ ի գին մեծ
զոՀողոլ թեանց աղատե
ց
մ եր
Հա յրենիքր
: Աղա -
տոլթիլնն
ու անկախութիւնր
ոլաՀելր
նոյնքան
գմուար է որքան
շաՀիլր : Գերաղանցօրէն
աղգա–
յեն պարտականս
լ թեանց եւ առա
քե
լո ւթե անց տէր
կուսակցոլթիւն
մր վախճան
չունենար»
:
Ունեցած
են նաեւ ղեղարռլեստական
ճոխ բա
մին մբ ։
ԼՐԱՏՈՒ
ԱՐՈԻԵԱՏԻ
Ջ– ՄՈՒԹԱՖԵԱՆԻ
ԱՐՈՒԵԱՏԸ
Ծանօթ քԿւնագատ
1^6Ո6 ՕօւՈՔքզՍՇ
կր գրէ
Լ ՚ ^ Ա –
հտ/
՚քէք–—•
Մութտֆեան
, իբ կտաւներուն
մէք գե–
՚լեցկօբէն կր ներգաչնակէ
արեւելքի
մռգականոլ
-
թԼ՚ւնր
մեր արուեստին
կչռալոր
յանգզնո
ւթեան
ր
Հետ : Այս
ձեւռ՚Լ կբ յաքողի
չարագրել
,
քօսշԱԸ"^
անչուչտ
, բա յց փափկո ւթեամ
բ , շատ մը
գեզեցիկ
գործեր :
0.
V. նւՕՏ
կբ գրէ
(Շ6 1«Տէ1ո)
Մութտֆեան
երկու տարի առաք
մեղԼ՛ կբ ներկայացնէր
ցուցա–
Հանդէս
մր
նեբչէւչուած
ւղատերաղմԼւ
արՀա -
ւԼւբքներէն
որոնց ականատես
եղած էր ինք է Նեբ
կա
յ նկարաՀանդէսով
մ եղի կր բերէ
բնութեան
իսաղաղութիւնբ
: Շատ լաւ բնանկարիչ
մբ եւ 0
,01X1–
բօտւէւօո^
նկարիչ
մրն է ։
Մութաֆեան
մեծ յաքռղոլթեամբ
կր զուգէ
բնոլթիւնր
«Լւր» բնութեան : Նիւթեբր որ կբ վեբ–
լուծէ,
ներշնչ ուած են Ֆրանսա
յէն ,Աւստրիա յէն եւ
ԻտալԼ՚ա
յէն : Ցուցա Հանգէ որ ամ բոզքութեան
մ
էք
չաա
Հաճե
լի է ր իր ինքնատիպ
գիւտերով
, նկա–
լ՚ի՚չի
բաբձր
ա ր ո ւե ս տո վ , որուն
գո յներուն
ներ -
դա^ակռւթիւնբ
կր պաՀԷ,
Լսոբ
էՕէ\երոլ
մէք ,
ումեւլ
Հնչականութիւն
մր :
ԿԱՐԳԱՑԷԲ ԵՒ
ՏԱՐԱԾԵՑԷԲ
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
ԿԻԿեՐՈն ԱՆԳՍ1ՐԱՑԻ Սէձ
(53)
Գալով
կիկերոնին
, ուրիչ մարգ մբ եղած
էր։
Կր ճառագայթէր
, րնկե րական
ու խօսուն կբ դառ–
նար
, ՀետգՀետէ
կորսնցնելով
իր
սկզբնական
երկչոտոլթիւնն
ու վերասլաՀ
դիբքբ
՝• Բայց երբ կր
^ ^ ^ ^
Հարցռւփորձէի
ղԼ՚նքր
իր անունին եւ
անձնա -
(<^յէց–
գհր^ ա ս գ>.ս.,ա^.>ոս.^ կ ց ո ր դ
ս-ոտՅԻէ;)
^1էՀճ7քԱյ^
միայն պէտք է գբազիմ
ել գռՀանամ
իր ձեռք
բե–
ՀԵՏԱՊՆԳՈԻՄ
ԳԻՇԵՐՈԻԱՆ
ՄԷՋ
իւրաքանչիւր
պաչտօնական
թզթատար
, դի -
ւանագիտական
սլա յուսա
կին
մ՛ էք կ՝ունենար
,բաղ–
մաթիլ
լուսանկարներ
անգլ՛ դեսպանատան
գաղտ
նի վաւե րաթո
ւզթե
րէն :
Միայն,
Հեռ ֆօն ԼհԼ՚պէնթբօփն
էր որկբ չա
րունակէր
բանտռւած
մնալ իր լռութեան
մէք , ել
ամէն բան ենթագբե
լ
կուտար թէ կր բաւականա -
նար
մ
իա յն տեսնե լռվկիկե
բռնի
լռ
ւսանկա
րնե ր ր ։Կր
տան քուէ" ր արդեօք
միչտ իր կասկածներով
: Անգ–
լի՛ո յ կողմ է վա
րձո ւած ղործակա՛^
լ
մ ր կր նկատէր
միչտ
կիկերոնբ :
Գերմանիա
չկրցաւ վճռական
քայլր
առնե
լ ո ւ
Որոչում
մր տալ, իր ձեռքԼւն մէք ունենալով
Հան -
գերձ
առաւելութիւններ
, ղոր Կիկերոնի
փաստա
թուղթերր
կր Հայթայթէի՛ն
իրեն։
Թուրքիոյ
մէք
կային
նոյնիսկ
գերմանացի
զինուո րա կաննե
ր ,
ո -
րոնք տեղեակ
էին «Կիկերոնի
Հարցին»
զ ո յ ո լ -
թեան։
Լաւագոյն էբ չմտածել
բնաւ թէ
քանիներ
կբ բամնէ
ին մեր գաղտնիքր։
Այսօր իսկ
գմուար
կ՝րմբռնեմ
, թէ ինչպէ
ս անգլիական
տեղեկատու
գիւանր
լուր
չունեցաւ
կիկերոնի
խնգրէն,
մինչեւ
այն օրր, ուր Հասաւ
Գոանելին
, ոբ
քաբաոլղարու–
հ/ս
եղաւ
յեաայ
I
րած
արդիւնքով,
որունւ Համար
շւ
, պա
րւ
էր–
Յաքոզութիւնն
էր ^ որայս յեզաշրքումր
յա -
ռաք բերած
է ր : Յաճախ
, երբ մ իասին
կ՝րլլա յինք
գ իչերր
, կր պատմ
էր
ինծի իր ծրագիրներր
, որոնց
՛ւ՛էք մեծ ՛լեր կր խաղար
տուն մբ, ռր իրենր
պիտի
բլլար : Երբ կր խօսէր
իր
ապագային
մասԼւն
,
կեանք մր, ուր այլեւս
ծառայ
պիտի
չըլլար, ԿԼ՛–
կերոն կր նմ անէ ր
մ անռլկի
մ ր , որ կբ տեսնէ թէ
1լ իրականանա
յ պարի1լներռլ
պատմ ութիւն
մ ր \
Նո յնիսկ
վլիլիսոփա
յօրէն
1լ լձւգունէր թէ Գե րմ ա -
նիո
յ ղինո ւո րական
կացութիւնր
կր ծանրանա յ :
իսկապէս
, ամէն բան խորՀած
եմ ,
րսաւ
ան
ինծի օր մր երբ խօսեցայ
Լւրեն այդ
մասին,
խորՀած
եմ թէ ինչ պիտի
րնեմ
Գերմանիոյ
պար–
տութեան
պարագա
յին :
իր արտաքին
երեւոյթն ալ փսխուած էբ՛ Լա–
լ ագռ
յն տեսակէ
անգլԼւական
կերպասով
Հագուստ
մբ Հագած էր այմմ : Յայտնի էրթէ լաւ
գերձակի
մբ
ձեռքէն
ելած էր ։Ունէր
նաեւ սոլգնոց
կօչիկներ
Հաստ
ձղախէմէ
ներբաններով։
Բայց երբ օր մր
տեսա
լ թէ ոսկի տպարան
քան - մամացոյց
մր կար
թեւին
, գԼւտել տուի
իրեն թէ որքան
վտանգաւոր
էր "՛յգ կենցաղր :
Ջէ՛ք վախնար սրձեբ նոբ գֆալմներ^ ասէ–
րօրինակ
թուին
ձեր դեսպանին
, ո րովՀետեւ
որոչ
կ՚երեւի թէ մեծ գումարներ
վճարած էք այդ բո–
լորԼւն, իսկ եթէ սլատաՀԼւ որ ճշդել
ուգեն թէ ուր
կէ կբ գտնէք այդ գրամր– • • Խելացի
գործ
մր չէ
ձեր տեսած
բ ելնոյնիսկ
իսիստ վտանգաւոր
է :
կիկերոն
նայեցաւ
ինծի
վարանումով։
Ակըն–
յայտնի էբ որ ազդած
է Լ՛ն խօսքերս
իր վրայ,
Հա
նեց
նոր մամացոյցբ
եւԼսնգրեց որ ատեն մբ պա–
Հեմ
գայն,
մԼւնչեւ ոբ կարենայ
իսթանպուլ
երթալ
պ. դնել ։
Ուրիչ
բան մրն ալ գրաւեց
ուչագրութիւնս
:
Այմմ
՛ք Լ՛ չա
մ աքուր ուխնամ ուած
է ին իր
ձեռքե–
րր : ԱնՀետացած
էր իբ քղագրգռութիւնբ
: Ալ չէր
նայեր վարագո
յրներուն
ետին,
ոչ ալ կր բանար
ղ ռներբ
, վ ստաՀ
բԼԼալու
Համ ար թէ մ արդ
չկար
ետեւր։
ինքնավստաՀ
եւ նոյն իսկ անփոյթ դար -
ձած
էր, եւ այս պարաղան կր մտաՀռգէր
զիս :
Անգամ
մբ միայն վերստացաւ
իր նախկին
վի–
ճակր : Մեր
կ Լւ կեր ոնր
, որա
յնքան
ինքնավստաՀ
էր
, վերածուեցալ
յանկարծ
խուրձ
մր
^էգերոլ
:
Եղկելի
երեւոյթ
մր կբ պարղէր : Գէմքր
թուղթի
պէս ճերմակ
էր ; կ՝արտայայտէր
վախ ել յուսա
—
Հատութիւն
, նաեւ
անձկութիւն
մ ր , ոբ ալ ո չինչ
ունէ ր
մ արգկա
յին :
ԱնգնաՀատելի
արմէքով
փաստաթուղթեր
,
նո յնքան
զգա յադունց
դէպքեր
, կրնամ
րսե լ թէ
ամէն
Լ՚նչ զոլգրնթաց
էր
1943/՛
այդ
Գեկտեմբեր
ամ սուան
մէք։
^կիկերոն
ձեռնարկ»ր
իր
ամէնէն
եղերական
չրքանր ապրեցաւ
այն ատեն
եւ իր ոգ–
բերղական
վախճանն իսկ չունեցաւ ատկէ
աւելի
մեծ
ումգնաւթիւն
:
Fonds A.R.A.M
