Հայ
նոբագոյն
պատմու.թես>ն
մէք փա ֊
ռաւոր
ղէպքեր
են Բ ա գ ո ւ ի
հերոււական
սւաչասչանութիւնւլ
եւ
Հայ1լա1լան
Լ Լ գ է ո –
ն ի Ճա1լաաամաքաւլ
Արարայի
վ ր ՚ " յ :
Տարօրինակ
ղռւղաղիպո՚-թիւն
:
Եբկ՛"–
գ է պ ք ե ր ր
աեզի
կ՝ու.նենան
3918
Ա ե պ ա ե մ -
բերի
ն ո յ ն
չարթուան
մէչ–.
Բ ա դ ո վ ՛ ՛ոն -
կումբ՝
Ա ե պ ա ե մ բ ե բ
15^5,,
իսկ
Ա ր ա ր ա յ է
յաղթանակբ
Սեսչտեմբեր
19ին :
Պ ա ա ե ր ա ղ մ բ կբ մօաենար
իր վ ա խ ձ ա -
ն ի ն ։
0"՚քանեան
կ ա յ ո բ ո ւ թ ե ա ն ^ ա ր ա ւ ա
-
յ ի ն
սաՀմաններէն
յառաջացող.ղօբ
•
Աչեն–
"ԺԻ
բ՚ոնակբ
կ՝"՚–ղէբ
հբագրուահ–
ար -
գիւնքբ
ձեռք
բերել,
այսէնքն
ա ր ա բ ա կ ա ն
երկիրներու
անքաաումբ
Թուբքիայէն
: իսկ
վերքիննելւբ,
օգաուելով
ռուսական
յեղա–
փ ո իսութեան
սաեւլհահ
ք ա
յքա
յ ո ւ մ էն ,
կ ո վ կ ա ս ե ա ն
ճ ա կ ա ա ի
վբայ
կբ
մաահէէ՚ն
նուաճումներ
ասլաՀովել
:
՛Լեր
քին
ամիսներուն
կաաարուահ–
ղոր -
Նողութիէնւներբ
Օսմանցիներու
մաՀուան
^ղաձգութիւնւն
էբ : ճակաաագբական
այղ
օրերուն
, իրարմէ
Հեռու
երկու
վայրերու
՚քէք
, քաքարի
Հայ ղինուռրբ
մասնակից
էր
կռիւներուն
:
Հա
յութիւնբ
մ ա ր ա
ունակ
ժռղո
վուբղի
մ ր
Համ բաւբ
կբ ս ա ա ն ա բ , Բ աղուի
նմ
ան
ռաղմ
ա կ ա ն
մ եհ՜
արժէք
ներկա
յացնող
վա
յրէ՛
՛ք բ
սլա շա սլան
ռ ւթ
ի
ւ ն
բ
ղբեթէ
մ ի -
նակբ
ստանձնելով
: Պ է ա ք
է
անղբաղառ
-
նանք
ա
յ ղ
ղէ
Ալքերուն
,
որռվՀ եաե լ մեր
՚քէք կան ՛բեռ
մարղէւկ
, ոբոնք
կբ
կարհեն,
թէ Հայ ժողովուրգբ
չէ ոբ իր ա ղ ա ա ռ լ -
թեան
, անկաիսութեան
ե լ
իրաւունքնե
-
բուն
Համար
սլիաի
կռուի,
այլ՝
^ուբիչբ
իրեն
Համար
սլէաք
է
սուրբ
սլաաեանէն
ք ա չ է եւ ճօճէ»
(«Արեւ»,
1953
Ա ե պ ա ե մ -
բե բ
10 •
«Հա
յկական
Ղ՚աաի
վարձկան
եւ
գիմավւոթ
մոլնեաիկներբ»)
:
Ա ինչգեռ
ա լսօբուան
Հա յասաանէ։
գ ո — .
յռլթէէւնբ
ամբողքռվին
կբ սլ՚ռբաինք
Հայ-
կա կան
սուրթւ
: Փոքր
բնկրկում
մբ եւս ե–
թէ
ունենար
Հայկական
բ ա ն ա կ բ
սլիաէւ
ենթարկուէր
Արեւմ
ա ե ա ն
Հայաս
ա ա ն ի
բաէսաին
:
իէսղուն
հանօթ
է էւր
նալթայէ
՛ն
արգիլ–
նաբերոլթեամբ։
1914 - 1918
պ ա ա ե ր ա զ -
մին
ա ր գ է ն
սկսահ
էր ղղաէէ՛
գ ա ռ ն ա լ
նաւ
թէ։
կենսական
նչանակութիւնբ
-. Ա Հ ա թէ
թ
՛չ՝ կբ գ ր է բ
գերման
բնգՀ
. սպա
յակո
յաի
սլեսէ
ղօր ՚
Լոլաենա։ւբֆ
է։ր
յ ո ւ չ երո
լ ն
մէք
.
«
Ղ՚լիոաւո
ր ա ղ գ ա կ բ
, ո բ ղե րմ ան
աբեւ
մտեան
բանակին
թորտակումբ
առաք բ ե -
բ ա ւ ,
է
/առելանիւթի
պ ա կ ա ս ն էր ,
որովՀե
տ ե ւ
Թուրքեր
բ
չկրցան
ատենին
գ ր ա ւ ե
լ
Բ ա գ ո ւ ն , ե լ
Հայերն
էին, որ
Թռւրքեբոլն
աբղ
ելք
եղան
Բ աղուն
գրաւելու
էւրժ ա -
մանակ
էւն» ;
Այս
լռյսէւն
աակ
պ է ա ք է գիտել
Հայաս
տանէ։
չուրք
տեղի
ունեցահ
գէ՚ղքեբբ
:
Բոլչեւէ՛կեան
յեղափոէսու.թիւնբ
տար
—
ուան
մ բ
լնթացքին
ք ա
յքա
յահ
էր
ռուս
բ ա
՚ 1 ւ ա
կ
բ
^ Գեբմաններբ
յ ա ռ ա ք ա ն ա լով եւ
րո
ւղա կան
է իսկ թուրքեր
բ
կ ո վ կ ա ս ե ա ն
ճ ա կ ա տ ի
վրայ,
երկու
Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ո լ
—
թիւններբ
կբ միանային
1918
Յունիսին
,
Թիֆլիսի
մէք :
Թուբքե
ր բ վ ե ր ա գ բ ա ւ ա հ էին Երղնկա
,
էրղբռւմ
^ կարս
, Ալեքսանղրապոլ
,
միւս
կոէլմ
էն Վ ա ն - իգտիյւ
գ ի ^ բ
:
Հա
յաստան
սեղմ
ուահ
էբ Ա ր ա ր ա տ ե ա ն
դաչտին
մէք ,
ուր
մ ՛լեց
մաՀրւ
կենաց
դ ե րաւլո
յ ն
կռիւբ
,
191Տ
Մայիսին։
Թչնամին
ունէր
ռաղմա
-
կան
երկրռրդ
նպատակ
մ բ՝
դբաւում
բ Բա–
գոլին
, որ նաւթային
կեդրոն
ե լ ագրպէյ –
քանցինեբոլ
մայրաքաղաքն
էր :
ինչպէս
զօր • Լուաենտորֆ
կբ խ ո ս տ ո -
վանի,
Գերմաններու
Համաբ
ա ո աքն
ւււ -
կաբգ
կարեւորռլթիւն
ունէր
Բաւլուի
գբա–
ւում
բ ։ Ե ւ ա քդ քաղաքին
ամ էսնե
ր
աեւող
պււ։չտո
պ ա ն
ութ
ի ւ ն ն
է ր պ ա ա ճ ա ւ ւ
,ո
բ
թուր–
քերբ,
Հայաստանի
ճ ա կ ա տ ի ն
վբայ
նոր
ուժեր
կեդրոնա
ցնե
լու
ւիռէսաբէն,
ւլանռնք
չտապով
ղրկեցին
Բ ա գ ռ ւ :
ԵԼ
է՛՛՛նչ
տեղի
էլ ունենա
ր Հոն :
Ռ ո ւ ս ա կ ա ն
րանակի
մնացորդ
ուժերբ
,
դլէսաւո
ր ա պ է ս
Հա
յեբու
լա
յ ն
մ ա սնա կց ո ւ–
թ ե ա մ ր ու դ ե կա
վա
բ ռ ւթեամբ
,
ղօբաւոր
դիմ
աղ. լ։ ու թիւն
մբ կբ
կաղմ
ա կերպ
էին
քաղաքին
չուրք : Վրացիներ
բ ա ռ ա ն ց
լ ն ղ –
գիմ
ութեան
ճամբայ
տուահ
է ի ն
Թուրքե
րուն ։
Միւս
կողմէ՝
Բ ա դ ո ւ ի
պ ա չ տ պ ա ն ո ւ -
թեան
ա ա ե ն , ներքին
կեանքբ
կաաարե
-
լաււքէս
ռո բե ր գ ա կ ա ն էր %
Բո
լչեւիէ^երու
մէւակ
մռւաՀոգոլթէ։ւնն
էր
յեղափո
էսու -
թե՚նր
խո րացնե
լ եւ ք ա գ ա ք ա յ ի ն
իչխանու–
թԿէնքէ
ձեոք
ձգել։
ԵԼ
երբ դիմում
կա -
աարռւ
ե ց ա ւ
Աիքաէքետքի
անգլիական
Հբ–
րամ ա ն ա տ ա ր ռ ւ
թեան
օ գ ն ա կ ա ն
ղօր
ք ղբ–
կե լու
էսնգրանքռւէ
, ա
յ ս ա ն գ ա մ
բո
լչեւիկ–
ներբ
բոլորովին
թ ^ ա մ ա կ ա ն
ղիրք
բոնե
-
ցէ՛ն
, բանակի
Հ րամ
ա ն ա ա ա ր ո լ թ ե ա ն
հբա–
գիրներբ
քլատելռվ։
Այդ
բոլոր
մանրա
-
մ ասնո
ւթ էէւննե
ր բ կ՛արժէ
կ ա ր դ ա լ
«Հայ
-
րենէ։ք»
ամսա։լրէ։
1925
Մայիս
-
Օղ՚՚ստոս
թիլերուն
մէք, դրի առնուահ
Ա ե լ ՚ ւ լ է յ Աե
լիք
Աոլչեանի
կողմէ։
Գ ժ բ ա խ տ ա բ ա ր
Անղ
լ ի ՚ ս ց իներ
բ
ղօր
.
Գենստբրվիլէ։
Հ բամ
ան ա տ ա ր ռ ւթ ե ան աակ
Հաղիլ
երեք
Հաղաբ
ղինուո
ր
կ ա ր ո ղ ա ց ա ն
բերել
, ո րոնցմ
է
1 800
՚ ^ ո ւ լ ի
մ ա սնա
կց ե ց
ան
կռվ
։է
.ներուն
(*) ; ծ՛֊ ՚ "
յ ս պ ա ր ա գ ա ն
աւելի
՛չ ժ ն ղ ա1լ
կացութ
ի ւ ն մբ ստեղհեց
Բ ա դ ո ւ ի
պա
Հտ սլան
ութ եան
Համ
աբ :
Ե ր կ աբ կռիւներէ
յողնարեկ
, Բաղ
ուի
ղինուորնեբբ
կաբհեցէն
, թէ
այլեւս
Ա ն գ
լիացիներբ
սլիտի
պաչասլանեն
քաղաքբ,՛,
այլ
իսօսքով,
ե ն թ ա դ ր ո ւ ե ց ա ւ
, ռր
" ՚ ՜ ր ի Լ լ է
մեղի
Համաբ
«սուր
պիտէ։
ճօճէր»
. . . : •
Մ ինչդեռ
Մ իքաղետքի
անդլիական
Հրա -
մ անաաա
բութիւնբ
իր
չաՀերուն
աւելի
Համ
ա սլատ
ա ս իսան
գտաւ
գէսքի
Ա
ուսուլ
յաոաքանալ,
քան թէ նոր բ ա ն ա կ
ղբկել
ի ա դ ո ւ :
19ւ8
Աեպտ.
15/»5«
ինկաւ
Բ ա գ ռ ւ ն :
Յէ՚սուն
Հաղար
Հայեր
Հեռացահ
էին
քաղաքէն
, գ է պ է ւ
Հէ՛ւս • կ ո վ կ ա ս եւ Պ ա բ ս –
կասւո՚սն
: Թ ր ք ա կ ա ն բ ա ն ա կ բ
մուտք
՛լոր -
հեց
քսւղաք
եւ քանի
մբ օր թալանեւյ
նաւ–
թաչէսարՀի
Հարուստ
այս կեգրոնբ;
քՅա —
գ ա ղ Հայ յնակչութենէն
քսան
Հաղաբ
Հո
ղ ի սպաննուեցան
:
ԵԼ
է՛նչ
ողրերղ
ութիւն
: ՛է,ոյն
օբբ,
1918
Աեսլտեմբեբ
15/՛՛՛,
Մակեղոնիոյ
մէք
կբ
ճեղքուէր գերմ
անեւպուլկա
ր
ճակատ
բ
Հ
Ա ե պ տ ե մ բեր
շ^էէն
անձնատուր
Կ
^ՐԱ՚՚՚Բ
Պուլկարէւա։
Ա ե պ տ ե մ բ ե ր
19/՛^
Գ՛՛Ր
՚
Ալեն–
սլէ։
սլաբտոլթեան
կբ մաւոնէբ
Ելարրմ
օր–
տուն : թ ա լ է ա թ
լիաչայի
դաՀ լիճբ
կլ, Հ ր–
բ ա ժ ա ր է ր
. նոր կառավարռւթիւնր
դիմում
կլնէբ
ղ ի ն ա դ ա դ ա բ ի
Համ
ար
, որ ի վ ե ր-
ք ո յ
Հռկտեմբեր
22.ին կբ
կնքուի
Ա ռ ւ ն ա -
րոսի
մէք։
Ան՛ի արան
կարելէւ
է րոել
, թէ
Բադուն
եթէ
քանի
մբ չ ա բ ա թ եւս գիմանար
,
ա յ դ
պ ա ր
տէլ ան չ ա ա մեհ աղդեցութիւն
ոլիտի
ունենար
կովկասի։
Հ ե տ ա ղ ա
յ
ք ա ղ ա ք ա կ ա ն
ն ի
Օ Ր Ո Ի Ա ՚ Ն
Շ Ա Ր Ժ ֊ Ո Ի Մ Ի Ն Հ Ե Տ
1և
^ ա 1111II ա ա
կեանքէն
,
մասնաւորասլէս
ճ ա կ ա տ ա ղ ր ի ն
վ բ ՚ ո յ : •
Բայց
ա ռ ա ր կ ե ց
ատոր
ալ, Բ ա դ ո ւ ի մէք
կաղմ
ա կե բ սլո ւահ Հա յկական
ղօրաւոր
գի
մագրութիւնբ
փրկեց
Հ ա յ ա ս տ ա ն բ :
Գալով
բոլշեւիկներոլ
դ ա ւ ա դ ի բ
աչիսա
—
աանքէն
, Բաւք.ռւէւ
պաչասլանութեան
բն —
թացքին
,
մ էքբերռւմ
ւք բ
բնենք
սռվեւոա
-
կան
վ ա ւ ե ր ա գ ր ե բ է ն •.
Հա
յւղետՀ
բատ
է։ կողմէ
1944^5՛
Հ ր ա տ ա
—
ր III
կ
ո I I։
ց ա ւ
• ի • Լէ(1լւն.
,
ռաղմ
ա կ ա ն
գրագրութիւն
,
1917 - 1920», 155
է ^ ո ց
Հատորբ
: ^2բդ է քէ՛ն
վքւայ
կբ
կարղ.անք
1918
Յուլիս
ւ\ն , Լենինի
կռղմէ
Մոսկռւա–
յ է ն
ղրկուահ
Հեռադիր
մբ Ի ՛ Վ ՛
Ատալի
-
նին,
Յարիւցէն.
ա յ դ
Հեոադբին
մէք կ՝րս -
ուի
.
« • • • Բ ա դ ո ւ ի վեբարերմամբ
առա -
ւելասլէս
կարեւո
ր է , որ դուք
անբնդՀատ
յարաբե
բութի
էձներ
էէ
մ էք
քինէք
ՀթաՀում
-
եանի
Հեա ե լ Հ^աՀումեանբ
գիտենայ
Գեբ–
ւք ան տց
է՛նեբ
էւ ւսռւսքտքէկր,
ռր
դ ե ս պ ա ն
Ե
ոֆֆէ
ի ն արռւահ
է Պերլինում
, ա լն
մ ա–
սին.
Որ
Գե
րմ ա ն ա
ց ինե
բ բ կբ Համաձայ
—
նուէէէն
գ ա գ ր ե ց ն ե
լ Թուբքե.րի
յարձակում
բ
ք^աւլ ուի
՛էրա
յ , եթէ
մենք
Գեբմ
անսւցէւնե–
էի
Հաւքար
երաչիսալոբենք
նաւթի
ւք ի
մ ՛ս
՛ ՛ բ ։
/՚՛ Հարկէ
, մենք
կր Համաձայնուենք
է
Ա լսոլէս
ուրեմն
, ձաիս
էս—էրների
նկաո։
-
մամբ
անողոք
եղէք եւ յ ա ճ ա խ ա կ ի
հանռւ–
•քեցէք>՝>:
իսկ
Յուլիս
2նին,
ն ո յ ն
Լենինբ,
ա
յ ս ան–
՛լամ
ուղղակի
Հ^աՀոլմեանին
, Բ ա դ ո ւ , կբ
Հեռաղբէ
.
« Ա ո վ ե տ ն ե բ ի
Ե
• Համագումարի
ո -
բոչէքան
եւ կեն։ռբռնական
Ա ռ վ ե տ ա կ ս ն
իչ—
իւանռւթեան
դէմ Գա^ւաէլնեբի
ամէն
տե -
ս ա կ
գորհողութիւններբ
կբ դիտուին
որ -
պ է ս ապստամ
բութիւն
եւ ո բ պ է ս
գալաճա–
նութէ։ւն\
Զ՛օրքեր
ուղարկելու
նկատմամբ
մ էւ քոցներ
ձեռք
1լ առնենք
, բ ա
յ ց Հ ա ս տ ա -
տւսսլէս
էսոստանալ
չենք
կտրող»
:
1918
Մ արտ
Յէ՛ն
բ/է
լ չե լէէկնե
բ բ ս տ ո ր ա -
ղրահ
էին չ ա ր ա ղ է տ
Պրեսթ
-
Լիթովսկի
գաչնաղիրր
, որով
յանձն
կ՚առնէին
սլար -
՛ղել
Ա բ տ ա Հ ա ն ի
, կաբսի
եւ Պաթումէւ
չբբ՜
քաններբ։
Գէպէ։
Բ ա դ ո ւ
ճամբան
բացուահ՜
էբ : Միւս
կողմէ,
ինչպէս
Լենին
կբ իաս ֊
ա ո վ ա ն ի
, Բ ա դ ո ւ ի մէք ղբաղահ
էին
Հար–
« Լբ Մոնտ
»ի ա ր ե ւ ե լ ա գ է տ
ա չ ի ա ա ա կ ի –
ցբ, է տ ֊ Աասլլիէ,
Եգիսլառսէն
իրան
ան -
ցահ
է եւ նռ բ
յօգո
ւահ
ա չ ա ր քուէ
մ բ
կբ
ն կ ա ր ա գ ր է այդ
երկբին
անցուգտբձբ
Տոքթ.
Մոսատեղի
անկումէն
ի ՛էե բ :
« Յ ա ռ ա ք » օբբ^օրէն
Հաղռբդահ
է վ ե բ -
քին
յեղա
չբ քում
ի ն
մ անրամ
ա
սնո
ւթ
իւննե
-
րբ : Ուո՚ոի
, յօգո
ւահ
ա չ ա
րքէն
պիտի
ամ
փ ո փ ե մ կ ա ր դ մր նկարաղբութիւններ
եւ
խորՀրղահութիւննեբ
, որոնք
ամբռղքա
-
կան
գ ա ղ ա փ ա ր մբ կուտան
անցուդարձի
մասին
:
Փ ա ր
իդեան
թերթին
ա չ խ ա տ ա կ ի ց բ
վար–
սլետ
գրիչո՚է
մբ կբ
նե ր կ ա
յացնէ
Տ ո ք թ ՛
Մ ո ս ա տ ե ղ բ որ դ ա ր ա ւ ո ր
երկիր
մբ կբ վա–
բէբ
փ | ւ Ժ ա լ ք ա
Հաղահ
, չարունակ
անկողին
դ ա մ ուահ,
միչտ
պատրաստ
նուաղելու
,
լալռ
ւ :
Իչի՛՛անութեան
դլուէս
Հասնելէ
ի
վ ե ր
(1951
ապրիլ),
Տոքթ.
Ա ո ս ա տ ե ղ իր գ ո ր
հե
րէն
իւբաքանչիւրբ
չ ր ք ա պ ա ա ա հ է
մար֊
դ ա բ է ա կ ա ն
լ ո ւ ս ա պ ս ա կ ո վ
մ բ :
՚Բարիւդի
ա գ դ տ յնէսցմ
ան
օրէնքբ
քո ւէ ա ր կե
լ
տ ո ւ ա ւ
խոբՀբդաբանին
պատմելուէ
է՛նչ ռր տ ե ս ա հ
էր
նախլնթաց
գիչեր,
«ճերմակ
կեր -
պ ա ր ա ն ք մբ սլոռաց
ինհի
Ա ա ք ի
ելիբ
ե լ
ի՛ւո բտա կէ իբանեան
մոդռվո
ւրգին
չբ՛բ՜
թաներ
բ » :
ԵԼ
ա
յ լա պէ
ս էսո րՀ բ դ ա ւ ռ բ
չար
ժուձե
-
ւեր : Մ ո ս ա տ ե դ
կ ա ն դ չէր աոնե
բ
որեւէ
հեքհեքումի
առքեւ։
Օր մր իր
կտակբ
Հանդէւսաւռբապէս
կբ
յանձնէր
ազգին
նե ր կ ա
յացուցի
չնե
լ։ ուն
, ւէա էս
յա յտնե
լով
թէ
կրնա
ք սպաննուիլ
ազգին
թ^ամինե
-
բուն
կողմէ
: Ուրիչ
օր մբ է՛բ
ննքասենեա–
կբ կբ Հ ա ս տ ա տ է ր
իսորՀրգարնին
մէք ; իր
նոլադռւմնեբբ
, լացերը
,
սսլառնալիքնե
-
րբ
, ինչպէս
ե լ դ է ւ ւ ա ն ա գ ի տ ա կ ա ն
յաքո
—
ղութիւններբ
էւրեն
չաՀեցուցահ
էէ՛ն
վ՛այ–
լ ո ւ ն տիտղոս
մբ Ամերիկայի
մէք
«1951/՛
մ եհ
մարղբ»
: Փ ի՛մամ
ան իր
Հանդիսաւոր
Հանգեբձանքբ
դա
րձահ
էր : Մ ա ն ա ւ ա ն գ իբ
անկռղինբ
Համ
ա չիսա րՀա
յ ի ն
Համբաւ
կբ
վայելէբ
: Աւ կ^բսեն
թէ այդ
ն ո յ ն անկռ -
գինն էր ռր կո
րսն
ցուց
զինքբ
:
Մ ոսատեդ
է՛նքն ալ կբ ղա րմանա
բ
իր
տարօրինակ
վիճակէ՛ն
՚էբայ
: Ե՛–
յաճախ
քլբսէբ՛
«Տեստ՚^հ
էք վարչապետ
մըոր
երկու
տ ա ր ի բ ա ն տ ա ր կ ո ւ ա հ
բ լ լ ա յ իր
սեն
եակին
մէք»։
Տունբ
փ ա կ ռ ւ ա հ ,
գ ր ե թ է
կորսնցուցահ
էր ամէն
չւիում
ղանգռւահին
Հետ : Այլապէս
, պիտի
բմրռնէր
Օգ՚՚սառս
18/՛
կրկնակ
ցոյցին
իմաստբ։
Առտուն
, իր
Ա ՚ լ ղ
. ճ ա կ ա տ ի ն
կուսակիցներբ
15-000
Հո
գի
Հաւաքուեր
էին գինքր
հափաՀարելու
Համար,
կէս
օրէն
վեբք
90-000
Հողի
կբ
սլատասիսանէ
ի ն
Թուտէի
կոչին
(Համաք
-
նավար)
:
Ասոր
վ ր ա ք
աւելցուցէք
իբ
անսաՀման
Հպարաոլթիւնբ
:
Օղոսաոս
\ % ի ն , երբ
յանկա
րհ՜
փողոցի
թ ^ ա մ ա կ ա ն
ցո
յցերբ
սկսան
սարսել
իր իչիսանութիւնբ
,
կ ՛ ա -
՚լս՚ղակէբ
.
« Փողռ՚^ցբ
, ձ գ ե ց է ք ,
ան
միչտ
ինհի
Հետ ե գ ա հ է»։
Մ ո ս ա տ ե դ իբ կեանքի
ամբողք
առաքին
չբքանբ
անցուցահ
էբ դ ո դ ա լ ո վ ;
կառավա
րութեան
ւիլռւխբ
անցահ
ա տ ե ն
մ ի
քոցներ
կբ
գ տ ն է ր
ուրիշներր
դռղացնելու
; Ղքա -
Ի՛ո ր գ
^աՀին
օրով
բ ա ն տ ա ր կ ո ւ ա հ
էր
Աերճանի
մէք։
ԳաՀաժառանզին
֊ ֊ ներ -
կայ
Հ^աՀին
միք՚ոմտութեան
չնոբՀիլ
էբ
որ ա զ ա տ ե ց ա ւ ; (/1 սակայն
իչիւանռւթեան
գլուխ
անցնելէ
վեբք
, կբ թուի
թէ կ՛ուղէ
ր
վրէժ
լռւհել
իբ բարեբարէն
:
կ ա ւ ; ա ր ե ա լ
արՀամաբՀանք
ունէր
իր
նախարարներուն
Հ ա ն դ է պ , ղանոնք
կբղոբ–
հահէր
իբբեւ
հառաներ
, ամէն
զո
րհ
ի Հա
մար
% Հ ա զ ո ւ ա դ է պ չէր որ
այցելռւներռլ
ա ռ ք ե ւ գ ա ւ ա թ մբ քուր կա,ք
թ է յ ի ն
չ ա ք ա –
(*) « ՀայեբոՆ մասնակց–ութ–|ո.)1ը ընդե-
պաաերազմքւն» , զօր - կ . Ղորղանեսւն , էջ
200 :
ուահե
լո լ էս — էբնեբ
բ , Գ ա չ ն ա կ ց ա կ ա ն
-
նել՛բ
եւ Գերմաններոէն
Հեա րանակցու
—
թեան
մէք էին նալթր
անոնց
տ ր ա մ ա դ ր ե -
լու
Համ
ար :
Հայ
քեղաւիռխական
չարժումին
ե լ
ա։։լա
Հայ
կ ա մ ա ւ ո ր ա կ ա ն
չ ա րժռ
ւմնե
րո
լ
մասին
չատ
մբ զրռւագներ,
յռւչեր
լ՚՚յս
տ ե ս ա հ
են
, բայց
գրքոյկ
մբ ա ն գ ա մ
նուիրուահ
թէ
Բ ա դ ո ւ ի
Հերոսամար։ռին
, որուն
արժէքբ
միքազգային
է, իսկ
^ ո ՚ յ
ւ։աղմ
է։1լնե
բու
մ ա ս ն ա կցո
լ
թիւնբ
ա յնքան
պատռւ
ա բ ե
ր է
մեր
ժողոէէուբղին
եւ ճ ա կ ա տ ա ղ ր ա կ ա ն մեր
Հա
յրենիքէ։
փրկութեան
Համար
գ. Լ–
ՐԲ
ռլ.լէբ այս կամ այն նաիսաբարէն
: Այս
առթիլ
նչանակալից
է Հետեւեալ
մանրա
-
դէսլր
ղոր ինհի
պ ա տ մ ե ց իր
մաեբէ՚մներէն
մէկբ
:
Օր մբ Հոսէյն
Ֆ ա թ ե մի,
ա ր տ ա ք ի ն նա
իսաբաբբ,
ղորհի
մբ թ՚լթահբարբ
կբ
ներ–
կա
յացնէ
ր
իրեն
Տ
«
Ասլուչութիւն
է», Բ"""֊– ե՛– երբ նա
իսարարբ
կբ սլեգէր,
հերունին
թզթահբա–
րբ
առնելով
իւօսակցին
դլէսռւն
է՚քեցուց
:
Մռսատեղի
Հակա՚ւակռ
րղնե
բ բ
դանաղան
ձեւեբով
կբ ր ա ց ա ա ր ե ն
անոր
ա ր ա ա կ ա բ ղ
վաբմունքբ։
Կան որ ժառ անղ ա կ՛ոն
Հ ի -
ւանդութեան
մբ կբ վերաղրեն
զայն
:
Այս
մեհաՀարուստ
իչիսանաւորբ
1944 -
ի ն , երբ երես՚ի՚ոէոան
էբ , քուրբ
կ ե ց
ռու
ս ա կ ա ն այն հրաղիրբ
որ եբ ձչտէր
Ա ռ ս -
կռւայի
ւո ի րա ւզե՚ոռւթեան
տակ
առնել
Հիւ
սիսային
Իրանի
նաւթաՀորեբբ։
1951/1՛
ալ
Աեհն
Բրիաանիոյ
դէմ հ ա ռ ա ց ա լ եւ ,
ղօբ.
Ռաղմարայի
սպանութեան
շնոբՀիլ
ան -
ց ա ւ
իչիւանռւթեան
ղլուխ։
Այղ օրէն
կբ
սկսի
Ա պ ա ա ա ն ի
քարիւղի
Հանքերուն
ադ -
դա
յնացմ
ան
սլա յքարբ
:
Տ ո ք թ
. Մ ո ս ա ա ե ղ լաւ կբ ճանչնար
ի -
րանեան
Հողին
, բայց
բոլորովին
կ՛ան ֊
գ ի տ ա ն տ ր
միքաղղային
կեանքին
է ա կ ա ն
ա զ գ ա կ ն ե ր բ
,
Ք ՚ ո բ ի ՚ ֊ ղ ի
ճարտարաւլռր
-
հութեան
կաոուցուահքբ
եւ
ամերիկեան
Հ ո գ ե բան
ութ
իւնբ
:
Ա^՚ղ.
լի՛"
ցիներէն
ետ
աոնե
լով
Հ ա ր ա ւ ա -
յ ի ն
իրանի
քարի՚ւգի
մենա^ւորՀր,
Տոքթ.
Մ ռ ս ա ա ե ղ կբ կարհէբ
թէ ուրիչ
ղնո
րդներ
պէէսւի
զանէ
ա ր ա գ օ ր է ն : Այսսլէս
առաքին
սիսալր
կբ
զորհէր։
նք՛ Միութիւնբ
եբբեք
տրամաղիլ։
չէբ Համ
ա չխաբՀայ
ի ն
լ^ւդՀա–
րու։ք մր
պայթեցնելու
,
աբեււք
ուտքին
ձեռքէն
աոնե
լով
ի րանե ան նաւթաՀռրե
-
ԲԲ : Մ . ՚Ն՚սՀանւլնե՞բբ
։ ճէ՛չգ
է որ
իչխա–
նութեան
էլ լուէ"
անցահ
ա ա ե ն Աղգ. ճ ա -
կատբ
կ ա պ ե ր
ունէր
կ ա ր դ մբ ամ եր է։
կեան
չրքանակներռլ
Հետ : Բայց
, չ ա ա
չանցահ՜
ժողովրղական
Հոսանքբ
ս տ ի պ ե ց
Տ ո ք թ »
Մ ո ս ա տ ե զ ր
գէ՚Ոք
բռնել
« ա չէսա
բ Հա կա
լու
թ ե ա ն » դէմ : Ամէն
ա ն գ ա մ որ նռբ յաքո -
ղոլթիւն
մր չ՚սՀէր
, վւռզռցին
չնոբՀիւ
, ա–
ւելի
սեբտօբէն
կախում
կ՝ ունենար
ամ -
բո
խէն
:
Մնաց
ո.քւ, ամերիկեան
ղլէսաւոր
լ^էկե -
րութիէններ
բ Համաձա
յնութէէւններ
ունէ -
ի ն
անզլէւական
լնկերութեանց
Հեա ; ՊաՀ
մբ
Տոքթ.
Մւէսատեղ
կաբհմյց
թէ
Թլ՚ումբ–
ն ի
ւէաբչութեան
^որՀիւ
պիտի
կրնայ
բա
նեցնել
քաբիւզի
ճ ա բտարագո
րհութ
ի ւ ն բ •
ր՛ս
յ ց
Հանբասլետական
կուսակցութեան
յազթանակբ
լիաբատեց
իր
պ ա տ ր ա ն ք -
՛սերբ
•
Ա յ գ
օրէն
Տ ո ք թ • Մ ո ս ա տ ե ղ
դատապար–
տուահ
էր :
Ռոզ Մաււի
ե լ
Ս՚իրիէլլա
նա
ւերուն
վւորձն
աք ձախողանք
մ լ ն էր : Ա–
ռաքին
նաւուն
փոիսադրահ
քարիւդբ
հո —
վուն
վբայ
է՛սկ
անցաւ
Անդլե
ւէւ րանե ան լ ն
կեբութեան
ձեռքբ
: իսկ երկրորգր
թէեւ
յաքողեցաւ
է" ՛էե
լ պաչարում
բ , ր ա
յ ց բ ե -
բահ
քսնէւ
ւքր Հաղար
թոն քարիւ
ւլբ
կբ
պատկանէ
բ ի տ ա լ ա կ ա ն
լնկեբութեան
մբ
որ
ե ն թ ա կ ա
յ է անգլելամ
երիկեան
խմբա–
կի մր ...
Բ ա ւ ա կ ա ն է յ ի չ ե լ
քանի
մբ թուանչան
-
ներ
, Հաս1րւալռլ
Համար
Ա ոսատեզի
քէ1Ւ -
ղաքականութեան
ձախռղումր
: Ան՚լլեւ
-
իբանեան
բն կե բ ռ ւթ
ի ւ ն բ ամ
էն
տ ա բ ի
3 4
միլիոն
թոն քարիւղ
կր բաչէսէր։
Արգ,
եբկու
ատ
բուտն
լնթացքին
Ա ո ս ա տ ե ղ կբ—
ց ա ւ աբտահել
միայն
5 0 ՚ Օ Օ Օ
թոն ;
Լ,ա իսռբդ
՛Լար չասլետ
բ
բոլորուիին
կբղ —
ղիացահ
էբ իր իչէսանոէ
թեէոն
.•էերքլւն
օ -
բերուն։
Գուբսէն
Անդլիաց
էւնե ր բ եւ
Ամե–
Ր Ի Կ՛" 3 Ի^՛ Բ
I–
վ^՛""^ էին այլեւս
ւլոբհ
չու–
նենալ
էւրեն Հեա : Ներսէն՝
ա ր ք ա յ ա կ ա ն -
նեբբ,
սսլաներ
բ , մոլլաներր,
մեհ
Կ
՚ " լ ՜
ոլահատէբերբ
իրեն
դէմ
էի՛ն։
կր
մնար
միայն
Թուտէն
, իբրել
ա ւղա
լ է ն :
իրանի
Համայնաէէարնեբբ
պատրաստ
էէ՛ն ապս -
տ ա մ
բելու
^ կառավարութիւնբ
սլաչտսլա
-
նելու
Համար։
Իրենց
վարիչ)ւերր
զէնք
կբ
պաՀանքէէէն
: Բայց
Տոքթ.
Մ ո ս ա ա ե ղ
կբ
խրւոչէր
հայրաւլոյն
ձաէսի
յաղթանակէն
է
իրականին
մէք,
« Հ ի ն
աղուէս»ր
ձեռ -
նաբկահ
էբ յեղավւո
էւական
ղորհի
մբ ա -
ո^ունց
յեզաէիոէսական
մեթռտներու։
Ի ր
փորձբ
օ՚լ՚ոուեցալ
ժոզուէրղական
ուժե
-
բու
աքակցութենէն՝
բ^ւդդէմ
օ տ ա ր
օ / , ֊
խարՀակալռւթեան
: Բայց
Տոքթ.
Մ ո ս ա
տեդ
եբբեք
վսաաՀութիւն
չունէր
ամբո -
խին
վբայ։
Այդ է ,ղա,ռճաոր
ոբ
նէսիսբնտ–
բեց
անՀե.ռանալ
քան թէ անոր
ռրսչւոպա–
նութեան
ասլա
լ ի ն ի լ :
Այսօր
« Հ է ։ ն
աղռւէսբ»
արզելաէիակռ,
ահ^
է վ ա ն դ ա կ ի ն
մէք։
Պելժ
Հռչակաւոր
իրա–,
լազէտբ
, Ռոլէն
,
ռբ
յաղթականօբէն
սլաշտլդանեց
Իրանի
դատբ
Լա
Հ է յ ի ատ -
Fonds A.R.A.M
