աՏԿ. ԱնՈՒՍէՐՈՒ
Ամէն անգամ, օաար
երկնքի աակ, երբ Հան–
գիպոսմ
ենք ազգակից
փոքրէկնեբի
, մեր մէչ
բռնկսույ– է ոչ միայն
ամէնքիո
յաաուկ
Հայրա -
կան կամ մեհ Հայրական
ոէրշ գէպի
երեխաներր,
այլ եւ անգիմագրելի
Հեաաքրքրոլթիւն
,
իմանա
լու, թէ ովքեր են նրանք,
բարձրացոզ
^իլերր,
իբրեւ
մասնիկներն
այն մեհ եղբայրութեան
, որ
կոչւում է Հայռւթիւն
:
Բնութիւնբ
յաճախ
լինում է անողոք ես Հա
կառակ
Հա յրենաս իրական
ղգացմ ունքից
զ"*֊րԿ
հնոզների
ցանկութեան
, աալիս է նրանց
այնքան
բնորոչ
Հայկական
աիպարով
զաւակներ, որ հա–
գումի
Հարցր գաղարում է գաղանիք
լինել
աեղա–
ցու
Համար,
առաչին
Հայեացքից
:
Հայ
երեխանեբի
Հաղուաղէպ
աօնական Հա -
ւաքո յթներ
ի,՚1, քիչ են լինում
վաքրիկներ
,
որոնց
մասին, անգամ
տոՀմական
Փարիղցինեբից
Հայրերն իսկ այսաեղ ենհնահ
չես կարող ա–
սել
, թէ աարրերւում
են արտաքինով
Հայաստա
նի արեւի տակ , Աշտարակ կամ Գառնիում
հնահ
արիլնակիցնե
րից
տ
Ուղում ես հանօթ անա
լ ամ՛ենակրտսեր
, գեսո~
նից
Հազիւ
Հինգ վեց թիզ բաբձր
ազգային
եղրօրգ
կամ
քրոչղ Հետ եւ աալիս ես մսլտալով
նրան ա–
ռաչին
հարցերր :
օ
Հայերէն
իսօսո ւմ՛ ես, փսիկս ;
Լռութիւն ;
Անունգ
ի՞նչ է : Անում ես անպատասխան
։
էքբկնում ես ֆրանսերէն
եւ լսում
Ռոժէ, Աւ
րեր , Ռռբեր , է դմոն , Ժակլի՚ւ, Առնիկ , Իվոն
եւն
՚Օայում ես թուխ
գէմքին, սեւ ուխորունկ
աչոլկ–
ներին,
խելացի
կեցոլահքին
եւ գառնացահ
սրտով
ափսոսում
, որ մ՛եղք է գո րհուե
լ Հա
յ
եբեխա
յի
Հանգէպ
դյ՚կ^լով
նրան Հարաղատ
Տիգրան, Ար–
տաշէս , Զա ւ էն , Աշոտ , Վահան , ԱԶահիտ , Աււտ–
ւլիկ
ել այլն
անուննեբից;
Հայրենի
Հողի
վ յ ՚ ա յ անունր
ձեւական բան է։
Արա րաաեան
ղաշտում
գիւղաց
իների
մ՛է չ կր Հան–
ԳԻ"էէԻք
Ջալալների
, Աալիբէղների
,
ՇաՀսլաղնե–
րի , թտրխանների
: Բայց
Աւբոպայում
կամ Ամե
բիկա յում
, ուր ապաղգա
յնացմ
ան ա լիքնե րն ամ էն
կողմ ից ողոզում ենմեղ. Հայկական
անունր
մէկն
է ա յն
թե լե րից , ո րոնք կապում ենՀայ
մարգուն
ազգա
յին րետան
իքին :
Բարեբախաաբաբ
պատմութիւնր
մեզ
թոզեԼ
է ինքնասլաշտպանութեան
մի անդնաՀատելի
գէնք,
ազգանունի
՚^եան^ր։ Այս քաղցրաՀնչուն
մաս -
նիկի նախախնամ ական
արմէքը
գնաՀ ատելու Հա–
մ ար
մ ի րոպէ ենթագբենք
, թէ նա
գո
յութիւն
չունի , ի՞ն չ կր լինէր արտասաՀմ
անի
Հտ
յութիւ
նը , անտանելի
, անշօշավւե
լիւ , անորոշ
մ ի էոլ -
թիւն; Եթէ անունր
Հանրի է կամ Աիլզան,
աղգա–
նունի <1,եան»ր բարե բա խ ա ա բա ր ղնոլմ է ամ էն մի
Հտ
յի վրա
յ աղղա
յին
անչնչելի
կնիքր ; « Եան՝»ր
այնքան
Հզօր
որոշիչ է, որ պատաՀականօրէն
,
երբ օտար
մարղոլ
աղղանոլնն էլ
Հեան՚^ով
է
վերչանում
, մենք
չենք կարողանում՛
Հաւատալ ,
թէ
Ղ՛ուղէ րեան կամ 3)օն կաբա յեան
Հա
յկական
հագում
չունին : Առանց
պաշտելի
ՀՀեան»ի
, ար -
տասաՀմանի
ու /Ա
.
Հայաստանից
գուբս
ամբողչ
Հա յութիւնր կր նմ ւսնէբ
Պոլսոյ ա յն
չո րս ղերա -
սաններին
, որոնք
անուն
ազգանուն
փոխելով
•
թուրքերէնի
ի սպառ
չնչեցին
իրենց ու իրենց
մաււանզնԼրի
Հալկակա՝1ւ
հաղւււմի
Հետքերը ;
Փա՛՛ռք
<^եան»ին : կեցցէ՛՛
^եան»ը :
Գմբախտաբար
« եան » իղէմ կայ ու հալալ–
լում է թշնամ ական արշաւանք
քՏ • Ա
իութեան
մէչ՝. Աւելի ու աւելի
իս րա իսուսւո
ւմ է Հայ ազղա
—
նո ւնն երին
ՀՀով» փակցնելու
սովո րութիւնր
;Հա–
եառակ
նրան, որ վարչապետի
երկու
օգնական
—
ներր
, Աիկոյեան
եւ թեւոսեան
պատիւ են բերում
ՀՏլեան^ին , բազմաթիւ
Հայեր,
մանաւանգ
իյ . Հա
յասաանի
սաՀմաններից
գարս, մի
կողմ են
չպրտում
Հայկական
վերչալորութիւնր
եւ իւրա -
ցնում
ռո ւս ական ր : Ա՝ ոսկուա /ի թեբթերում
յ ի չ –
ուահ
Հայ ազգանունն
էրր , եթէ նրանք Աղրբէ
յ քա
նի , Վրաստանի
կսւմ (իուսասաան
ի Հա քեբին են
վերաբերում
, գրեթէ
բոլոբր
Հով՚^ով են վերչա -
նում, եթէ արգէն
Հիւնուց
Հեան^ոի
ճանս-չոլահ
աղղանուններ
չեն, ինչպէս
օրինակ
գիտնսւկան -
ներ
Հասրաթեան
, Հայրապետեան
, կոշտոյեանց ,
Բոշեան
, Եօլեան
(իիուսաստան
ե Խ– Հ՛ Գեբ . իյոր՛
տնգամ) , Բազրամեան
, թումանեան
ղօրավար–
ներ
եւայ^
:
ինչպէս
յայանի է , Հայաս,ւ։անի
կոմկ ուսի ա—
ռաչին քարտուգարի
ազգանունն է
Արոլթինով ,
եբկբոբդինր
Պօղոսով : Ա՝ ի
մամ անակ
երկբորգ
քարտուղար
էր մէկը
Ատեփան
Ակոպովիչ Ակո -
աով : Հանրա
յին ապաՀովութեան
նախարար
է ր
Աաթէւոսով
կո չուահ
ր ՝.
Աղբ
րէյչան
ցիներն ու Վրացիները
իրենց
ե ր–
կ ի րնե րի սաՀմ աննե րում
միշտ
խուսափում
են
4.եան»ից՚. Հիւսիսային
կովկասի
Հղյաբ
Հայկական
ՀԱդկա.ձա,) գաղոէթիԱ ձայԱր
Հեռաւոր
Հնգկաստանի
կալկաթա
քաղաքին
մէչ սկսահ է լոյս տեսնել
^՚քյոբ Աղգարաբ»
եռամ–
սեան,
որուն առաչին
թիւը
Հասահ է մեր ձեռքը՛.
ՊատաՀականոլթիւն
չէ , ոբ այս
եռամսեայի
անունը
ճՆոր Ազգարար»
ղրուահ է :
Գարձեալ
նո յն Հնգկաստանի
Ա ատրաս
քաղաքին
մ էչ է ր , որ
171)4/՛
Հո1լտեւբերլ.Լ,
սիրաղեցի
խտրութիւն ք^–
Հանայ
Շմաւոնեանիւ
չանքերով եւ
իսմբագրու -
թեաւ1 բ լո յս կը տեսնէ ր «.Ազղ արար»
անունով ա–
՚ ՚ ա չ ի ն Հայ ամսագիբը ել այսպիսով
^ էմ ր կը
գրու էբ Հայ պարբերական
մ ամուլին
։ Հայր
Շմ ա–
ւոնեանի
Հ<Ազգարար՝»ր
տեւահ է լնգամէնը
\
8
ա–
միս ել ապա գագրահ
լ^գմիշտ;
իր
կատարահ
կարճատեւ
գորհով
, սակայն , Հ<.Ազղարար»ը ոս -
կետո՚ռ էչ մրն է աբձանազրահ
Հայոց
Գրականու
թեան
պատմութեան
մէչ–. Արգ, կալկաթայի
մէչ
ձեռնա
րկո
ւահ ա յս եռամ՛ սեան արգար
իրաւունքով
իր վրայ առահ է
«7/"/՛
Աղգարար»
անունը :
Ա յս առթիլ
տեղին է յիշատակել
, որ Հնղկա–
Հայ բարգաւաճ
գաղութր շատ խոշոր գեր կատա
րահ է մեր քաղաքակրթական
եւ
աղատաղրական
ձգտումներուն
մ էչ ։
Շատ
մեհ է եղահ
ՀնգկաՀայ
գաղութի
գերը
Հայ պարբերական
մամուլի
ղարղացման
ղոբհին
մէչ՛. Աաբութիւն
քաՀանա
յ Շմ՛ աւոնեան
ի
«Աղղա
րա ր»ը
ղագրելէն
յետոյ,
1795^^1՛
մինչեւ
1 863
Հ» ,
Ա ատրասի
, կալկաթ ա յի ել Պոմ պէ յի
մ էչ , տար -
բեր
անուններու
տակ , տա ր բե բ
տեւոզութեամ
բ
լոյս ենտեսահ
տասնեւմէկ
Հայ պարբերական
-
ներ , որոնցմէ
ն չանաւո
բնե բ ր եղահ են
«Հա
յե լփ
կ ա լկա
թ ե ան» ր , «Շտեմ արան»ր եւ «Ազզ ասէ ր»ր ;
« Ա՚/ղտսէբ»ի
գաղրելէն
քսան տարի
յետոյ,
չուրչ
188^/5՛ ,
կալկաթայի
մէչ սկսահ է Հրատարակ -
Ոէ իւլ բաւական ճոխ բովանղակութեամ
բ ,
անդլիա–
էոառ «Արա»
ամսաթերթը
, որ տեւահ է երեք տա
րի : ԱյնուՀետեւ
երկրորդ
փորձ մր եղահ է
1908/՛*՛
Հբատաբա
կելու
դարձեալ
անղլիատառ
«Հա
յ՝» ամ -
սաթերթր, որ միալն տարի մր կեանք
ունեցահ է ւ
Հայոց
լեզոււ։վ
պարբերաթերթ
մը Հրատա -
րակելու
նախա վեր չին
փոբձը
եղահ է
1933/Տ՛ ,
երբ
կալկաթայի
Հայոց
Աարղասիրական
ճեմա -
րանի աշակերտական
միութիւնը
ձեռնարկահ
է
«Զանղ»
ամ սա թեբթի
Հրատա րակո ւթեան :
Բանի
մր թիւեբ
լոյս տեսնելէ
վերչ
ղաղբահ է ել այս
ձեռնարկր
է Եւ այմմ
, աՀա , ճՆոր Ազգարար»ն է
որ Հրւոէղաբտկ
կոէգտյ
Բնական է ակնկալել ոբ , ինչպէս
կ՚րսէ
«Նոր
Ազդաբաբ»ի
խմբաւլրականբ
, ա յս եռամ սեան նը–
լի։բու ահ ՐԱայ
Հա քա պաՀպանմ
ոն
զո րհին
Հա
յոց
լեզուի
, գրսւկանուիմեան
եւ պատմութեան
միչո–
ցոէէ : «Նոբ Ազդտ
ր էսր» կբ ձգտի
մ իամամ անակ
կապ ստեղհել
ՀնդկոՀայ եւ միւս Հայ
դաղութնե–
բու
միչեւ
1
« Նոր Աղդա բաբ»
կազմ ուահ է երկու
բամին–
ներէ
րնդՀանուբ
բամին եւ մ տնկական ու աչա–
կերտական
բամին : Եռամ սեան
խմ բագրոլահ
է
իւնաւքոէի։
ԸնդՀանուբ
բսէմնին
մէչ, խմբաւլրակա
-
նէն զատ , տեղ գտահ
են
ՀնդկաՀայ
դաղութի
սլատմութեան
վերոբհրեէււլ
հւ լ^ւթացիկ
նիւթեր
է .
Պատւքական
նիւթերու
մէչ չաՀեկան
են ,մասնաւո–
I
րապէս,
Յարութիւն
քՀն
յ ՛Շմ աւոնեան իԱՎդ\<գ–Ագի \
Հրատա րակո ւթեան պատմ
ու թեան
վերաբեբեալ
յ
յօդոլահնե
րը :
\
ինչ կր վերաբերի
մանկական
բամնին
, Հոն լո յս •
տեսահ ենմեր Հին եւ նորաէլոյն
գրողներու
դոր– ՛Հ
հ ե րէն արտատպումներ
եւ եռամ սեա
յի սեվւական
|
աշխատակիցներու
յօդուահներն
ու
պատմուահք–
ները։ Այգ բամնին
մէչ ուչտգրաւ է,
մաէ/նաւորա
պէս,
Գաւթեան
Օրիորղաց
ղպրոցի
ալարաական
կարղի
աշակերտուՀի
Ալիս Նսվարեէոնի
չարա -
գրութիւնը
հյաչաէոուբ
Արովեանի
մասին :
է
թէ
Հեռաւոր
Հնգկաստանի,
այլեւս
նօսրացահ Հայ
ղաղութին
մ\չ Հայ նոր սերունղը
կրնայ
այգքան
Հայերէն
սորվիլ եւ այգքան
Հմտութիւն
ձեռք բե
րել
Հայոց
գրականութեան
մասին, այդ պարա -
գային
ուբիչ եւ ոչ մէկ Հայ գաղութի
մէչ
ներելի
է չքմեղանքր,
թէ չրչապաաը
անյտ.լթելի
ար
ղելք է Հայոց
լեզուի
ուսուցման : Եւ առհասա -
բակ, եթէ ՀնղկաՀայ
ղազութր,
կրցահ
է երեք
գարէն
աւելի
պաՀել իր Հայկական
ոգին, նկա -
րագիրր եւ մասամբ
լեղուն , այդ պարագայի՚կ
մեր ^
Հայրենի
եբկբի
փոչին
տակաւին
իրենց
ոաքերէն^^
չթօթավւահ
զաղոէ թներոլ
աէւլաղղա
յնա ց ուէք ր ղա–՛՝.
տապա րաե լու Համար
բաւականաչափ
զօրաւոր
բառեր կր պակսին
մեզի %
«Նոր Ազգաբար»ի
Հրատարակութեան
հախ •
քեբր կը Հողայ
մեկենաս
մը՝ Պ՛ Մաք Ջոն , իր
Հտյ
անունոէէ Մկրտիչ
3 ո ՚ԷՀ ս^նն է ս ե ան՝ որ վաթ.^
սուն տարի առաչ
Նոր
Ջուղայէն
Հնդկաստան
գաղթահ եւ Հոն Հարստութեան
տիբացահ՜
է ;
<Տ.Պատիւ իրեն»,
իրաւացի
կեբսլով
կ՝րսէ
« Նոբ
Ազդարար»
իրմեկենասին
նուիբահ
յօղուահի
մր
մէչ
Մենք ի բոլոր սրտէ
յ ա չո ղո ւթ ի ւն կր մ ազ–
թենք
մ եր Հեռաւոր
սլա շաօնակց
ին : կ՝ու ղենք դի
տել տալ միւա յն , որ իր նպատակին
աւելի
օդտա–
կար կերպով
հառայելու
Համաբ
անՀբամե\ա
է^
որ
«Նոր Ազդարար» եթէ ոչ աւելի
յաճախ
,ղէթ
ամէն
ամիս
լոյս տեսնէ եւմեր միւս
դաղութնե -
րոլ Հետ կապ Հասէոատելոլ
Համաբ ալ այդ ղա
զու թնե
րէն աշխատակ
հց՚նե ր ապաՀով
է ;
(Խմբագրական՛ ՀԱՅՐԵՆԻ֊ւ^ի)
ԿՐՕՆԸ՝
ԲՈԼՇԵՒԻԿԵԱՆ
ԱՋԲՈՎ
քիուսերէն
լեզուի մէչ օտաբ բառե րոլ
մասին
նոր բառարան
մր լոյս տեսաւ
վերչերս
Մոկոլայի
մէչ՝. Անոր մէչ քսան
Հազար
բառի
Համաբ
տրր–
ուտհ ենմողաի րղական
բա ցատ բութ իւննե բ : Ա -
Հաւասիկ
կրօնի
(^է1շ%\ռ.^) մասին
եղահ
սաՀմա -
նումը•—•
« Ե րեւակա յական Հաւատք
մը, զուրկ գիտա -
կան
Հիմքէ, ուրկր խօսուի
աստուահներու
, Հր —
բեշտակներու
, ոգինեբոլ
եւայլնի
մասին՛. Յետա
—
ւլ իէք ական շրչտնակնե
բու
շաՀուն
Համ ար , կ՝աչ -
խէԱէՀէին
պաՀել եւզօրացնել
կբօնքր; Անկր հառա–
յէ ա շիսատալորներու
ճնշում
իէն
եւ
շաՀադո
րհեղ
քա զ քեն ի դա սակա
ր
ւլե բուն
ումին : Բաղքենի
րնկե–
բութեան
Հաշուե յաբղտրր եւ Համ ա յնավար
դբոււ–՛–
թեէսն
ստեղհումր
կ՚ոչնչացնեն
կրօնքին
Հիմքր, եւ
կրօնքներու
կողմ է Հմտօբէն
պատրաստահ
սոլտի
ս՛եգ կր Հաստատեն
բնական
գիտոլթիւննե
ր բ % Աչ–
իսատալո
րներու
Համ
սւ յնավա բական դաստիաբա
-
կութեան
, րնկերվտբական
աչխարՀի
մր
կազմու–
թեէոն
դորհօն
մասնակցութիւնր
, խոր եւ պատշաճ
իէ
րտցոէ
.մր
էքէորքսական - լենինական
ղիտական
վաբդապեաութեանց
, յազթահ՝ են կրօնական նա–
իւա պա
շա ր ո ւմ ին
յ
Հասկցողին
շատ բարել է
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
ԿԱՐԳԱծԼԲ ԵԻ
Տա՚ԱԾՕՑԼԲ
< Յ Ա Ռ Ա Ջ ^ Ը
քաղաքի
15
շքանշան
ստտցալների
ոչ մէկի
ազգա–
նունր «եան»ով
չտպուեց
սլա չտօնա
թե ր թո ւմ
Մխիթարուի,
Օվանէսոէի
, Աւետիսով
եւայ^ւ։ Հա–
րիւրաւոր
կուսակցակէսն
, ղիտական ՛եւ ւլե զար -
ուեստական
Հայ գորհիչներ
Հրամարահ
են «եա—
ն»ից : Յիչենք
ւքի քանիսր։
Երկու
մեհ, թէեւ
չր–
նորՀաղոլրկ
դիտնականներ՝
Օրբելի
եղրա քրներր
,
Համ աիսո րՀ րդա
յին
Գիտու թեանց
Ակաւլեմ իա
յի
մ շտական
քարտուղա
ր՝
թւէվւ չիեւ
, Բմշկական
Գի
տութեան
կաճառի
անղամ Ա արգիսով
, Համա -
խոբՀ րղա
յին ե բկրո րգ մրցանակաւո
ր , նուագա -
խում բի վարիչ Ա ելիք - Փա չա յ ե ւ , դրական
քըն–
նագատնե
բ՝ Բո յաչիեւ եւ ՎաՀ անով
, դերաս
աննեբ
Բանանաի, Բէկ - Նաղարով,
Գ. Աաբղփսուի
, Ա՛
Գէորղոէի^, ե լեկտ բագէ տնե ր՝ Մկրտիչեւ եւ ,ԱաՀա–
կով եւչատ ուրի^եր
յ
Երբեմն
^ով»ի եւ «եան»ի
պա յքարր
դառնոլմ
է զաւեչտական
: Օրի՛նակ , երկու
եղբայրներ աշ^
իսատում ենմ իասին Արաղ ահ ի վրա
յ
տիեզերական
ճառադա
յթների
Հետազօտութեան
ճիլղում
եւ
արմանացան
Ատալինեան
առաչին
մրցանակի
։Ա՝Է—
կի աղդանունր
վերչանում
է
«ով»ով
,
անգամ
Ա ոսկուայի
Գիտութեանց
ճեմարանի
,
միւսինը
«եան»ով
, անղամ
Երեւանի
Գիտութեանց
Ակագե–
մ՚իտյի : Գրանք Ալիխանով
եւ Ալիխանեան
եզ -
րայրներն
են ւ թերթերրնրանց
մասին
զբելիս
ստիպոլահ
են յ ի չ ե լ Ալիխանով
ել Ալիխանեան ա–
ռանձին
առանձին
, փոխանակ
գրելու
Ալիւիսանեան
եղբա
յբներ:
ԽորՀրգա
յին
մ եր
ցեղակիցները
թող օրինակ
՚էեբցնԼն
Վրացիներից
՚. քիուսաստանում
պատաս -
խանատու
սլաշտօննեբի
վրայ
նրանք
աւելի
չատ
են քան Հայերը։
կա՞յ
մէկը, որ իր
աղւէտնուան
վերչալոբու
թիւնր
վէոխահ
լինի
Հով»ի։
Վրասատ–
նոււք կա՞՛յ մէկ Հատ Վրուցի , որ
Հարտզատօրէն
իր ադ՚չանունը
պաՀահ
չլինի : կարելի՞՛ է
երեւա
կայել, որ Վրաց
կոմկուսի
քարէոուղարը
Զարկ -
լիանի
չկոչուի
, այլ ԶաբկիԼլ
,
նաիւարարը
Ջի՚ուբիանիչւելի
չլինի
, այլ Ջխոլբիանոէի :
«Ո՛Ի
ռուսական
էիեբչաւո
րո լթ իլնը
նոյնքան
Հբէչային
կր
թուի
մի Վրացոլ,
որքան,
օրինակ,
տողերիս
գրողր եթէ Աարւլսեանի
փոխարէն
Աարզիսօղլու
զրէ իր աղւլանունը։
Վրացիներր
նոյնիսկ
մեռա -
հի աղէլանունր
փոիսահ են : ԺԹ • դարի
կէսին մի
Վ1""31՛ իչխան
բանասաեղհ
, աքսորուահ
Ո՝ու՚՜
սաստան,
ազդանունը
Գուբամով էր ղրել։
Այսօր,
նրա
մասին
՚լրելիս
, երրեք «Ոէիաի չեն
^ / ՚ ձ " ՛ ^ ՛ ^ »
այք վրացական
վեբչաւո
րութեամ
բ՝
Գուրամաչ -
լի՛լի :
Մենք
յոյս
չունինք, ոբ Արութինովր
Յաբու–
իմիւնեան , Պօղոսովր
Պօղոսեան
դառնան,
րս՚յՅ
վ՚ւսոք աանք Աստհուն
, որ դեռ
կաբէսպետեանր
կարաւղետով, եւ Փիրոլզեանր
Փ իրա ղով չեն
դաչԹւել
X
՜ ՀԱ^կ ԱԱՐԳԱԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
