լ յ ^ օ *
՚Հ՝Ր՝Ն1
ւյ՝օէւԺ*
ւ»–ձե
1 Լ . / 1 ւ
ո. 0. տ. 376.շՏՕ
17. 1Հստ ՕՅաօտատ - ֊ Բ^1Տ
(13)
^է>^^– 800 ֆր., Տար– 1600, արտ– 2500 ֆԲ ՚
ա
ն08. 15-70
«տ^5^25՜XVա^
1
26բդ ՏԱՐԻ — 26^ ^»ա«6 Ի)«.6136–՚նււր շրջան թիւ 1547
^ ն 7 ֆր–
1678-63
Երհքշարթի 25 ԱՊՐԻԼ
Խմբագիր՝
շ. 1
/ԻՍԱ-ԲԵԱՆ
ԱՊՐԻԼ /
ՓԱՐԻԶԻ՛
Ա՚է^
ՀԱՄԱԶԳԱՑԻՆ
ՏՕՆԱԿԱՏԱՐՈԻԹԻԻՆ
ԱՆԱՈՎՈՐ
ԲԱԶՄՈԻԹԵԱՄԲ
ՃԱՌԵՐԸ ԽՕՍԵՑԱՆ ՉՈՐՍ ՀՈԳԵՒՈՐ ՊԵՏԵ1՛
ինչպէս կր ծանուցուէր
շարաթներէ
ի վեր ,
կիրտկի
կէսօրէ
վերք Աալ կավոյի
մէք տեղի
ու. ֊
նեցաւ
Ապրիլեան
Եղեռնի
յիշատակի
տօնակատա~
րու–թ^իլ.նր , անսովոր
րաղմ ութեամր
: Այ"
աարի
Ա ղատօնին
կաղմ ակե րպութեան
նաիյաձեռնութիւ–
նլլ ստանձնած՝
էին երեք Ցտրանուանութեանց
Հո -
գեւոր պետերը
, մասնակցութեամր
բոլոր
աղգային
կաղմակերպութեանց
է
Այգ
կաղմ ակե րպո ւթիւննե
րէն
րաղկացեալ
մասնաւոր
յանձնախումր
մը ստանձնաձ՜ էր Հան -
զէսին
բոլոր
կաբղաղբութիւններր
, որոնց իր ան—
վ ե ր ա ԱԼսւ Հ աքակցութիւնր
բերաւ Ա՛ ՑովՀ–
Մ կր -
աիչ
եկեղեցւոյ
վարչութիւնր
։
ԱբաՀր
հ՜ա յրէ
հ՛այր լեցուած էրեւ չարմե
լու
տեղ չկար
գետնայարկէն
մինչեւ
վեբնատունր%
Բաղմութիւն
մբ մողովուբգի
բոլոր գասերէն
, եր֊
կիւգած
ու կաբգապաՀ
, որ
35
տարի
վերքն ալ կր
վԼրապբէր
1915/՛
Մեծ Ոճիրին
ղարՀուբանքր
:
Ամբողք
սրաՀր
մէկ մաբղու
նման ոտքի կանգ–
նեցաւ , երբմեբ Համակրելի
արուեստագէտ
բ , Ա–
Հան
Տուրեան մեծ եոգեՀոնին
վ^՚այ
Հնչեցուց
Շո–
ւիէնի մաՀերգը : Ու ոտքի
մնաց ամբողք
նուագի
տեւողութեան
, որպ՚՜ս
յո ւգա րկաւո ր ը ա յն Հսկա յ
թափոբին
, որ
1915
Ա՚Ղրէէ
11–24/'Տ»
յաււաքապւսՀ
մ արտիբոսբ
գարձաւ
մ եբ մէկ
մ իձիոն նաՀատակ -
ներուն
։
Եկեղեցւոյ
Հ կո։ ՛իտաս > գպբաց
եբգչաթում -
րր,
ղեկավարոլթեա
քբ Պ– Ն– Ա երղո յեանի ,
ներ–
գաշնակօրէն
եբգեց
«Տէլ՛
կեցոն» ու «Ով մեծա -
սքանչբ» : Առաքին
չ անաիւօսն էր կաթող
. պաա\ք–
"՚-էրակբ,
Աբտաւաղգ
արք՛
Աիւրմէեան
, էէէբ*
նախ
յիշեց
կատււրւ ւած
աշիատանքներր
, ոգա - ;
տօնր իբ արմանի վե Հութեան
ել Համաղգային
ալ։––
ւ
տայայտութեան
մր վերածելոլ
Համար։
ՇնորՀա– •
կալո
լ
թ իւն
յա յտ՚ւեց
րո լո բ անոնց
որոնք անկեգծ
՚
ել տնվերապաՀ
կերպով
իրենց աքակցութիւնը
բե– ՚
բին անոր յաքողութ
՛ւան Հտմար : \քանբւսցաւ
մաս–
նաւորաբար
միութեան
ու եղրայրական
Համերաչ–
խութեան
բաբիքներւււն
վյ^այ րաղգտտեց
մեր երէ–
կր , կոտո րուած ութ չուառ
խլեակներ
, այս
Հիւ–
բլ^ւկալ
եբկրին
գրան առքեւ,
այս օրուան
բաբգտ–
լաճ
ղաղութին
Հետ։
Ե՛– (՚՚օսքը
"՚֊զ՚Լելով
ներկայ
րտղմութեան
, ^ռ րՀտկա
լութ
իւն յայտնեց
որ լր"–
ուած էբ իր կոչր,
այս նուիրտկան
օրբ
իրարու
քով գալու եւ միասնաբար
յարղելու
յէշատակր
տյն Մեծ Մեռելներուն
որոնք տրիտրար եւ Հաւա
քաբար
մարտիրոսացան
, իրրեւ
Հայ
մողովռւրգին
ղաւակներ : Այս առթիւ
յէչեց թէ այնքան
զոՀո -
ղութիլններէ
վերք
ունինք
Հայրենիք
մր ոբ կբ^
բարգաւաճի
;
՝0ր–
ճինճեան
ղա շնակի
վրայ
նրբութեամր
նուագեց
երկու
աւուբ պատշաճի
կտոր ներ ,
Տ ր -
տունջ՛
Ատ. կլմասի
եւ
Մահերգ՝
Լիսթիք
՛Օր՛ Ա՛
Առաքելեան
եբգեց
վՀով Արէք՝Տ>ր կոմիտտսէն
եւ.
Հ Մի լար , կ՝անցնի»
Ո՛ • Մելիքեանէն :
Մասնաւո–
րաբար
այս վերքին
երգբ
այնքան
յուղումով
եր -
գուած,
խոր տպաւո ռութեան տակ պաՀեց
ամբողք
սրաՀր , արցունք
թլելով
շատերէն :
Երկրորգ
բանախօսն էր կաթողիկէ
Համայն -
քին մողովրգապետր
, Հայր Վեւոնգ Վ • ՚Բէէէր ~
ճեան ոբ պանծացնելով
մեր մողովուրգին
վերա -
պրելոլ , կերտելու
, տոկալու
բացառիկ
ումր
,
Ր—
•ւաւ
. «Ով է յաղթա՚լանր,
ա՛՛ն որ սրածեց մէկ
միլիոն
անմեղներէ
Ո՚*վ է յաղթականր,
ա՛՛ն որ
սարսափով,
բոնութեամր,
կեգբոնացման
կայան
ներով , ոճիրով ու մաՀով
կ՛ուղէ խորտակել ար–
գարոլթիլնբ
եւ ազատութիւնբ
է
Ե՛*րբ են
յազթած
բռնակալներն
ու ոճրազործներբ։
,
Ցազթականր
միշտ ալ եղած է ան ոբ տոկացեր է այգ
բոլորին,
որ իր անմեղ
ու սուրբ արիւնով
Արգաբռւթեան
եւ
Ազատութեան
փառքն է նուիրտզործեր
ու ատով
իսկ
յազթեր
բռնակալին
ու ոճրագործինֆ
I
Եբգչախումթին
€ Ով ԳեբաՀբաշ^էն
եւ € Տէր
Ողոբմեա^էն
վերք, Պ՛ Գմրէթեան
արտասանեց
Աիամանթոյի
«Գազափարին»ը,
եւ ՑովՀ–
Բ՝ու -
մանեանի
«կանչր»,
երկուքն ալ նոյնքան
գեզեցիկ
թէ
(՛րենց րովանգակութեամ ր ել թէ աբուեսաա -
գէտին
արտասանութեամբ
:
Օր– Հ՛ թորոսեան
վարղապետին
«Անտա -
նէ՝։>ով եւ Տիւպուային
«Խաչելութիւն»
օրՀ՚եեբգով,^^
ՀվերԸնբ
լնկերակց
ութեամ ր եբգէոնի)
, խորա ^
ցուց սգատօնին
Հոգեշունչ
վեՀութիւնր։
^ՐՐ"ԲԳ
բանախօսբ,
Հայր ԱաՀակ Վ. Տէր
Մովսէսե^-լ^
Ա՛խիթարեան
վարժարանի
տեսուչր^,
էր պատմական
Հմտութեամբ
պրպաելով
Հայ ժռ
ղովուբգին
Հեռալ
ւնռեւ
յ լ ր ,
եկւ
մինչեւ
- ֊ -
€
էւ
ււ. •
՜ ՜ է ՜
լ՜
Հ.
ճՎտբգանանք»
ռւ մեր ժամանակակից
զէպքերն
ալ
փկայ կանչելով,
սրտաբուխ եւ կր1լ1ւակի
Հ բաւի -
րեց
՝էայ Ժոզովուրգը
միաբանութեան
ու Համե -
բաշխոլթեան
, որոնցմ է պիտի ստանա
յ իր կորո -
վը, տոկալու,
կերտելու
ել միշտ
բարձրանալու
կամքը
ու
Հաւատքր։
կաթող,
պատուիրակին
Հբաւէբսվ
խօսք
առաւ
նաեւ
Ամեբիկայի
Հայոց
առաքնորգր,
Տիրան
եսլիսկ
. ՚Լյերսո յեան
, որ Երուսաղէմէն
եկած էբ
իր թեմբ վերագառնալու
Համար
ել առտուն պտ -
տարագած ու քարոզած՝
եկեղեցին
։ Պաակերա -
ցուց
Հայ ժոզովուրգին
ներկայ
վաանգաւոբ
ու
անբաղձալի
ւԱէճակբ , որ Հետեւանք է , վ՚ոքր
ժո– ՚
ղովոլրղնեբուն
մէք , իրենց կրած
զժբախտոլ -
թեանց ու ծանր տաղնտպներուն
:
«Այսպէս է րոլոր
պղտիկ
տզգերու
վիճակուած
ճակատագիբր
, երբ
միա
յն իրենց
մ էք կր փնտռեն
յանցաւո
րներր ել անոնց
գլխուն կր թտվւեն
մ եծ
գէպքե
բու պատա
ս խանատուո
լ.
թ իւններր ,
թէեւ
այգ
ժողովոլրգներու
կամքէն ու Հնարաւորու -
թիւննե
րէն
գուբս
եզած
բլլան
ա յգ գէպքե
րը
ու.
ա7ւոնց Հետեւանքներր
: իբար
ուտելու
այս
քաղա–
քականութիւնր
կր կոչուի
պալքանիգլք :
Պէաք չէ
ղայն փոխագրել
մեր մէք։
Որեւէ
բանի
մէք
ճեղք
մր միչտ վտանգաւոր
է ։ Բանակ
մր երբեք
չի կր–
նար
յաղթել
, երբ
մ իասին
չի քալեր
։ ճակատնե
—
ր
III
բաժնուած
ուժ մբ կր գագրի
ուժ
ՐԼւ՚՚՚լէ՛
Մենք պէտք
ունինք
միաՀաղռյն
ել միաձոյլ
մեբ
ուժերուն,
քանի որ այնքան տկար
ենք։ Եթէ տես–
նուած
ա յգ
ճեղքերբ
րլլա յին
մ ակերեսա
յին եւ ո–*
չինչ պատճառներէ
յաոաք եկած,
աւելի
գիւբին
էբ գարմանր։
Ցաւալին
այն է որ խոր են այգ վէբ–
քերր : Ո^րքան
ծիծաղելի կր գառնանք
,երբաննչան
պղտիկ տա րակա րծո ւ.թ իւննե րով
կը սպառենք
մեր
ժաժանակն ու կոբովր
: «Այս պէտք է խօսի , ան
պէտք չէ խօսի»
եւն • :
Այսպիսի
օրերու
մէք մենք պէտք
ունինք
ժո—
զովուրղին
բոլոր
ուժերուն : Այս յ/՚չատակի
տօնր
չի կրնար տարիներ
շարունակ
սգտտօն
մր րլլալ :
Աուգր
սեւով կբ ներկայանայ
միշտ,
մենք կանա -
չով
կ՛ո լզենք ծազկագարգել
մեր
ժողովուբգին
վե ր ա պբ ո լմբ , ել ա յգ առանց
ճեղքուածքի»
:
կոմիտաս
երգչախումբի
^Հայր
մերր»
ուն -
կնզբոլեցալ
լոտնկա
յս , որպէս
Հանգիստ
ի վեր -
քին աղօթքբ
մեր անթաղ
նաՀատակնեբու
գերեզ -
մտններուն
առքեւ։
Ագատօնին
փակում բ կատա -
րեց
կաթող
• պատուիրտկր :
Բեմին
երկու
կողմեբր
իրենց
գբօ^երով
բարեւի
կեցած
էին Հ .Ա ՛Ը ՛Մ •իԱրիները եւ արե -
նո ք ներ առաքնորգութեամբ
Պ • Վ • Անգէտսեանի
,
իսկ
Մ խիթարեան
վա բժ ար ան ի սանե ր ր ,
40
պտ -
տանիներ
իրենց
յարգանքի
րտժինն
էին
բերած
օ ոո
ւա1
ւօնին
Հայ
բողոքական
Համայնքին
Հոգեւոր
Հո -
վիւր, Պատ՛ Գ՛ Աիսլեան,
բացակայ էր անակնկալ
պատճառով
մը ;
^^|– Բեմ
ին վրտ
յ , սեղանին
առքեւ գրուած
էին
կաբգ մր պատկերներ
րտղգատելոլ
Համար
երէկբ
(քարգ) եւ տյսօրր
(Հայրենիքի
բարղալաճումր)
,
ինչպէս եւ պատճէններր
կաբգ
մը փաստաթուզ -
թերու
ղորս տարիներ աոաք
Հրատարակեց
Ա •
Ան տ ոնե ան :
ՇՐՋՈԻՆ
ԹՀթԱԿԻՑ
ՀԱՆՐԱՊԵՏՈԻԹԵԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀԸ
ել վարչա -
պետր
Վոռիան
այցելելով,
քաղաքական
ճառեր
խօսեցան : ՆախագաՀր
(լնկեբվաբական)
գատա -
պարտելով
Համայնավարներու
գո րծո ւնէ
ութ իւնը
,
ազգարարեց
թէ սաՀմ անագրո
ւթ իլն բ կը
բռնա–
բարուի
«ժողովուրգի
մէկ Հատուածին
առտքնորգ–
ներուն
կողմէ
որոնք
բռնօրէն
կ՚րմբոստանան
օ -
րէնքներուն
ղէմ : իմ պարտականութիւնս
է գոր–
ծագրել
օրէնքր » : ՆախագաՀր
մ իեւնո
յն
ատեն
շեշտեց թէ անՀրաժեշտ
է իրականացնել
«^կերա
յին աբգարութիւնբ»
: Վարչապետն
ալ ազգարա -
րեց թէ բարեկաբգոլթիւնր
պիաի
պաչապանուի
խռովա
յոյգ
արարքներու
ղէմ: <Երկիրր արգա -
րութիւն
կ՛ուզէ
ել պիտի
ունենայ
Հանրային խա -
զտղոլթիլն
կ՛ուղէ ել պիտի
ունենայ
։ Օրէնքը
պի–
"*է
յ ՚ " Ղ ^ Է թչուառութիւնր
չաՀագործողներոլն
,
բո լո ր եսաս ի բութեանց եւքազաքական
Հա շիւնե -
բուն
ո րոնց աղ րիւր ր ֆրանսական
չէ » :
*Կաէեւի
չհ
քւաՎաձայԱիւ
^. ՄիուբևաԱ
էւև»^ ՍիՍչեւ
ոք...՛
Մ. ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈԻ
ԱՐՏԱ՚ԲԻՆ
ՆԱԽԱՐԱՐԻՆ
ՆՈՐ
ԱԶԳԱՐԱՐՈԻԹԻԻՆԸ
Պ՛ էչփսըն , Մ՛ ՆաՀանգներու
արտաքին նա -
խարարր,
շարաթ
օր շատ կարեւոր ճառ մր խօսե
ցաւ
Ամերիկեան
թերթերու
Հրատա բակի
չնե րու
լնկերութեան
առքեւ,
անգամ
մր եւս
պարղելով
միքազգային
կացութեան
ծանբութիւնր
-. Այս առ–
թք"–
յայտարարեց
թէ «կարելփ չէ
Համաձայնիլ
Վամ
Համաձայնութեան
փոբձ
մբ կատարել
Խ •
Միութեան
Հետ, մինչեւ
որ ան մէկգի
չգնէ նտ -
խա յարձակմ
ան գաղափտրներր։
՚Լտխտ յաբձա -
կումբ
կը նշանակէ ոչ միայն
զփնուոբական
յար -
ձակում
փորձել,
այլեւ
քարոզչական
պայքար
՚ ^ գ ե լ ել գազտնապէս
ներսէն խտխտել
ազատ եր -
կիրներ » է
Նախարարը
մ անրամ ասնօրէն
պաբղեց
ամ ե -
րիկեան տեսակէար՝
ազատութեան
եւ գաղափտբ–
ներոլ
զանազանոլթետն
մասին։
«Մենք
սիրով
կող^ոլնենք
անոնք որ մեզմէ տարբեր կր մտա
ծեն։
Կ՚ողքունենք
անոնք
ո ր նոր գաղափարներ կր
յայտնեն։
Մենք
չենք
ուղեր
չղթայուիլ
անցեալի
ղ աղափաբնեբով
, ոչ ալ մ իտկ
նեղ
կա ղա պա
բ ի
մր
կառչիլ։
Մենք
միայն
մէկ
սաՀմտնափակում
կ լնղունինք
ազատութեան
Համ ար •
Մ եզմ է իւ^
րաքանչիւբը
զայն պէտք է գործածէ
այնպէս որ
ուրիշներ ալ նո յն իրաւունքր
վա յելեն : Ես իմ ա–
զատութիւնս
պէտք է գոբծածեմ
այնսլէս
որ չխան–
՛լ՛որէ քու աղատութիւնգ»
։
Ցետո
յ ե րկա բոբէն բացատ
րեց
ազատութեան
եւ խաղաղութեան
սպառնացող
վտանղնե
ր ր ։
«Վտանզր
կոլղայ
կարգուսարքէ
մ ր որ կր
ժխտէ
մեր րնգունած
սկզրունքնե
ր բ :
ԽոբՀրգային
Համ ա յնավ ա բութ իւն ը չի Հանգուրժե
բ գագափաբ–
՚էւերու զանազանութեան
: Անոր Համար
չարիք է ա–
ղատռւթիւնր
: Ան կ՚ըսէ թէ ոճրագործներ
են անոնք
որ
մ տածում
ի ազատութեան
կր Հետեւին ,որ կր
Համ արձակին
շեղիլ
կրեմ լինի գծած
վարգա
պե–
տութենէն։
Ան կ՚արգելափակէ
կամ կր
մաՀացնէ
այգպիս
իներր : Այս
մո լեռանգ
փա րգապե տո
ւթ իւնը
կր տիրապետէ
աշխարՀի
ամենամեծ
պետութիւն -
ներէ ն
մ է կուն վրա
յ ՝• Պետութիւն
մ ր որ իր ար -
րանեաէլներով
տէր - տիրական է Հարիւրաւոր
մի
լիոն մողովուրգնե
բու եւ որ ա յսօր
ունի
զինուո -
րական
ամենամեծ
կազմակեբպութիւնր
» ։
Րացատրե
լէ վերք թէ
Համայնավարութիւնր
Ւր
գործունէութեան
Համ
գլխւ •աւոր
նշա -
՜ւակէտ րնտրած է Մ ՚ ՆաՀանզնեբր
, Պ •
հէէ՚՚րն
Հետեւեալ վեց կէտերր
առաքաբկեց
,
Հակազգելու.
ՀԱար
«այն վտանգին որ կր սպառնայ
խտխտել
քեր քաղաքակր
թութեան
Հիմն
իսկ, ապաՀովու -
քյիւնն
իսկ աղատ
տշխարՀի
ուր կրնա
յ գո
յութիւն
ունենալ
քաղաքա
կրթութիւնր
» ։ ԱՀ աւասիկ
ա յգ
վեց կէտերբ,
իբբեւ
ուղեգիծ
գործունէութեան,–
1 •
ԱնրնղՀատ
ապացուցանել
թէ ազատոլ -
թետն
մեր սէրր Հրատապ ել կենգանի
Հաւատք
մրն է ։
2>
կրկնապատկել
ներկայ
ծրագիրր
, ծտնօթա—
ցնելու
Համ ար աղատութեան
արժէքբ
ի
սփիւռս
աշխարՀի
։ Լբագրողներր
պէտք է տքակցին
թրու^
մբնի առաքարկած
«ճշմարտութեան
արշաւին » :
8–
ԽոՀեմութեամր
ել իմ սւստութեամբ
կազ —
մակերպել
աղգա
յին
պա շտսլանո
ւթ իւն ր :
Մ
ենք
ունինք
իմտցակտնու
թիւնբ
, արտտգրական
կտրո–
ղութիւնր,
վճռականութիւնր
եւ նիւթական աղ-
է՚իւրներր
։
4–
Բարելաւել
Ամերիկացինեբու
եւ ուրիշնե -
•էոլ նիւթական
կեանքր
, օգնութեան
նեբկա
յ եւ
\բագրուած
մ իքոցնեբով^
, ինչպէս եւ առեւտրա -
՛լան
ղրութիւն
մբ Հաստատե
լով
։ Այսինքն
յա -
•ւելով
միքաղղտյին
առեւտրական
կաղմակերպոլ
-
թեան
մր եւ աւելի շատ գնումներ
կատաբելով
արտասաՀմանէն
: Մենք
այժմ
աւելի կր
ծախենք
քան կրղնենք եւ ամ ե ր իկաց ի Հարկատուն է որ կբ
վճարէ
ծախքր
։ կարե լի չէ այսպէս
շարունակել
:
5–
Բազաքականապէս
, կազմակերպել
ազաա
՚
աչխաբՀր
, տարածելով
եւ բարելաւելով
տբեւ
— :
մտեան
աշիւարՀին
ներկայ
գործակցութեան
ցանցր
եւ
զայն օգտաղործելով
Հյանգղնութեամր
եւե -
րեւակա
յութեամ
ր »:
6՛
Շարունակել
Համաձայնութեան
գետին
մր
գտնել
իյ . Մ իութեան եւ խորՀրգա
յին
ճակատին
Հետ,
այն յոյսով թէ ցորչափ
աւելի
ղօրանայ
Ա—
րեւմուտքր,
նոյնքան
պիտի
գիւրանայ
Համաձայ
նութեան
մր յանգելու
գոբծրձ
։
Այս
խօսքեբէն
վերքն էր որ շեշտեց թէ վկա -
րելի չէ Համաձայնիլ,
մինչեւ որ», եւայլն :
Լոնտոնի
թերթերր
կր գրեն թէ Մ • Նա -
Հանգնե
բու
ղինեալ
ուժերուն
ՀրաՀ անգո ւած Հ
ծրագիբներ
մշակել , Հինգ տարի
եւս
գրաւման
տակ
պաՀելու
Հտմար
Գերմանիան,
էիրբեւ նա -
խապատրաստութիւն
զօրացնելու
Ե ՚ ՚ ր ՚ ՚ պ ա յ ի
գին -
ոլորական ել տնտեսական
ապաՀովո
ւթիւնր
> :
(Լտւրերտւ շարոննտկութիւՏր կարգ՚ազ %. ^ )
ՊԱՇՏՕՆԱՆԿ
ԵՎԱԻ
Աուրիոյ ել
Լիբանանի
խորՀրգային
ղեսպանր ,
Աո/ոտ։
իրեն ,աքոո~
ղեց Պ– Տավացէ :
*
է
Fonds A.R.A.M
