ՊուսաւԽ)
աոաջիԱ
Մ՚շակութայ1ւԱ
ԱիութիւԱը
Հտյ
1ք ՀԱէկութսէյին
Ա
իոէ
-թ իւ.ններո ւ. կամ
ըն–՛
կե րոէ-թիւՆՆե ըու. սլաամ ո ւ֊թ իւն ը առանձին
ուսում՛–
նասիբոլթեան
նիւթ
կը կաղմէ : Զունինք
աակաւին
Համապարփակ
երկ մը նուիրուած–
մեր Հին
ու
նոը
1ք՚չակութա
յին
Մ իութիւններու
ծագում
ին ,
ղռրծունէութեան
ու
վախճանի։
Շաւո մը Ա՝իու
-
թիւններու
անունն
անգամ
անծանօթ
մնացած
է ,
թող
թէ պաամութիւնր։
Պաաճա՞ռ
:
կամ
Հարկ
եղած
ծանօթութիւնր
իրենց
մասին
չեն աուած
,
կամ
^ատ կարճաաեւ
գոյութիւն
են ունեցած
եւ
կամ
իրենց
յաքորղոգ
ուրիչ
միոլթիւններ
ու ա -
նուննե ր մոռացութեան
մաանած
են նախկիններր
:
Ո՞րն եղած
է առաքին
պո լսաՀա
յ Ո չակութա
—
յին
Միութիւնր
:
Բագմաթիւ
ու բազմանուն
մ իութիւննե
ր գո —
յութիւէւ
ունեցած
են Պոլսոյ
–^այութեան
մէք ,
յաակապէ
ս քիԹ • զարոլ
կէսէն
ասգին : Ոա յց ա -
նոնց ֊էնագո
յնբ ե ւ աոա
քինը կր բարձրանա
յ մ ին
չեւ
նոյն
ղաբու
աոաքին
տասնամեայ
ԼՐ
^՚՚՚նը
:
1812/
առաքին
ամիսներուն
աեզի ունեցած
է
Հիմ
նա ղրո
լթի
ւնր Պ" լսո
յ Հայս ւթե ան անգրանիկ
ւէ ր–
չակութա
յին
մ իութեան
, որ կո չուած
է
1յւՐշււ՚–
բուՍեաց Ըն կ ե ր ո ւթի ւ ն :
Հիմնադիրն
է նոյն մա -
մանակին
Հանրածանօթ
Հայ կաիժոգիկէ
մեծանուն
գե ր գա
ս ա ան ի
մ ր նաՀասլեաը
;ՅուլհաԱնէս Չէ՜–
լէպի Տիւզեան
(ծնած
1749/5՛,
մեռած՝
1812
Ապ՛
բիլին) , որուն
կենսագրին
Համեմաա՝
«ճչմարիա
գիաութեան
փափաքող»
անձ մը եգած
է եւ
«բազ
մակողմանի
ուսմանց
եւ երամ չաութեան
մէք
ինքն
արդէն
1լրթհւած՝
վ՚սյթ աարած
է նաեւ իւր ազ -
ղայնոց
յառա քադիմ ութեան»
( Հ –
Գ–
Մէնէ վ իշ ֊
,եան,
Աղգաբանութիւն
ազեուական
զարմին
Տիւզ–
եանց, Վիէննա
1890,
Էք29)։
ՏովՀ • Տիւզեան
եզած
է ազգային
մեծ բարե -
բաբ մբ։ Ոչ միայն
նորոգած
է Ակիւաարի
եւ ու -
բիչ թազա
յին գպրո
ցնե ր՝ ա յլեւ
իր
անձնական
հախքով
Հիմնած
է երկու գպրոց,
մին
կալաթայի
մէք,
միւսր
Գարթալ։
իբրեւ
ուսումնասէր
մարղ
ան Հոգ աարած
է օւլտակար
եւ ուսումնական
զր -
քերու
աարածման
: իր ծախքով
ապագրել
աուած
է մեծաՀաաոր
գրքեր՝
աոանց
ուզելու
որ իր ա—
նունր
յայանուի
իբրեւ
մեկենաս
:
ԼԼՀա այս մեծանձն
անձնաւորութիւնն
է ,
որ
գրքեր տ արածելով
ագգին
յ աււաջ դիԱ՚ութիւնը
դիւր ա ցնե լո ւ նպատակով 1812/5՛
Պոլսոյ
մէք
կբ
Հիմնէ
Արչարունեաց
Րնկերութիւնը
(Մէնէվիչ
-
եան, անգ՝ էք 2\) : Այս մասին կ՝ակնարկէ
իանա–
ս է ր
Լկ. Պ.
1851
թ–
4,
էք
161),
գրելով–
«...Հոս
կը գնենք պգաիկ , րայց
սքանչելի
Հաաոլած
մը,
ո րն
ո ր
քառասուն աարի ասկէ առաջ
նշւքարիտ
ացցասէրի ւքր գրածն է, երր օգտակար ցրքհր տը–
պելու ըն կ ե ր ո ւթիւն մը կը հաստատէր ագգերնուս
լ1
էջ • • -
ազնիլ
յիչաաակ
մը ան ազգասէր
ել ու —
սումնասէր
մարգուն,
որուն
անունը
ամէնուն
ծա—
նօթ է եւ ամէն
յարգութիւն
կ՝արմէ
» :
իանասէր
ինքն ալ կբ Հասաաաէ
«Ար
չաբուն–
եաց
Ընկերութեան»
առաջին
ըլլալը,
երբ կր գրէ • ՝
« Հիմակ
գանք րնկերական
մաաց
Հեաքն–
մեր
մէքբ
քննելու։
ԸնգՀանրապէս
աս վերքին
դա–
բուս աաենն
է որ սկսաւ
ո ւս ո ւմն ա կան
լնկե բու
-
թեանց
ճա չակր ազզ ե րնուս
մէք մ անել
,
թէպէա
գո րծագրութիւնր
մ իչա
յամ
բ ե ւ չաա
անզ ամ
ա–
նաբգիւն
մնաց
: Աոջի ուսումնական րն կ ե ր ո ւթի ւ
նը կր սեպենք անիկայ որ հաստատուեցաւ ի կոս–
տանդնուպոլիս յաււ՚ին 1812 եւ որուն նպատակն էր
օգտակար գրեանք հրատարակել»
(անգ՝
թ •
12,
էք
547—8) :
էթոյն րնկեբութեան
մէկ ճառախօսր
, որ
Տ .
Տ– (թերեւս
Յակոբ Տիւգեան)
կր
սաորագրէ՝
կ՚ընդգծէ
նոյնպէս
թէ •
« Ըն կ ե ր ո ւ թի ւ ն
այսպիսի
կ արծ եմ թ է ո՛չ երբ եք եղեր էր մե բ ացգին մէ ջ ր »
(Դիտակ Իիւգանդեան,
Վենեաիկ
1813
Տունուար,
թ–
1. է ^ 8 ) ։
« Արչարունեաց
րնկե րո ւթեան»
Հիմնազրոլ
-
թեան
մէք գործօն
գեր ունեցած
են
2
երիաասարգ
Տիւզեաններ
՜եւս, Տակոբ
Զէլէպի
եւ Մկրաիչ
Զէ -
լէպի
(Ացցասէբ.
Վենեաիկ
1815,
էք
4 ) ։
Ասոնց
մ ասին աե ս Տ իւզեանց
վերո յիչեալ
գիբքը
(էք
31
եւ
35 -
39):
ժամանակակից
Հայ թերթր՝
Դիտակ ք\իլ ^
գանդեան (1813
թ.
1 ,
էք
6)
Հեաեւեալ
կերպով
կր
ներկա յացնէ
րնկեբութեան
Հ իմնագբո
ւթիւնր
. ~–
« Մեր ազգին
մէք Հոգեւոր
զոփելի եգբա
յրու–
թիւններ
եգաւ,
բայց
րնկերութիւն
մբ չի
կար.
աս
ԺԹ՛
ղարուն
"կիզբր,
տեսնուեցաւ
Ատանպօլի
մէք մէկ Կւախանձելի
րնկերութիւն
մ ր՝ որ
մէյ ֊
աեզ
իսօսք գրած
են , որ ձեովներնէն
եկածին
չափ
քաՀգ
բնեն, ստակ
խարճ
չինային
, որչափ։
պէտք
րլլա յ տան
, որ եղած
ուսումնական
գրքե բուն
վբ–
բայ,
աաՀա
այլ նորանոր
գրքեր
չինել աան գիտ
-
նոց , ու տպել տան
, որով ոբ ագզ ր պարէ ան շա–
տէն
քիչր
կո՚բղայ
սորվի,
իմաստութեան
անու*
Համր աոնէ » :
Աոաքին
տարին
րնկերութիւնը
կ^ունենայ
40
45
անգամ : «Գիտակ
Բիւզանդեան»
(անգ՝
էք
ԽՄԲ
—
Սյս օր , կիրակի, Աոպոնի մ ե ծ Ամփի
թատրոնին մէջ. տե գի կ ՚ ո ւ ն ե ն ա յ Արշակ Չօպան–
եանի գրական գոր ծ ո ւն է ո ւթե ա ն 65ամեայ յ ո բ ե լ
ե անը; Այսօր կուտանք իր կեանքն ու գ ո բ ծը, յ ե
աոյ հանդէսին նկ արա գ րռւթե ան հետ՝ օ • ՚լյար–
դ ո ւնիի ՜նառը:
ԿԵԱՆԲԸ
Զօպանեան
ծնած
է
15
Տուլի"
1872/5՛
Պէչիք
-
թաչի
մէք։
Հայրը,
ՏովՀաննէս
, ճարտար
ոսկերիչ
մը,
Ակնցի։
Մայրը,
Մ արիամ
ԲէմՀաճեան,
Աա
-
մաթիացի
: :
Արչակ
մէկ ամսու
էր՝ երբ մայրր
մեռաւ։
Հայրը
կրկին
ամուսնացաւ։
Խորթ
մայրր.
Ազա
պի, Հաբաղատ
մօր մր գուրգուրանքով
մեծցուց
Արչակը,
ոբ եօթր տարեկանին
մտաւ
ՄաքրուՀ
-
եան վարմարան։
1887/5՛
գնաց կեգր •
վարմարան,
որ
Հիմնուած
էր տարի
մը առաք։
Մինաս
Զերազ
տնօրէն
էբ : Տեսնելով
Ջօպանեանի
բանաստեղծու
թեանց
երկու տետբակները,
քաքալերեց
պատանի
քերթողը
,-— Ջօպանեան
, արդէն , կ՚երեւէր
Իո ւ –
րաստան Մանկ անց/
մէք
1885/5՛
իր առաքին ոաա–
նաւո րնե րով : Առաքին
խրախս
յսր
կուտար
Ա .
թղլեան՝
ՄտքրուՀեան
վարժարանին
մէք։
իր Հօ—
րեզբօր՝
Տա րութիւն
Ջօպանե
ան ի մ
աաենագարանր
աւե լի եւս
Հ րաՀ
րե ց քե ր թոզական
կա յծբ
,
Ի"Կ
կ եգրոնական
վարժա բանբ
, իր մ եծ
ուսուցիչներով
(Թ. Թէբզեան,
Ե– Տէմիրճիպաչեան
, Մ– Գ
արա
-
գաչեան,
Օրմանեան,
Ա րուանձտեանց)
ր"ց
տուաւ
այգ կրակին
:
Աչակերտ
կեդրոնականի
, սկսաւ
ֆրանսերէնէ
թարգմ անութ իւններ
րնել եւ Հրատա րակե
լ
Արե -
ւ ե լ ք /
մէք։
1889/5՛
Արփիաբեանի
եւ
Բաչալեանի
թերթին
մէք ծանօթ
անուն
մրն էր այլեւս
ոչ մ ի–
ա յն իր թարգմ անո ւթ իւննե րոփ , ա յլեւ
իր նո րա -
վէպերով
, Հէքեաթներոփ
ու
«ֆանթէզի»ներոփ
(Չորք ոտանւոյ մր օրագիրը) :
կեդրոնականէն
չրքանաւա
բտ
, Ջօպանեան
ե -
րեւան եկաւ
նաեւ
իբբեւ
քննադատ
:
Հ ա յ ր ե ն ի ք /
մէք կր Հրատա բակէ
ուսումնասիրո
լթ
իւձնե ր Մօ -
փասանի
, Թէնի , Լօթիի
վրա
յ , մ իաժամ անակ
ար
ձակ
եւ չտփածս
յ բանաստեզծութիւննե
ր ,
ինչպէս
եւ Հէքեաթներ
, որոնք
մոզոփրգական
աւանգու
-
թիւններ
չէին,
այլ իբ յզացումներր
:
Բննաւլատի
իր նկարագիբր
Համ ե րա
չխօրէն
ւլա րգա
ցաւ
Արփիաբեանի
Հայրենիք/5/
//
րական
փաբգապետոլթեան
Հետ
,
Հաւատար
իմ
մնալ
կեանքին
եւ իրականութեան։
Այնպէս
ոբ
պայքար
բացաւ
Հււետորական
գրականութեան
դէմ , պաչա—
սլանեց աչխարՀաբարբ
եւ աբթնցուց
վեբաքննու
—
թեան
ոգին
աչխաաելով
թափանցել
իր
ուսում-
նաս իրութեան
առարկաներուն
մ էք :
Հ ա յ ր ե ն ի ք / , Ա ր ե ւ ե լք / , Աասիս/
իր աչխա
-
աակցութեանց
Համլ^ւթաց
իբրեւ յառաքապաՀ
եւ
նորաչունչ
դրականութեան
տեսաբան,
գոբծեց
նաեւ
իբրեւ
ուսուցիչ
գասա խօսե լո փ կեգբոնա
—
կանի
, Գատրգիւդի
եւ Աամաթիոյ
ազզ . վարժա–
րաննե րուն մէք :
1891/5՛
լոյս տեսաւ
իր առաքին
գիրքր֊.
Արշա
լ ո յ ս ի Զա յն ե ր ,
ուր ամփոփուած
էին իր արձակ
եւ
ոտանաւոր
ստեգծագործութիւննեբբ։
՚Լքոյն տա —
րին Հրաաարակեց
նաեւ
Թ ո ւ ղթի Փաոքր ,
փոքր
փէպ
մբ, իոկ
յ"՚ք"րգ
տարին՝
Թրթ ռ ո ւ մն ե ր ,
բա–
նաստեզծութեանց
նոր փունք մր։
1893/5՛
գրեց
թատերախաղ
մր,
Ա ոԼթ Խաւեր,
Պոլսոյ
Հայոց
կեանքէն
, որ ներկա յացուեցաւ
Պոլսո
յ արուար
-
6)
կ՝Ը"է որ օրէ օր կ՝աճէբ
այգ
թիւը
եւ մեծ
յոյս
կար
որ Հասաատ
մնայ
եւ տեւէ :
Ընկերութիւնը
չափազանց
օգտակար
եգած
է
Հայութեան
Համար : Ան ստանձնած
է
«Գիտակ
Բիւզանգեան»
երկչաբաթաթերթի
ամբոգք
ծախքր՝
խմբագրութիւնը
յանձնելով
Վենետիկի
Մխիթար—
եանց
( Հ – Գ– Դ ա լ էմք եաբեան յ
Պատմութիւն
Հայ
լրագրութեան,
Վիէննա
1893,
էք
30—31)։
Տետոյ
ապագրել
տուած
է
ԱցգասէրՀ»
եւ
է՛
ւրիչ
ՂՐքեր
(Իանասէբ,
անդ՝
էք
548) : 1815^5՛
վերք իր
վրայ
առած
է նաեւ Վենետիկի
Մ խիթարեանց
Եդա1ւակ
Րիւցանդեան
աարեթերթին
ծախքր
(Գալէմքեար—
եան , անդ՝
էք
28) :
« Արչարունեաց
րնկե բութի
ւնր » , Հակառակ
իր կարճատեւ
գո յութեան
, մ եծ
ծառա
յութիւն
մաաուցած
է Հայկ.
մչակոյթին՝
ոչ միայն
գրքե—
բու եւ թերթերու
տպաղրոլթեամբ
, այլեւ
օրինակ
Հանդիսանալով
Հա յութեան
մ չակութա
յին
զ եա
նի էիրայ Հաւաքական
ա չխատանքի
ու մ իութենա
-
կան գոբծունէութեան
: Իր օրինակը
վարակիչ
ե —
ւլած է յաքորգ
սերունդներու
Համ ար ու ետեւէ
ե–
տեւ
ծիլ արձակած
են զանագան
տեղեր,
այլեւայէ
Միութիւննեբ
:
« Արչարունեաց
Ընկերութեան
»
ղո
յութիւնր
տեւած
է, Հաւանօրէն
, մինչեւ
1819։ իանասէր
կբ
ղոՀանայ
գրելով.
«Շատ
Լիքչեց
սակայն
աս լն–
կեըութիւնը»։
(Անգ՝
էք
546)։
Հ. ծ–
ՊՕՂՈՍԵԱՆ
ձաննեբուն
մէք եւ Հասոյթովր,
100
ոսկի,
որու
՛փրայ
Հայրր
եւ բարեկամնեբր
փոքրիկ
յաւելում
-
ներ
րրին , Ջօպանեան
իրագործեց
իր երազը
,
տեսնել
Փաբիզր
: \
893/
ամ առը
կր Հասնի
Փարիզ
,
յետոյ
կ՝անցնի
Լոնտոն , Պբիւսէլ
եւ Անփէբս։
կը
Հետեւի
գրական
չարմումնե
բուն
, կը
ծանօթանայ
Հռչակաւոր
գրոզներու
Հետ
(Զօլա
, Տօտէ , Բո -
փէ) • Այգ
չրքանին
կր չարունակէ
աչխատակցիլ
<1.Հայբենիք»ի
, ու միամամոնակ
կր
պա տ ր ա ս տ է
Պետրոս Դուբե անի
կենսադբութիւնր,
զոր Թիֆ -
լիզի Հրատա րակչական
ը տպագրեց
1894/5՛ :
•
1894/
աչնան,
Ջօպանեան
փերագարձաւ
Պո -
ւէ՛
ւր նոլիրուեցալ
դարձեալ
գրական
եւ
սուցչական
գոբծունէութեան
: կեդրոնականի
մէք
կ՝ ա ւանգէ
ր դբա կտն ութե
ան պատմ ութիւն
:
ԱյԴ
չրքանին
էբ , ոբ Հիմնեց
՚Ծաղիկ
կիսամսեայ
Հան
դէսը
, ուր երեւցան
Զ • Եսայեան
, Վ • Թէքէեան
,
Ռ. Զ
արգարեան
, Տ ՚ Մ րմ բեան
իրենց նախափոր
—
ձերով։
Այգ
Հանդէսն
էր դարձեալ
որ
մամագրա–
վա
յր
մ ը դարձաւ
բոլոր
ծանօթ
գրոզներուն
,
Հրանդ
, Թլկատինցին
, Աղ. Հյաքլեան
,
Որբերեան,
Զբաքեան
, Տոքթ.
Բօլօլեան։
Այդ
Հանդէսին
մէ9
էր,
որ լ ՛ ՛ յ " տեսան
Ջօպանեանի
ամէնէն
կարեւոբ
ուսումնաս
ի բո ւթ իւննե ր ը Նարեկացիի
, Պարոնեա—
նի , կոնքուրներոլ
, մ իսա իքակտնո
ւթեան
, Հիւ -
սիսի գրականութեանց
, Փիէր
Բիյառի
բանաստեւլ–
ծութեէ ւնռ
մ
է
՛ին։
Մեծ
րնգունելութիւն
գաաւ
Ծաղիկր ,
որուն
ծրագիրն
էր մ չակեյ
Հայ ֆո քլորին
վերա բերե
ալ
նիւթեր
, Հաւաքե
լ աւանգո
լթիւննե
ր , Հէքեաթներ
,
բա բ բառա
յին պատառիէլնե
ր , եւ առիթ
աալ
գա
-
ւ՚սռացի
նոր գրողներու
երեւման։
Երկար
^չա —
րունաէլուեցաւ
սակա
յն ա յս դո րծր
, ֊ ~ \
895/
կո
տո րածներր
սկսած
էին, միւս
կողմէ
եւրոպական
թերթերու
իր ա չփսատ ակց
ութ
իւնր կասկածե
լի կբ
ղարձնէին
ղինքն ալ։
1895/
Գեկտեմբերին
Հեռա
-
ցաւ
Պոլիսէն
եւ Հաստատուեցաւ
Փարիզի
մէք ,
ուր
Հիմնեց
Անահիտ^ (1898
Նոյեմբեր)
,
նոյնքան
փառալո
ր Հանգէս
մ բ, կապ Հաստատեց
կով կասի
եւ այլ գաղութնեբու
Հտյ թերթերուն
Հետ, ղա -
սախօսութիէններ
տուաւ
ֆրանսերէն
,
մտերմացաւ,
եւրոսլաց
ի
մ տաւո րականնե
բո
լ
Հետ՝
միչտ
ար —
ծարծե
լով ազդա
յին փրոփականտր
:
ԳՈՐԾԸ։
Ա.—
Հ ա յ ե ր է ն ։
Հատո րոփ
Հրատարակած
է Հետեւեալ
գիրքե–
ՐՐ
1
(ԿՌ
յիչատա
կենք
միայն
գլխաւորները)
1 — ՞Նահապետ ՚ ^ ո ւ չ ա կ ի Դիւանը,
ծանօթու–
թիւններոփ
եւ ներածութեամբ
մր
(1902) :
2 – – Ք ե րթո ւ ա ծ ն ե ր ե ւ հ^առեբ Մկրտիչ Պէ -
շիկթաշլեանի,
ծանօթոլթիւննեբոփ
ել
քննական
ուսումնասիրութեամ
բ մը
(1904)։
3
Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի կեանքն ո ւ գոր
ծը ,
կենստգբութիւն
եւ
գրական
փերլուծում
(1907)։
4
՚ԻեբթՈԼածներ ,
փունք մբ
123
բանաստեղ
ծութեանց
(1908) :
5 ՛ — ՚Նաղաշ Յո վնաթան աշւււղը ե լ Յո վնա -
թանեան նկարիչը,
պատկերազաբգ
,
ծանօթու
-
իժիլններոփ
ել ո լսո ւմնաս ի րութեամ
բ մբ
(1910՛) :
6՛
Հ ա յ է ջ եր,
Հաւաքածոյ
Հայերէն
Հին տա–
ւլերու
, պա տ կե բ ազա բ դ
(1912)։
7
—
- Տ ղո ւ հո գ ինե ր ,
պատմուածներ
(1923)։
Ց.
Դ է մք եր ,
ուր կ՝երեւին
Նաբեկացի
, Մ
խի
թար Աբբայ,
Արովեան
, Ալի չան
, Այտընեան
, Խ ր–
բ իմ եան , կոմ իաաս ,
Թէբզեան
,
Աունգոլկեան
(1924) ։
Եբկրորգ
Հ՚սաորմր
1929/5՛ :
9
Հ ա յր ե նի փնար ,
արձակ
ել
ոտանաւոր
(1925) ։
1 0— Մեր գ ր ա կ անո ւթիւնը,
գրքոյկ
մբ, ո–
բով
րնգՀանուր
ակնարկ
մր կը նեաէ մեբ
արդի
գրական
կեանքին
՛Լրայ
(1926) :
11
Հ ա յ ագգր մեղաւոր չ է ,
գրքոյկ
մը որ
պա–
աասխանն
է Փարիզի
Հայ Համ ա յնավա բներսւ
օր
կանին
չարք
մը յօգուածնե
րուն
(1926) :
12 — Հատրնաիր է ջ եր Քուչ ա կ ե ան տաղա -
շարքէն ,
ներածոլթեամբ
ել աագիէ^երոլ
արդի
աչխաբՀաբար
թա րգմ անութեամ
բ
(1926) :
13
էքբկբաշարժ՜ը արտասւսհմանի մէջ ,
դըբ–
քոյկ մբ որ կը բովանդակէ
Պայքար
թերթով
Հբա–
աարակած
իր յօղուածները
, Ամերիկա
տյցելու
-
թեան
ժամանակ
դրուած
(1926) :
14
Հ ա յ բ է նն ե բ ո ւ իուբաստան , ստուար
•>ատոր մր, որ կր բովանղակէ
Բոլչակեան
տա
-
՛լա չարքր
ամ բոզքութեամ
ր , "կիզբր՝
նեբածոլ
-
թեամբ,
մր
(1940) :
15
կեանք ե ւ Երագ,
պատմուածքներ
(1942) :
Բ
. ֊ ՖՐԱՆԱԵՐկՆ
•
֊
1.
Լշտ 1\1&ՏՏՅՇք6Տ ճ՚յ
^ՈԱՇՈւշ,
ժ"րմԲլէմանսոյի
յաււա
Դարանով
(1896)։
2.— Լ՚^տտՅտտտէ ճս
Տ^1V&էօ^^,
Զէյթունի
մօտ
սպաննուած
իտալացի
կրօնաւորի
մր
ոզրեր—
ղական
վախճանր,
Ազասիի
յուչեբէն
աոնուած
,
Փիէր Բ իյա ր ի յառա քա բանով
:
3.
Լ՚Ւ1ւՏէօ1ք6 ճշ 261 էՕՍՈ ,
Ազասիի
յոլշերուն
թարղմ
անութիւնր
, Վիքթոր
Պէոարի
յաււա քարա–
նով
(1897)։
4.— ՐօքէՔՏ ^ոո6ու6ոտ ^ոշւշոտ շէ \1օճշւո6տ
,կասք~
Fonds A.R.A.M
