ՑովքւաԱնես
ՀինդւեաԱի
կեաՏքԱ
ա
գո^ծը
•Բանի
մքչ լրացուցիչ
էոէղեկութիւձներ
*էղրյաց~
եալ դասաիարսւկի
մասին,
որ
վերքերս
մեոաւ
Պոլսոյ
մէ9
Մանկավարմ–
ՅովՀ,. Հինգլեան
ծնաե
1866
Տունուար
Յին Պոլիս ,
Գուղկոլնճուգ
- Րճաաիէ
թաղր։
Համեսա
րնաանիքի
զաւակ
էր
X
Նախնական
ուսումր
առած
է թազին
Ներսէսեան
-
էրմոնեան
ք^ԳԳ՛ վարմարանը։
Յեաոյ
մաահ
է
Պէրպէիեան
վարժարանր
, որուն
րնթացքր
աւարաած
է \802ին ,
17
աաբեկան
Հասակին
, կրելով
խոբ
ազգեցութիւ–~
նբ իր անօրէնին
ուսուցչասլեա
(հեթէոս
Պկրյ^լէբ–
եանի
:
*
Ամէնէն առաք սլաչտօնավարա1է
է
Պէչիկթաչի
ՄաքրուՀեան
Ազգ. վարժարանր։
Յաքորդւ^ւար
պաշաօններ
վարած
է Պոլսոյ
Աղգ.
նախակբթա–
րաններէն
մինչեւ
Աղգ՛ կեգրոնական
եւ
Դպրոցա–
սէր Տիկնանց
վարժարաններբ,
երբեմն
իրբեկլու–
սուցիչ,
երրեմն
ալ իբրեւ
անօրէն
:
՚
Անցած
է իլրոպա
ել այցելած
ժրնեւի
–\
ո ւե ս աաՀ անգէ ս ին Մ անկավարժական
բաժինբ
:
Մ անկավարժական
սլըսլաումնե
բու
Համար՜^
Հինգլեան
երկու անգամ
1յւրոպա
մեկնած
է եւ նօ–^
թերով
ու սլա Լարով
բեռ1ւ աւո րուած՝
վերագար
- ^
ձած
է
Պոքիս :
Անկէ
վերք
սկսած
է
արղիական
մանկավարժութեան
ղործ
-
նական
եւ տեսական
լոյսին
աակ
Հրապարակ
իք -
նել
մ ամ ուլով
եւ Հատորներով
, Հա յ ուսու
ցիչին
զարղացման
ծաոայելու։
Իր
սեւեոակէտն
էր
Հայկական
ղպբոցին
աբգիականացումբ
եւ բարե–
կարգութիւնբ
:
Առաքին
Հրատա րակութիւնր
կատարեց
1885–
ին , թարգմ
ւնե լով Փոլ տր
՚Բոքի
«Պարոն
Հ/ուպ–
բան»ր
,
աշխատակցութեամր
իր զասլնկեր
եիկո–~
ղոս ք*աշալեւ՚նի
(եզրայր
ողբացեալ
գրագէտ
Լե– -
ւոն Բտշալեւնի)
: Գասաղիրք
մրՀ<.ճ
ք^շյ՛ էՕ ք1ոտ1ւտհ
(^63(1ւ11
§Տ>
(Բւ նալի
անգլերէն
լնթեբցանութեւսն՝)
;
Յետոյ սկաս . ղրե լ չարք
մ բ ֆրանսերէն
գասազիբ–
քեր , ֆրանս
՚տբէնք։ ուսուցմ ան Համ աբ •
«Հիմնա–
կան նոբ եղանակ
ֆրանսերէն
չարագրոլթիւն
, Ա–
ել բ. աաբի > , որ եօթերոբգ
տպագրութեան
աբ -
ժանացած
է ՝.իւրին
Եզանակ
ֆրանսերէն
րն -
թերցտնոէ
թէ. ան եւ Զրուցատրու
թեան»
(ւՈւթ-ոտ
աիրէքթ–) ,
Ա–
ղիրք։
« Ն " / ՛
գասաղիրք
ֆրանսերէն
թտրդմանռւթեան
, Ա՛Բ– եւ Գ. տարի»
(մեթուք,
տիրէք թ֊) ,
«Օճք. Յաակաբանութիւնք,
Առակք
եւ
Մասնաւոր
գիտելիք
ֆրանսերէն
լեղուի
» :
Այս գասագիբքերէն
զաա , գրած
է
հ(.Փունք
Մ անկավարժական
րտնախօսութեանց^
(Մ անկա
-
վարժական
պատմ ութիւն
եւ րւսզգատական
Մ ան–
կա վարժ ութ իւն ) , Հազար
օրինակ
ո բուն
Հասո
յթր
նուիրած
էր Ա. Փրկիչ
Ազդ՛
Հիւանգանոցին
: «Ան
կեղծ է քեր» չորս Հատոր ,՝ մօտ
3830
էք , Գ՚գբոցի
եւ
գաստիարակութեան
մասին,
մօտ
130
տեսակ
նիւ
թերու
չուրք , «Գաստիարակին
անրաժան
րնկե–
ՐՐ^
1
€Նոր գպրոցի
աշակերտներէն
պաՀանք
ուած
Բաղաքականութիւնր»
, «Զոյգ
մբ Հոգի»,
(Բես -
տալոցցի,
ՊեթՀովրն)
, ^Գործի
մէք
յաքողելու
Հտմ ար՝ (սեփականս
ւթիւն
Հ. բ. Ը.
Միութեան),
« Բսան
եւ Հինգ Տարուան
կեանք
մ ր» , «Բանի
մբ
յուչաբար
է քեր» եւ «Ուսուցանելու
Մեթոտր»
:
« Հոգեկան
Բխումնեբ
» ;
Ռ– Պէրպէրեանէն
վերք՝
Հինգլեան
աբեւմտա–֊
Հայերուն
մէք եզած
է մեծագոյն
դաստիարակր
,
կրթական
տիպար
առաքեալը,
ներչնչեալ
ուսու
-
ցիչ ել մանկավարժական
գէմքր
վերքին
կէս ղա–
բուն
:
Գպբոցին
մէք բռնութեան
կանոնին
Հակագրեց
^•տմողելու
կանոնբ։
Աշակերտին
Հետ
չփումր
գե
րադաս
կբ Համարէր
:
Գպրոց
ին նշանախօսք
էր «Մ աբգ
եղիր» ;
Ամուսնացած
չէբ եւ վաթսունեւութ
երկարա
ծիդ տարիներ
ծառայեց
Հայ գպրոցին
եւ. Հայ մ ա–
նուկին
I
«Ծերուկ
սկաուտն՝^ էր եւ առաքինր
եղաւ,
այդ
չաբժումբ
իբ գպրոցին
մէք ստեգծելու
եւ
զարգացնելու
, իրրեւ
թանկագին
օժանգակ
մր
կարզապաՀոլթեան
;
Կուսւսկցակսւն
չէ եղած : «Մանուկներու
կու -
սակցութեան»
ուղեց
ծառայել,
ինչպէս
կ՝րսէ իր
աշակերտներէն
մէկբ։
Վթարած է Հանրային
պաշ
^
տօններ։
Աղած
է Աղգ– Երեսփոխան,
կ.
Պոլսոյ
Ուսումն–
քՕորՀուրգի
անդամ, անգամ
Ազդ՛
խնա–
մատաբոլթեան
, ատենապետ
Հ– Մ՛ Ը՛
Միութեան
րնգՀ . ժողոփին
եւն՛։
\909ին
Հիմնեց
իր « %ոբ Գպրոցր»
Պոլսոյ
մէք
ուրիշ գաստիարակ
- ուսուցիչի
մ ր՝ Գալուստ
Մ ա–
տաթեանի
ղ ո րծակցութեամբ , նշանաբան
ունե -
նալով , « Լոյս , սէր , կեանքէ :
<ձ Նո ր Գսլրո ցին» 2օամ եայ
յոբելեանր
տօն -
ուեցաւ
1934/»5՛
«՚Բսանեւ
Հինգ Տաբոէսն
կեանք
մ բ» անունով
գործի
մբ
Հրատու րակո ւթե ամ բ :
Հինգ լեանի
()4էամե ա յ– կ բ թ ա կան
ւք ո րծո
ւ՚էւէութեան
Ա%ԱՆԳԱՒՈՐՆԵՐՈԻ
ՏՈ8Տ
ՄԸ
ԱՆԳԱՐԱՅԻ
ՄԷՋ ՝
յոբելեանր
տօնուեցաւ
կիպրոս
, Պոչիս
1946/5՛,
ա քս տռթիւ
Հրատարակուեցա
^Հ
կարան
- Յուշարձան»
մբ։
ԳաՀիրէ
«3 իշատա–
ՀԱԼԷՊ ԿԸ ԱՊԱԱԷ ԵՓՐԱՏԻ
ՋՈԻՐԻՆ
Ո՛ուս ճաբաարագէտ
մ ր՝ Պորտանով
ուրիշ ե—
րեք ճարտտրագէտներոլ
Հետ
Հալէպ
զբկուսւծ
են
ֆրանս • լնկերութեան
մբ կողմէ , Եվ՚րատի
^ուբր
Հոն վւոխագրե
լու ծրագրով
ղբաղելու
Համ ար :
Ցարդ պատրաստած
են
75
քիլոմեթր
յտտա
-
կազիծր
: Օ ուտ ով կ՝ ամբողք անա
յ քրանցքի
յա -
տակաղիծբ,
ուրկէ
12
քիլոմեթր
կբ
մնայ։
Ծովու
մակե րեսէն
409
մ եթր
բարձր
քրամ րտր
մ ր պիտի
շինուի
ուրկէ
պիտի
Հոսի
քուրր դէպի
քրանցք
,
ՀալէյզՐ4(^
մեթր
Հեռտ^.որ;^ւթեան
վրտյ
։ Ջրամ::^
բաբին
մէք պիտի կատարուի
քուրի
զտում ի գոբ–
ծողութիւնր
եւ պիտի
բաշխուի
քաղաքին
զտարա
նէն անցբնելէ
վերք : Կբ Հաւաստեն
թէ առ առա
-
ւե լն մէկ տարիէն
Հս* էէպի բնակի ^ ե ր ր պիտի
կբ–
նան
ռղքու նե լ Եվ՚րատի
քուրին
քազաք
Հասնիլր
;
Այս գործր
նախապէս
յանձնուած
էր
անգլ •
լնկերութեան
մր, ոբ չկրցաւ
կատարեյ
իբ յանձ
-
նառութիւնր
: Մազթենք
ոբ
նորէն
քուսախար
չրլլան
:
,
–
թ չուառին
թ շուառն
է մ իշտ կա րեկից
:
Պզաիկ մարգր
մեծ — մեծ երաղնեբ
կբ տես–
նէ :
Պտղտշատ
ծառն իբ կատարր
մ իչա վար
կր
խոնտրՀԷ
յ
Պոլւայ թեբթ-հրը նորօրինակ դէպք մր կը պաա–
մեն (12 Ապրիլ)
Անգարայի
մէք այսօբ պատաՀեցաւ
գէպք
մր,
որ նախլնթաց
չունի
թուրք
յեզաշյրքումի
պատ
-
մութեան
մէք։
թ՚իճանի
աղանդին
պատկանոզ
Հա
րիւրաւոր
Հոգի
պաշաբեցին
Անգարայի
դատական
չէ՚եքր,
Յոյցեր
եւ աբարողութիւններ
րբին :
Այս
ազանգբ
30
Հազարէ
աւելի
կուսակիցներ
ունի,
եւ
իրենց պետն
է ՛Բէմալ
Փիլաւօզլու
, զոր
կուռքի
՜ճւէս կր պտշտեն
եւ ՄէՀտի
(մարգարէ)
կբ
կոչեն։
Ազգ՛
մոզովին
մէք ասկէ առաք արաբերէն
էգան
կարզացին
քանիցս
եւ մոլեռանդ
ցոյցեր
ըրին։
էէ–
ղանգաւորներր
կր Հաւատան
թէ Բէմալ
Փիլաւօզ
լու Հրաշքներ
կր գործէ,
եւ իբր այգ կը Համ րու–
,քեն անոր կոխ ած
Հողը , անոր
քուրին
մնացո
բգբ
կր խմեն։
կ՝րսուի
նոյնիսկ
թէ Հալք կուսակցու
-
թեան
կեդրոնը
երեսփոխանական
թեկնածու
ցոյց
պիտի
տա
յ Բէմ ալ Փ իլաւօղ
լուն ։
Այսօր Անգարա
յի պատմ ական ատեանին
առ
քեւ պիտի գատռւէր
Բէմալ
Փիլաւօզլու,
եւ
իր
Հաղարի
մօտ կուսակիցներր
կանուխէն
Հաւաքուե
ցան դատարան
: ՚իատավաբութիւնր
պիտի սկսէր ,
երբ ալս իւուռներամ
ազանգաւո
րնե ր բ սկոան
ա -
րաբողութիւններ
րնել, «սալավաթ»
քաշել,«թէք–
պիբ»նեբկարգալ
։Անկարե
լի եղաւ
զ ատարանինմ
էք
լռեցնել
պոռչտացուլ
աղանդաւո
րնե ր ր , որոնք
շա
րունակեցին
Փ իլաւօղլռւի
ոտքերը
Համ բուրել
եւ
միաբերան
«ԱլլաՀ , ԱլլաՀ»
կրկնել։
Ոստիկաններն
ու ոստիկան
զինուորներլԼ^ Լ^^է՛^
ցան
լռեցնել
զիրենք
, րա յց
Փիլաւօզլու
ոտքի
ե–
լաւ եւ խնգրեց
որ մեկնին
: Տուցա րարնե րբ
դուրսն
ալ շարունակեց
ին ա րա բոզո ւթ իւննե ր ր եւ
այսպէս
Հեռացան
գաաական
շէնքէն
; Հոն ալ անսպասե լփ
գէպք
մր պատաՀեցաւ^
մոլեռանգներբ
շրքա
-
պատեց
ին Փ իլա ւօղյո
ւն ել ուզեց ին զա յն ուսամ
-
րարձ
տանիլ : Ա սա իկանո ւթ իէն ր ձե ր բա կա լե ց
15–
20
Հոգի ել ձեռնարկեց
^ւնութեան
:
Այմմ
միքոցներ
ձեռք
կ՝աոնուին
Անգարայի
մզկիթներուն
մ էք, որպէսղի
թիճանիներր
նոր
խռով ու թիւէնեբ
չյա րուցանեն
ա յսպէս : 3 եզա
շր–
քական
թուրքիոյ
մայրաքաղաքին
մէք
պատաՀած
այս գէպքեբր
րնգՀ • ցաւ պատճառեց
:
;
ՄԱՏՈԻ
ԱՐՈԻԵԱՏԻ
ՐԱՖՖԻ ՊԵՏՐՈԱԵԱՆ
ՀՈԼԱՆՏԱՑԻ
ՄԷՋ
Ուրախութեամբ
կբ լսենք որ մեր տսսլանգա
-
ւոր դա^ակաՀտրր
Րաֆֆի
Պետրոսեան
ա յս ամ -
սու վերքերր
կբ մեկնի
Հո լանտա , ուր երեք
նոլա–
գաՀանդէսնե
ր պիտի
տա
յ : Առաքինր
Ապրիլ
2,Տին
Ութրեխաի
մէք , Ապրիլ
27ին
Հինվերսռլն
,
իսկ
Մայիս
\ին Լա Հէ :
0ՏԱ8ԱՆԲ
ԱՐՓԻ , գրական
ել գիտական
ամսագիր
, Ա .
տարի
թ ի լ 7, (Փետր •) : իքմրագիր
Յովսէփ
թա ,-
գէոսեան
: Հասցէ
. Iաբ^^ա^^^^
1\1օ<յՇքՈ6
,
յ ^ V ^ .
&ե–
աՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(59)
ժ
Աիւլէյման
Բէկր
այգ
կոզմից
չատ րտխտտ
-
ւոր էր ...
Նա իքաւ
ձիուց եւ մտաւ
տուն։
Գտ մի
լնգտր
ձակ
շինու թիւն
էբ , ոբ նոր էբ վեբքացրել
Բէկր
տալով
նրան
թուրք
ազնուականի
պաՀանքած
րո
լոր յաբմարո
ւթիւններր
1
Այգ տունն
է լ ցո յց պիտի տար
աեզացինեբին
,
որ Օսմ անեան տիրապետո
ւթիւնր Հաստատ
է նս
տած
եւ չէ էլ մ տածում
թէ կարոգ
է մի օր Հե -
ռանալ
ա յգտեզփց
է
Մնում
էր որ զի՚-զի
մէք րարձրանայ
եւ
Մուս–
լիմանների
կոթողյԼ
մզկիթի
մինարէն
1
Գրա
մասին
էլ մտածում
էբ Բէկբ։
Օսմանցի–
ներբ սովորութիւն
չունէին
նռր նուաճած
երկրում
իսկոյն
մզկիթ
կառուցանել,
առաքին
անգամ
նր^
րանք րալակւսնանո
ւմ էին քրիստոնե անե րի եկե -
զեց ինեբբ
մ զկիթի
վե րածե լով :
Բէկր մտածում
էբ միեւնոյնն
անել
Աւետարա
նոցի եկեղեցու
Հետ, կեավոլրների
Համար
բաւա
կան էր եւ կուսանոցր
, որ շինուած
էր ժայռի
գրր՜
խին , Մ ելիքի
տանից
ցած ՚.
Տան մէք իսկոյն
նկատելի
եղաւ
իրարանցում
է
Բէկր
աբգէն
ունէր
ղործողութեան
ծրաղիր
: կան–
չեց սուրՀանգակին
, նորից
Հարց ու փոբձ
բրաւ։
Հարկաւոր
էր զօրք։
Նա իսկոյն
Հրամաններ
ուզաբկեց
մերձակայ
գի՚֊գերր
եւ ապա
գուբս
եկաւ
բակը , ուր արգէն
փռուած
էին գորգեր
եւ փա
-
փուկ
օթոցներ
:
Նա չոքեց
նամ աղի , ի"կ երր վեբքւսցրեց
, նս
տեց
բարձի
վյրայ եւ ՚Լայլան
պաՀանքեց
է
Այգ
մ իքոցին
Հտնգարտ
քա յլերով
մ օտ
եկաւ
մ ի բարձրաՀասակ
եւ չատ
բարակ
թուրք
։
Հագոլսար
ցո յց էր աալիս , որ նա ղփնուոբ չէ ,
ա
յլ պատկանում
է վաճառական
դասակարգին
,
իսկ
շարժոզոլթիւններից
երեւում
էր , ոբ Հասա
-
բակ վաճառական
չէ : ՄաՀմէտական
աչխարՀի
ամ ենանուբբ
քազաքավա
րական
ձեւերով
նա ող–
քո յն տուեց , խոնարՀելով
մ ինչեւ
գետին
,
աք
ձեռքբ
գպցրեց
գորգին
ել ապա
գրեց
իր բե րա
նին ու ճակատի
վյւայ։
Յետոյ
մի քանի
քայլ
ա -
ռաք զնալով,
նորից խոնարՀուեց
եւ այս
անգամ
մատների
ծայրով
բոնեց
Բէկի
զգեստի
քգանցքր
եւ Համբուրեց
յ
Գտ ամենաբաբձր
պատիւն
էր, որ
Հասարակ
մաբգը
տալիս
էբ իշխանութեան
ներկայացոլցի
-
չին, Հասկացնելով
որ ինքր նբա առաք Հոզ ու մո
խիր է ։ Այգ ծառայական
ծէսից
յետռյ
նա
նորից
վերագարձաւ
իբ տեզբ, փոքրաւորի
պէս
կանգնեց
գորգի
ծա յրում ։
Բէկբ
նրան ճանաչում
էբ
։ Երեք օր առաք
նա
Հասել
էր Աւետարանոց
, րերելով
իբ Հետ
յանձ
-
նարարականներ
Կ • Պոլսից ։
Նրա անունն
էբ Բէօսա
- Աուխտար
: Իր կոզ–
մ ից պատ
շաճաւո ր քազաքավա
րութեամր
պատաս–
խանե լով
ողքո յննե րին , Բէկր
Հ րաւիբեց
նրան
նս–
ւոե լ ե
I
աո աքաբկեց
իբ նարղ իլէն ։
— ՇնորՀգ
չափազանց
մեծ է, էֆէնտի
, խօ -
սեց ՚Բէօսան
, ծտռագ
, Հաւատացիր
,
այգքտնին
արժանի
չէ ւ
Ինձ Համար
արգէն
մեծ բախտ
է քեզ մօտ նս–
տելր ...
Շողոքոբթոլթիւնր
անկեղծ
էր երեւում
, այն
քան ա յգ մարգր
կարողանում
էր լաւ
գործածել
իր խոնարՀ,
մեղմ
ձայնբ։
Բէկր
է"կոյն
րնկաւ.
այդ
ձայնի
իշխանութեան
տակ
եւ նորից
կր^եց
իր առաքա րկո ւթիւնր
I
Այգ Ժամանակ
միայն
նա վերցրեց
նարկիլէն
իբբեւ
մի սրբութիւն
, փոխեց
իբ կերպարանքր
,
դարձաւ
Հիացած
, այս աշիարՀից
վերացած
մի
մարդ
ել սկսեց
ծծել երկաբ խողովակի
ծայրը
:
Գա չորացած,
ձգուած
մի կազմուածք
էր ,
որին
արղէն
կռացրել
էբ մամանտկր։
Երկար
Ու
նեզ գէմքի
վյւայ մազ չէր երեւում
, կաշին
կարծես
այրուած
էր եռացոզ
քր ի մէք։
Այտերի
գոլ.րս
ց ց ո ւած ոսկո րնեբբ
վկա
յում
էին , ո ր ա յգ
մ աբ
-
մինբ կաշիով
եւ չոր քիզերով
ծածկուած
մի կր֊
մախք է ։ կար մի առանձին
արտայայտութիւն
այգ
կմախքի
ամբողք
էութեան
մէք, որ յայտնում
էբ
թէ գա
Հարէմների
խոբքում
Հե չտաս ի
րութեան
մատուցուած
մի զոՀ է ։ Գուբս
լնկած
էր ել նբա
նեղլիկ ճակտտր,
գրա
եւ այտերի
մէք խոր
էի%
ք^կել
երկու
ոսկորոտ
փոսեր,
որոնց
րամանողբ
տափակ
քիթն
էր։ Փոսերի
յաաակից
նայում
է՛ին
մի չուխտ
աչքեր,
որոնց մէք դեռ
պլպլում
էր «/-
ղօտ , մաբող
լո քսր
I
ԼԷՕ
Fonds A.R.A.M
