քօոճշ 6Ո 1925, 11.€.Տ. 376.286
1)ե–6€է6ա– :
ՏՇՏ. ^VI^ՏՏՃI^ե\ք^
,
17. 1Հս6 09ու6տտ6 - Բ.յ^1Հ1Տ V13)
Վեցամս. 1100 ֆր • , Տար. 2200, Արտ– 3000 ֆ ր •
161^Շ06. 15-70 ԳիԹ 10 ֆբ. Շ.Շ.Բ. Ր
ՅՈՏ
1678-63
ՊաշտօՕանկ
զօոսվաէիԱ
տհսակԽՍեդ
Տտա6(Ա 21 ^\ք1ԱԼ
1951
27ր4 Տ ^ Ր Ի - 27 յԱոշ*՛ »օ.6438–՚Սսր շրջան թիէ– 1849
ՄԵՐ եՕԱ-ւ^Ը
ՋԱՐԱէՈա^
ՀԵՌԱ\աՐԸ
Շ ա բ աթ 21 ԱՊՐԻԼ
0 ր Ը
Օ Ր Ի
V
ԱՊՐԻ՛Ս, ՎԱՐՊԵՏ
Ե՜նչ
քսսէմնելի
զոլգագիպռւթիւն
• ՚ •
Այն
պաՀուն երբ Հայաքինք
Սարսափներուն
աարեգարձբ կր աօնենք , տեղաՀանութեան
նոր
ծրազիր
մր կր ծանուցանեն
թուրք
թերթերր :
Անշուշա
կարգացիք
առաքին
լ"՚–րԱ
,
երէկուան
«Տառաիի
մէք ;
Համ աձա
յն
Հրատա րակո
լած
Հեռա գբին
, եր -
կար
ուսումնաոիրոլթիւններէ
վերք,
թուրքիոյ
նաիսա րարական
խորՀուրգր
որո
շեր է
« ի եարկիԱ
պարպել եւ իր ա րմէ հեււու պաճել
քսպաքները ,
գաւառակները եւ գ իւղե րը » ;
Անշուշտ ինախատեսութիւն
«ան ա կնկա
լ
յար
ձակումի
մբ»։
Արգէն իոկ մ շակուած է որո
շմն ագիր
մ ր, ոբ
կր բագկանայ
16
գլուխներ
է եւ
55
յօ գուածներէ
:
Միայն այս թուանշաններր
բաւական
շե^ն ,
գագափա
ր մր կազմելու
Համար
տեղաՀանութեան
ծրագրին
ծանրութեան
եւխորութեան
մյւսին։
Համառօտակի
արձանագրենք
Հիմնական
կէ՜
տերբ,
որոնք անգամ
մբ եւս կբ յիշեցնեն
երէկ
ուան աՀ ուսա
ր սափ
ր •
1 . Տ եղահանո ւթիւնը պիաի կաաարուի խւււմր
սա խումր ե ւիւր ա ք անչիւր կարսա֊անի թ ի ւ մը
պիաի ա ր ո ւ ի ։
(Երէկ ալ կա՞ր այս
նր րռ ւթիւնր...)
է
շ. կարելի պիտի ը լ լ ա յ 50 ք ի լ ո յ ի չափ գ ^ յ ք
տանիլ մի ա ս ին ։
(Երէկ
թոյլ
կուտային
կառք
մբ
բեռ
փոիսագրել,
աւարի
տալու
Համար, կէս ժամ
անգին) :
3 • կ ա ո ա վ արութիւնը պիտի վճարէ .աեղա -
հանուած անձերու ամբււղյ նամբ ո ւ ծաւխքերը ե ւ
պարենագինը :
(Երէկ , թող Հայ
աքսորական
ներ
բ իրենք պատմեն
. . .) :
4՛ Անոնք որ չեն ուղեր ե րթա լ կառա վ արու -
թե ան կ ողմ է որոշուած տեղերը, կրնան իրենց ո լ –
ղած տեղը երթալ , պայ մանաւ որ պարպումի գօ–.
տիէն դ ուրս ը լ լ ա յ :
(Ի՜նչ մեծ յառաքգիմութիւն
,
բաղգատելով
երէկուան Հետ . . .) :
5 • Անոնք որ դ ժ ո լ ա ր ո ւ թի ւ նն ե ր կը յա լ ա ւ ց ա -
նեն օրէնքին գ որ ծ ա դ րո ւթե ան պահուն, ծանր պսէ–
տիժներ պիտի կրեն (տՈլգանք ե ւ բանտարկոլ ֊
թ ի ւ ն ) : իսկ անոնք որ ա ռ իթ է ն կ ՚ օղ ս ա ւ ին , կրկնսւ–
պսւտիկ պատիժներու պիտի դատապարտուին :
Կբ յիչԿք
անշուշտ որ Հայաքինք Ա արսավւնե -
բու
շրքանին ալ, զեկոյց
մր Հրատարակուեցաւ
,
Հետեւեալ
բովանգակո
ւթեամ ր •
~ « Րանակնեբու, ղօրաբ անակ ներու ե ւ ղօրա–
րաժիններու հրամանատարները կարող են, ե թ է
ղինուորական պէ տքր ա յ դ տ ահանյէ , ղատ -ղատ
կամ իյմբովին տեղահանել ե ւ ուրիշ վ այր ե ր ո ւ մէ ջ
բնակեցնել քաղաքներու եւ ղիւղերու ա յն բնակիչ–
՝Քերը որոնց մսաին կասկած կ՚ունենան թ է դաւսւ–
ճ ա ն ո ւթիւն կ ՚ ըն ե ն կ ամլր տ ե ս ո ւթե ամբ կը ղրա -
ւ|ին » (1915 Մ ա յի ս 27) =
Ղ՛եռ ե րէ կո լան պատմ ութիւն ենայս չո րոլ -
ցամաք
ղեկոյցին
գո րծագրոլթեան
մանրամաս
—
նութիւններր
:
Այն ատեն պէտք
չունէին
մասնաւոր
Հրա -
Հանգներ
մ չակե լու , քանի ռր ամբողք
գո
րծողու–
թիւնբ կր ձգտէր մէկ Հ իմնական նպատակի
•
Րնաջնջել Թ ռ լ ր ք ի ո յ հ ա յ ժողո վ ո ւր դը, առանց
յս տ բ ո ւթիւն դնե լ ո ւ միջոցներուն մէ ջ :
Առանց նբ–
կատի
առնելու
սեռբ, տարիքր,
ղասակարգր կամ
ղիրքբ •
Այս անգամ
Հայեր
չկան այն չրքաններուն
մէք
որ կրնան վտանգուիլ։
կբ մնան
Պոլսոյ
Հայռւթիւ
նր ելքանի
մ ր գաւառական
քաղաքներու
մ էք
.
կծկուած
Համրանքներ :
Ուրեմն
, ստիպուած
ենքիչ մբ աւելի
զգու -
չոլթեամ
բ չարմիլ : Օրէնքներ
, կանոններ
մ չա -
կել : Պատիմնե
ր սաՀմ անե
լ թերացողներուն
:
Ա իւս
կողմէ, այո անգամ
իրենց
Հովանաւոր—
ներն են Ամերիկացիներր,
եւոչթէ
Գերմաններր։
թէեւ, այս պարագան
րան մր չի վախեր
զին
ուորական եւքաղաքական
սլաՀանքներէն
,
քանի
որ
թրումրնի
վարղտպետութիւնն
ալ կբ ձղտի ա–
մէն գնով պաչտպանել
Թուրքիոյ
Հողային
ամբող––
քութիւնբ եւ անկախութիւնր
:
Ամէն պարագայի
մէք, նորէն կր
գտնուինք
չարաչռւք
Հեռանկարի
մր առքեւ, եթէ
երրորգ
աչխարՀամարտ
մր պայթի, կամ Թուրքիան
յար
ձակում կրէ ՚
Հաւաաա՚^նք թէ գոնէ Ցեղասպանութեան
օ-
բէնքբ բանմր պիաի
արմէ , այս անղամ
...
& .
ճիչղ է որապերախտ է ղերասանական
աս -
պարէւլր; Եթէ միքաղղային
բեմերու
Հսկաներր
կ՝ռւնենան
փայլուն
օրեր, փառք,
վայելք, ծափ ու
ծնծղայ,
վախճանր
միչտ ալ րախտաւոր չէ : Ա -
նոնց ալ մեծմասր կր շփքփ անծանօթ
անկիւն
մր,
թշուառ
մաՀով :
ՀթաՀխաթունին
ինք յաճախ կր կրկնէ
Պետրոս
Ագամեանի մէկ իւօսքր
,
նկարիչէն
կտալր
կբ
մնա
յ , բանաստեղծէն
իր գէւ րքր
, ե րամ
իչտէն
երգն
ու նուագր
, ի՞նչ կր մնայ ղերասանէն
: Ոչինչ • • •
Գե րասանբ
ինքն իք մէք իա բացած
բանաս -
տեղծր չէ , ոչ ալբնութեան
Հետ
Հաղորգակից
նկար
իչր
, կամ իր ստեղծազ
ո րծութեան
յո
յղերր
գո րծ իքին
յ անձնո
ղ ե րամի ՛տբ :
Ան՝ ամէ նէն աւելի
ամ րո խին Հետ
չփուած
արուեստաղէան
բլլալով, կրբամնէ անոր տաքն
ու
պազր : Անոբ գնաՀատութիւնր
կամ քննաղաաու -
թ իւնր
օգին Հետ կր ծծէ , ոլռեցնելաի
իր թոքե
րր
յլամ գալար
ուե
լով
ն չգր ակի՛ն ցաւին տակ :
Ոս՚ցառիկ է բեմբ
, իրա րուե ստաալէտնե րով
,
բացաււիկ են գերասանին
սաՀմանուած
ապրում
—
ներբ, բացառիկ է անոր կենցաղր, եւ
օրէնքէ ,
բնղունռւած
ձեւերէ
ղուրս՝
անոր
բոլոր
չ՛" Բ —
մումներբ;
Ոեմէն
ղուրս ալ ան միչտ
1լասլրի
, Հոն ներ -
կայացուցած
Կրեսոսին
նման կամ
անօթութենէն
մեււնող
մ ո լրա
ց իկին Ալէս
,
որուն
տի սլարր ա
յնքան
Հարաղատօբէն
աշիսատած էր տալ
յ
Ոեմն ուղերասանր եթէ շեն նոյնացած
, Հա —
զիլ թէ ունենանք
իրաւ արուեստագէտներ
:
Մեր
մէք արուեստի
րոլոր ասպարէզներուն
ա–
մէնէն
րեղնտւորբ
եղած է րեմր
:
Այնպիսի
գերա–
սաններ
ունեցած
ե՚1ւք , Ագամեաններէն
ել Աիրա -
նոյշներէն
մինշեւ
Զաբիֆեաններն
ու ՀյաՀիսաթու—
նիներր
ռր կրնան Հաւասար
գիծի
վրայ գալ ֆրան—
.աւական վա
ր սլե տնե րո ւ. Հետ :
՝՝՝
/՛րեն ի պատիւ
եղած Ա եծա րանքին
առիթով
կարելի՛^ է ներկա
յացնել
ՇաՀխաթունին
ա յս նեղ
սիւնակին
մէք։
վաղուան
յոբելեարր
իր տաղանգին
ւիայլուն
մէկ
էքր բացաւ
Պ"յիս,
1921 ին , երբ էլիղ
Գռվանին
Հետ կր ներկայացնէ
ր նոբաղ
ռ յն թատրսնբ
,«Հար–
սանե կան քա յլե րգո վ՝^ ,
«1ւ
)ամաճիկնեբ»ով
, ՀԱ ամ–
սոն»ով :
ՇաՀ իսա թուն
էի վւառքի
օրերր տեսանք
իրեն
Հետ,
բամնեցինք
իր տառապանքր
սեւ օրերուն ,
վաւթւ ալ, կիբակի, Ա եծարանքի
Հանգէսին
ուրախ
ենք
իրեն
սլէս , երբ կր տեսնենք
զինքր
գնաՀատոզ
բազմութիւնր
որ ի կենգանութեան
կ՝բոէ
իրեն
« Ապրիս, վարպետ
...
ԱՕԱԻ
«ՄՈՌՑՈԻԱԾՆԵՐԷՆ»
ՄԷԿԸ
Փարիգի ռամկավար
թերթր կր գրէր Աարտ
3/
խմբագրականով,
«Ասռցոլած
Հերոսներ՝»
խորա -
գրին տակ
,
• • • « Այս մէ կն ալ (Միսաք Թորլաքեան) գնաց
ս տ ուերա ծ ուիլ Ռումանիա, ո ւր լսա ծ է ինք թ է
կ՚աւցբի չ ք ա ւ որո ւթե ան մ է ջ , թոք այս տ ա ւոր : Հ ի -
մա չենք ղիտեր ի՛նչ եղաւ » ;
Ի՞նչ եղաւ,–
իրենց չար բախտէն
«Տառաք»ի
խմ րւսղբատունբ
եկաւ
երէկ,
աշիսոյմ եւ քաքա -
ռուլք
, նիւ թւսւղէս ալ անկարօտ :
ա.
1^
1^
)
ՄԱՌԵՇԱԼ
ՓԵԹԷՆԻ
երկու
փաստաբաններր
րանա
գացին
առքի օր, տեղեկանալու
Համար կա
ցութեան
: Ա՚առեշալր
95
տարեկան
կ՝բլԼայ
ՀԼւնգ–
շաբթի
օր։ կինր ամ՛էն օբ կ՚այցելէ :
Ոժիչկներր
միչա վերասլաՀ են :
ք
^ՈՒՈ
՝/՝1՚ք13
արտաքին
գործերու
նախկին
նա
խարարր,
Նէճմէտտին Աատակ, տէր եւ
տնօրէն
«Այլչամ»
թերթին
, նոր ծրտգիր
մր յօրինած
է
Միքեբկբականի
պաչտ պանո ւիմ եան
Համար։ Ոա -
ցատրելէ
վերք թէ աւելորգ է սլնգել ոբ
Թուրքիան
Ատլանտեանի
գաշինքին
մէք րնգունուի
, յօգուաս–
ծաղփբր
կ՝բսէ
« Հարկ
է
Աիքեբկբականի
պաշտպանութեան
ցանց
մ ր ստեղծե
լ , մ ասնակ -
ցութեամ
ր Թուրքիոյ
, Ա • ՆաՀանգներուն
,
Աեծն
Լ՚րիաանիոյ
, Ֆրանսայի
, իտալիոյ եւ Տունաստա
նի,
լրացնելով
Ատլանտեանի
գաշինքր։ Եթէ այս
առաքարկր
Հաստատական
պատասխան
չստանա
յ ,
ա յն աաեն
իրաւունք
պիտի
ունենանք
մ տածե
լու
թէ Մ՛ ՆաՀանզներբ
եւ ղաշնակիցներր
անՀրա -
մեշտ
ուշագբոլթիւնբ
չեն լ^ծայեր
Թուրքիո
յ ա–
ւղաՀովռւթեան
» :
լաւ
մ
ՎՏԱՆԳԱԻՈՐ
ԿԸ ԳՏՆԷ
ԹՈԻԼԱՑՈԻՄԸ
Զօր՛ Մէք Արթրր
Ուոչինկթբն
Հասնելով չո -
րեքչարթի
կէո գիչերին,
օգանաւային
կայանին
՚ ^ ^ ք ղի՛^ աւո րուեցաւ
զօրավարներ
Մ արշրլի ,
Պբետլիվ, ել վոնի
կողմէ
(վերքինր կր ներկայա -
ցնէր նախագաՀ
Թրումրնր) : կայանին
մէք
խբռ–
նուած
էին
12.000
քաղաքացիներ
:
Հինգշաբթի
կէսօբին
, ղօրավարր
ալնաց
խոբՀրղարան
, ուր,
ղի՛նքր
լսելու նպատակով
, մ իացեալ եւ
յատուկ
նիստ գումարած
էր երեսփ. մոգաին ու
ծերակռյ–
տր : Մ ուտքր
րն ղունուեցալ
երկարատեւ
ծափե —
Ր՛՛՛Լ : Անմ իքասլէ ս ամ սլիոնր րա րձրանա
լով
, ղօրտ–
՚իարր խօսեցաւ
իր սլաաբաստած
ճառր ;
« Պիտի
լսէք ղատաստանբ
իսկական Ամե -
րիկացի
ի մր, ռրկր խօսի աոանց
քինախնղրու -
թեան ել գառնութեան
, իր կեանքի
աղիսմռւզքին
:
իմ՝ միակ նպատակս է ծառայել
երկրիս։ Ա . Նա
Հանգնե
րր գէ մ առ գէմ կր գտնուին
Համ ա շփաաբ -
՚^ային
իսնղիրնե
բու Հետ եւանկարելի է
տարբեր
անկիւններէ
գիտել
ասիական եւ եւրոպական
Հաբ–
ցերր։
Ո՛է ՛սն ք կ՝րսեն
, թէ մեր ումերր
անրաւարար
են այս
երկ
ու ճիգերուն
Համաբ։
Զեմ կրնար
երե–
ակա
յել ասկէ
աւելի
նաՀանքական
Հոգե վ իճակ
՝ ր : Համ ա յնավար
ս սլա ռնա լի քր կբ ներկա յանա
յ
ամբողքական
ձեւով : Ասիռ
յ մէք թռւլանալր
կր
տկարացնէ
մեր ճիղերբ՝
Եւրոսլայի
մէք՝
Համայ -
նուվարոլթիլնր
կասեցնելու
Համար : Ես կր շեշ -
ս՛եմ Ասիոյ
կարեւո
բութ իւնր։
ԱշխարՀի
այս
մասբ
կր
նե բկա յացնէ
Համ ա շիսա րՀ ա յ ին
բնակչութեան
կէսր եւարտաղրիչ
աղբիւրնե
բու
Հաորիւրին
(էՕր ։
կենսական է ուրեմն , որԱ . ՆաՀանգներր
յար -
մ արցնեն
իրենց
քաղաքականութիւնր
ա յս
կացու
թեան : կարեւոր է որԱ . Նս՚Հ՚սնղներր
պաՀեն
Լ։ -
րենց
ռաղմ
աղ իտական
խա
ր իս իսնե ր բ
քցաղաղակա–
նի մէք եւ իրենց
նաւային ուօղանաւա
յին ումե -
բով տիրեն ասիական
նալաՀանղիստնեբուն
, վլա–
տիվոսթոքէն
մինչել
Աինկավւուր,
Ամերիկաներռւ
՛լ էմ ամ էն պատաՀական
յա րձա
կու մ
արգիլելու
Համար
է
Այսպաաճառով ալ միչտ րսած եմ ոբ
Ֆ՚՚րմռղան
պէտք չէ ի յ ն ա յ թշ^ււսմիի
մր ձեռքր ։
« Այսօրուան
ԶԼւնասաանբ
ղարձած է ումեղ ,
մ ա րտունակ ու աշիսարՀակալ
ե րկիր
մ ր :
Անոր
յարձակողական
քաղաքականութիւնր
Հիւս
՚ ՛Ոռ -
րէայի,
ինչսլէս
նաեւ
Հնղկաչինի եւԹիպէթի
մէք,
բնաւ չի տտրրերիր
բ՛՛լոր
աչխաբՀ ակա
լնե բու քա
ղաքա
կ անո ւթ ենէն
,
մ արղկա յին
պատմ
ու
թեան
սկիղբէն
մինչեւ
ալսօր :
«՛ք՛ո րէա
յի պատե բաղմ ին միքտմտե
լու նախա–
էլ աՀա կան
որո
շում ր առողք
էր : Ոա յ դ
Համ ա լնա -
՛Լո՛ր ԶԼւնաստանի
մ իքամ տո ւթիւն
ր ստեղծեց նոր
կացութիւն
մր , որ անՀ րամե չտ կր դարձնէ
ր դի–
ւանաղիտական
նոր ոբռչումնեբ։
Եւ սակսւյն
այս
ո րո չումնե
րր
չառնուեցան
: Զեմ սլաՀ անքե բ
ո բ
ցամ՛աքա
լին ղօբ՚ոմասեր
մտնեն
ԶԼւնաստան
,
բայց
ոաղմ ական նկատումնե
րով
անՀ րամե
չս՛ է
1 )
Ոամաքալին
Զինասաանի
տնտեսական
պա շարու —
մր.
2)
Նաւա
լին ամբողքական
պաշարում
մր՛
3)
Ջնքումլւ
այն սեղմումներուն
, որոնք
կ^արղփլեն
օ—
ղանա ւա լին Հե տազօտո
ւթ իւննե
ր ր Աանչսւրիոյ
ւէե–
րեւ եւ
4)
Ջնքումր
այն
սեղ մումնեբուն,
որոնք
1լ արգիլեն
Ֆ ՚ ՚ բ մ ո զ ա յ ի չինական
լլօբամասեբուն
մասնակղութիւնւր
՚Ոորէայի
սլաւոերաղմԼւն : Ա;/"
ղետնի
վրայ
ղԼւս չատ քննագատեցԼւն
արտասաՀ -
մ անի
մէ ք , բա յց ոչմէկ քնն աւլ ատսւթիւն
լսեց է
պատաս իսանատռւ
զինուորական
րե րաննե րէ , մ
էքն
ւձէԼալո վ նաեւ ամ ե ր ի կե ան
սոլա յակո յանե րռւ պե -
աերր։
Տ՚ուլթելու
միակ
ճամբան
Զինացիներու
ղէմ
միքոցներ
ձեռք
առնելն
է ։ Նէ՚րկայ
եզանա -
կ՛՛՛Լ, անորոշ
կոիւ մրն է Բորէայի
պատերաղմ
ր :
Երկարատեւ
անո բռ շո ւ թ իւն ր վնասակար է
ամէն
պս– աերազմ
ի մէք ։ Անելէն
ղուրս
ղալռւ
Համ
ար
անՀրամեշտ
են նոբ որոշոլւՈւեր։
Այս չ ի նչանա -
կեր թէ պատերազմի
Հրձիգ
մրն եմ : Աս ալ չեմ
Հաւատար
, ոբ պատերազմր,
միքագգային
վէճերր
լուծելու
ձեւ մրն է ։ Ոայց Հակառակ
եմ
թուլաց
ման :
« Ես կր կարծեմ թէ Խ • Մ իութիւնր
անպայ -
ման
պիա
ի չմ՚սւսնակ
ց ի պատեր
աղմ ին , եթ է Ա ԱԿԼւ
ումերր,
կռիւր
աւելի
Հեռուներր
տանին։
Ոեւէ
նոր
թչնամի
պիտի զարնէ այն պարագային
միայն,
երբ
Համոզուած
րլլա
յ , որ ումերու
Հաւասարա -
կշռոլթիւնր
, ՀամաչխարՀային
չափանիչով, իբ
կողմր կբ Հակի :
՝
« ԶԼ՚նուորական
ասպարէզիս
52
տարիներու
րնթացքին
ուղած եմմ Լւա
յն ծառա
յել
Հայբենի -
քք՚ս : Կր վերքացնեմ
այժմ այգ ասպարէզր եւ կբ
քաչուիմ : Ես ծերացած
զինուոր
մրն եմ , ոբ փոր
ձեց իր սլարտքբ կատարել
Աստուծոյ
կողմէ
իրեն
չն՚ւրՀուած
լոյսին տակ » :
X
Ժոզովէն
վերք,
ղօրավարր
խանգավառ
ցոյցերու
արժանացաւ
վւո՚լոցներուն
մէք ՛Ր ասնակ–
ցութեամբ
500.000
քա՚լաքաց
ինե
րռւ :
« ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ
Մ^)ՏԱԼՈԻՏ
ՎՏԱՆԳ »
Արտաքին
նախարար Պ՛ էչի՚՚րն ճառ մր խօ -
սեով, րսաւ թէ ճակատաղրական
սխալ մր պիտի
( Լ « ւ ր ե ր » ւ շարուՏտւկութիւնը կարդալ 1.. էջ)
Fonds A.R.A.M
