ԱՐԵՒՄՈԻՏ-ԲԻ
ՃԱՄԲԱՆԵՐԸ
Մութ/լ աաավաձ^ մուկի պէա կԴյնար
Պերլինի
վրայ
։ Հերըն
Հանրակառքերր
կր փախչէին
լեղա–
սլաաառ,
շարգուփչոլր
Վիթնպէռկի
հրապարա
֊
կէն։
ՎերԱն
ճամբորգներր
կ՝ աճա
սլա րէ ին , իրենց
ղլոլխներոլն
ծակ մր անցնելու։
Ուչ էր։ Ուր են ,
–ւր
չեն , Անգլիացիները
Հիմա մէշաեգ
կ՚ելլեն :
Եւ անոնք
կուգային
ամէն
գիչեր։
իրենց
աունին
ոլէս։
թումբերով
կամ հաա հաա։
կր
գաոնային
բարձրէն,
քաղաքին
երկինքներուն
մ է շ ։
Աեբթ
ծուխ կբ թքնէին
կորսոլելոլ
համար, երբ Հրա -
նօթներ
փսխէին
իրենց գէմ : Յաճախ կր
Հոսէին
արծաթէ
գեաերոլ
նման,
լուսարձակներու
արե -
լին աակ։ Ու աՀա աեղի
մր վրայ կը բարկանա -
յին։ կր ղոռային։
Գիչեբր
կ՝ընէին
ցերեկ։ Կըթա
փէին կրակ ու բոց։ Ու Պեբլիւնի
երկինքներէն
կը
Հեռանային
:
Եւ անոր Համար,
մթնչաղխն,
ամէն
իրիկուն,
ամէն ոք, աակաւին
անոնք
չյա յտնո ւած ,
քանի
լուսարձակներ
արեւմուտքը
կը սլեղէին, կը մա -
նէր ծակ
մը, սսլասելով
որ փորձանքր
գայ եւ
փորձանքը
անցնի։ Մեծ քաղաքի
մէշ աւելի
գրմ–
ուար է աեղաշաբմբ
օտա
րնե
բու
Համաբ
,
որոնք
լեղու ու փողոց
չեն ղիտեր : Հսկայ
ամայութեան
մէշ , կիսով կիսակործան
, ուր գորշ
, գկր առնէտ–
ներ նետ կր խաղան
ամայի
մայթերուն
վբայ :
իր Հաղուստէն
յայանի էր օտար
ըլԼալր։
Այս
ինքն գրեթէ
հագուած
չէր։ Եւ գէմքէն։
Ու
կնոշ֊
մէն
, կուրծքր
փաթթած
երախա
յ մ՛ր : Այս
ինքն ոչ
Հագուստ
, ոչ ալ սլատչաճ տեսք
ունէին
Պերլի՛նի
Համ ար : Երիտասարգ
է բ : Ու անՀանգարտ
անձ -
կոլթիւնով
չուբշր կր նայէր, ու կնոշ ու երախա–
յին։ Ու ծակամուտ
Հերոս
ամբոխին
, կեցած
Հան
րակառքի
կայանր։
Յանկարծ
օգնութիւն
կանչե -
լու սլէս սլոռաց
բարձրէն •
Հալօ՜ : Ո՛՛ր թիւը կր աանի Փոցտամի
Հրա
պարակր :
Հթատ նեղուեցայ
ոբ չՀարցուց
ուղղակի
ինծի,
քանի որ աչքերս
վրան
էին որսի
շունի պէս ու կը,
ւ^նէի
զիրենք անգագար : Ու կր մտածէի
լձւակա–
նարար , գուցէ Հտյըլլան։ Ու կը գառնա
յի
իրենց
շուբշ,
ինչպէս
բարակր
նապաստակին
:
Աբգեօք
չՀասկցա՚՚լ
իմ ալ օտար
րլլալս որ Գերմ
աններուն
գիմեց։
Բայց ես ալ Հոն
կ՚երթամ
,
Փոցտամի
Հ բապարակը • Նաեւ
իմ ճամ բաս է ան : Ուստի կը
նետոլիմ
կառք
, իրենց Հետ : Կը տեղաւո րէ
կինը
կողքին ու կը չոյէ եբախային
գէխիկբ
՚–
ԱՀա
Հասանք։
Կը Հոսինք
գուբս։
Բոլոբր
Կ՝անՀետին
իբրեւ
ոգի։ կը մնանք
մէշետղը
ի–
րենք եւ ես։ կր Հետեւիմ
իրենց, քիէ մը
անգին
կեցած։
Կ՜՚երթան՝ կր քալեմ : Կր կենան՝ կը կա -
մացնամ : Յանկարծ
կր դառնայ ու չուբշր կր նա
յի–։ Շուարած
է ։ Մէկը կը փնտռէ։
Բայց
մարդ
չկայ
մէշտեղը։
Բացի
մէկէն։
Ուստի
ինձ
կ՚ուղղէ
ա յս անղամ
Հա րցում ր •
Հէռ,
ո*ւր է ԱնՀալթի
կայարանը
է
— Եկէք Հետս : Ես ալ Հոն
կ՚երթամ:
Ու դլուխները
թոռմած,
կր չաբմինք : Մեր
քովէն
կինր , սիրուն
, կէորիկ
, երախան
կուրծքին
:
Կ՛՚երթանք քով քովի։
Բայցմիտքս
, անՀանգարտ
,
ւ
^երթայ
աւելփ
Հեռուներր։
Արդէն
առաշին ակ -
նարկին այգ յիչեցի, երբ տեսայ
զիրենք։
Աա
պատկերին
նայեցէք։
ինչքան
նման է իմ
մանկու^՚
թեանս։
ԱՀա երիտասարգ
կին մը, երախայ
մը
սրտին։ Եւ անոր քովէն
մարդ
մը։
Անպայման
վ՚ախստական
են : Միայն թէ իմ
երախայութեանս
ւ1 արգ չկաբ
մ օրս քով : Հա յրս պանդուխտ
էր : Ու
թէեւ
օդանալ
չբլլաբ
այն ատեն, բայց կար
շաբգ։
Ու մայրս
, նորածինր առած,
ինկեր է անտտռնե -
լ՛ը։ Ջարդ է եզեր աքն ատեն
նորէն ու ինք վւախեր
է ։
ինչո՚^լ
աշխարՀ եմ եկեր,
քանի որ ամիս մր
վերշր
մ աՀուան
պիտի դատապարտուէ
ի : թէ որ
ղիտնայի,
թերեւս
որոշումս
փոխէի։
Ուստի
, յի—
չելով
այն Հեէւաւոր
մամանակները,
ուր
մայրս
մ ինակ , մ իս
մ ինակ , լեռներուն
վրայ
,
կ՝ ե բ թա
յ
կ՝իյնայ
Հաւնա
, ուր Բիւրտերը
երեսլաթս
կը
ղութւան , ու կուլայ
, կը Հարցնեմ
քովէս
ոնթւսցող
եզեդնաՀասակ
քաշ երիտասարդին
:
ի՚^նչ
ազզ էք զուք : =. Հայ :
Հաւատալս
չիգար : Ուստի կր կրկնեմ
՚
ի՛՛նչ
ըսիք \ Լ"՚ւ չՀասկցայ
:
փ
Հայ : Զէ՚՚ք
դիտեր
Հայր
ի՞նչ է :
ԱՀա
Հրամէ։
ՋկռաՀեցի՞ : Նորէն
Հայ։
Ուստի
այս
անգամ կր պատասխանեմ
Մեսրոպեան
տա —
ււերոդ •
Ես ալ Հայ եմ : Բայց
ո՛* ւրկէ ուր
այսպէս։
Մութ էր այլեւս ու չտեսայ իր գէմքին ար -
տտ
յա յտո ւթիւնր : Միայն
լսեցի
ձայն
մր,
քնքոյչ
ու կտկուղ,
կարծես
ներողութիւն
խնդրէրէ
— Ա խ^ հայերէն չեմ դիտեմ,
բ ա ժ ւ Ա լ ո ւ ս թ ա ,
զիտե՛^ս
բա ււոնսքի :
Փա ււՈՆսքի
ալ ես չե՚ք խօսիմ : Գոլն
գիտե՞ս
փա Փռա|1ցւււզք ի , փա կհՌւքա1ւսքի ,
կամ
փա չեսքի
ե լ կամ
փա տինսքի . .. :
— ֊ Մալօ՛ փա կեւււՐանււքի :
— Սկսէ
ուրեմն, թոգ լինի էդպէս եւ
մալօ ,
որ թարգւքանի
«քիչ
մր
զե րմ անե րէն» :
Մենք
Հիւսիսէն
կուգանք եւ կ՚երթանք Հա
րաւ եւ չենք գիտեր
ո՛՛՛ւբ ; Ես Մինսքի
<ձՊելոււու -
սիա՝/> թերթին
խմ բադի
րն էի : Գերմաններուն
օ -
րով
՝• Անչուչտ
տեղեակ
ես :
Բանէ
լուր
չունիմ : Մ իա
յն կ՛՝ են թաղրեմ :
Ուբե՚քն
ճիշդ ու ճիշգ ենթագրածիգ
պէս ՚
կարմիրներր
նորէն առաշ գալ սկսան , եւ
մենք,
սկսանք
երթալ ետ։ Մէկր առաշ,
միւսր ետ։ Ար
դէն ա յգ չէ՞ կեանքր : Մ էկր Հետեւանք
մ իւս
ին
է
Մէկր պաաճառ , մ իւսր արդիւնք : Ետ
մ ինչեււ
Պերլին : ինչպէս
կ՛՛րսեն՝
կծիկը
դնել :
ԱյԳ՚ղէ"
ուրեմն :
Այո
, այգպէս
յ
իսկ
Հիմա
ի՛՛նչ
շուրի
վրայ
ես։
՜—
՚ " յ ժ ՛ – " աստոլածներբ
դիտեն
յ
Շա -
րունակ
ռուսական
եկեղեց
ի
1լ՝ե րթամ
,
սենեակ
ճարելու : Բա
յց կեց իր , ծանօթացնեմ
: կինս , Նա–
թաչան
, ՈւքբանոլՀի
• Իսկ այնպզտիկ
գայլը որ
մ տ յր բ կր ծծէ , տզաս է , Ասատուբ
, Ասատուբ
. » •
Վերշի՛ն
բառերր
արտասանեց
ա յնքան
դորո -
վով, ու նայեցաւ
ինծի, կարծէք
գովեստի
սպա -
սէր ա յ դ արարչական
բացառիկ
Հ բ աչքին
Համ աբ
։^
Բ՛սյց
կնիկ էր , իսօսք չուղեր : Ու եթէ օտար
Հարս պիտի
բերենք
, աաանկ
Ր1լայ որ արմէ : Ու
քալեցինք
շարունակ,
մինչել
Հասանք
կայարան
:
Մինչ այդ, մութր
մակբղուեցաւ
սատանայի
մա -
ծունով ու թանձրացաւ. ,դարձաւ
սպառնական
: Եւ
անգլիական
օգանաւերր
երթալով
մօտեցան : Հոն
կր բնակէինք
երկուքս
ալ։
ՊՈՒՏ՝Մ
ՈԶ
Հ9ԳԱՏ
<ռ
Սո՞ւգը։
Տկտր եւ ընկճուածներու
կալուածն
է ։
կորովի
մարգերը,
կենսունակ
աղզեբր,
ողբոլ–
լացը
շնշած
են իրենց բառգիրքէն
%
Ադա՚^լ։
Տխբի՞լ։
Թող
ոլրիշներր
սդան ու ող
բան
:
Թող
ողբան
այն Հողերր որ ղրկուեցան
կեան
քէ եւ կենսունակ
մոդովոլբգէ
մը
է
Գլսւխը
թո՛ւ ծեծէ այն աղդը որ ամա
յացուց
եւ անապատի
վերածեց
ըեդաբձակ
եւ
րեզնաւոր
հողերը ;
Նախկին չէնղիւղեբու
եւ քաղաքներոլ
մէշ ,
ուր տակաւին
երէկ , կենսունակ
եւ չի՚նող
–ծաղ–
կող ազդ մը կ^արդասալորէր
, երդ ու ա շփւատանք
կր սփռէր
չուրշը,
այսօր
դայլերն
ու
վաբափւերը
քլ ոոնան : Ու իբրեւ
բնակիչ
որշացած են հոն • • •
Զարմ անալի : Ա արգիկ
յաճախ
,
Հակառակ
կողմ էն կը գիաեն
դէպքերը
5
Շէն, մչակոլած
պարտէզի
մը մէշ, տապար -
ուան
ծա"ռն է զմ բախտր թէ պարտիզպանը
, որ
ղրկուած է ծառին
>քեզութենէն
ու անոր կենսա -
աու
պտուղէն
• • • •
ինչո՞ւ
մենք պիտի
ոզբանք
, ինչո՛՛ւ
մենք պի՜
տի
սզանք ;
ՆաՀտաակնե՞ր
ունինք
բիւրաբիւր : Մեռել -
նե՞ր։
Ամէն
մէկր
իբրեւ տէգ՝
միսուած
են շարգա–
բաբի
կոգին :
Ջէ՞ք տեսներ
Հայր։
Ողշ է ան։ ԱշխարՀի
րոլոբ
Հրապարակներէն
ձայն կուտայ։
իր մշակոյթի
ար–
մատնե
րը սփռած է բոլոր
եբկիբնե
րուն
մէշ :
Կը տօնուի
Վարղանանցր
: կր
թարգմանուի
Նարեկացին
Հիասքանչ : կոմիտասր
չքեղ
բեմե -
բու
վյւայ բերած է Հայ մշակին
« Հ օ
յ
եղբ 2ա11»Հ»
ու
Հա յ աչխաաանքի
ու սիրո
յ երդերը
ւ
Եւ այս բոլոր
արմէքներր
օր մ՛ը դուրս վտա -
րեց
թուբքր։
Բուերն ու ագռաւները,
անծեղն ու
գայլր
բերաւ
փոխարինելու
զանոնք ...
« Ադատօ՜ն» : Որո՞ւն
Համաբ
յ
Հայը սուգ
չունի։ Ան շեշտակի կը նայի
րոլոր
վտանւլնեբուն
: կր դիմագրալէ
զանոնք : Ազեգն ու
տէգր
ուղղած
անոնց դէմ :
Ապրիլ
24
: Աթափոլմի
, ներումեղացումի
օր %
Հասլա
թշնամիի՛՛ն
Համաբ :
Տ է բ ողորմհա ՛ ...
կ. ՊԵՏՈՒՇ
— է
՚
ԳԻԺՐ
Բ՚"ՐԻ ՝•
Թ՚՚զ ատանկ
բԱայ։
Գուցէ եւ
ցտեսութիւն։
Ասատոլրն
ու Նաթաշան
կրկին տեսայ
, բայց
ղիեքր ոչ այլեւս : Գի չե ր բ , սենեակիս
կարմ
իր
թաւիշներր
սեւցան : Գիշեբբ,
լեղապատառ
ճիչ
Հակօդային
զէնքերու
, գիչերր
, անգլիական
յար
ձակում : Գիշեբբ՝
անքուն ; Անդլիաց
իք վեբր
, ի՛սկ
մենք վաբր,
ինչպէս
միչտ,
նաեւ այս անզամ : Գի–
չե ր ր տանշա/ի : Գիշերր
խոհեր : Գիշեբբ
ճամ բո բ–
գութիւն
կա
բմ ի ր մասլալէնի
վրայ
, բռնած Ասա -
՚ռուրի
թեւիկէն : Մ ինչեւ
Անատօլոլ
, մ ինչեւ
մեր
գեղր,
մինչել
Հաւնա : Գիչեբր
թափառում
բախտի
խորտ ու բորտ
քառուղիներէն
: Գիչեբը՝
երէկ :
^ՐէԿ/1՝ այսօր :
իսկ վա^ղը
է
Բայց
մի՞թէ գեռ վաղ ունին
անմիաբան
աղ -
գերը :
ԵԲՈՒԱՆԳ
«ՅԱՌԱՋԷԻ
ԹԵՐԹՕՆԸ
(41)
կ. ՊՈԼՍՈՑ ԴՐԱհՈհԱԸ
գ.
Յայտնի է որ Հունիաա
Յոյներուն
օգնելու
փորձ
մը կ՝րնէր եւ կր յուսար
Հունգարական
բա
նակին
յարձակման
մը
Հաւանականութեամբ
,
վախցնել Ա ուլթանը եւ այսպէսով
օգնել
նաեւ մեծ
՚Լէղիբ
հյա լի լ վւաշայի
, ի նպաստ
խաղաղութեան
ըլ՚ած
շանքե
րո ւն : Ամետէրէվոյի
այս գաչինքը
, ո–
րով
Աուլթանին
եւ Հունդարիոյ
միշեւ
երեք տար–
ձ
ուան
զինազադար
մր կր կնքուէր
, Աերպիոյ ծե -
րունի
իչխան
Հիորմ Պ րանքո վիչի
Հովանաւորոլ
-
թեան
նեբքեւ
կնքուած
էր, ի մեծ
կատադոլթիլն
Յոյներու։
Արղ, այս գաչինքը
կրնար
ստիպել
Ա ուլթանը որ պաշարումր վերցնէ : Հաւանական
է
Ո ր
յ՚ռրմ
Պրանքովիչ,
ղղշալով
իր ըրածին,
խոբ–
Հոլրղ
տուած
ԸԱա
յ Հունիատին
, այս անսովո
բ
դիմում
ը կատարելու
, որ սակայն
ոեւէ
օղուտ
^^^չունեցաւ։
Աուլթանր
Հունղարացի
պատդամա
-
^ա11էոբնեբուն
թոյլատրեց
միայն
այցելել Աէն
Իհօմէ–
^ Տ ՛ /
ղբան
դիմաց ր գտնուող
թրքական
մեծ ս արտ–
^^^ռ"3ր։
Յետոյ
պիտի տեսնենք թէ այս առիթով
ինչ
^^^հէրեթէ
գայթտկղական
դիրք
բռնեցին
սոյն պատ–
^^աք
֊ամաւո
րները
։ Գես պանո ւթիւնր
ուրիչ
արդիւնք
^^^Խունեցաւ
Ռմբակոծ
ու թենէն
Հազիւ
չարաթ մլ վերշ ,
ո րքան ալ անՀաւատա
լի թուի ա յս բանը , պա -
րիսպին
ամբողշ
երկա յնութեամ
բը
,
աւերները
ա յնպիս
ի՛ հ ամ ե՚ք ա տո ւթիւննե
ր առած
էին ոբ
Թուր
քե րը որո շեցին
առաշին
ընդՀանուբ
յարձակում
մր
փորձել։
Արտաքին
պատէն մաս մր ել
ներքին
պատէն ալ երկու աշտարակ
կործանած
ու փլած
էին
Լիկոսի
Հովտին
մէշ :
յ՛ան
իո ւս թ ին իան ի ափյափոյ
ամբարտակ
մը
բարձրացուցած
էր, պաշտպանելու
Համար
այս
խրամատր՝
ուր Հյարձակումր
ամ՛էնէն
աւելի
բուռն ու պարիսպին
Հասած
վնասր
անդարմանելի
էր^
՝• Փոսին
առշեւի
կողմի
առաշին պատր եւ ա–
սոբ
անմ իշապէս
ետեւր
գտն՚ււոդ
պատր
փլած ու
իրենց
բե կո րն ե ր
Ո
վ
մ ասամ բ լեցուցած
է ին խրա -
մ ատր : իր աՀագին
թնգանօ
թնե բ ո ւն տա րած
ա յս
աբաակարգ
ւաշո ղութ իւնր Ա ո ւլթ ան ին
ա
յնպէս
կա րծե
լ տուաւ թէ արդէն
կրնար
բռնի գբաւե
լ քա–
՚լաքր։
Հետեւարար
18
Ապրիէին
արեւմուտէն
եր -
կոլ մամ վերշ
Հ րամ ա յեց որ յարձակում
ր սկսին :
Պ՚ստմ ագիրնեբր
ղանազան
մ անբամ ասնու -
թիւննեբով
կր պաամ
են ա յս յարձակմ՛ ան դէւգքե -
ԲՐ : Ա յսպէս Ա լավօնական
(իամ
անակագրութիլնր
սա շաՀեկան
մ ան րա՛ք ասնո ւթիւնները
կուտա
յ .
« Կէսօրին
, կ*ըոէ , Թուրքերը
երկբորղ
անգամ
ԸԱալով
լարեց
ին թնգանօթր
, բա յց ճիուստ
ինիա
նի որ ինքն ալ թնգանօթր
պատրաստած
էր, Հար
ուած
մր արձակեց
թրքական
թնդանօթի՛ն
գէմ,
այնքան
ճչդոլթեամբ
, որ անոր վառօդի
սնտուկր
պայթեցաւ։
ՄէՀմէտ
«իլէրի^
պաագամր
արձա -
կեց,
ինչ որ կը նչանակէ
«յարձակեցէք»
։ Րովան–
դակ
բանուկը
կրկնեց այս գո չր եւ^ ծովէն ու ցա -
մաք^ն
նետոլեցտւ
առաշ֊։
Հա կա ռա
կ կո ւ^՛ էն ալ,
պաշարեալներր
ամէնքն ալ, առանց
բացառու -
թեան
վազեց
ին պա ր իսպին
վրտ
յ , քաղաքին
մ
էշ
միայն
պաարիարքր,
ա րքե պիս կո պո սնե ր ը եւ կգե–
բր
մնացին
, որոնք ծնբադիբ
կ^աղօթէին
եկեղեցի–
ներուն
մէշ :
կտ
յս ր ր առանց վա յրկեան
մ ր Հանգիստ առ -
նելու եւ Հեծկլտա
լով , ամբողշ
քաղաքր պտտե -
ցաւ
, պտղատե լով
բո լոր
Հ րամ անատա
րնե բուն ու
մողովուրգին
որ առևաբար
դիմ աղբեն եւ չթռւլ -
նան իրենց
եռանդին
ու յո յսե բուն
մ էշ : Մ իեւնո
յն
աաեն
Հրամայեց
զարնել
քաղաքին
բոլոր
զանգակ—
ներր :
Ե րկու
կողմն ալ մեռե
^երը
վար կր թափէ
ին
փունշերոլ
պէս եւ արիւնը գետի պէս կը հոսէր :
թուրքերուն
մեռե լնեբր
կամուրշի
ու
սանղոււլի
տեղ կր ծառայէին
իրենց » :
Կրիտո փուլոս ալ պատմ ելով
այս
առաշին
յարձակում
ր, զոբ ինք Ապրիլ
\9 ին կր գնէ, կ՝րսէ
թէ Ա ուլթանբ
օգուտ
քաղեց
մթո
ւթենէն եւ պա -
րիսպներէն
վեր մագլցելու
Համաբ
բաղմաթիլ
շո–
կատներ
ղբկեց
, որոնք
աղեդնաձիգներէ
,
զրտՀ
Հագած
ւքարգոցմէ
, նիզակներով
զինուած
դին–
ոլորներէ եւ բոլոր
իբ Հետեւակ
պաՀակազօրքէն
այսինքն
Ենիչէրիներէ
կբ բաղկանային
:
Բոլոր
ասոնք
ոլմզնօրէն
յարձակեցան
փոսին
՚Լրայ
1
որ այստեղ
փլած աշտարակներու
եւ պա -
րիսպի
կոյտերով
երկու
երրոբդ
մասով
լեցուն էբէ
Պաաերաղմ
իկներու ա յս ամ բոխը
սարսափելի
գո–
ռում
գո չում ով անցաւ
փոսէն ու յետին
կատտ՝ղու–
թեամբ
յարձակեցաւ
արտաքին
պատին
վրայ ,
ամէն ճիգ թափելովդ ոբ կամ վրայէն
անցնին կամ
փցքնեն
^ ս յ ն
Fonds A.R.A.M
