ՕՐՈՒԱՆ
ՇԱՐԺՈՒՄՒՆ
ՀԵՏ
ՓԱՐԻԶԱՀԱՏ
ԹԱՏՐՈՆ
^ՆԴԿԱՍՏՍւն ԵՐեՍ ԵԻ ԱՅՍՕՐ
ԱՆԿԱԽ, ԲԱՅՑ ԳԱՐՁԵԱԼ
ԹՇՈՒԱՌ
(ի . ե ւ վ ե րջիւ մաս)
ՀՆգկասէոա՚նի
աչեաական
գէմքերը
մեծ՝
յոյսեր
սւուԼւն
ժողովուրդին
, պսւրղելով
փառաւոր
ասլա–
դայ
մր, շնորՀիւ
անկախութեան
: Այդ մեձ ոգե -
ւորոլթեան
մէք, անոնք մամանակ
չունեցան
մաա–
հ-ելու. րնկերա
յին րա րեկա րգութեան
կաղմ ակեր–
պութեան եւ կրթական
աչիատանքներու
անՀրա–
մ-եչառլթեան
մասԼւն։
Զկրցան
վերք աալ անղրա -
գիտութեան
եւ սովին
ու մռղովոլրգին
վստա -
Հութ Լււնն ու ոդեւռրռլթիւնր
աստիճանարար
նուաղեցան
ԵԼ
այսօր
մողովռւրդր
դմղոՀ է իր
վարի^ե–
րէն
որ չյարգեցին
իրենց
խոսաումներր,
վ՚"րիչ -
ներ՝ որոնք դեռ երէկ
սլա յքարեցան
իրենց անկա
խութեան
Համար:
Ջմոռնանք
սակայն որ Հնգկաստան
Հաղիւ ե–
րեք տարուան
անկաԼսռւթիւն
մր ունի ; Եւ արդի
կա ռա վա
ր ո ւթ ի ւն ր
մառանդեց
երկիր
մր
,
որուն
տնտեսութիւն
ր քայքա
յռւաձ՜ էր եւ րնկերային կա
ցո ւթ Լււնր վատթար :
Ամրողք
երեք տարի ան դերրնական
ճիգ գո րծ \
գրաւ •
աեղւսւորեց
մ ի լփոնաւո
ր գաղթականներ
; |
Փաքիստանի դէմԼւր սլա յքարր
ել ՛Բա շմ իրի
կռիւր\^
կլանեցին
իր ւղիւտճէին
կէսր : Ու տակաւին
սնունւ–^
գի
Լոնդի րր եւ ռւրԼւշ
Հ ոգեր :
Եւ սակայն
կարմիր
Հոսանքր
ՀետգՀետէ
կր
մօտենա
յ Հնգկաստանի
սաՀմաններուն
• • •
ԱնգլԼւական
տիրա
սլե տութեան
մամ անակ ,
ՀնգԼւկներու
Հետ կա
յԼւն եւ Ւսլամներ
, որոնք
եւս
շարունակական
խ լրա ումնե
րո վ ե լ մողովր
գական
ցո յցերով
անկա Լաւ ւթ ե ան կր ձգտէ ին : Ւր^՚նց վ"՛՜
րիչն էր ՄուՀամմէտ
^իննաՀ
, իսլամ
փաստաբան
մր,
Պոմպէյի
մէք։
Աո լեռանգ, յստակատես
, բայց
մ անաւանդ
անկա չառ
V
ՇնորՀիւ ա յս
մ արդուն
յամ առ
ճիգերուն եւ
երկրին
մէք իւր վայելած
մոգովրգակաֆութե
ան ,
Անղլիացիներր
ստիպուեցան՝
1940/5՛
Հնգկասաա–
նէն վերջապէս
մեկնումին
իբրեւ
պայման
, րն -
դունԼւլ
իսլամ ական անկախ
պետութեան
մր ստեգ–
•ծումբ։
Ամբողքական
Հնդկասաանի
Հիւսիս
արեւ—
մ աեան եւ ՀԼււսԼւս արեւելեան
մ ասերր
(Պենկալի
կէսր՝
արեւելեան
կողմ էն՛)
բամնուեցան
ել կաղ–
մուեւլաւ
արգի ՓաքԼ։ստանր%
Գէպքմբ
որ Լւրենց,
իս լամԿւե բուն
իսկ
յա յտարարոլթեան
Համ աձա
յն
« ան Լւր ագո րծե լԼւ երագ մրն էբ՜»
1
Ու
՚" յս
յս՚մ առ ու Հա յրենամ ո լ
մ տրգր
ճին–
նաՀ,
1947/5՛
կր բաղմէր
Բարաչիի
ամէնէն րն
գարձակ
պալատներէն
մէկուն
մէք,
իբրեւ
կա -
ռավարոլթեան
պետր :
ՓաքԼտստան տակաւԼւն
դրեթէ
անծանօթ
երկիր
մչ^ւ է ։ Աակայն
ունի
75
՚^1՚լԼ՚"^է
պատկառելի
Համրանք
մր։ Բաղմ ամ ա րդոլթեան
տեսակէտով
աչխարՀի
Հինգերորդ
սլետութիւնն
է եւ իսլամ
եր–
կԼ՚րներուն
ամենամեծր։
Թէեւ
ճարտարարուեսար
կր պակսի
իրեն.
Հում նիւթերով
Հարուստ
եբկիբ–
ներէն
մէկն է ։
Տասներորդ
գարէն
սկսեալ
տեղի
ունեցած
են
իսլամ ական
ար չաւանքներ
Հնգկաստանի
վրայ :
Ասպատակներէն
մաս մր բնա քն քուած՝ մասմրն ալ
կլանուած ենՀնգկական
կա յսրութեան
կողմ է ,
բայց
Լւրենց ետեւր
թողած
են Լւս լամ ական
ընդար
ձակ
վկղղիներ»
, բաղկացած
Լւս լամ ացած
Հ՚՚ղիկ–՜
ներէ : Ներկայ
դա բուս
կիսուն
Հնգկական
թերա —
ԿՈՂ
ԻԻ՛՝՛ մէք
300
միլիոն
Հնդիկներուն
Հեա միասին
կ՚ապրէին
100
միլիոն
Ւսլամներ։
իրենց
միքեւ ե–
ղած տա ր ակա
րծո ւթի ւկնե րբ
ա րո ւե ստականօ
րէն
քաքա
լե
րՈ
ւեցան կարգ
մր
ի չխանութիւննե
բու
կողմէ,
ստեղծելով
լուբք
գմուա
րութիւննե
ր է Ե՛–
ճակատադրական՝
վայրկեանին
այս
տարակարծու–
թիւններն
ու ատե լութ իւնւբ ստացան
սուր
Հանգա
մանք , յանգելով
անկախութեան
:
Աակայն
Փաքիստանի
ստեղծումով
Հարցր
ամբոդքոլթեամբ
չէր լուծուեր։
ճիչգ է որ իր
բնակիչներուն
85
առ Հարիւրբ
իսլամներ
են , րայց
անգին կան տակաւին
35
մ իլիոն
իսլամներ
, ց
ըր
ուած
Հնգկական
Հանրապետութեան
սաՀմաննե -
բուն
մէք։
Անոնք չատ Հաւանաբար
պԼւտի չվւափա–
քէին Հաստատուիլ
իրենց նորաստեղծ
«մայր
Հայ–
րենիք»ին
մէք։
Տնտեսական
պա
յմ աններ
ր եւս անՀամ ապա -
տասխան
են : Փաքիստւսնն է որ կ՝արտագրէ աչ -
խտրՀիս
80
առ Հարիլրբ
Հնգկ. կանեվվւն
(յսէշ)
եւ մեծ քանակոլթեամբ
բամպակ։ Ան է
ղարձեալ
դլխաւոր
Հայթայթողր
կաշիի ել
ՀացաՀատԼւկնե–
բու,
ել այս վերքիններռվ
է որ կր սնանին
Հնգկա
կան
ան րապե տութեան
մ ո ղո վո ւբգնե
ր ր :
Միւս
կողմէ Հնգկական
կանեփի եւ բամպակի
գործարաններուն
մեծ մասբ եւ կարեւոր մաս մր
խագախորդարաննեբուն՝
կր գտնուին
Հնգկաստա
նի սաՀմ աններուն
մ էք
յ
Ատեղծռւած
է անբնական
վիճակ
մբ երկու
եր–
Կ խ Խ
ա ն ռ է Ա Լ ա տ ւ ա ի Ա
կ
Երկուչաբթի
գիչեր
իէնայի
թատրոնին
մէք Պ–
Գրէդ"Ր
ՎաՀան
նեբկայացուց
իր թատե
բախաղե–
րէն
«կինս
անՀաւատարիմ
է», մասնակցութեամ
բ
ֆրանսական
թատրոնի եւ չարմանկար
ի
լաւագոյն
ոե րասա ններէն Պ– Գրիդոր
Ասլանեանի
\^Օ^օճ%-
Աո) :
ԱրաՀր
լեցուն էբ, ինչ ռր Հաղոլադէպ
է թա
տերակտն
ներկա յացումնե
բու
Համ ար : Թէեւ
յան–
ցաւորր
մ Լւչտ ալ Հ ասա րա կո լ թ իւն ր չէ , վասն ղի
քԼ՚չ անգամ կր տեսնէ
Լսնամքով
պատրւսստռլած
ներկայացումներ
:
Յաճախ
դրած
ենք Պ •Գրիգոր
ՎաՀանի թա -
տերախաղե
բու
մ աս ին : Աւե լո րգ է կրկնե
լ թէ ան
դիտէ արՀե ստա
լորի
մ ր
նմ ան կառռւց անե
լ խադ
մանոր
տալով ղաւեչտական
Հանգամանք
մր եւ
պատրաստելով
յաքող
ճւտւՅԼՕ^Աշներ
:
Ա յս անգամ -
ուան իսաղբ կբ կայանայ
միայն
զս\
թ ա
զՍՕԼ՛ մր
վրա
յ , ել գմուա
ր է երեք արաբ , նո յն
ղ իւրու -
թեամ
բ եւ առանց
յողնեցնե
լու
պաՀ ել ա յ դ
ձեւբ :
Հետեւանքր
կ՛ րլ լա
յ ա յն ռր վերքին
երկու արար -
ներբ
միչտ
աւելի տկար կ՝ րլլան քան առաք ինր եւ
սէնկաբե
լի է առանց
ի։օ սակցութեան
երկաբաձրդ–
մ ան պաՀե
լ խագին
չաՀեկանոլթիլնր
:
Հերոս ր, Յարոլթիւնր,
ունի
կին մր,
Մելինէ
եւ
քոյրր
ՇՅէհտււՈՑ ;
Տունր կր յաճախէ
Տիգրան
անուն երիտասարդ
մբ որ
Շ
&էհշՈՈՇ/՛
սիբաՀարն է ,
բայց
թ իւր
իմ ացոլթեան
մր սլատճառով
խեղճ Յա
րու թԼււնր
Համողոլւսծ է թէ այգ երիտասարդբ
իբ
կնոք սիբաՀարն
է ։ Եւ խաղր,
երեք մամ, կր դառ
նա յ
մ իէս յն ա յգ
թիւրիմ
աց ութե ան չու րք :
Կբ խոստովանիմ
որ պիտի
չյողնէ
ինք
նո
յնիսկ
աւե
լռ րգ. երկարաբանու
թ Լււննե րէն , եթէ
անթերի
իոագարկու
թ Լււն
մ ր փրկէ ր խագին
Հ իւս ուած
քին
թեթեւ
թեր
իներր։
Գե րակատարոլթեան
մ ասին խօսե լու
Համ
ար
կբ ստ Լւպոլիմ
անմԼւ քապէս
դիտել տալ թէ
Տիկին
Գմբէթեան
( Մ ելինէ
) մէկ անգամ
էն եւ բո լոր տե
սարաններուն
մէք Հաստատեց թէ
գեբասանոլթիլ–
նր իր տսոլարէղր
չէ : իր դերն անգամ
չէր գԼւտեր :
Մ եծ պակաս
մ ր , նո լնԼւսկ ճարտար
գե բաստն
Լւ մ ր
Համ ար , որ մ ասամ բ
մ Լւա քն կրնա
լ փրկել
կացու -
թԼււնր եր արռւեստԼւ^ւ
վարմութեամբ
:
Եթէ
իր քռվ չունենար Պ՛ Գմբէթեանի
,
Տիկին
•Բարփանթիէի
(էքիղեան),
Գ.
վ^աՀանի ,
Օր •
Խտշեան
/ պէս գերասաննե
ր եւ թատե
բուխաղԼն
Հաճե լի ^\տ\օ^\Լ^ե ր ր , բո լո բով
ին պիտի
ձախողէ
ր
նե րկա յացում
ր։ Բտ րե րտ իւտա բւս ր կային
իրական
դերասաններ,
Պ– Արաաչէս
Գմ բէթեան, որ տէրն
է բեմին,
գերին եւ Հասարակութեան,
Պ– Գ. Վ^^
Հան
որուն
ամէնէն
յաքող
դերերէն
մէկն
էբ^թսվ^
մաս»բ , Տիկ • էքիղեան որ ճարտար
դերասանոլՀի
մրն է. Տիկին
Գ– Ազնաւոր՝
որմէ
աւելին կրԱ^^^
սէինք, Պ– Մսբրեան՝
քիչ մր տկար
Լան ա, գե^^
չէր դիտեր), Պ– Պչաիկեան,
միքակ,
բայց տանե
՛լի : իսկ Օր– Հ– Խաչեան
իբ փոքր
բամինովն
իսկ
միչտ
ռւչաղրաւ եւ Համակրելի
գեբասանռլՀին
է^
իրական
արժէքով :
Գժբախտաբար
վերքին
արարին
միայն
տե -
սանք
ՇօՇՕ
Խ1^Որ որիր մուտքով
իսկ կր յատկա–
նշէր դերասանր,
իր բովանդակ
իմաստով։ Ան բէմ
կ՝առաքանայ
բնական եւ վստաՀ։
ԳնաՀատած
ենք
արդէն
զինք անցեալ
տարի , Արռւթի
«Րճս\ւոշ»ին
մէ9 եւ վերքերս ալ
«Շօաբ16ճ6
(^Շ
ք*հւ161ՈՕՈ»^
մէք .
ԳնաՀատելի
է նաեւ անոր Համար որ, օտար բե^
մերոլ
ծառայելով
Հանդերձ, չէրմերմած
իր սխ.
րայօմար
մասնակցութիւնր
բերել
իր Հայ
րնկեր–
ներուն%
ԸնգՀանուր
առումով
յաքող
ներկայացում
մր,
որ
կրնայ
քանի մբ անգամ
սբաՀներ
լեցնել, եթէ
խաղր
վեբ՚սմչակուի
, որոչ կրճատումներ
կատա–
րելով եւ աւելի
ուչադրութեամբ
բաժնելով գե ™
^եբր։
ԱՐՓԻԿ
ՄԻԱԱԲԵԱՆ
ՆԻԻՐԸՆՊԷՐԿԻ
մաՀավճիռներուն
գէմ
գիրք
մր Հրատարակած
ըլլալով, Բչ– օրէն ի վեր կր
դ ատու ի ֆրանսացի
գրագէտ
մբ, Մոռիս
Պարտէչ;
Ամբաստանեալր
Հետեւեալ
խօսքերր
ըոալ իր
պաշտ պանո դա կան Լւն մէք
«Մ եղի սուտ
խօսե -
ցան Ֆրանսայի
անցուդարձի
մասին,
ինչո՛՛ւ
սոլա
խօսած
պիտի
չրլլան
Գերմանիոյ
մասԼւն : Ես չեմ
Համոզուած թէ ՏՏներր
Հրէչներ են» եւն. :
ԸՆԿԵՐԱՅԻՆ
ապաՀռվութեան
մատակարա -
րոլթիւնր
խստօրէն
քննադատուեցաւ
Հան րապե -
տոլ թեան
Լսո րՀուրդին
կողմ է , Լւ նե րկա
յութեան
ԱչԼսատանքի
նախարարին : ՚Բննիչ
յանձնախում
բին
տ ե դե կա
զի ր ր , որ կբ բաւլկանա
յ աւե
լի քան
200
էքերէ, չատ ծանր
զեղծումներ
եւ մսխումներ կր
մատնանչէ : Այս աոթիւ կբ յիչուի
Փարիզի վա -
բիժերէն
կ րեմ ալտի
անձնա
ս պանո ւթ ի ւն ր : Մ ան–
րամասնու
թիւններբ
յաքորգով :
ՓԵՏՐՈՒԱՐԻՆ
Փարիղի
մէք պիտի
գումաբ -
ուի
միքաղղային
մողով
մր, որ պիտի
քննէ
եւրո
պական բանակի
մր կազմութեան
խնգիրր։
Նախա–
ձեռնութիււնբ
կր պատկանի
ֆրանսական
կառա -
վարութեան
ել պիտի
ՀրալիրոլԼւն
Ատլանտեանի
գ աշինքին
ա ն գ ա մ ա կ ց ո գ
երկիրներր
ԿՐԻՓԻ Համաճտրակր կր տաոտ ծուի
նաեւ
Զուիցերիոյ
մ էք , ուր , Յունուարի–
երրորգ՛՜ չա՜բ -
թուն
221 1
դէպքեր պաաաՀած
են :՝•
կիրներուն
միքեւ։
Բնական
Հարստութեան
տեսա
կէտով
սերտօրէն ու Հարկադրաբար
մ ին կապ -
ուած է միւսին
։ Գոնէ
իրենց տնտեսական
յաբա
բե բութ իւննե ր ր բնականոն
րլյայԼւն ,
ԸնգՀակառա–
կբն, երկուքն ալ կ՝ատեն
իրար, կրօնական թէ Հռ–
գային
սլաաճաոնեբով
:
Հնզ իկ
Հայրենասէ
րներբ
բաց արձա կապէս գէմ
էին
երկրին
բամանմ
ան : Ծա
յր տուաւ
Հակիս
լա -
մ ական կատաղի
սլա յքար
մ րւ Ասոնք
ե րբեք ^ե–
րեց ին Լւրենց պետական
մ արգոց , մ ինչեւ
անզամ
կանտԼվւն , ոբ Հաւանած
էին այդ բամանմ
ան : Այգ
Հա յրենամ ռ լ Հնգի1լ^ւե րու
կաղմ ակերպռլթիւնն
է ր
ոբ սպաննեց
կանտԼւն :
ԳրացԼւ
իսլամներր՝
ՓաքԼւստանԼւ
մէք, կատ -
գեցան
Լւրենց Հանգէպ
ցոյց տրուած
այս անբար -
եացակամ
ւԼե բ ա բե ր ռ ւմ էն ու սլա յքարին Հետ մ էկ–
տեղ սկսաւ
քարգր։
Ապաննուեցան
միլիոնաւոր
մարգԼւկ ու մանուէլներՀ
իբրեւ
Հետեւանք
ծայր
տուաւ արտագաղթի
Հոսանքր
,
աւելի
քան տասր
մ իլիոն
փաիսան
սա րսափաՀ ար մէկ
սաՀմ
անէն
միւսր :
Հակառակ
այս բոլոբ
գմուաբութիւնւներռւնւ
ու Հակամ արտու
թ իւննե բուն , Փա քիստան ա չխա բ–
Հ ի ամենա Հարուստ
ե րկի
րնե
րէն
մ էկն է : Իր պէտ
քերր
դոՀացնելէն
գատ,
կրնայ առատօրէն
արտա
ծել
ցորեն, բամպակ,
կա շփ ել կանեփ։
Ունի եւ
տո լարի մեծ պաշար ;
Տենդագին
աշխատանք կր կատարեն
արդիա -
կան եւ ճարտա րարո
ւես տական
քաղաքի
մ ր
ւԼե րա
ծե լու
Համար
մ այրաքագաքր
Բարաշին։
Արտա–
սաՀմանեան
դրամատէր մեծ
րնկերոլթԼււննեբու
ներկա յացուց
իչ^ւեր կր վվստան ա յնտեզ , ստանձ -
^ւելու Համար
այսԼւնչ կամ ալնինչ
չինութիլնբ։
« Հնգկական
Մ Լ՛ութեան » երկրորգ
անգամն
էր Բաչմիրի
ՄաՀարաճան
, որ
սլարազաներոլ
ստիպման տակ եւ առանց
Հետեւե
լու Լւր մո -
գովուրղի
կամքին,
նախրնտրեց
ենթարկուիլ
Հնդ–
կաստանԼ՛ Հանրապետութեան
եւ միանալ
անոր :
Բայց
այս Հնգիկ
իշխանր
չէր
սիրուեր իբ
Հսլատակներուն
կռզմէ,
որոնք մեծ մասաԼ
մաՀ -
մետական
են : Եւ աչնան
գիչեր
մբ, այս
ՄաՀարա
ճան՝
Հարի
ԱԼւնկ , վյախաւ
Լւր պալատէն
ել ա -
պաստանեցաւ
այլուր։
Միասին տարաւ
48
ղին -
ոլորական
ին^աչաբժեբ
,
լեցուն
թանկարմէք
դորդերով
, դոՀարեգէններով
եւ ուրիչ
արմէքա -
լ ո ր
առարկաներով
: Բոլորն ալ գրաւած՝
պալատ–
ներէն
ու տաճարներէն
:
ի չխանին այսյանկարծական
փախոլստբ
Հե–
տելանքն էր մռղռվռլրդին
ցասումին : Անոնք
լ^գ–
վգելով
իր լւնթացքին գէմ , քալեցին
Բաչմիրի վբ^
րա
յ ։Նո
յն ատեն
Հնգկ • բանակն
ալ կր գրաւէր
երկ–
լ՛ին ուրիչ
մէկ մասր– կատագի
կռիւներ
մզուեցան
փաքիստանեան
ե լ
Հնգիկ
«եղբայր - թչ^ւամի »
բանակներուն
միքեւ։
Միաժամանակ
իւրաքան -
չիւրր
կը Գ**րացնէր
իր գրաւած
դիրքերր
: Շաա
ուչ,
1949^5՛
միայն
կարելի
եղաւ ղինադադար
մր
^լք՚քե լ , Համ աձա
յնե լով որ ի
լր
ա քան չի ւր
բանակ
տէրն
բլլայ
իր գրաւած
Հողերուն
%
Ւ ՛Լեր քո յ խնգիրր
յղուեցաւ
Մ իացեալ
Ազգե -
բուն , ռ րսլէսզի
մ իքամ տէ
Հ անր աքս
լէ կատ
արե
լու
Համար : Ցարդ չէ լուծուած
թնդԼւրր :
Երկու
կոզմ ե րն ալ ունին
իրենց
գանգատներն
ու բացատրութիւններբ
եւ իւրաքանչիւրբ
կր կար–
ծէ թէ ինք պիտի
չաՀի
Հանրաքոլ
էն։
Մինչ
անգին
աւելի քան չորս
միլիոն
խեղճ
գիւղացիներ
կը
սպասեն
անձկութեամ
բ :
Բաչմիրի
արժէքր
աւելի ռազմագիտական
է
քան տնտեսական
: Ունի Իտալիո
յ
տարածոլթիւնր
ռւ՜ չատ
գեզեցիկ
գիրք։
Առանց պատճառի չէ որ
զայն կր կոչեն « Ասիոյ
Զուիցե
ր իան» , իր սքան -
չելի գաչաանկարներով
, Հիմալայայի
ձիւնապատ
գաղաթներով
եւն– :
Ու նաեւ այս երկրի ճակատագրէն
կախուած
են
թերակղզիին
ինչպէս
նաեւ
ամբողք
Հարաւ -
արեւմտեան
Ասիոյ քաղաքական
ապագան :
Գլխաւորաբար
Բաչմիրի
խնդիրն էր պատ -
ճառր , որ Փաքիստանի
վարչապետ
Լիաքաթ Ալի
Խան՝ դառնացաւ
Անգլիոյ
բռնած
երկդիմի գիր -
քէն,
մերմեց
մասնակցիլ
վերքերս
Լոնտոնի մէք
գում
արՈլած
Հասարակապետութեան
խորՀրգա -
մողովին :
Ու պայքարր կր չարունակռւի
երկու
ժողո -
վոլրգնեբուն
միքեւ,
կլանելաԼ
իրենց
ելեւմուտ -
քին կարեւոր մէկ մասր։
Մինչ
իրենք
այնքան
պէաք
ունին խաղաղութեան
ե լ
աչիատանքի
, վե
րա չինե լու Համար
իրենց նորաստեղծ
Հայրենիք -
ներր :
Ա.
ՀԱԲԷԼԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
