« Ց ԱՌԱՋ
»
Գա ՎաէՈէժաԹի եէ
Մա ՄեծսՄեԱցի փշատակին
Աեբառաիոյ
Հ^Աոլրաա»
ըն1չեբակցութ
իւնշ
յալսլանքի
երե1լոյ
մբ սարքած
էր, կիբակի
գի
-
շեր,
ողբացեալ
բանասաեղծներ
Վայ1111֊ԺւսԱ|ւ
եւ.
Մեծսւրենցի
յիշաաակին,
Տ Յ Ո Տ ՃՇ
06ՕՏ1Ձբհ16/
մէի
ԱրաՀր
ամբողիվին
լեցուն
էր. օրուան
խօսնակր,
Պ՝
Ա–
Գմբէթեան
բացուած
յայաարարեց
երե
-
կոյթր
ել Հրաւիրեց
նախագաՀր՝
՛կ . Ջօսլանեան
,
որ
միեւնոյն
աաեն պիաի
խօսէր
Գանիէլ
Վարու
-
յ անի
մ ասին
;
ՆախագաՀր
քանի մբ
խօսքով
Աեծարենցր
ներկայացնելէ
վերք, անցալ
Վարուժանի
Հ ամ ա -
ռօա կենսագրականին
ել անոր
րանասաեղծական
ւաեղծագո
րծուխեան
:
« Վարուժան
ժողովբգական
բանաստեղծ
չէբ
1
իր րոլոր գործերբ
մշակուած
ել կարելի
է
Բ"ել
գիտական
բանասաեղութիւններ
են % Ան նախ
գա
ցած
է Վենետիկ
, Հոն կաղմ ուած
է , ինշպէս
իրեն
սլէս
ուրիշներ,
վանքին
մթնոլոբաին
մէք, Վենե
-
աիկի նկարագեղ
ու բանաստեղծական
պատկերնե
րէն , իտալացի
բանասաեղծնե
րէն
ու նկաբիչնե
֊
րէն,
որոնք մեծապէս
աղգած
են ,
իր
այնքան
գունագեղ
ոճին ու պատկերներուն
վրայ։
Հոնկէ
անցած
է Ֆրանսա
: իր նախրնտրած
բանաստեղծ
-
ներր եղած
են Վիքթոր
Հիւկօն
ել ՎերՀաբնր
: Աւ
երբ խնգրեց
ի
կ իւբ եղե ան աբբաՀօրմ
էն որ
լ^տր–
եալ
ել խոստացող
եր իտա
ս ա րգնե րո ւ առիթ
արբ–
ուի
Համ ալս աբանական
կրթ ութ
իւն ստանալու
,Աբ–
րաՀայբր
սիրով
րնգ առաք գնաց
այգ
խնգրանքին
ել
ուբիչներոլ
կարգին
Վարուժան
ալ
ղ րկո
ւեցաւ
Պելւ^իքա , կանաի
Համ ա լսարանր
, երր արգէն
Հ ր–
րատա րակո ւած
էբ իր առաքին
գիրքր
լ|ա.րս11ւ1է -•
ներ :
Իր ճՋարգֆր
IIIյգ
Հո յակապ
չունչով
գրուած
կտորր
որ առանձին
գրքո յկով
մ լձւ ալ
Հ րապա
բակ
ելաւ,
առաքին
անգամ
երեւցած
է
ՀԱնաՀիտ»ի
մէք,
ինչպէս
իր ուրիչ
այնքան
գեղեցիկ
ռտանա —
լ IIլւ՛ն Լ ր ր յաքորգաբար
: \^\.%ին
Աորպոնի
մէք Հա —
յ
11
ւյի պատիւ
տ րո ւած
մեծ Հանգէսի
մր իբմէ
ֆբ՜
բանսեբէնի
թարգմանուած
Հսւյրենի լեո.ներՀւ
ար
տասանած
է Հանրածանօթ
ա րուե ստագիտռ
ւՀ ին
՝0բ • Աորէն
եւ քերմաս/էս
գնաՀատուած
Ֆրանսա
ցի րնտիր
Հ ասա րակո ւթեան
կողմ է ;
Ուրիշներու
նման
ինքն
ալ Հաւատալով
Օսմ.
ԱաՀմանագրութեան
, անցաւ
Պոլիս,
ուր Հրատա–
բակուեցալ
իր « Տեղին
Աիրտր»։
Ապա
գնաց
ու -
սոլցիչ
գառնալ
իր Հայրենիքին
եւ թոգատի
մէք,
վերագարձաւ
կրկին
Պոլիս,ել
Հրատարակեց
«Հե
թանոս
էքրգերբֆ,
իր մեծ տաղանգին
Յ՚՚էՔՐ
՛՛՛
վւառքր
բերելով
Հայ գրականութեան
մէք։
Ո՛–
ապրիլեան
առտու
մր,
ղինքն
ալ խառնեցին
կա —
րաւ ան ի՛ւI որ պիտի
երթար
փչբո՚-իլ
անգնգախոր
ձորերռւ
մէք, ինչպէս
իր մողովուրգին
երկու
եր–
րորգր։
Իր մաՀէն
վերք Հրատարակուեցաւ
« Հ ա -
ցին Երգր»,
աչխատանքի
երգր
Հայ
չինականին։
I
—
թիլն
կր Հետապնղէ
թուրքիա
:
թուրքիա,
ինչպէս
աշխարՀի
բոր՛բ
երկիր
ներուն,
գրացի
Ռուսիոյ
Հետ
ալ կր ցանկայ
րա
-
րեկամական
յարաբերութիւններ։
Աիայն
թէ
այս
բարեկամ
ութիւնր
պէաք
չէ միակողմանի
բԱայ
։
Իր այս վերքին
գործբ
բոլորովյին
տարրեր
է
միւս
ներէն,
եբկարաչունչ
կտորներու
չէք
Հանգիպիր
Հոն,
նոր վարուման
մ՛բ երեւան
եկաւ կարճ ու սի
րուն
նիւթերով։
ԱՀա,
իբրեւ նախագաՀ
, ամփոփ
նեբկա յացում բ, քանի
մբ գիծերով
այն մեծ
տա
ղանգին,
որ պիտի
մնայ
անմաՀ,
մեր
մողովուր–
ղին Հետ»
։
Ա եծարենցի
մասին խօսեցաւ
Շ • Մ իսաքեան
։
ԿԱՊՈՅՏ
ԽԱԶԻ •ՕՐ
ԼՊիտի
՛ւ տաԱռ
առա
նձին)
է
ՀքետղՀետէ
րեմ
Հ րաւի րուե ցան
Հոյլ
մ բ սիր ՜ |
ուած
արուեստաղէտներ
, ճիկէ^
Ա՝
Աարղիսեան
,
իրեն
յատուկ
նրրութեամբ
արտասանեց
Ա եծա
—
րենց էն՝
«Ա
իր երգբ»
եւ Վարուժանէն
ճՈեգասբ»
,
ԼԱ
ուրատի
ճիռւն
նուիբռւած)
:
Օր՛
ճի՚ւճեան
Հգաչհակ)
նուագեց
Ա . Խ ա չատուբե
անէն , Շովւէ
-
ե^ն, Լիստէն
, Աքարլաթիէն
, Օր •
Ի–
Պ ի ՚ ֊ լ –
պիւլեան
երգեց
կոմ իտասի
«Հով
արէք»ր,
Հ ՛
Ստեվւանեանի
«Երեկոյեան
ծաղկաց
Աարերբ»
, Ա–
լէմչաՀի
«Պճինկօ»ն
,
Ա.
Տուրեա՛նի
«Աիրեբղ»
մե–
ղեղին
: Օր՛ Կառվարենց
երգեց
«՚Ոելեր
, ցոլեր
»
Լկոմիտաս)
, «Ա՜յ վարգ»
Հ Ռ
. Մելի՛քեան)
, «Նա–
՚ԺՈԼ
(Ալէ՛^ Հ,"՛՛^) եւ «Համբարձում
եայլա»
ՀՎ՝
Ա
արգսեան)
; Գերասան
Պ • Գմբէթեան
արտասա
-
նեց
Ա եծարենցէն
<ձԿի րակմ ուաքր»
ե ւՎա
րո
լմանէն
ճՏալիւթան»
եւ «Առկայծ
ճրագր»
յ
Օր՛
Մ՛
Թ՛
Ո՝ապ իր վարպետ
քութակաՀարի
իրական
Հմայ
-
քով՝ անակնկալ
մր եղաւ
Հանղիսականներոլ
Հա -
մար ; Փափաքելիէ
է Օրիորղր
էոել
ուրիչ
Հանղէս–
ներու
եւս։
Լ/1ւչաղրոլթիւն
.
ՀքափաՀարել
այն
ատեն
, երբ կտորր
վե ր քացած
է ՝) ^
Յայտագբէն
գուբս
Պ՛
Խախամեան
երգեց
«Կռունկ»ր
ել «Ուռենի»ն
։ Այս խնամքով
պատ
-
րաստոլած
գեղարուեստական
րամին բ
ստեղծեց
իրական
վայելք
մբ ներկաներուն
Համար
,
որոնք
իրենց
քերմ ծափերով
ղնաՀաաեցին
անոնց գեղե
-
ցիկ
աբուեսաբ
է
Վարումանի
եղբայրբ
^ Պ •
Զպուքեարեան
,
ուղերձով
մ բ ողե կոչեց
ապրիլեան
Եղեռնին
ղոՀ
այն վւաղանգր
, որ ՝Րրիստոսի
մբ պէս
քարռղեց
,
անոր նման
ալ չարչարուեցաւ
ռբ խաչուեցալ
:
Հանղէսր
փակեց «Աուրատ»
Ո՚-ոռլմնասի
-
բացի նախագաՀր
Պ՛ 3՛ Յակոբեան
,
Հրաւիրելով
Հանրոլթիւնբ
աքակցիլ
րնկերակցութեան
, որ
կոչ^
ուած
է իր կարգին պաչտ պանե
լ
Նոր
Ա
երունգր
այլասերմ
ան վտանգին
գէմ
, որպէսղփ
նոբ Վա
-
բումաններ
ել Մեծարենցներ
ծնին։
ՇՐՋՈՒՆ
Թ՚ԼԹԱԿԻՁ
ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ
թերթ
մբ, որ Հաղիւ 4000 սպա–
ռում
ունի , տարեկան
... 2500
տոլար թոչակով
ք
խմբագրի
պաչտօն
մր առաքարկած
է ղօր՛
Մէք
Արթրբին։
թերթին
իսմբագիբբ
կ՝բսէ
, թէ
ինք
այղքան
չէբ շաՀեր աասր տարի առաք, երր
գործի
ձեռնարկեց
: Զօրա վարի
թիկնապաՀ
ին ալ առա
-
քարկած
է առաքիչի
պաչտօն
մբ, թերթի
վարչու
թեան
մէք
...
Պ՛
ԶԸՐՋԻԼ
Մայիս
Յին պիտի
երթայ
Ամերի
-
կա
եւ ճառ
մբ պիտի
խօսի Ֆիլաաէլֆիայի
Համա
լսարանին
մ էք :
ԿԱՐԳԱՑհ-Բ
ԵՒ
ՏԱՐԱԾԵՑԷԲ
^^ՅյԼՌ
Ա Ջ
» Ը
ՇԱՎ^ԻԼ–
Ա իրելի €6առաք»,
կանացի
այս
մեծ
կաղմ ակե րպութեան
Շավիլի
մ
ասնաճիւղր
անցեալ
կիրակի
տօնեց
իր «Օր»ր,
է ներկայու
-
թեան խանգավառ
րաղմութեան
մբ :
Տօնակատարութեան
առաքին
մ ասր,
ինչպէս
կր "իրենք
րսել «գեղարուեստական
բամինր
»
աւելի
յարմար
կ՛՛րլլաբ
րսել «Հայկական
բամին»ր
էբ ՚1յ""4 առած
էր
"իրելի
Նոր Աերունգր։
Ոո
լոր անռնք
Ո ր
քիչ տեղեկութիւններ
ունին
Հ ՛Յ ՛Գ ՚
ՆորԱերունգի
մասին,
թող բարի
րլլան ակնարկ
մբ
նետել
մեր Հանղէսներէն
ներս։
Հոն իրենց
աչքին
սլիտի
վւայլին
Նոբ Աերունղի
աղքիկներր
եւ տղա–
ՔՌ
1
ւ՚րենց
երգերով
,
արտասանութիւններով
,
ներկայացումներով
ու պա րե րով , անչուչտ
րոլորն
ալ Հայկական
: Եւ եթէ ներկայ
պայմաններուն
մէք
այս
ամէնր
յաքողութիւն
մր չեն նկաաեր,
ուրեմն
լուսնկայէն
է որ իքած
են %
ինչպէս
բս ի , մեր Հանգէսին
փայլ տուողր
Նոբ
Ա երունգր
եղաւ , նախ
ՇաւԼիլբ
ու յետո
յ
իթալփի
նո բակաղմ
մ ասնաճիւղր
իր ներկա յացում
ով
ու
իսիի
մ ասնաճ իւղր , իր նո բակաղմ
նուագախում
—
Բ՛՛՛ք
1
կ արմէ որ իսիի
լձւկերներբ
լրքութեամր
մօ
տենան
ա յս ձեռնարկին
ոբ կրնա
յ աւելի
ղարղա
-
նալ : Ե թէ աչխատանք
թափուի
, մ օտերս
կրնանք
ունենալ
մեր
բո լո ր
Համ եստ
ձեռնարկներուն
բա
-
լաբարող
նռլգախում
բր
;
Մ եր երիտասարգնեբբ
յաքողութեամ
ր կատա
րեցին
իրենց
պարտականութիւնր
, մ եծ խանգա
-
վառուիմ
իւն ստեղծելով
։
Հանգէսին
երկբռրգ
մասր
.
Խնքոյք
- պա
-
րաՀանգէս
կր ծանրանա
ր մեր
մ րաքան
Խաչու–
Հիներուն
վբայ։
Աիրելի «Յառաք»
, մօտէն
ծանօթ
եմ այս Տ իկիններու
աշվսա տանքին
: Գրեթէ
րոլորն
ալ կր ճանչնամ
իրենց րնտանեկան
պարագաներով
եւ չեմ կրնար
իմ Հիացումս
ղսպել
իրենց կատա
-
բած
աշիսատանքին
եւ ղոՀարերռւթեան
մասին :
Աշխատաւորներ
են Բ՛՛է" ՐՐ
»
կա բ ո ւՀ ինե բ ,
իրենց
գործր
գիշեր
ցերեկ
չի ճանչնար
, եւ այս
նուիր —
Լ ւււ ւ՛ե Լ ր ր , իրենց
անձնական
ՀեւիՀեւ
ա չիսաաան
-
քէն վերք ժամանակ
կբ գանեն
աղգային
գռրծեբռվ
ղբաղելու
: ինչպէս
բսաւ
իրենց
նախագաՀոլՀին
քանի
մր բառերով,
իրենց
գուրգուրանքին
առար
կա
յ են , Հիւանգն
ու աղքատր
, ղպրոցն
ու
եկեղե–
ցին : Հապա
իբենց
ղոՀարերռւթեան
չա"՛փր
յ
Ներ–^
կա
յ եղա
յ իբենց
վերքին
մո ղո վին , ռրոչում
մ բ
մ իաձա յնութեամ
ր ,
Պ ի՚՚֊ֆէն
բոլորր
իրենք
պիտի
նուիրեն
ամ էն
մ էկբ անձնապէս
իր բամինով,
եւ
այղպէս
ալ եղաւ, պիւֆէ
ի ծախք գրեթէ
կամ
չատ
քիչ
ունեցաւ
եւ իրենց
Հասո յ թ ր եղաւ
աւելի
գո
Հա ցուցիչ
:
Հանգէս
ր յաքող
, խնքո յք պարաՀանգէս
բ լ ^ -
տանեկան
սեգաններով
յաքող , սպասա րկո
ւթիւնբ
լաւ
ու րնականաբար
Հասո յթն
ալ գոՀացուց
իչ ,
որմէ
իբենց
բամինր
պիտի
ունենան աղքատր,
Հիւ–
ւանղր,
ծերբ, օգափո խութեան
կայան
գացող
մա
նուկր , ղպրոց ր, Նոբ Աե րոլնղր
եւն ՚ : ԱՀա
թէ
ինչու
մեր կապոյտ
իյաչի
կաղմակերպութիւնր
կբ
վայելէ
ղաղութին
մեծամասնոլթեան
Հւեմակրան–
քր
:
Գր. կիւլե ան
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(34)
կ. ՊՈԼՍՈՅ ԳՐԱԻՈԻ1քԸ
Այգ
ճիւաղը
պարիսպին
մեծ վնասներ
տալէ
ետքբ քանգո
լեց
ալ
կամ
պա չա բո ւածնե բուն
կողմէ
ել կամ արկածով,– ռբ
նոյն ատեն
ւլայն
թավւող
վա
ր պե տ ին՝
Օր պանի
ել իր չատ
մր օղնա կաննե
-
բուն
ալ մաՀուան
սլատճառ
եղաւ։
Ոայց
չուտով^
Հաա
մ բ եւս թափեցին
ուրիչ
Հո ւնղա ր ա ց ի ի
մ ը ՚
՚լեկավաբռւթեան
տակ
, որ բսա Գուկասի
, նշանա–
է
՛՛բ Հերոս
Եան
Հիւնեատի
ձուլագործ
վարպետն
էր
՝• Այգ
թնգանօթր
ղետեղեցին
Լիկոսի
Հովիտին
մէք,
ուրկէ իբ ղարՀուրե
լի ռումրերբ
շուտով
քան–
գեցին
Պաքթաթինէայի
նշանաւոր
աշտարակբ
ւ
Օրուան
մէք, քանի մր անղամներ
ռումբ
կ՝աբ–
ձտկռլէ բ ա յգ
գո րծիքնե
բէն , Ա ուլթանր
կատաղի
թնգանօ
թաձ
իգնե րր
մ ինչեւ
մեծ
վւոսին եղե րքր
կր
Լո՛ղէին՝
անոր արգիւնքր
տեսնելու
Համար ,
եւ
՚՚ետերռլ
Հարուածներով
կր վռնտոլէին
քաղաքր
՚գաչտսլանռղներէն
:
Ըստ
կրիտոպռւլոսի
Ա ուլթանր
իր
Հրետանիին
ամբողք
ումբ
կեղբոնացուց
պարիսպի
երեք
ղբլ -
^ալռբ
Հատուածներուն
ղէմ , ուր վերքապէս
երեք
ճեղքեր բացաւ
։ Խոչոր
թնղ անօթներու
առաքին
՝"ում րբ
Թէքֆուբ
Ա արայէն
մ ինչեւ
Ա ՚
Պոլսո
յ
ւրան մէք գտնուող
պարիսպին
մասր կբ
ծեծէր.
եբկբորգր՝
որ ամէնէն
կարեւո
րն էր՝
Լիկոսի
ձո
րին մէք Ա • Ռօմէնի
գրան
գէմ տեղաւռ
րեցին
եւ
ե րբո
րգն
ալ
Ա արմ արա
յի աւե
լի մ՚օտր , ա յոօր
-
ոլան
Մ է՚Իձանէ Գափո
ւս ի ի
գիմ աց ր
յ
Տակաւին
այսօր՝
պարիսպին
այգ
երեք
մասե
րուն
ծա
յրա
յեղ կռ րծանում
ր կ՚ապացուցանէ
թէ
սւ րգա
րել
Հռգ կեգրոնացած
է ր Հրետանիին
աղղե
ցութիւն
ր :
Այգ
Հսկա
յ թնգանօ
թնե բուն
քո՚է , ո րոնք
ա
յն
մամանակին
ամէնէն
արղիական
ղէնքն
էին,
Աուլ
թանին
ճ արտա բագէ տնե
րր ղրած
էին նաեւ
քանի
մր Հատ
ա յն Հինաւուրց
եւ Հսկա յական
բաբան
-
ներէն , Հնօրեա
ք պաշարումներուն
սարսափր,
ո—
րոնք
ումգնօրէն
պրկուած
եւ յանկարծ
թուլցող
չուաններու
ցանցի
մր շնորՀիւ
,
աներեւակայելի
ոլմգնոլթեամբ
մայռի
Հսկայ
կտորներ
կբ
նետէին
պարիսպին
եւ ամբոգք
քաղաքին
վբա
յ :
Թաճ
է լ Թէ՚էարիխի
քմոլրք պատմութիւնը
կ՝ր–
սէ թէ ա յգ բաբաններուն
եւ
պարսատիկներուն
նեաած
քարերր
«ե րկնաւո
ր գատաւո
ր ին առքեւ
կր
ղրկէ ին Ա տամ պօ լի
պարիսս^երր
պաշտ պան
ող
թշյւամի1ւերր
» :
Այգ
ն ա խնա կան
ու
վա յրագ
մեքենաներռւ
գործածութիւնր
շատ
մր մամանակակից
պատմա–
գիրներու
կոգմէ յիշատակուած
է, մասնաւոբա
—
պէս Թետա լտիի
կողմ է որ քաղաքին
պաշտսլանոլ–
թեան մասնակցած
էբ։ Այգ
աՀաղին
թնգանօթ
-
ներր Աել Ծովէն
րե րուած
աներեւակայելի
մեծու
թեամբ
քարեր
կր նետէին։
Ըստ
՛Ոա րֆօնտ
ի լաս ի ^
ամէնէն
մեծր
օրուան
մէք եօթր անգամ
ել
գիշերը
մէկ
անգամ
կբնան
Հարուած
արձակել,
որովՀե
-
տեւ
իւրաքանչիւր
անգամ
ուն գռնէ
երկու
մամ
պէտք
էր ղայն
լեցնելու
Համար։
Ամէն
մէկ Հար -.
ուածէ
ետք
թնգանօթր
անմ իքապէս
բուրգէ
լա -
թերով
կր
ծ ած կէ ին եւ բերնէն
մ եծ
քանակու
-
թեամ
ր իւղ կր լեցնէին
, ղոր Վալաթիո
յ
ճէնովա–
ցիներր
կր Հայթայթէին
։
Նոյն
միքոցին
, կ՝ր"է Փոսկոլոս
,
Առլլթանը
ուղեղ
ամէն
բան պատրաստել
թնգանօթներու
առ–
քեւի վւոսեբր
լեցնելու
Համար
որպէսղի
պարիսպր
փլցնելէ
ետք
տեղի
ունենալիք
յարձակումբ
ղիւ -
բանայ
: Այգ նսլատակով
որոշ տեղեր
մեծ քանա
-
կութեամբ
շինութեան
փա
յտ , Հող , քաբ , մ ացաււ՛
եւն՛
լեցնել
տուաւ։
Պոլսոյ
անՀուն
պարիսպին
պաշարման
եւ
յար
ձակման
Համար
այս կա րգագբոլթ
իւններ բ
րնելէ
եաք,
Աուլթանր,
Պալթաօղլուն
գերագռյն
Հրա
-
մանատար
կարգեց
իր անՀուն
նաւատորմին
, անոր
յանձնե
լով
Վոսփորի
, Ա արմ արայի
ել Տարտա
-
նէլի
թէ եւբոսլական
ել թէ ասիական
եղեր^ւե
-
րուն
Հ բամ անատա բութ
իւն ր :
Մ աբմարայի
աշտարակէն
մինչել
նաւաՀան
-
գիստի
շ՚լթա
յին
Ղ^ա լա թիո
յ ծա
յրր
տաբածուող
այգ
գԼ՚ծր մօաաւորապէս
ութր
Հաղար
մեթր
եր
կարութիւն
ունէր։
Պաշարման
առա
քին
օրերէն
ցաւ
եթէ
ոչ խղել
այգ
Հսկայ
չղթան,
ներս
մտնել
սկսեա
լ , թուրք
ծով ակա
լ ր ուրիչ նպատակ
չունե–
ցաւ
եթէ
ոչ խղել այգ
Հսկայ
չղթան
ներս
մտնել
Ոսկեղջիւրէն
ել ղայն պաչտսլանող
նաւերը
այրել։
ՄէՀմէտ
Ո՛ի բանակին
աՀարկու
Հրետանիին,
ու նաւատո
րմ ին
գիմ աղբելու
Համ ար
կոստանղին
կա յսրր , Ա՛՛ւր իլ 5ին եկաւ պատուո
յ տեղր
գրաւե
լու Ա . Ռօմէնի
գրան
վրայ
, ղոր պիտի
պաՀէր
մինչեւ
իր մաՀր ։
Fonds A.R.A.M
