քօոճշ 6ո 1923, «.Շ-Տ. 376.2Տ6
17 Օ
Օւք6օէ6ա– :
ՏՇ». 1^11ՏՏ41;ա^
–^Ճւյ1^112քա6տա^^
(13) ա է ւ օ ։
Վէցալքս. 1100 ֆր– , Տար– 2200 , ՜Արա ^1000 ֆ ր •
^ 6 1 . ^ յ 5 – 7 0 ^ ի ն 10 ֆր. €.է.թ. Րօոտ 1678-63
\^6ոձ
–6ճւ 27 ՃVI ս է
1951 Ուրբ աթ 27 ա ՝Ի1 ^ է ,
27րդ ՏԱՐԻ - 27
^ Ո 6 ^
«օ.6443–Նււր շրջան թի՛– 1854
4
էւմթագիր՝ ք;֊
ՄԻՕԱ՚ԲԵԱն
ՈԳԵԿՈ2ՈԻՄ
ԽԱ՛Բ
— Ստորհւ
Հ,.
Արսաքեանի |սօսքը՛ Հ ա ֊
յաջինջ Սարսափներու ա արե դ արձին աււթիւ որ
տօնււնեցաւ Գշ - օ ր ։ Միւ ս ռ ւզե րձն ե րը ՝ վազուաճ
թի ւ ո վ —
Զեմ
գիէոեը
" ՚ ֊
Ր
Է Լ մողովուրղՆեր
ասչ
ունէ
4
մեր
էմսւսսւուն
մամիկներուն
սրտառուչ
աւան -
գռւթէւնր,
սչտղունց
մր խունկ
ծխել
4/՚Ր՚"4 ՜՝
մոլարին
, մեււելներու
Հոգռւն
, էրրեւ
խորՀրգա -
նչան
Հռւլեկան
Հ ագո րգակցո
ւթե
ան :
Այգ պարտականոլթէւնն
է որ կր կատարենք
մենք ալ, երկէւգածռւթեամր
ոգեկոչելով
տէէ^ ՜
տակր աւելէ քան մէկուկէս
մ է լէոն
գոՀերու :
Ջարւլուվ։չուր
ոսկորներ
որոնք ոչ գերեգման
ունե֊
ցան, ռչ յո ւգա րկաւո
ր % Ոչ սլատանք
, ոչ ալ ա -
գօթք : Կր կատարենք
ա յն գէտակցոլթեամ
ր թէ
մեր
Հոգէներր
սլիաի
սառէին
, եթէ կտրուէ
ր Հո ~
գեկան
կասլր երէկուան եւ այսօրուան
միքեւ ւ
Անոնք որ գացին ու չեկան,
միայն
Հայկական
Հայրենասիրութեան
գոՀեր
չէին,
այլեւ
ոդքակէզ
վէլանե ր ր լ^ւգՀ անուր քագաքա
կրթութեան
;
Դ՛արաւոր
մառանգութիւն
մ՛րն էրոր փլաւ մեր
գիւղերուն եւքա ղա քնե
ր ո ւն Հետ
Հ
Աւ աւելի քան
յիսուն
տարոււսն
կենգանի
սերունգ
մ ր ստեղծա -
գործ : Տքնաքան
աչխատանք եւ արգար վաստակ
։
Հագար
ու Հաղարներ
էին անռնք
, իբրեւ
միտք
եւ արուեստ
։ Ոբրեւ
անփռխարինելփ
արմէքներ
աղգային եւ միքաղղային
մչակոյթի
ւ
Մ ինչեւ
այսօր
ալ , գուք
սլիտի չկրնաք ար -
տաոանել
անոնց
անուններր
առանց
գողի եւ ար —
ցունքէ
,
Ակնունի
, քցամակ,
^ օ Հ ր ճ ս ս ^ ,
Վարգ -
գէս,
Վռամեան
, Հրաչ,
ՇաՀրիկեան
, Զարգար -
եան , Ա արգիս
Բարսեղեան
, Ոչէսան
, Ա իամանթօ
,
Վարոլմ
ան , Ա ելակ , Տաղաւարեան
, Համբ
՚ Պ*>
յա–
ճեան
, Տ իրան ՝Ոէ թ, կեան , *իարմ էն , Բարսեղ
ՇաՀ–
սլաղ , ,Ա . Ա ինասեան
, Գե ղամ
Բարսեղեան
,
Հ ՚
Համ րարձո
ւմե ան , թլկատինցի
, Արո լիսան , Վա -
Հագն
Տաթեւեան
, գ՛ալֆայեան
եղբայրներ, Ա%՚
Տարոլթիւնեան
, Ա ՚ կիւրճեան
, Զէօկիւրեան
. . .՝
էյերեցէք՝ որ սլա տաՀ արար կր յիչեմ ;
Հաղար ու Հաղարներ
էին անոնք,
իբրեւ
Հո
գեւոր
առաքնոբգներ
,
եսլիսկռսլոս
, վարգա -
սլետ, աբեղայ : Ա ինչեւ
գիւղի
տէրտէրն
ու մամ -
կոչր : Առանց
գաւանանքի
խտրութեան
:
Հարիւբ
Հաղարներ
էին անռնք
, աչխատաւոր ,
գիւղացի
, մչակ—րանուոր
, արՀեստալոր
կամ ա–
ռեւտ րա կան
X
Աաքին Հետ րազուկր։
Գլխուն
Հետ՝
կողերն
ու թեւեբր :
Ալ գ ե ռ անՀամ աբ ղանգոլածր
մա յրերու եւ
քոյրերու,
որոնք
աւաղներն ուքարերր կր ճան -
կռտէին,
գոնէ մէկ ճրագ փրկելու
Համար
տունէն
,
մ ինչ
թչնամ
ին գիւտ
յին
քրքիքներ
կ՚արձակէր
Հ
չաչեցնելով
խաբաղանր ;
Ալ մանուկներ,
մանուկնե՜ր
։ Ու
ծերռւնիներ՝
թափառական
լեռ ու ձոր , ցիրուցան՝
արեան ճա
պաղի քնե բու
մ էք , անապատի
Հրակէզ
ալաւներռւն
վլւայ :
... Այս Հանգիսաւոբ
պաՀուն
, ի՞նչ
կ՝ րսեն
մեռելներր
մեզի,
կայծեր
արձակելով
իրենց փո
սացած
աչքերէն • ^
Գո՚֊Ք որ "զք մնացիք
անասելի
ԱրՀալիր -
քէն,
կրակէն
ու սսլանգէն
, ղնգակէն
ել
եաթաղա–
ն^յ#.
վիՀերէն
գետերէն կամ
կաիսաղաններէն ,
արգէն
սկսեր էք գատել
մեղ։ կր յաւակնիք
րԱալ
աւելի
արթուև
եւ ի րատես : Աւելփ քաք ել խե լացի :
Ուրեմն
բան մր արմած է մեբ արիւնր,
Ղ՛՛Ր
մենք անխնայ
րնծայեցինք
լաւագոյն
օրերու
երա–
ղով։ ԱՀա մանրանկար
Հայրենիք
մր իբրեւ
կորիզ։
Ունի՞ք
գուք ալ նոյն
ողին։
՛Նոյնքան
վճռա -
կանութիւն
եւ նուիրում
, լրացնելու
Համաբ
այն
ինչ որ քախքաիսուեցաւ
մեբ քաբգռւփչոլր
եւ ցի
րուցան
ռսկոբներուն
վրայ :
Ա եռե լներր կբ տ բան
քան
ողբաձա
յն .
Աենք մեր ատե լութ իււննե րր մոռցանք ան -
ճիտումի
ճամբուն
վքտյ : թշնամին
ինք
միացոլց
մեղ,
եբր կր լակէբ
՛քեր արիւնր
չարախինգ ամ-
բաբտաւանութեամբ
: Առանց սեռի, տարիքի
, գա–
ւանանքի
, գասակարգի
կամ տսպարէգի
իստրու -
թեան–
Մեր մէք ամէնէն
Համբակն ալ գիտէր թէ
ինչո՛ւ կր մեռնի %
Ո՛՛ւր է ^եբՀանգանակր
, եբր մեր ոսկռբնե -
բուն
ճարճատումն
անգամ
քուբի
ձայն
կուգայ
ձեզի :
Ալ Հազար ու Հազար
խոնարՀներ եէ որ կ՝ա–
ղւսղակեն •
Իճչպհս
կ(յ րացատ^ե&
Ապ^ի^
Եէեւա&ի Վեք
Աոլրիլ
24ին ռատիօ - Արելանբ
Հ
Ափիւռքի
Հա -
յա թեան
Համար»
բամնին
մէք առանձին
գէութ
էք
յատկացուցած
1915/
Ապրիլեան
Աղեռնին : Հա -
զո րղում ր տեւեց
աւելի , քան կէս մամ :
հ/օսնակբ
ա յս առթիւ
բսաւ
, մ օտաւո րապէս •
« 36
տարիներ առաք, Անղլեւամերի^սցի
-
ներէփ Հաւանռւթեամբ
եւ Գե րմ անաց ինե բ ի մաս -
նակցա թեամ
բ , թուրք
կառավաբութիւնբ
սկսեց
^.այերին
կոտորել։
կոտորեցին ոչ միայն
այրե -
րին,
այլեւ
մանուկնե
րին,
կանանց եւ ծե րերին է
Հւպատակն էրրն^քինք
անել Հայ մողովրղին
։
«Թիւրք
կառավարութիւնր
իր առաքին
Հար -
ուածր
ուղղեց
Հայ մտքի եւ մչակոյթի
րնտրա -
նուն : ք՛ րաղո րծե լով նախապէս
մ շաէլէ,ւ^ւծ
իր ոճ
բա յին ծրագիրր
, առաքին
օրն իսկ բանտարկեց եւ
կառա
փն արան
քչեց
Հայ երամչտռւթեան
Հանճար
կոմ իտասին
, աբեւմ տաՀայ
չնռրՀալի
նովելիսա
Գր • ԶոՀրապին
, Արոլխանին
, Ա՛ուրէն
Զարգար -
եանին եւ ուրիչներին։
Աքսորի ճանապարՀին,
ի
չարս
Հազարաւոր
մալրերի
ել մանոլկնեբի
, բաբ—
բա րո ս ա րա ր յօչոտռ ւեցան
բանա ստե գծ
Գանիէլ
՝Լարուման
, քիուրէն Աեւակ , Արտ
•Տարռւթիւնեան
եւ ոլբի^եր
» :
Յետոյ
խօսնակն
բսաւ թէ՝ խորՀիլ
Լենինի
եւ
Ա թալինի
վւ րկո
լեց
ան
Հայկ
. մ չակո
յ թ ր եւՀայ
մոգով
ուբզ ր : կաբղացին՝
Գր • ԶոՀրապի
գո րծե -
բէն Հատուած
մր եւ արտասանեցին՝
Գ՛ Վարու
—
մանէն
(Մայիս
մէկ), Ա իամ անթո
յէն ,Ռ Մ եւա
կէն
ել Արտ՛
Տարոլթիւնեանէն
Հ
Ամէնէն
՚իեբք՝ Հա -
ղռր զեցին
Հ ամ երգ
մ ր
կոմ իտասի
ստեղծազ
ործու–
թիւններէն՝
«Գարուն ա» , «Հով
աբէք»
,
«կանչէ
կռունկ»
, վերքին
երկուքր՝
Արւք ՚
ՇաՀմուրատեա—
նի , իսկ «Արկինքն
ամպել ա»ն կոմիտաս
քառեա
կին կատարումռվ
:
Գ • Ծիծեո.նակ
Մ՛ ՆԱՀԱՆԿՆԵՐՈՒ
արտաքին
նախարարր,Պ՛
էչիոբն
յա յտարարեց թէ չէին
կբնաբ
անցագիր
տալ Ա ոռիս
Շրվալիէի
, որովՀետեւ
Հռչակալռր
երղիչր ստորագրած
է Ա թոքՀ
ո լմ ի
խաղաղութեան
կոչր
, երղած
ի Հաչիւ
կազմ ակե րպո ւթեան
մր որ
իր Հասո յթներբ
յանձնած է
Համայնավարներուն
եւ
մ ասնակցած է բոլչեւիկեան
ցռ յցե բու : «Ա ոռիս
^Ը.՚1՚"Լ1՚Է
հ՝11."է ^է էհ հր՛՛"՛՛Ր ԼՔ^Լ էր Համայնա - ^
վար
բարեկամներր
առանց
գան ակի
Հ ա րուած
մր |
ստանալու
կռնակէն»
%
|
ՄԱՐԳԿԱՅԻՆ
ԻՐԱԻՈԻՆ-ՐՆԵՐՈԻ
յանձնախռլյ–\^
բին նախաղաՀր,
Տոքթ՛
Մալէք
ԼԼէբանան) , գէ՜– \
տել տոլ աւ թէ արղ աբ չէ մ էա
յն էրալազկ
աներուն
վե րապաՀ ել ա յգ է րաւո ւնքնե բուն
պա չտպանու
-.
թիւնր : «Բանաստեղծնե
րր
,
փ է լէսռփանե
ր ր եւ.
աստուածաբաններն
աէ կրնան
նոյնքան
աղգու գեր
կ տ տ ա ր ե լ » :
ԳԱՀԼԻՃԸ
առքէ
ղիչեր
ուչ ատեն
չաՀեցաւ
վստաՀութեան
չորս
քուէներր,
բայց
կացութԼււնր
պարղ չէ տակաւին
: Աղ՛է ՚ մողովր
երէկ
սկսաւ
լ^տրական
օրէնքին
ե րկրո բգ
լ^թե
րցում
բ , վեբք -
նասլէս
քուէարկելու
Համար
զայն :
Աենք չտեսանք
Աւրոպան ել
մնացե՚սլր :
Գուք
, աՀա տարիներէ
Լ, վեր փռուած
լուսացլ^ -
ցոլղ ափերու
՚Լրայ
, ազատ եւ անվտանգ
, Լ՛ն չո՞վ
կ՚ապացուցանէք
ձե ր գե րաղանցո
ւթէւնր
, է
խնգիր
այն
երկունքին որ լճացաւ
մեր արեան
ճապաղիք–
ներուն
մէք :
• • • Ֆրանց
Վէբֆէլ
, «Մուսա
Լերան քառա -
սուն
օրեր»ոլ
Հեղինակր
, գիտել
կուտար
րանա -
իսօսո ւթեան
մբ առթիւ
•
Հա
յ րյլալր
անկարե -
լութ
իւն
մ րն է :
1915/
Աարսափներր
անգամ
մր եւս Հաստա -
տեցին թէ՝ Հ՚"յ րլլալ կր նչանակէ
ան կա ր ե լին
կարե լի ղարձնել
: կր նչանա կէ ա ս՛ղարէ
ղ
կարգալ
գարերուն եւ աչխարՀի
բոլոբ
գելերուն : Կր նչա
նակէ ծաղիկներ
ցանել ոչ մ Լւա յն սեփական
մողո–
վուրղին եւ Հայրենիքին
մէք,
այլեւ
աչխարՀի
րոլոր
ճամբանե
բուն
վրա
յ ։
Այգպէ՛՛ս էր որ, մինչ չանսատակ
թալէաթր
կ երաղէր
րոչաներ
գարձնել
մեղ մինչել
յԼւսուն
տարի,
իր աչքերով
տեսաւ
Հայկական
բոյնի
մբ
ստեղծում
ր սաՀմանին
վբայ :
ԵԼ պիտի
տեսնեն , պիտի
տեսնենք
աւելիւն
,
քանի կբ մնանք Հաւատաբէմ
1915/
9
՝եռե^ցէն
:
Համաձայն
Բորէայէ
ռաղմաճակատի
վերքին
տեղեկութեանց
, կարմիրներու
յա րձակո
ղա կ
՛ոն
ին
ծ՚սնրոլթիլ^^^
արեւելեան
ճակատամասէն
փռ -
խագրոլած
է արեւմտեան
ճակատամասին
՚Լբայ։
Մինչ
չորս օրէ
ի
վեր կարմիրներր
կր
յարձակէին
կեգրոնական
ճակաաամասի
աք
թեւին
՚Լրայ
,
յանկարծ
Հանգիպած
են կատաղփ
գիմագբութեան
մր,
՝^բ
կեցոլցած է զի՛րենք
որոչ կէտի
մբ
վբայ :
Աս՚յր
՚Լրայ է որ սկսած
են ճնչել ձախ
թեւը։
Զօբ •
Րիճոլէյի
Համաձայն,
այս յաքողութիւնբ
ար–
ղիւնքն է գաչնակիցներռլ
բուռն
կրակին,
որու
չնորՀիւ
մէկր
միւսին
ետեւէն
ղսպուած
են
կար -
միրներու
մեծ
յարձակումներր։
Այմմ,
կարմիրներր
կր քանան
ճեղքել
իմ
մին
գետբ
ծայրագոյն
արեւմուտքէն։
Աթէ յաքողին ,
պիտի կրնան
մտնել
այն ճամբանեբուն
մէք,
որոնք
կր տանին
ղէպի
Աէռւլ,
40
քիլմ՛
Հեռոձ:
Այս
պարագային
պիտի իրականանայ
կեգր՛ ճակատա—
մասին
ւէրայ ԱԱկի
ումերուն
պաչարումր,
որ
ներ
կայիս անկարելի
ղարձած է ՝Բափեոնկի
ձախո -
ղանքով :
Գէպի
արեւելք
, կացութիւնր
աւելի
չփոթ է,
թէեւ
կր թուի թէ մեծ չարմում
մր չկայ
այս ճա—
կատամ ասին
վբայ։
կարմիրնեբռւ
օղանաւա
յին
ումերն ալ գեռ չեն
մասնակցիր
կռիւ՛է
երուն։
ՄԱԿի չրքանակներր
կ^րսեն թէ անխռւսավւելի
պի
տի *գառնայ Ա ան չոլբիս
յ
օգանաւային
խարիսիս–
նեբոլն
ռմբակոծումր,
եթէ երրեք
կարմէւրներր
օ—
գանաւա
յին
ղանզ ու ածտ
յէ՛ն
յարձակումներու
անցնին : Ուչաւլ բաւ է նաեւ
, ռբ կարմ
է՛
րնե բր , ղը–
րաՀապատ
ումեր ալ չեննետած
գե ռկռռւագա
չտ
ր ,
թէեւ
Հրասա
լլե բու եւ րեռնատտր
կառքե
բու
մ
եծ
Համախմ րումնե
ր
կատարած
են : Առ այմմ
Հրե -
տանքւն ել Հետեւակազօրքն
է որ կբ մասնակցի
այս
նոր
յա րձ ա կո ղ ա կան ին , ա յն ալ մարգկա
յ է՛ն
աՀ-
ռելի կորուստներու
գնուէ ,
«անձնասպանութեան
վաչեէերով»
;
X
Զօր՛
Վ՚ոն
ՖլԼ
՚թ
,
8/"ք
բանակին
Հբամա–՛՛
նատարր
,
էւր
ղօրամ ասեբուն
ո լ ղղ ած
յա յտարա –\
րութե՚սն
մբ մէք
կ
՝րսէ
«Զօր՛
Րիճոլէյ եւ ես՝
կատարեա
լ Հա։ ատք ունէ
՛նք
ւէե րքնական
յ՛՛՛գ
թա - ՚,
նակին
Հ ամ
ար
: կ երակէ։
է
։ր էւկուն
թ
շնամ
ին
ձեռ -
նարկեց սպասուած
յա րձակո ղական
ին
, ոբ Բորէա
յի
վայրագ
յա րձակմ
ան ե բրո
ր գ
չրքանին
սկղբնա–
լոբռլթիւնն
է : Հակառակորգր
, առանց
կարեւո -
րՕւթ
է
՛ւն տալու
էւր
կո բուս տնե բուն ,
մ աբղկւս
յին
լլան գո ւածնե
ր
կ
ր
նետէ ռաղմ ագաչտ
՚. Անգամ
մ
ր ն
ալ վերցուցիք
ձեոնոցր ելեռօբեայ
կռիւներուն
ւքէ9
ցո քց տուիք
ձեր
։լ երակչռո
լ
թ է՛ւն։ ր ։
Գուք
կր
ե։։^փք՝
կասեցնե
լու
Համ
սւ ր
ղէւնեալ
յարձա
կումբ
եւ ամուր
մնալու ոչ միայն
Բորէայէ։,
ալլել
ձեր
եբկիբներուն
մէք։ Ակած է պաՀր,
երբ աղատ աչ–
էւաբՀի
բոլոր
մարգէ
։կբ
սլէտք է
ամ
րաս^գեն
ի -
րենց
Հոգինեբբ
, գիմաղբաւելու
Համար
Համայ -
նավար
յարձակմ
ան գէմ յուսաՀատական
սլա
յքա–
քԼ»ւր1քթ»ւ շտրսւնակ ո ւ թ ի ւ ն ը կարդալ Դ> - )
•նԱԽԿԻՆ ՌԱԶՄԻԿ՚նԵՐՈԻ ԿՈՉՈԻՆՐԸ
Զո բեքչաբթի
տեղի
ունեցաւ
Նախկին
քիազ -
միկներու
Աիութեան
տարեկան
Հացկերո
յ թ ր ,
ՇշՐՇւՇ 1\1յ11էէ111Շ/
մէք, նախագաՀռւթեամբ
Պատե -
րազմ ի Զո Հ ե բ ո լ նաէսարար Պ • էիաքինո
յի ել մաէճ–
նակցոլթեամ՝
բ մօտ երկու
Հա բ իւր
սեղանակիցնե
րու
, Հայ եւ ֆրանսացի։
Ներկաներուն
մէք կր
նչմ արուէ
ին բաղմ աթիւ
րարձ րաս տիճան
սպաներ
եւ պա չտօնատա
րնե ր : ԼԱարսէյլէն
ալ յատկապէս
եկած էր Պ՛ Շարլ - Տիբան
թէքէեան,
իբբեւ
ներ
կայացուցիչր
Հայ Լեգէոնականներու)
:
Ո՛աղմ իկներու Ա իութեան
փո էս—նախագաՀ
Ա ,
Պ - Վարգանեան
ուլ2ունելով Պ • Ժաքինօն եւ զօր ՚
Մ "նքլէռր
, յա յտարարեց թէ Հա
յե րր
մ իչտ պատ–
բաստ
են ծառա
յե լու եղրա յրական
Ֆրանսա
յի ,
բա յց Հաստատապէս
կբ յուսան թէ էսա ղա ղո ւթ
իւ
նր պիտէ։
պաՀպանոլի
: Պ՛ Ժաքինօ պատմեց թէ
ուսանողութեան
չրքանին մօտ եղած է Հայոց եւ
ունէր
Հայ լձւկեր մր փ ի լիս ո փա
յո ւթե
ան
գասլծւ -
թացքին
մէք։
«Ուրախ
եմ՛ որ կբ գտնուիմ
ռազմիկ–
ներու մէք, այսինքն մեծ րնտանիքէ
մը մէք որ կր,
ծառայէ
բաբձր
էտէալփ
մ ր ։ Գուք այգ
էտէալին
ծառայեցիք
1914/5՛
եւ
1940/5՛,
տամանելի պայ -
մաններու
մէ9 : Ֆրանսացին երբյարձակման
են
թարկուի
, գիտէ
կռուիլ
: Մ ենք պիտի
պայքարինք
մեր խ աղաղ
զէնքերով
եւ ուրիչ
մ՛իքոցներով
պաՀ
պանելու
Համաբ
մեր անկախութիւնր
եւ աղատու
թիւնր » :
Փակման
առթիւ
երկու
խօսք րսելով, Պ՛ Վ՛
կաքաւեան
մաղթեց որմիչտ Հաստատուն
մնայ
ֆրանքեւՀա
յկական
ե զբա
յ բութ
իւն ր :
Կոչունքր
ունէր
նաեւ գեգաբուեստական
րա
մին : Աիիսզգային
եւ ազգային
եբգեբ
երգեցին
Օր– Ա իլզան
Շովէլ
(Օփերտյէն)
, Տիկէ՛ն
Զ • է լ ՚
մասեան եւ Օր՛ Ա– Առաքելեան
։
կ՝արմէ
շնոբՀաւռրել
Նախկին
Ռազմիկներու
Միութիւնր,
իր այս եբկրորգ
յաքող
ձեռնարկէն
առթէւ,
Fonds A.R.A.M
