« 3
«
նէ
Ջ >
ՕՐՈՒԱՆ
ՇԱՐԺՈՒՄՒՆ
ՀԵՏ
ինչպէս
շսւբաթներ
առաք գրեց
՚^Յառաի,
, «Լշ
ԲՅՈՏ16Ո
ճձհ^Հհէ մասնաւոր
թղթակխյր
վերքերս
քն
նական պաոյա
մր կաաարեւյ
գէպի
Իրան,
որ
Հա–
րուսա
է քարիւգի
Հանքերով։
Ունի նաեւ
իսլւա -
նիում,
որ աակաւին
չէ չաՀարկուահ֊
: Այգ պատ
ճառով
ալ Անգլեւամերիկաւլիներոլ
այնտեգ
ներ -
կայութիւնն
ու պայքարր
մէկ
կողմէ,
քց՛ Միու
-
թեան
պայքարր
միւս
կողմէ : թղթակիցին
գեղե–
գիկ բացատրութեամբ
« երեք գամրռեր՝
ոսկորի
մր չուրք,
երեքն
ալ կր մո լտան , բա յգ ոչ մէկր
կր
Համարձակի
յառաքանալ»
:
Հետեւինք,
ուրեմն,
իր քայլերուն
մեծ
ոս
-
աոլմնեբով
%
թգթակիցր
չրքած
է Իրանի
մէկ
ծայրէն
միւ
սր։ ճանչցած
ամէն տեսակի
մարղիկ։
ՄէՀբ
- Ապատի
օդակայանէն
գէպի
ԹէՀրան
,
քանի
մբ քիլոմեթր
է
ինքնաչտրմով։
ճամբուն
վրայ
կր վփւտան նոր ու ցեգեցիկ
ամերիկեան
ինք~
նա չաբմե ր : իքանութներ
լեվ։ - լեցուն
, մանաւանգ.
ամերիկեան
ապրանքներով։
Ընղարձակ
ծառուգի–
ներբ՝
իսթանպուլ
, Աաատի
, Նատիրի
: ԱՀա
թն–
ղանօթի
ՀրապարակրՀ
Ագգային
ղրամատու1ւր
,
նոբ ոճով , կիսալարտ
թատբոնր
, նո յնպէս
կիսա
լարտ
Արգարութեան
նա խա րա րո ւթիւն
ր։
Լալէ
-
ղարի
առեւաուրի
փոքր
վւոգոցներր
: ժոգովոլր
-
ղին Հագուսար
մօաաւորապէս
եւրոպական
է ։ Ա–
Հա
Հրեաներ՝
քաֆ^անով
, փաթթոցաւոր
Հրն -
ղիկներ
, Մոնկոլներ
, ՚Բիւրտեր
, Հայեր
^ ՝Րացգէա–
ցիներ , Հունգարներ
, ԼեՀեր
եւն • :
Գիչեբային
աուներուն
եւ պառերուն
մէք,
ա–
մերիկեան
եւ անգլիական
սպաներ
, երկրաչավւ
-
ներ , օգանալո
րգնե ր ել . • • աղքիկնե ր : Շամ փա
-
նիան
քուրի
պէո
կր Հոսի
:
Ծանօթ
մ
աՀափէՈ
րձին
Հեաեւանքով
փողոց
-
ներուն
լո յսերբ
մ աբած
էին : թղթակից
ր
գուբս
կ՚ելլէ
եւ կր կորսուի
ամայի
քաղաքին
մէք : Կ՛՛րմ
բո չխնէ
ղիչերուան
գեղեցկութիւնր
,
բո լո րոփ ին
մութ
իր երկինքոփ,
իր սլսպղուն
ասաղերոփ,
եւ
այն
Հանղարաոլթիւնր
փողոցներուն
, ուրկէ
ոչ ոք*
կ՝անցնի
: Ա ր բեմն
կր Հանգիպի
թափաո ական
չու–
ներու
տարօրինակ
խումբեր
, ոբոնց
մէք կր
գտ
նուին գանաղան
ցեղեր : հ)ոէմ՚րր
կր Հետեւի
իրեն ,
չուրքր
կր գառնար
քիչ մր ատեն : Աեաոյ
մինակ
կբ թողուր
առանց սլատճառի
, մինչեւ
որ
" ՚ - Հ ՛ / ՛ ^
խումբ
մբ գար
Հեաեւելու
իրեն : կա բծես
խո րՀ բ–
ղաւոր
ամբոխ
մր կ^առաքնորգէր
ամայի
քաղաքին
մէքէն
:
Կր յաոաքանայ
այսսլէս
քիչ մր ատեն ,
մինչեւ
որ ինքղինքր
կր գտնէ փոքբիվ
փ"Գ՚՚տԻ
՚ ^ ք
^ " ՚ յ ր ր ,
ուրկէ
տարօրինակ
Հոտ
մբ կբ բուրէր–
ափիոն
Ա յն ատեն
կր Հասկնա
յոբ
մ ինչեւ
Հ
իմ ա իր
տե
սածներ ր կեղծ
երեսներ
էին , անոնք
իրանր
չէին
,
այլ խաբկանք
ու աչքի պատրանք
, անոնց
ետեւն
է որ կր ղտնուէր
բուն
իրանր։
ՏարեՀի
եւ
մոնկոլ
խտներուն
Պարսկաստանր
:
ԱՀա
չոլկան՝
կամարաղարգ
նման
Հռոմէա
-
կան
կաթողիկէի
մր ստորին
կողին։
Մութ
է,
Հա
ճելի
զովութիւն
մր կր տիբէ այնտեղ,
նոյն իսկ
ա–
մենա տաք
օրերուն
:
Խ
իստ
բազմ ութիւն
,
բա
յց
չկայ
մեծ պողոտաներու
ա չխո լմութ
իւն բ : Այս -
տեզ
Հին Պաբսկաստանի
կեգրոնն
է. Հոս մամա—
նակր
կր կորսնցնէ
իր կարեւորութիւնն
ու արմէ
քր : Կ ինեբուն
մեծ
մասր
կրկրեն
Հչատրր՝» , եր -
կար
սեւ քօղ մր, ղոր կր Հագնին
մ
ի լ ս
լիւմ
աններր
Պաբսկաստանի
մէք։
Մոլլաներ
փաթթոցաւոր
,
մ օրուսաւո
բ տէրփի^եր
, ճեբմ
ակ
փեբա րկո ւնե
-
բոփ,
կացինր
ուսերուն
Ալիի սուրբ
անունր
կր
պո
ռան , չզթանեբր
թօթուելով
: կ՝անցնի
մեռելական
թափոր
մր։ Ընտանեկան
պարտգաներն
ու բարե
-
կամներբ
կր կրեն
լամ բարներ
,
կր
յառա
քանան
ղանգագօբէն
, տխուր երգեբ
երգելոփ
:
Շուկան
կեգրոնն
է նաեւ
առեւտուրին
:
Ամէն
բան
կր գտնուի
այստեգ։
Ակսեալ
պղինձ
կամ
ար–
ծտթ
սամովարներէն
, թանկաբմէք
գորգերէն
, Հին
գո Հար եղէննե
րէն
մ ինչեւ արգիական
մ ե քենանե
-
բու
կազմածներ,
կե րպա սե զէննե ր ,
մետաքսեգէն–
նեբ՝
Հնղկաստանէն
, Մանչէսթրբէն
, Լիոնէն
։
Արդիական
քազաքին
կից կր գտնուի
ուրիչ
քաղաք
մր։ Այստեզ
չկան
ինքնաչարմեր
, այլ մի
այն
փոքրիկ
էչեր , որ կ՝անցնին աղտոտ
նեզ
փո=
ղոցներու
մէքէն
: Այրեբր
քիւլահ
կր գնեն
, իսկ
կի
նեբր, առանց բացառութեան
, կր կրեն սեւ
քօղ։
Տուներբ
չինուած
են յաբգախաոն
չազախէ
;
Շաա
յաճախ
խանութ
րսուածր
ուրիչ
բան
չէ , րայց
ե–
թէ պատին
մէք փորուած
ծակ
մը ։
թմրեցուցիչ
խմ ողնե րուն , մարգասպաննե
-
րուն
եւ զանազան
անաոակոլթեանց
բոխը
Հոս է ։
ԱՀա
ծխատուն
մբ։ Աեծ
սենեակ
մր, տախ
-
տակամածէն
քիչ բարձբ
փոքրիկ
թախտեր
, գոբ–
գերոփ ծածկուած
։ Ամէն
կողմ մարգիկ
կկզած
ա–
ծուխի
փոքբիկ
կրակաբաններոլ
չուրք,
Հաչիչ
կր
ԵպիծաԱքբ
Խ յ
գք սկէսԱոէթնաԱ
վկ
(Ի . հւ վհրյին մաս)
Պուալօ
, իր
*ք֊եբթողական Արուեստին
մէք ,
այլեւս աազտկացած՝
կարգ
ու կանոն
չճանչցող
կամ
եբկրորղական
արմէքի
տէր
բանաստեզծնե
-
բու
յիչատակութենէն
, երբ
կր Հանգիպի
Ա՚ալէռ–
պին , գոՀունա
կութե ան Հետեւեալ
Հառաչանքոփն
է ոբ կ՝ողքունէ
գանի.
ԼոքւՈ , IV1^1հ6^ե6 V^Ո^ I
Մենք
ալ Հիմա,
երգիծական
կարկաոլքներէն
տզաաելոփ,
երբ
կր Հասնինք
ՀԻԹ
• գարու
փերթին
քառորգին
, մ իեւնո
յն գիտակից
Հիացում
աթւ է որ
պիաի
գոչենք
« ԱՀա
վեբքապէս
Պարոնեա
-
նը. • . » :
Ցակոբ
Պարոնեան
ծնած
է
\Տ43ին
կաիրնէ
,
ուր սաացած
է իր նախնական
ուսում բ , աչակեր
-
տելոփ
Պօղոս փարմապետին
(յեաագային
Ներսէս
պատրիարք)
: Զ" ՚ ֊ ա ր թ ա բանե լու
լնզունակութիլ–
նր չատ
կանուխէն
յայանուած
է իր մէք : Անգամ
մբ , թուաբանութեան
գասի
պաՀուն
,
ուսուցիչին
ներկա յութեանն
ի"կ,
րայց
անոր
մէկ անուչա
-
գիր փայրկեանին
, ճարր
կբ գտնէ գրատախտա
-
կին
վբայ
ղրելու.
« Հրաժարխքք ի դիւաբանու -
թենէ եւ յամհնայն կոտորակաց նորա»։
Այգ օրբ,
Պարոնեան
ֆալաիւա
յով
կր սլաամ ուի , րա յց Հայ
երգիծական
ամէնէն
վաւերական
աագանգբ
արգէն
արձակած
էբ իր առաքին
ծիլը,այնքան
կենսունակ
ու այնքան
ամուր
ոբ ոչ մէկ խոչլնղոտ
կրցաւ
կա
սեցնել
անոր աճում ր ։ Պարոնեան
իր կո չում ին Հե–
աեւեցաւ
ոչ մ իա լն ի Հեճուկս տնտեսական
գմուա–
րութիւննե
բու , ա յլ նաեւ լնգգէմ
ա յնպիսի
փո ր -
ձո լթիւննե
բու
որոնք
իրեն
լ՚՚՚֊րէ.
^
բաչխի^ւեբ
կ՝րնծայէին
աիրանալու
նիւթական
բարւոք
կացու
թեան
մր : կտմոփին
լնղունեց
անապաՀոփ
ու
աս–
աանղական
կեանքի
մբ տազտկութիւնր
, Հաւա
-
տարիմ
մնալու
Համաբ
իբ գրական
խառնուածքին
:
Իր գործին
մէք կարելի
է երեք գլխաւոր
բա
մանո ւմ կաաարել
, Ա ՚
Առօբեա
յ Հ ր ա պա րա կա
-
խօսական
ղրուածքներ
, ինչպէս
է
Հոսհոսի Ձեոա–
տետրը :
Ր –
Րաբացուցակտն
գրուածքներ
, ո -
րոնք
կբ կազմ են
Հեզինակի
տագանղին
ամ
էնէն
ցայտուն
կոզմր,
քանի
որ ասոնց
չարքէն
են
Աց
-
գային .^ոջերն
ու
Մեծապատիւ Մուրացկանները :
Գ.— թատերական
երկեր
.— Արեւելեան աաամ -
նաբոյժր , Պաղտասար Աղբաբր ,
Շողոքորթը .
եւայլն
։
Առանձին
Հատո րնե րոփ
լո յս լնծա յուած
իլէ
ղործեբր
պատկառելի
ղէզ մր չեն ձեւացներ,
բայց
Պարոնեանի
ամբոզք
աբտադրութիւնբ
այգ
Հա—
աորներուն
մէք չէ : Ան վարած
է ((.Մեզու՝»,
Հ
.Թատ–
րոն»
եւ
ՀԽ
ի կա ր» զաւե չաա թե ր թե րո լն
խմ բա
-
ց րութիւնը,
ուստի
ել իր գր^ի
ա ր աազ րո ւթե
անց
մէկ
կարեւոբ
մասր կր գ.ւոնուի տյղ
ոլարբերական
Հ րաաա բա կութեսնց
մէք։
Այս
րոլորին
մէք Պա
-
րոնեան
կբ Հարուածէ
մարգոց
մ ո լո լթիւննե
ր բ ,
ուր
ալ Հանգիպի
անոնց
լ
Փառամոլութիւն
,լաՀ^^
մոլութիւն,
կեղք^իք,
կէո
գիաութիւն
անսլար
^
աաճանաչութիւն
, չատախօսութիւն
եւ այլ
բարոյական
թ ե բութ իւննե
Ր
, թիրախ
կ
ըլլան
ճձարձակ
նետերուն
որոնք,
սակայն,
նչարակի
/աքբութիւնն
ունին
ու բումելու
յոյսով
է որ
կ^
^^՚՚՚^Երգիծարանին՝
տաղանղին
չափ
ալ անաչա
^
ոութիւն
ու քաքութիւն
անՀրտժեչտ
են ֊. Այս
^
կու
աոաքինութիւններն
ալ ուչագրալ
աստիճա
,
նոփ կբ գանուին
մեր երղիծաբանին
մօտ : Պարոն
եան
ոչ միայն
Համարձակօրէն
Հեղնտծ
է Հայ
բեւելիներ,
որոնց
Հեա
ղործ
ունենալր
բոլորովին
անվտանգ
չէբ,
այլ նոյնիսկ
ղարմանալի
յանգգ
^
նութեամբ
մր ձաղկած
է թուրք
կաոավարոլթի^^
նբ։
Հայութեան
Հանգէպ
ցոյց տրուած
անա րգա
^
րութեան
կապակցութեամր
:
Երբ Հեղինակ
մր երղիծանքը
ընտբտծ
է
իբբԼլ^
արաայայաութեան
միքոց,
կը թուի
թէ
յարատեւ
ճիզի
կր կարօտի՝
չգլտորելու
Համար
Հեզնանքբ
ղէպի
չարախօսութիւն։
Ուչագիր
րլլալու
է^
մա
նաւանգ,
որ իր ոճբ չայլասերի
գոեՀկութիւննե
֊
բով։
Այս
ճիղր եւ ուչաղրութիւնր
միչտ
անմեկին
րնկերներր
եղած
չեն բոլոր
երղիծա րաննե բուն .
Մոլիէս
որուն թաաեբակները
արքունիքին
մէք կլ,
ներկայացուէին
, այս իսկ պատճաոով
ղե րծ
մնա
ցած
է ակնարկուած
թե րո ւթ իւննե րէն : Րայց
նոյն
րանր
չենք կրնար
րսել Արիստոփանի
մասին
որ
երգիծաբանութեան
Հայրն
է ։ Այս Հեգինակին
մօտ
աոզեր
կան
ղորս ոչ մէկ գերասան
պիտի
Համար֊
ձակէր արտարե րե լ բեմէն
:
իսկ
Պարոնեանի
գրիչէն
ե լա՝^ որեւէ
էք կս,մ
պատմութիւն
չկտյ
զոր կարելի
չր Աա
յ կարգալ
ա–
մէնէն
բարեկիրթ
Հասարակոլթեւ՝յն
առքեւ։
Պա
-
րոնեան ծիծագ
կր յառաքացնէ
բււյց
ոչ զղուանք
;
Ւր ոճն ալ լիովին
կր պատչաճի
ղրուածք՚ւ
ոգիին։
Պարոնեանի
լեզուն
ոլղիղ
է , րո լւ; բովին
,օե րակա–
նական : իսկ բառամթեբքր
լ^ւտբովի
է բա յց
ոչ
արուեստակեալ
։ Չափի
ու նե րղ ա նակութեան
այս
կիրարկսւմբ,
որ կր գիտուի
Պս՚՚անեանի
ղործին
մէք,
մէկն
է մեր երգիծաբանի
ւլաոքի
տիտղոս
ներէն
։
ԵՐՈՒԱՆԳ
ՏԱՐՕՆԵԱՆ
ԱՏԱՑԱՆ-Ր
ԱՌԻՒԾԱՊԱՏՈԻՄ
• պաչաօնանկութիւն
պար
սաւանքի
քուէով,
Հայոց Պատրիարքարանի
արզի
ոզորմելի
կացութիւնր։
Գրեց
Ց– Գ՛ Փալազաչ
-
եան : Գին
50
զբուչ
:
ԶԵՀՆՈՒՄԱՊԱՏՈՒՄ–
Ապօբինաւորութիւն
-
նեբ
զանազան
եւ զարմանազան
,
գայթտկղութիւնք
ց այթակզութետնց
, ղ սղութիւն
եւ
ալսւզակու
-
թիւն։
Գրեց Ց– Գ– Փալագաչեան
: Գին
50
ղրուչ
•
կա րե լի է , գ րամ ի վա խարէ ն նո րաա
իսլ ւլիրք
մ ր
գրկել։
Հասցէ
Ց՛ Գ– Փալագաչեան
, իսթան
-
պուլ , Բանկալթի
Համ ամ , Պիլէզիքճի
փոզոց
,
թիլ
16։
ծխեն։
ԱրաՀին
մէք անկիւն
մբ, իրարու
մօտ
սեղ–
մուած
են չորս
Հողի,
րստ
երեւոյթին
աղքաա
:
իրենցմէ
մէկը,
եւ միչտ
նոյն անձը,
Հաչիչը
ումոփ
մր կր քաչէ , յեաոյ
իր մօտ
գտնուող
են
բերանէն
կր Համբուրէ
, անոր փոխանցելու
Համաբ
իբ
ար–
տաչնչելիք
ծոլխր
: Ասիկա
ալ կր փոխանցէ
քոփի
-
նին
նոյն կերպոփ. եւ այսպէս
յաքորղաբաբ
:
կառափա
րո ւթ իւն բ ափիոնին
վաճառում
ր ար—
գիլած
րլլաւով,
գիներր բարձրացած
են : էքւ ծխա–
մ ո լներր
զանազան
Հնարքներ
կը գտնեն
:
Առաքին
անձր որ Հաչիչր
կր քաչէ,
կբ վճարէ
20
բիալ
(100
ֆրանք),
երկրորգը՝
10
բիալ,
եբրոբգը
5,
չոր
-
րորգր
ոչինչ։
Պ ա չտօն ա տ ա ր մ ր կբ բացատրէ
•
«
Ի բանը
էէւրո պաց
ինե բու
Համ ար
"՚-րԻէ
բան չէ՝ բայց եթէ քարիւգի
չտեմարան
մր եւ ռազ–
մ ա ղի ա ա կան
գիրք
մ բ ։ Ա ովե աներր
կ^ ուզեն
մեր
^ՐԿՒԲՇ
վեբածել
տեսակ
մ ր սաՀմանա
յին
չոլկա–
յի՝ պաչտպանելու
Համար կովկասր։
իսկ
Անգլեւ–
սաքսոններր
կր փափաքին
զա
յն տեսնել
մ իքնա
-
բերգ մր, արգիլելու
Համաբ ռուսական
յառաքխա–
զացումր
Միքին Արեւելք
։ Աակայն
ոչ ոք կր խոր
Հի թէ
Իրան
երկիր
մրն է, որո ւն բնակ իչներր
ի–
րաւունյ»
ունին անկախ
ապրելու
« Մեզ կբ մեզագրեն
որ կռուոզ
չենք,
չենք
յարգե ր մ եր յանձնառութիւններ
ր : ինչո՞
ւ Համ ար
կռուինք
: Պաչտպանելու
Համար
անգլիական
քա
-
բիւղն
ու ամերիկեան
չաՀե՞ բբ։
ինչո՞ւ
յարգենք
մեր
ղաչինքսեբր,
երբ անոնք
մեղի
պարտագրռւած
են բռնութեամ
բ : Ատիկա
պիտի
ն չանակէ ր յանձ
-
նուիլ
Ո՚ուսերուն
, մեր ձեռքերն
ու ոտքերբ կապ
ուած
» :
Անգլեւիրանեան
Ընկերութեան
քարիւղի
գաչ–
տերբ
կր սկսին
վ^ իբմ ան չաՀ էն , Ւրանի
՚Րիւրտե
-
բուն
գլխաւոր
քազաքր։
Ընկերութիւնբ
այմմ
կբ
չաՀարկէ
162.000
քառ.
քիլ– աարածութեամբ
Հո
ղամաս
մր։ Տարեկան
արտագրութիւնն
է ներկա
յիս քսան
մ իլիոն
թոն , կր Հա չուեն
մօտ
ատենէն
կրկնապատկել
այս
թիւր։
Իսկ տաբեկան
զուտ
չաՀ՝
ինր միլիոն
անգլ. ոսկի
:
Ընկերութեան
սլատկանած
տարածութեան
մէք
մարդ
ինքզինքը
կը գտնէ անգլիական
Հոգի
վրայ.
Ամէն
ինչ Անգլիա
է այնտեղ
եւ կր
կառավարուի
Ընկերութեան
կոզմէ, փոխագրութեանց
միքոցնե–
րէն
մինչեւ
Հեռաձայնի
, Հեռագրի,
խմելու
քուրիկ
բմչկական
սպասարկութիւնը–
Անգլիացի
պաչ
տօնեաներր
տեզալորուտծ
են Հանգստաւէտ
Հիւ ՜
գակներու
մէք։
Ակումբներ
, աւազաններ
, եւ մար–
ղադե տ իններ , որ երազ կբ Համարուին
,
աչխարՀի
այս ամենատաք
մասերէն
մէկուն
մէք։
ԸնգՀակառակն
33.000
Իրանցի
բանուորներր
կ՝ապրին
չատ
խեղճ
ու նախնական
պայմաններու
մէք։
Երա խաներ
բոլորովին
մերկ,
կր
խաղան
փոքբիկ
փողոցներուն
մէք, թչուառ
կիներ
գրամ
կր մուրան
անցորդներէն
:
Ընկերութիւնր
նախաաեսելով
այս անՀաւա
-
սարութեան
, Հեաեւանքներր
, ձեռնարկած
է բան
ուորական
աուներոլ
չինութեան
։
ԱչիսարՀի
ամենամեծ
Հորր
կը գտնուի
այս
տեղ,
որ առանձին կ՝արաագրէ
տարեկան
երեք
մի
լիոն թոն քարիւղ
;
Մինչեւ
փեբքերս
Ւրանի
կտռտփաբութիւնր
կր ստանար
չաՀարամնին
11
առ
Հարիւրր,
տարե
կան
իբր երկու
միլիոն
200-000
անգլ . ոս կի,
կա
ռավարութեան
րոզոքին
վբայ
Հիմա
կր
վճարեն
20
առ
Հարիւր
։
Բացատրելով
1946/
Աարպատակտնի
գէպքե
-
րր . պարսիկ
երիտասարդ
փաստաբան
մը , կը
Գ"՜
չէ յուսաՀաա
.-
Երեք մեծ պետոլթիլններն
ալ իրար կ՝ար–
մեն։
Անոնք կր կռուին
իրենց Համար
միայն։
Շաո՛
քիչ
կր մտածեն
մեր անկսւխոլթեան
մասին
: Ի՜
րանր
քաբիւզի
Հանք
մրն |, զոր կբ
չաՀագործեն
ուբիչներ,
եւ ոաղմաղաչտ
մր, ուր փագր
կոկորԳ
կոկորղի
պիտի
ղան մեծ պետութիւննեբր
:
Ա–
ՀԱԲԷԼԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
