ՑետադիՎակաԱ
շաքժոէՎը
իյՄԲ
—
ԹոՆրք ւքամոՆլը լրջօրէն
կը ղրազի
յետադիմութեան եւ մոլեոանդութեան
վերջին
ց^յՏ^Ր^Վ է՛– դաոն լսռրերդածութիւններ կ ՚ր^ է ՚
Ապիտին Տավէր կը դրէ
ՀճումՀուրէյէի\ւ
ւքէջ
(Մարմարա,
15 ապյւիլ ).—
Վերշին
օրերս
երկրին
մէչ
յեաադիմոէ-թի՚նր
գլուխ
ցցելու
նչաններ
ցոյց
տուաւ։
Անգարայի
եւ իսթանպուլի
նման
մեն ոստաններու
մէք, յե -
տագիմութեան
թեթեւ
Հով
մր սկսաւ
փէել,
եւ
չենք կրնար անտարրեր
մնալ։
1909/5՛
պաաաՀեցաւ
Մ արա
31/
նչանաւոր
գէպքր
, որուն
4ձ.րգ աարե
գարձին
կր զուգագիպի
ներկայ
գէպքերր
:
Արո չապէս
չենք գիտեր
թէ ովքեր
կազմակեր–՛
պեցին Մարտ
31Հ; ,
րայց
այն ատեն
րսուեցաւ
թէ
ԻթթիՀատի
Հակաոակորգ
աարրերր
կաղմակեր
-
պեցին
զայն,
պեաաթիւնր
տապալելու
Համար
Հ
Մարտ
31^
զինոլորսւկան
գաւ
մրն էր,
Ր"՚յց
րուն
Գ"Ր^իչներր
չուքի
՚ււ
՜շ մնացին
եւ գէպքր
կրօնա
կան
մ ոլեռանգութեւսն
գո
յն սաացաւ
,
Տէրվիէ
ՎաՀ տէթ
իննե րր , յետագիմ
ականներն
ու աղան
-
գաւորներր
ճիսթէմէզիւք»
պոռացին
,
չէրի՛"^
պաՀանքելով
Զինուո րական
ուսանողներ
եւ Ալի
՝Բապոլլի
պէյ նաՀատակուե
ցան
այս առթիւ
Երլարզի
մ էք ,
Ապտ
իւլ
Համ իտի
աչքերուն
առքեւ
:
ԻթթիՀատա
կան
թերթերր,
տպարանները
թալանի
տրուեցան
,
րմ րոս տներ
յա րձակե ցան արքա յական
րանակի
Հ ր–
րամ անատա ր Մ աՀմ ուտ
Մ ուխթար
փաչա
յի Մօ -
տա
յի տան
փյրա յ , եէ. ուզեցին
ղա յն ալ
ս պաննե է ,
րայց չգտան։
Մինչեւ
Հարէքէթ
բանակին
մա^
մ անում ր , տասնրմէկ
օր իսթանպուլ
, մնաց
այգ
ըմրոսաներուն
եւ չկ րիաթճինե
րոէձւ
ձեռքր։
ԱՀա
41
տարի
անցեր
է այգ
օրէն ել
տարօրի
նակ
ղուգագիպո
ւթեամ ր մր
նո յն
մ ո
լեոանգական
ցոյցերուն
.
Հոգ չէ թեթեւ
֊ ականատես
կ՝ըլ
-
լանք այս
օրերուս
Անոնք
որոնք օգտուելոփ
գեմոկբատ
փարչա
-
ձեւի
ազատութենէն՝
կր փորձեն
գլուխ
ՅՑ^ե ՚
1909/
խռո փարա րնե րուե Լափ ստուարաթիւ
եւ զօ–
րաւոր
չեն ան չուչտ
րա յց ունինք
օրէնք
մ ր
որ
պարտն
ու պատյաճր
կր տնօրինէ
թէ
յետտղիմու–
թեան
ել թէ Համ ա լնափարութեան
գէմ
եւ
եթէ
ա յս օրէնքր
առանղ
որեւէ
զանցառութեան
չգո ր -
Նագրուի
եւ մեր մոզոփուրգր
արթուն
չգտնուիլ
այգպիս
ինե
ր՜ը կրնան
կրելն ապատկե
լ իրենց
յան ֊
ղգնութիւնր
:
Աթաթիւրքի
գլխաւո
ր սկզբունքներէն
մէկը
եղաւ
չաիքութիւնը,
որով
կրօնքը անքատեց
քա
-
^ղաքական
գորհ֊երէն
ել չթոզուց
որ չէրիաթը
մ
թ–
քամ
ոլխ
ըչչա յ Հանրա
յին կեանքի
: ՚Բառորգ
գար
Չանցաւ
թրքական
յեղաչրքումէն
ի վեր,
եւ
Հաչա
Ու
չքե րոփ
հայեցանք
մո լեռանգութեան
յիերա
-
զարթնումին
:
Այսօրուան
դէպքերը
կուգան
Հաստատել
թէ
յետագիմ
ութեան
եւ աղանղամ
ո լութեան
ողին
մե–
• ոաՆ
չէ տակաւին
մեր մէք,
նոյնիսկ
ընգունակ
է
վերակենգանանալու
: Համայնավար
գրգռի^երը
,
որոնք
կր քանան
ամէն առիթէ
օգաուիլ
եւ
ամէն
կազապտրի
մէք կը մտնեն,
այս անգամ
ալ տարազ
փոխելով
կրօնամոլի
եւ չէրիաթճիի
պատմուճա
նով
կր ծ՜պտուին
եւ գազտնարար
գրգռութիւններ
կր կատարեն
:
^ակառակ
անոր
որ ամենամեհ՜ անաստոլած–
-
ները
Համ ա յնավա
րնե
րն են եւ
թ
նամ
ի հն կրօն
-
մէ ՛ւ է^ն փախցներ
սակայն
առիթր
եւ կրօնասէր
եւ
պարզամ իտ
մ արգոց
մ օտենա լոփ կր քանան
խռո
-
՝^ վոլթ
իւննե ր
յա րո ւց անե
լ ,
երկրպառակութիւն
՝՝ սերմ անել
Հա յրենակիցնե
րու
միքեւ
:
ԱՀա
թէ
Համ ա յնավարներր
անոպա
յ
մ ոլե–
ււանգնե րուն
Լափ
եւ թերեւս
անոնցմ է աւե
լի վ
ը–
տանգալոր
են : ճիչգ
է որ մեր ագգր
արթուն
է եւ
՛հաւատարիմ
թուրք
Հան րա պե տ ո
լթ
ե ան
եւ յե -
ղտչրքումին։
Բայց
այս
չ ի նչանակեր
որ
երկրին
Լ
մ
էք չկան
րնաւ
յետաղիմ ականեր
եւ Համ ա յնա
-
վար
խռովարարներ
Ընտրական
ոգեւորութեան
այս
օրերուն
, ա -
նոնք կրնան
օգաուիլ
այս առիթէն
ալ եւ տեղ
տալ
ցաւալի
գէպքերոլ
I
^արտագրենք
անոնց
Աթա
-
թԻ՚^Բքի
յեգաչբքոլմր
»:
՝ ^ էտեէմ Իցգէթ Պէնինէ եւս կը գրէ
«
Աօն
Թէլէկրաֆ»)ւ
մէջ.
–
Ադգովին
կր գտնուինք
անկիւնաղարձի
մ
ը
վրա
յ , որ կենսական
Հանգամ անք
ունի
յ
Մեր
մէք
տարրեր
կան , որ կ՝ուղեն
մեզ զարնել
կռնակէն
Հ
ԱրտասաՀմանէն
ալ Հազարոլմէկ
վտանգներ
կր
սպառնան
մեզի : Պարտաւոր
ենք չափազանց
զգոյչ,
աչալուրք
րլլալ
եւ յարգել
օրէնքը,
մինչեւ
որ
վերքնական
կայունացոլմր
Հաստատուի
երկրին
մէք
» :
Սէլիմ Րակըպ կը գրէ
«.Աօն
Փօսթայի մէջ •
Մեղք որ Մարաքախտին
Համազղային
եւ
մ եհ՜ աՀանղէ
ս
յո ւղա ր կաւո րու
թ
իւնր առիթ
տուաւ
անտեզի
ղրգռո
ւթի ւննե րոլ
եւ խռովա րա ր տարրե
րու
հ՜ա յրա յեզութեանց
:
էք ր իաա սա րգո
ւթիւնը
թունտլէւրեցին
եւ ազգային
սուգ
ժրր՜վեբահուեցաւ
փոզոցային
ցոյցերու։
Այսպիսի
իբաւու^ւք
մը
ոԼ
ոքի
տրուահ
է
յ
ՏԱ8ՆԵՐ
ԳԱՒաէւ
ԱԳԱՏՕՆԸ
ԼԱ ՍԻՈԹԱՅԻ
ՄԷԶ
ԼԱ ԱԻՈԹԱ
—
ինչպէս
ամէն
տարի,
այս
աա
րի ալ
Հ.
3–
Գ– ՀՀրայր»
խումբր
տօնեց
Ապրիլ
Ո–2կ^ Ապրիլ
10/5՛
:
Անոնք
որ էբ երրեմն
աօնե–
չու
տռաքնոլթիլնը
կր պաՀանքէին
, իրենց
պ ա ա
-
հանին
մէք քաչուահ֊
էին։
Հանգէսբ
բացուեցաւ
հ-Յառաք նաՀատակ»
խմ–
հերգով
: Օրուան նախագաՀ
բ , բնկեր
կ ո ր կո բ եան
•ւացատրեց
տօնակատարութեան
իմաստբ
եւ ար
-
աասանեց
^Հայրենի
Հոզր»։
Նոբ Աերունգի
կոզմէ
եզան
Օրուան
պաաչաճ
ա րտաս անութիւննե
ր
եւ
մեներգներ
I
Հ ՚
3
• Գ • խումբին
կոզմէ խօսեցաւ
բնկեր
Ա •
՛Բրութեան
, որ
ձազկելով
^Հայրենասէր»նեբու
բացակա
յութիւնր,
ղովեց
Հ–
3՛
7՛ •
Նոի Աեբուն
-
գին
՛՛աւ խանձա խնգրո
ւթիւնը
:
Կրբնոպլի
Նոր Աերունգէն
լնկեր
քցաչատուբ
Մանուկեան
արտասանեց
ՅովՀ–
Թումանեանի
« ՀոգեՀանգիստ»ը
:
Օրուան
բա՚՜ւախօսր
բացակա
յ
ըլլալով
,
խ օ ս ե
ցաւ
ընկեր
3՛
Աճէմեան
, պարզելով
Հայ
մողո
-
վուրգին
անՀուն
զոՀողոլթիւննեբր
յանուն
աղա
-
տութեան
: Հ^ե չտեց
թէ թչնամ
ին չաբաչտր
սխա
-
լեցաւ
, ուզելով
րնա քնքել
մեզ : Այսօր
չատ
աւելի
բարձր
է Հայուն
անունը։
Ան չ ի վախնար
ոչ բան
տէն
, ոչ
ալ
մ աՀէն
ւ
Հանգէսր
վերքացաւ
ճՀայբ
Մեր» խմբերգով
:
Ա. Ցակոբ
ՀԱՅ
ՏԱՐԱԳԻՐՆԵՐՈՒՆ
տիկ արտասանեց
նաՀատակ
մ տաւո րականնե
-
բու
անո ւննե ր ր :
Ամէն
անուն սարսուռ
մբ
կուտար
ամբոզք
սրաՀին,
լնկերացահ՜
Հեհ՜կ լտո ւք^ւե բու
: (ԷԼյս ա
-
նուննե բուն Հետ
մ տե րմօրէն
յարաբերութիւն
ունե
ցահ
էին ներկաներբ
, Հիմա այգպէս
չէ) %
Երբ Հանգէս ր
աէ
արաեցալ
Հրաւիրեցինք
ներ
կաներբ
անցնիլ
խաչ ին առքեւէն
, ինչպէս
Աւագ.
Ուրբաթ
օր մբ, եւ իւրաքանչիւրր
իր ձեռքով
փր–
ցուց մանիչակ
մր եւ. տարաւ
Հետբ
... ;
Ա–
ՊԱՐԹԵՒԵԱՆ
ԵՊԻԱԿՈՊՈԱ
ձեռնագրուելէ
քանի
մը
վայր
-
կեան աոաք, յանկարհ
խոյս տալով
վանք
մր ա
-
պաստանեցաւ
39
աարեկան
վարզ.ապետ
մ բ,
Տոքթ՛
քիբանց Եոաքիւք , Վ^իէննայի
Ա ՚
Ատեփաննոս
մայր եկեգեց
իէն : Գրաւոր
յա յտաբա րութեամբ
մր
կ՝Բ"էբ
թէ €քանի
մբ գիչեր
անքուն խոկալէ
էքեբք,
եղրակացոլց
թէ ինք արմանի
չէ այգ
կոչումին
»։
ԻՍ ՐԱՅԷԼԻ
փ ա ր չա պե ա ին կողմէ
սաբքուահ՜
լնգունե
քութեսն
մ բ
Հ բաւէ ր ր
ւքե րմեցին
օտաբ
գեսպաննեբր,
գիտել տալով
թէ իրենք
Եբուսագէ–
մը չեն ճանչնար
իրրեւ մայբաքագաք
իսրայէլի
:
Հայ
Գաղթ.
կեղբ. գրասենեակր
Ապրիլ
21
թուակիր
զեկոյցով
մը կը հանուցանէ
թկ՝
Աբ
-
տաքին
Նախարարութեան
Հաւանութեամր,
Հաս
-
տատահ
է իրաւագիտական
սպասարկութիւն
մը I
Աէնի. փասաաբանական
կաճառէն
Լորս իրա
-
լաբաններ
պիտի կաաարեն
այս
սպասարկութիէնըէ
Անոնք որ կր փափաքին
խոբՀուբգ
Հարցնել դատա
կան խնգիրներու
մասին,
կրնան
դիմել
Փարիզ,
ա–
նոնց գրասենեակր,
ամէն
ուրբաթ
մամր
18
19 ՚
Այն տարագիրներբ
որոնք
կ՝ոլզեն
օգաուիլ
ա յս խո րՀ բդակցութիւննե
րէն , պէտք
է նախ
ներ
կայանան
Գազթ.
Օֆիսին գրտսենեակբ
6
Շւէ6 ^ 3 1 –
, .առտուան
մամր
10
12,
յանձնարա.րակա%
նամ ակ
մ ը ստանալու
Համ աբ
:
՝^ Նմանապէս
, գրասենեակր
կը
տեղեկացնէ
թւ; Տարազի
րնե
բու
Մ Իշազգա
յին
կազմ ակերպու
-
թիէնը
(11Հ0) ,
տարադիրներուն
աեզաւորոլմբ
դիւ^
բացնելու
Համար ,
մամ ագորհ
- ա չկե րտնե
րուն
կեդրոն
մր պիտի
բանայ
Վալանսի
մէք (Տրոմ)
:
* Այս կեդրոնր
115
տեզ պիտի տրամագրէ
, նա–
խապա տուռ ւթիւն
տալով
ֆիզիքապէս
ակար
տա–
րադիրներու
, առ առաւե
լն
45
աարեկան
: Թեկնա
ծունե
բբ պէտք
է գիմեն
ՇտոէքԸ յ՚0ոՇՈէտէ1օՈ ՏօՇ1&1€
՚^ՇՏ &քՅՈ§6քՏ , 52 1Ա6 (16 1՚/՚ւեր6 ՏքՇ ,
Փարիզ
( 1 ) ,
անձամ բ , կամ դրաւո բ , եթէ
կր բնակին
նաՀանգ–
ներր։
Այս առթիւ
բմշկական
եւ Հոզ եկան -
արՀես–
տտդիտական
քննութեան
պիաի
ենթարկուին
:
Այս
գասբն թացքներուն
մ էք
լնգունուե
լու
վերքնական
վճիռը
պիտի
տայ
11^05՛ ,
Համախոր
-
ՏԱՌԱԶ»Ւ
ԹԵՐԹՕ՚յԸ
(63)
^– Ես էլ տեսայ
, ասաց նտ
յ
Վազը,
նախ
քան
մեր
գնալը , այգ
եկեզեցին
փակուահ
կը
լինի
,
իսկ
չներր՝
բանտաբկուահ
: ԱՀմէտ
՚ ՚ ՚
Տասնապետ
բ փազէփտզ
մ օտեցաւ
եւ լսեց
Հ ը–
՚Բէօսան
լռեց • ^ա
իր տնելիքբ
արել
էր , կայ–
հը մօաեցրել
էբ փառօդին
եւ այմմ
թոյլ
տուեց
որ փոթոբիկր
կաաարեալ
տզատութեամր
գորհէ..
Մինչեւ
այմմ
ես մաահում
էի
աւագակնե–
բի մասին՛
որոչել
էի նրանց
ո ^չացնել։
Բայց
Հի–
մա փոխում
եմ այդ
միտքը։
Վաղր
կր քանդեմ
մի
քանի
գիւղեր.՛.
Ես
3"յԴ կուտամ
թէ ինչ բան
է
միւս լիմ անի
արիւն թափե
լը ; Ինչ ո բ
կ^աղատուի
մ եր սրերից
քեզ եմ աալիս
... Հալաքիր
...
Նա
լռեց , աչքերր
ցահ
ուղղեց
, նբա
չնչա
-
ոութիւնր
այմմ
լսելի
էր ,
Կ"՚–Ր^ՔԸ
նկատելի
կերպով
բարձրանում
էր եւ ցահրանում
:
՚Բէօսան
^որՀակալոլթիէնւ
չյայտնեց
:
Նա
այմմ Մուրատ
աղայի գորհակատարը
չէր, ՚"յԼ
մ ի վրգովուահ
մ իւս
լիմ ան
:
Հասկացայ
՚ . ՚ բացականչեց
նա մի
զզուելի
ձայնով,
որ յատուկ
է մատնիչներին
:
=
Ուրեմն
այդ
էր պատճառը,
ոբ
անՀաւատ–
ները այսօր
Հաւաքուել
էին իրենց եկեգեցու
գռա–
նբ եւ լսում
էին իրենց
քաՀանտյի
պաամութիւնր
I
Հեռուից
տեսայ.
. . չաա բաւական
էին նոյնիսկ
ու
րախ
:
Բէկր
նայեց
նբա
դէմքին
եւ ցոյց
ւոռւեղ
որ
ինքն էլ Հմւսկտցաւ
:
րամ անները • . •
ԱլլաՀ ի բաբ իքնե բր օր ու դիչեր
անձբեւի
պէս
քո
ղլխին
թափուին
, էֆէնաի
, ԱԱաՀը՛
մեզ
միչտ
քո չուքում
պաՀԷ, քո մի օրը Հտզար
գար
-
ձրնէ,
մեղմ,
աղօթքի
ձայնով
տրաասանեց
Մուխտաբը,
երբ ԱՀմէտը
Հեռացաւ։
Գու
չնորՀ
արիր , եւ մեզ րնհա յելով
թլ՚ից ազատս լահնե ր ին :
Բա
յց ինչո^
ւ ես ազատում
, Հրամ ա յիբ
որ ամ էն
-
քին
ք^ւքեն։
Միւս լիմանի
սուրբ
գորհի
Համար
ո -
չինչ
չէ կարելի
խնայել,
թոզ Մուրատ
աղային
այս
անգամ
ոչինչ
չՀասնի
, միայն
թէ քո
արգար
բարկութիւնը
լիուլի
Հատուցում
սաանայ
...
Եթէ
Աիւլէյման
Բէկը
բարձր
չրքանի
Հարէ
-
մական փչացահ
կեանքին
հանօթ
լինէր,
իսկոյն
կր նկատէ ր , որ իր Հիւրը
այգ
րոպէին
է լ առեւ
-
աուր
է անում , որ նրա խօսքերր
վաճառականի
էսո րամ անկո ւթե ամ բ ա րտասանուեց
ին
է
Վաճառականբ
վաանգի
աակ
էբ
ենթաբկում
իր չաՀեբր,
կամենալով
աւելի
թեթեւ
գնով
պր
-
հնել։
Եւ երբ աեսաւ
որ Բէկր չնկատեց
իը
յետին
միտքը,
այլ լռեց
եւ մտահմունքի
մէք
րնկաւ,
գոՀութեան
մի թեթեւ
մպիա
Հանեց
իր Հասա
չբ"
թունքների
վբայ
ել գրանով
տօնեց
իր այդ
յաղ
թութիւնն
է լ ։
Ընթերցողր
Հասկացաւ
թէ ինչ աբՀեսա
ունէր
՚Բէօսա
Մուխթտրր
յ
՝1,սւ զռրհակատար
էր , որ կ . Պոլսի
խոչոբ
զեբեւիաճաոներից
մէկի,
այն կ՝ Ա՚ուբատ
աղայի
յանձնարա
րականնե բով
ման էբ դալիս
զանազան
կողմերր
եւ Հասլբանք»
էբ ուգարկում
կ •
Պոլիո
մեհ վաճառանոց
ի Համ աբ
յ
Տեսնենք
թէ ինչ ապրանք
էբ դա՛
կանայք,
աղքիկներ
, աղաներ
, եբիտասարգներ
, մի խօսքով^
մարդկոլթեան
գեգեցիկ
, առոգք
հազիկնեբբ
է
Նլ^
րանք հա խլում
է ին Հրապարակում
:
Գերեփաճառութիւնր
այն մամանակ
բացար
-
ձակ
էր։ Կ՛ Պոլիսը
այգ
առեւտուրի
ամենամեհ
կենտրոնն
էր, որ Հապրանք»
էր
մատակարարում
մաՀմէտական
աչխարՀին՝
սկսահ
Բօսնայից
մին
չեւ Արաբիա
եւ Տրիպոլսից
մինչեւ.
Հնգկասաան
ԱՀագին
պետութեան
բոլոր
հայբերից
ամբողք
կարաւաններր
էին դնում
գէպի
մայրաքաղաք։
Այդաեզ
Հաւաքւում
էին աչխարՀի
չորս
Կ՚՚գմից
ամէն աեսակ
Հեհեհանքնեբ
, արտասունքի
ամբողք
գեաեր։
ԵԼ
այդ գետերից
ուզղաՀալատ
միւս
լի -
մանրփերցնում
է բիր
երկրալոր
դրախտի
, իր
Հա–
րէմների
զարգարանքներր
: Գրանից
էր նա քա
-
զում
իր զգա
յնա կան
ե րքանկո
լ թ իւն ը , իր վաւ
-
չոտ
Հեչտասիրոլթեան
բուոն
կրքեբր
այգ
դբմ
-
բախտ
մաբմինների
հովի
մէք էր թագում
: Վա
-
ճառողը
գովում
էբ ապբանքբ,
աչխատում
էլ։
թանդ գնով
հախել
:
Հքոլկան
մ իչա բանուկ
էր , նբա դատարկ
տեղյը
լցնում
էին ՝Բէօսա
Մուխթարները,
որոնք
ման էք^
ին գալիս
աչխարՀի
բոլոր
կողմերր։
Խաղաղ մամանակր,
երբ չկար կոզոպուա
,
(0ո
ւերում
, նրանց բանր գմոլարանում
էր ։
իւրաքան
չիւր
աոլն
մ ի շարք
մ իքոցներ
դիտէր՝
իբ
ան
-
դամներին
կ. Պոլսի վտճաոանոցից
աղատելսլ
Հա
մար
•
֊
-
֊
֊
ԼԷՕ
Fonds A.R.A.M
