Եքզիծանքքւ
Խ յ գ^^^կաԱոԼթսաԱ մկ
ԽՄԲ—
Գրական աւաւլիսները կը շարոՆնակ–
ուին Պէյրութի մէջ , նախաձհոնոնթեամբ Համազ
գային ընկերութեան։ Ահաւասիկ վեբյինը, որուն
աոաջին մասը միայն կրցած է տալ մեր աշխատա
կիցը, Եդ. Տարօնեան —
Ոսկեգարռլ.
մեր մաաենագրութիւնր
ոչ
մէկ
երգիծական
էշ կ՝րնծայէ
մեզի,
եւ այս
պակասին
պաաճառր
րմրռեելի
է՛, փրիստոնէութեան
մուա
-
քին
Հեա է որ կր սկ
-յի
Հայ միաքին
գրաւոր
ար -
աայայաութիւնր։
իսկ նոր գաւանանքը
կուգար
այնքան
խսաամբեր
երեւոյթով,
որ ոչ ոքի
վրայ
արամագրոլթիւնւ
կր ՚ մնար
զուարթախօսելու։
^ՒրՔ^ՐէԼ
ԿՌ
գրուէին
մարաիրոսներու
արիւնով,
եւ աչխարՀիկ
ամենագոյզն
վայելքր
ծանրածանր
պատիժներով
պիտի
Հակակշռուէր
անգենա
կանին
մէք։
Նոյնիսկ
այն թեթեւ
Հեգնանքի
տպաւորու
-
թիւնր,
որ կր ստացոլի
Գ. գարու
մատենագիր
Զենոր
Գլակի
րնթերցումէն
, երկար
չի մնար
մե
զի,
որովՀետեւ
գարուս
քննագատներր
ոչ
միայն
ղերր
քայքայուած
էին արգէն,
եւ
նախնական
գարմաններէ
վերք փոխագրուեցաւ
Փարիղ,
ուր եւ
մեռաւ
1935
Հոկտեմրերին
,
15
տարի
տառապելէ–
վերք յիմարանոցի
մր մէք
յ
կարելի
չէ առանց
յուզումի
կարգալ
բանաս
-
տեղծ
ՏովՀ՛
Շիրազի
սա տոզերբ,
ի փառս վար–
գապեաին
1
յ... Րայց մարմար շիրիմդ ահա հայրենի ագատ
հողում,
Ու երցդ գլխիդ վերեւ հնչում է,
ննջի՚՚ր խաղազ ,
՚էւոր սիրող սրտի նման քո սիրած հողն է ծաղկում
փու անուշ հսրովելով , երազով քո լուսաշաղ:
Մեղուի պէս դու տուն րերիր երդերր մեր թա -
փաոիկ,
Ու քեզ ամենից շատ դ ո Ն ր գ ռ ւ ր ո ւ մ սրտերը
մեր.
Որ Հայոց մայր մեղեդին խր^իթից աշխարհ հա–
նիր՝
Որպէս քար սրտերն հերկող յաւիտեան մի եորո–
,
Առիւծին երդով սանձող դու Հայոց քնարն յաւէտ՛։
Ո՛՛՛ր մէկ սաբսափր
պատմել,
այգ
սեւ
օ.–^է
բերէն
։
Եբիաասարգ
երկաթագործ
մր, որ իր զին -
ուորութեան
մ իքոց ի՛) կր ծառայէր
թուրք
Հազա
-
ր Ասպետի մր տան
մէ9
, եւ՜ մասնազէտ
է բ Հուտհի
I
կբ պատմէր
, իբրեւ ականատես
աՀաւոբ
քարգէ
մբ.–
Հազա բապետբ
ն ււտած էբ վրանի
մ ր
աակ
,
Հ րամ անատաբի
պաշ; ոօնով
, օղիի
շիշր
գէմ ացր :
Տանկաբծ
Հ րամ ա քեց ինծի
նո
ւա
գա
ր ան
բ
Հնչեցնել
ուժգնօրէն
ել թուր^ երէն
երգեր
երգել ,
որպէսզի
չլսէ անպաչտպան
բւսզմութեան
լեզապատառ
ա -
ղաղակներբ,
երբ զի աւո րներր
անխնայ
կր գնգա–
կաՀարէին
աքսո րակ,սննե
ր ր , փոսի մր մէք
գլորե
լով։
Աննկարագրելի
էր գիմանալ
ոզք մնացոզնե
-
բուն
լացուկոծին
եււոառւսպանքին
:
կոմ իտաս
Հ ա
լա
սա րակչռո
ւթիւնր
կո
րսնցուց
առանց տեսնե
լու այս արՀաւիբքր
. . .
աՆԱԱՈՐՑԻ
"՛յգ
գոբծբ
անվաւեր
կընկատեն,
–այլ նաեւ
Հեղի
նակին
զո յութիւնր
կասկածի
տակ
կր գնեն ՝. Ար -
գաբեւ,
Դուբեան
Պատրիարքի
կարծիքով,
Զ՝
^Լ
՚^ԿՒ^
վերագրուած
գործր
ամրողքովփն
կր
պատկանի
ՏովՀան
Աամիկոնեանին
, ո րուն
կաբելվ՛
էէ մերժել
երգիծական
տաղանգր։
Այս գի^ր
է
յայտ
կուգա
յ ո րո շապէս
ա յն խանգավառ
նկաբա–
Գրոլթիլններէն
, ոբոնցմով
Ա . կարապետի
է . գա–
բու
վանտՀայրբ
կր ներկայացնէ
իբ
տոՀմակից
Ա ամիկոնեան
իշխաններուն
յաղթանակներբ
բնգ–
գէմ
Պարսիկնեբոէն
:
ՏովՀ. Աամիկոնեանի
կատաբած
այս
րացու–
մէն
վերքն
ալ երգիծաբանութեան
ածուն
շատ
արգասաբեբ
*է եղած
մեր գրական
անգաստանին
մէք : Ան շուշտ յաճախ
կարելի
է Հանգիպիլ
մեկու
սի սրախօսոլթիլննեբու
կամ զուարճա բանո
ւթիւն
ներու,
մեր մատենագիրներէն
նոյնիսկ
ամէնէն
սրբազաններուն
մօտ։
Աքս
Համր
ունին
՚6 •
Շնոբ–
՝՚\1ՒՒ
Հանելուկներր
եւ Հայերէն
ա^րու րենի
\լ րա ք
ն»յն
Հեզինակին
յօրինած
ե րկտողեակնե
բ ր : Գրի
գոր Աագիււարոսի
մօտ ալ կարելփ
է դիտել
կա–
I.
ւակելու եռանգր
:
Բայց եբզիծական
աւելի առատ
Հասկաքազ
մր^
կա րենալ կատարելու
Համ ար , պէտք
է
փութալ
:
մ եր
մ իքնագաբեան
ա շո լզն ե ր ո ւն մօտ :
Այստեղ
, 9
գր՚եբաբ
լեզուի
մ եծավա յելուչ
բա յց
միանգա
- ^
մայն բարգ ու երբեմն
ալ գժնգակ
կանոններուն
ճ
յաքորգած
է ա շխարՀաբարր
, ռր ա յգ գա րե բուն
, ՚
գեռ
նոր Հաւկիթէն
ելած
փետրազոլրկ
թռչունի
մ ր կր
նմ անի
, եւ ատոր
Համ աբ ալ շատ
անգամ
օտար փետուրներով
կբ զարգարոլի
(թուրքե
բէն
եւ արաբերէն
բազմաթիւ
բառեբ)
, րայց եւ այն -
պէս
թռիչքներ
կր փորձէ
եւ ՀետզՀետէ
կ՚ոգեւոր
ուի
է
Երգիծանքի
առաքին
փոբձերր
կր
տեսնենք
Ժ՚Գ • գարու
մեր առակախօսներուն
մ օտ , որռնցմ է
ամէնէն
յայտնի
գէմքերէն
են Ա՝ խիթար
Գօչ
եւ
՚Լարգան
Ա յ՛լե կցի , երկուքն
ալ վարգապետ
եւ
Հոգե կան
իրենց
բաբձր
արժանիքներուն
Համ
ար
աբքունիքներէն
փնտռուած
I
Բայց
Հռս, բարեպաշ
տութիւն
ր անխոցելի
րլէ՛" Ր՚փ
Հանգե
բձ ,
ժպտուն
է
I
,Այգ մպիտբ
րմրո շխնե
լ տալու
Համ ար
յառաք
կր բերեմ
երկու
առաէլներ
, առաքինբ՝
Ա՛խիթար
Գօշէն
եւ երկրորգր՝
Վարգան
Այգեկցիէն
;
Ա՛
— Հարցին ընդ աղուէս թ է քանի ցեղ ար
ուեստ դիտես, զնաց կկզեցաւ եւ ասէ. «Հազար
ցեղ արուեստ զիտեմ, երեսուն ազւովս՝ աոաջ
շանն, թող թէ քանի անձամրս: Րայց մեծ ար -
ուեսան,*այն է որ,ոչ ես զշռւնն տեսնամ եւ ոչ նա
4Ւ՝ւ •
՝ -
* •
»
Ր — (Լսի յառակաց թ է գայլի ձագն բռնեցին
եւ գրեցին գիր թ է կարդա: Աւ ասեԹ թէ ՛
ասա
այբ,
եւ նա ասէ
այծ՝.
Եւ ասեն թէ ՛ ասա
գիմ.
եւ
նա ասէ
գառ:
է լ ասեն թ է ՛ ասա՛
գա.
եւ նա ասէ
գմակ.
եւայլն:
Ասոնք թէ իրենց
լեզուով
, թէ
յանգգնոլ
-
թեամր
կամ
ուր ք կր Հանզիս անան զ.րարար ել
աչ–
իւուրՀաբար
զբականութեանց
միքեւ
է
Ա տնե լով
աշուէ^էեբու
չրքանբ , կր տեսնենք
որ
անոնք ալ մեծ
մ ասամ
ր կրօնաւո
ր են , քաՀանա
յ ,
վարգապետ,
եպիսկոպոս
ու նաեւ
կաթոզիկոս
:
Երգած
են աշխարՀիկ
կեանքի
երեւոյթներ
, -
խնքո յք , Հանգէս
, քաքազ ոբծոլթիւն
ել
նո
յնիսկ
սէրր։
Բայց մեզ Հետաքրքրողր
ասոնց եբգիծա
-
կան գիծն
է որ երբեմն անսպասե
լիօրէն
սուր
կր
Զ Ո Հ Ե Ր Ո Ի ՚ Ն Ս Ի Ր Տ Ը
Հայ նահատակ մտաւորականնե բու
Ցաւիտենական յիշատակին
Անիւններէն ան.յերեզման գոհերուն ,
Ոճրագաշաին վյւայ վարդեր են ծաղկեր–
Սիրտերն անոնց դարձած մէյմէկ սոխակներ ,
Երգր Հայուն կը յանձնեն խօլ հովերուն :
էւ երգն Հայուն, հայ սրտին պէս կարեվէլւ .
Կը բախէ դուռը դո՛ւժ սրտին այս դաբռւն .
Որ մեղքով մի բաժակն ոսկի շրթներուն՝
Մեծ զոհերուն հուր արիւնը կ՚ըմպէ դեռ :
Աստուածայաղթ՚^այս դաըուն սի՛րտը սատան,
Աւելի խոււ՝ քան ապառաժը լերան ,
Իբր օշարակ կ՚ըմպէ այդ երգն աղերսող :
Ո՜վ դար, կարմիր արքաներու լա՛յն սեղան,
Րիւր գոհերու սիրտէն այդ երգը թեւող,
Պիտ՛ օր մ՚ալ սիրտդ այրէ 1անթի մը նման :
՚՛
.
՚ 6ՈՎԱԷՓ
ԱԻՆԱՆԵԱՆ
ԻյՄԲ–
Մեծ
Եզեռնին
նուիրուած
այս
կտորր
գրի
առնուած
է խոստմնալից
երիտասարգ
քեր -
թոզի
մր կոզմէ։
Տէր
- Ջ"/՛/՛
զժոխքէն
Հրաշքով
ճողոպրած
, Տովսէփ
Աինանեան
զինագաղաբին
ինքղինքր
կբ ձգէր
Պոլիս , անողոք ճակատագրա
-
կանութիւնր
սակայն
զինքբ կ՝առաքնոբգէր
իզժիր,
ուր
զոՀ կր գառնա
ր թրքական
ետթազանին
գառնա
յ : ԱՀա
անոնցմ է ՏոփՀան
Ե ր՚լնկաց
ին , Տ՝Գ
•
գաբու
աշուղ , Պլուզ ծածկանունով
: Պլուզ
քա -
Հանայի
որգի եւ խոստմնալից
սարկաւագ
,օր մր կր
Հանղ իպի
մ օլլա յի աղքկան
եւ անոր
սիրովր
ա յ ն
պէս կր բոնկի
ոբ ա յլեւս
կր
մ ոռնա
յ սազմ
ոսն
ՈԼ
բուբվառբ
: Պլուզի
մայրր
ղաւկին
կր պաղատի
որ
Հրաժարի
ա յզ վտանգաւոր
սէրէն , եւ կր սպառ
նայ
զաղտնիքր
յայտնել
տէրտէրին։
Իսկ անգբգ
-
ռւե
լի Պլուզ կր պատասխանէ
•
Թէ իմ տէրտէբըն զիս նորայ (զայրանայ)
՚լւա ես զԱշան ցըցնեմ նորա,
Տէրտէր քան զիս՛ խեւ կու լինա :
Պլուզին
ժտմանակտկից
եղած
է Ֆրիկ ,
բուն
անունոփ
իքաչատոլր
կեչառեցի
, կարզաւոր
քտ
-
Հանայ : Բազմաթիւ
գրուածքներ
ունի,
ներբոզա
-
կտն
թէ բարո
յա
խօս ական
ւ
Ունի նաեւ
քնգփզոլմի
տողեր
բ^ւղ գէմ
նախսւխնամութեան
, մարգոց
մէք
տիրող բազմատեսակ
անՀաւասաբութեանց
պատ
-
ճառոփ։
Բայց իր տրտունքներր
այնքան
անկեղծ
ու
Հաճելի
ոճոփ մր եր ք-ււնաձեւէ , որ ապտՀովաբաբ
,
՚եւսւիւ)լսռքք.յԹրհ՚ն՝Հս\ւ^ւ^մ
ժպիյորվ^ մտիկ ..կկւևէ..^
՚՚՚ոնք
••
^
- •
՚
Երղիծանք^^ամեզ
փշրանքներ
կր գտնենք
նա–
ւո
Ժողոփ րգական
ան՛գի ր բանա
Հ իւս
ութ եան
մ էք :
1՝տւական արտա
յա
յտի
չ է սա պատառիկր
, որ ա–
՚էէծքէ
աւելի կատակի
կր նմանի
:
Օխնե՜մ , օխնե՜մ ողորկիս
Ոտնէդ գլուխ պողոճկիս
Տակդ փռեն թանձր թաղիս
Վ,ըրէն պաւլկիս քառսուն ամիս :
Վանայ ծով
ձէթ եղնի ,
Մա՜նիտ մինարէն պատրոյգ եղնի ,
Գիշեր ցերեկ հա՛ վառի,
եյոգուդ թողութիւն չեղնի :
( Մնացեալր
յաքոբգով)
ԵԳՈԻԱՐԳ
ՏԱՐՕՆԵԱՆ
<6ԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(61)
կարծեմ
Գանձակի
կողմերից
,
Հաստատր
չիմացայ
։ Եւ ի՞՛նչպէս
էին
զտել
Գուցէ
Ենիչէրիների
Հ ամար• • • ;
Ոչ, երեխաներբ
փափուկ,
սիրուն
էին,
մեղք է նրանց
զինոււ-ր
տալ։
Ասում եմ որ քեղ
պէս
էֆէնտիներին
վայել
րաներ
էին...
ԱյնուՀետեւ
ես մտածում
էի՛ միթէ՛՝
այն կոզմերում
, ուր Աու–
լկման
Բէկն է իչխում
, չե^ն լինի այսպիսի
անգին
գոՀարներ
• • •
^Ը. լի՚եեն , պէտք է միայն
գտնել՛
. ՚ Գա
քո
ղործն
է
է
•— Այ" , եթէ րախտ
լփնի
. . .
Այգ
բացականչութիւնր
զղուելի
էբ նոյն
իսկ
Աիւլէյման
Բէկի
Համար։
Նա սառր կերպով
պատասխանեց
•
-
Եթէ չգտնես
էլ, քո Մոլրաա
աղան
քաղ -
ցած
չի մնայ
• • •
Բայց
Բէօսան
այգ խօսքերր
իբ Համար
նոր
զէնք
շինեց :
-
Մի՛թէ
. էֆէ՚եաի
, գոլ կարծում
ես թէ իԺ
տէրր
այգ չղիտէ : Բտյց
նա
թ՚նչ
կարող
է անել %
Ի՞նչ անէ Մուրատ
աղան, երբ յանկարծ
փատիշա–
Հի «Գրղլար
ազասին՝»
պաՀանքում
է այսքան
եւ
՛ո յսքան ապրանք : Այգ գեռ փատիշսւՀր
թող Աչ–
լաՀբ
նրա
մ ի
**ՐՐ
Հազաբ
գաբձնէ
, -
Ա տամ
բռւլռւմ
քանի
երեւելի
փաշաներ
կան ,
էֆէնտիներ
, վաճառական
պատուելիներ
կան : Ա–
մէնքր
պաՀանքում
են • • •
Բէկր
ոչինչ չգտաւ
գրա
գէմ խօսե լու :
իսկ
Մոլխտարբ
չարունակեց
շլացնել
նրան :
-
Մ եծ
մ արգկանց
գոՀացնել
առՀասարտկ
չատ– գժուար
է, էֆէնտի
: Իսկ այժմ
րոլորովին
գժուարացել
է : ՝Բանի տարի
է աՀա , նրանց
մէք
սովորութիւն
է գարձել
Հեռուից
, անծանօթ
տե
-
՚լերից
բերել
տալ։
Արանից
մի քանի տտբի առաք ես տեսայ
այս -
պիսի
բան,
Աինտն
փաշայի
զօրքերր
քանգել
էին
լեՀական
երկու
գիւղ,
կոտորել
էին
անՀաւատնե–
րին։
Ասում
էին, որ այգտեղփ
կանա
յք շատ
գե
-
ղեցիկ
են։
Րիզափաչան
, Հօ ճանաչում
ես, Բէկ,
մեծ Ր ի–
զա փաշան , ստդբաղամի
փեսան , սաստիկ
ցանկա
նում էր այգտեղից
մի կին ունենալ։
Մ եծ
գումար
էր առաքարկում
մանաւանգ
ազքկայ
Համտր
։ Մու
րատ
ագան , իմ տէրր , չէր կարող անտես
անել
փաչայի
բաղձանքր
։
Մարգ
ուղարկեց
, երկու
թէ եբեք
ամսից
յե
տռյ
բերին
մէկին։
Որքան ՃանապարՀ
էր անցել՛..
Այսպէս
է մեր գործր
Հ
Լա՛՛ւն էր, Հարցրեց
Բէկր ։
Եթէ
ինձանից
ես Հարցնում,
էֆէնտի,
ես
չեմ
Համաբձակւում
ասել վատ
էբ , եթէ Րիղա
փա
չան
այգ չէ ասում : Ես
^նչին մարգ
եմ ,
ի՛՞նչպէս
կ՝ասեմ
թէ ձեղ պէս
երեւելիներբ
չեն
Հասկանում
• • • Աստուած
Հեռու
պաՀԷ
ինծի
այգ
անխելքու
-
թիւնից
: Բա
լց Մուրատ
աղան
ասում
էր, թէ ին
քր մի ՋէրքէղուՀոլ
մի Հաա
տչքը չէր փոխի
այգ
կնոք Հետ։
Ասում
էբ որ գա
մի Հաստ
ու կոպիտ
գիւղացի
կին էր ։
Ա ակա
յն փաշան
չատ
Հաւանեց
,
որովՀետեւ
\ինր
չատ
կտտազի
էր , նրա աչքեբր
լցուած
էին
՛լա
յծա
կնե բով,
մորթել
էին նրա երեխտյին
ել նա
յ ւ
յ գ բանր
չէր մոռանում
, ին
^ւ
իրեն սպանել
էր
•էւզում : Փաշան
վերցբեց
, եւ այն որբ , եբր նա կր
էոռանա
յ երեխա
յին , կր Հանգաբտուի
, կր գառ
-
՚ ^ ա յ մի սովորական
կին, նրան գուրս
կռանեն
Հա
րեմ
ից,
որ զնտյ
լուացք
անելու։
կատաղած
Հիւ–
րին,
ասում
են , ուրիչ
բան է լինում
.՚՛
-
Հրմ. ՚ . Ատամբոլլում
լալ են ապրում
• ՚ •
Աիւլէյման
Բէկի
այս խօսքերի
մէք լսւում էին
նախանձ
եւ գանգատ
ւ
Բէօսան չտտպեց
չաՀագոբծել
գրանց
-
Հրամանքգ
ճիչգ է, էֆէնտի
։
ԱշխարՀումս
մի Հատ
Ատամբոլլ
կայ, աշխաբՀիս
գոՀարր
մի
Հատ
է : Մարգարէն
իր ամենալաւ
ծառաներ
ի Հա
մար է պատրաստել
այգ
գոՀաբր։
Ո՛՛վ Հգիաէ
որ
գոլ
էլ ա յ գ գ ծառաներից
ես ;
Այո
, էֆէնտի
, գոլ էլ կր լինես
այնաեղ
եւ.
ինչպէս
կր լփնես
։ ՝Բո ապաբանքր
ուրի^եբից
ցա
ծր
չի լինի,
ել գու Մուրաա
աղային պակաս
Հր–
րամաններ
չես ուղտ
բկի
է
€ Եթէ
Հարցնես
, 1լասեմ որ ամէնքն
են այս -
պէս
խօսում
։ ԱՀա
Հեբթր
Հասել
է այս կողմերիՆ
:
կարսում
ես նամակ ստացայ,
ինքր, Մուրաա
ա -
զան,
զրում
է որ այժմ
պաՀանքում
են այս
կող
մի ապրանք
ել պատւիբում
է ինձ, որ
անայապաղ
գիմեմ
քո օգնութեան
։
Fonds A.R.A.M
