ՄԵՐ ԴՐԱՑԻՆԵՐԸ
ԻՐՕՔ. ՑՏեՍՍՐՍնՏՏՈքէնԻ
Բժ. է. է ա ե փ ա է ե ա է ի ւ
ԽՄԲ
—
Լււնսաէնի « Տ է յ լ ի Մ է յ լ » Յռւնււո-տյփ վեր
տին րացաււիկ թ ի լ ը (ա-Նիլաււծ է ը Իբաք ի, ւււթ էջ
պա ա կ եբ՚ազաբդ : կը պաբունա կ է շանէկան սւ1ւզե.
կռլթիլյււնհր , — պհսւակւսն , քազաքական, տ,նտ1ւ -
«ակա-Թ, աււողջապա1ւակ՚ա(նւ, կբթակա11
եւ։11– :
2,ետզհ1յաէ պիտի տւսնք շա|լք ւքը 6ւիւ.–թ–եր :
Ատռրեւ՝ աււաջինը,— «Իյւաք ը իըըեւ հւալա–
Փյբծակա/ն երկիր »
իրսւք
աշյէւսւրՀԷ
ամէնէն
Հ ին՜ ե րկբ ագո
րհ՜ակաե՛
/չհգրոններէն
մ է կն է : 8" րեն ի ել գարիի
նաիսնա–
կան աեսակներ
գտնուաե ենիսաէտէական
քագաք–
ներռւ
աւերակներուն
մէք ել Հաւանօրէն
՚ Ս ՚ ր ք ի ն
գիւտերր
ցոյց ւգիտի տան թէ շաա աւելի
Հին ենէ
Հերռգոտոս
, Ե՛ գարոլ
յոյն սլաամարաեր,
կր
գրէր–։
^Մ եգի
եան
օթ րոլոր
երկիրներէն
Հացա՛
Հատիկի
մէք ամէնէն
արգասարերն
է : Մէկի տեղ
մինւ էԼլ
ե րկու
երեք
Հա ր իւր կ՝արտագրէ :
Ցորենին
կամ
գարիին
տերեւին
լա յնութիլնր
եր րեմն
Լ՛՛ր"
մ ատ է : իսկ կո րեկի ել շուշմ ա յի
րարձրութիւնր
ելիտի
Լյիչեմ,
այլասլէս
անՀաւատալի
սլիտի
թուի
» է
Ասորի
թագալորր
Աենեքերիմ
, է •
գարուն
րամ սլակի
մ ասին կր իւօսի
իբրեւ
«եառ
մ ր որ
բուրգ կր կրէ » :
Երկար ատեն
իրաք
ծանօթ էր վւր
երկրագոր–
եո ւթեան
յառաքգիմ
ութեան
Համա ր , մ անաւանգ
ո ռո գո ւած
շր քանն երուն
մէք–, Եգիւգտոսէն
ալ ա -
ռաք, եւ ոչ միայն
ինքնասլաՀ էբ, այլեւ
ցորեն կր
Հա յթայթէր
գրացի
ե ր կի բն ե ր ո էնւ , ո րքան
թո
յլ
կուտա
յին էիէէիսագբական
միքոցներր։
Այգ
օրերունյ
ժոգուիուրգին
թիւր
30
միլիոն
էր , բաղգատմ
ամ բ
այսօրոլան
, որ Հինէլ. միլիոն
է ։
Ամէնէն
մեծ
տաբբե բութի
ւնբ
նաքսկին եւ ներկա
յ Ե րաքին
այն
է, որ մամանակին
քբանցքնեբոլ
ցանցր շատ ւլար–
էլացաե էբ այս երկրին
մէք։
Աակայն
աւելի ստո–՛
րագաս ել երկբագոբծութեան
մէք տգէտ
աղգե -
րոլ յաքորգական
յարձակռււքներր
քսւնգեցին քբ ֊
րանցքներու
լայն ցանցր :
կանոնաւորաւգէս
էէռոգուած եւ մշակուած
բն
գարձակ
շրքաններ
բոլռրոէիին
լքո լեց ան ,
Հողային
էիա րձա կա լո ւթ ի ւնւր քաոսի
ւիե րած ուե ցաւ
,
կ"՚րելի
չեղաւ
Հեղե էլնե բուն եւ երաչտին
առտքքբ
առնել :
Մ արտիւր^ աւե րնե ր գո բծեց եւ անտառնե ր բ
՜տմ -
բոգքոէԼին
փճացան
, ո դրտ
լի • ւիիճակի
ւիեբածելոէի
երկրին
ե ր կրագո բծ-ութիւն
ր ։ Այս ւէիճակբ
տեւե^
մինչել
անցեա
լ գարոլ Վե րքր , եւ միա
յն Ա ՚ աչ -
թաբՀամարտէն
ի ՛Լեր է որ քտն քեբ կբ լլանի
րաքի
ե բկբագո
բծո ւթիւն ր էիեբա կեն գանէ ացն ե լո ւ , ւիե -
րաչինելոլ
ոռոգման
ցանցր։
Զափազանց
գմուա բ եւ բա րգ
խնգիրներ
են
Հոգա
յին
էիա րձա կա լո ւթ ի ւն ր , ոռոգմ ան
քուրի
խր՜
նա յողա կան
գո բծածո
ւթի
ւն բ եւ գարգացումր
, նոբ
բացուած
եբկրագործականւ
շրքաններու
օգտագոր–
ծոլմր , Հիւքնական
գործերոլ
նիւթական
մատա -
կա րա րո լթ ի լն բ , ինչսլէս եւ թումբերու
շփնոլթիլյ՛
նր , եբ՚լո ագո բծական
նոր ա րտագրո
լթեանց
սւգա–
էւումր
եւն • : Այգ է պատճառբ ոբ յառաքգիմոԼ
-
թիւնր գսէնգագ է, սակայն
նոբ գաղափարր
Հետ -
ղՀետէ
մատչելի
գաէլնալուի
մոգոէիուրգին
, Հա -
ւանական է որ յառաքգիմ
ո ւթի
ւն ր արագ
թափ
ստանայ
մօտիկ
աւգագային
;
Ցարգ մեծ Հողատէրերբ
աւելի
յաքողութիւն
ու
նեցած ենագաբակաէգան
ութեան
մ էք քան փո քրե
րր։ կաո աւիա րոլթիէնը
ծրագիրնւեր կր մշակէ,
ուր
փոքր
Հողատէրերբ
աւելի կբ քաքալերոլին
եւ գր–
րամական
նւգաստ կր ստանան : Եբաքի
աւլգ • տրն–
տեսոլթեան
Համաբ
ե բկբագո
րծութիւն
ր եւ
սէնոբ
Հետ կաւգոլած
ճարտա րտ րո ւեստ բ ւգիաի
կաղմ1/ն
ե բկբին տեւական
Հ իմքր : ՚քյերկայիս
քարիւղի ար–
տաղբութիւնբ
չատ կարեւոր է, սակայն
կրնալ
նկատոլիլ
իբրեւ
սւգսէււող. արմէք
մր, եթէ
նոյնիսկ
քարիււլփ
նւոր գաշտեր
ղտնոլին եւ գա բ գտնան :
ԱնՀ րամեշտ է որ քարիւղէն
եկած
գրամ
ագլուխէն
կարեւոր
մաււ մր գործածուի
գտշտերբ
ոռոգելու,
Հեղեւյնե ր բ ղսւգելու
, անտառներ
տնկելոլ
, Հողե
րու
փլուզման
առաքքբ
առնւելուն
եւնէ • որոնք
գմ
ուար
սլիաի
րլլայ
իրաղոբծել,
եթէ քարիւղէնէ ե -
կած
եկամուտբ
գագրի
բոլորէյէիին։
Թէեւ
ներկայ
եկամուտբ շատ գրաւիչ է, սակայն
երկրինւ վերք -
նական
յաքողութիէնբ
երկրագործութիւնն
է :
Երաքի
րնգՀ - տարածութիւնն
է
430
Հաղար
քաււ . քիլոմեթր
, որուն
120.000 .^«՚ո. -
րիէոմեթրր
մչակելի է , այսինքն
12
միլիոն Հեկտաբ, մէր րլ–
լալով
8
միլիոն Հեկտաբ
ոռոգելի
գաչտեբր։
Մբ -
նացեալ
չորս
միլիոն
Հեկտաբ ր ս/հձրեւներոլ
շրր–
քանին
մէք իյնալով,
եբկրագո
րծոլթիւնբ
աւելի
գմուար
է ։ Այս մչակելի
շրքանն ալ կր սլարոլնակէ.
1.8
Հեկտաբ անտառ,
ղլխաւորտբար
Հիւսիսային
ել արեւելեան
բլուրներու
շրքանին
մէք։
Ներկա -
յիս,
սակայն,
էէշտկելի
շրքանր
քսէէէնէ էսո.
Հաբիլրն
է ։ 8իսուն առ Հարիւրր
էգիտի աւերւայ եթէ ոռոգ–
ման
ծրագիրր
իրագործուի
: Առ Հասաբակ
ոռո -
ԹԵՀՐԱՆ
,
26
Յունուար
՚
Յունուար
աՀտգին
բազմութեամր
աեղի
ունեցաւ
Ը^կեր
Տոքթ.
Յարութիւն
Ա տեփանեանի
ազգ՛
յուղար -
կաւոբութիւնն
, ԹեՀրանի աղգ. մաբմինների
որո–
չում էէվ
է
Անն ա խ լն թա ց ա յս յուղարկալո
բութիւնր
լաւա
գոյն
ապացոյցնեբից
մէկն էր մեր
"իրելի
վեթե -
րան բնկերոք
վայելած մեծ մողովրգականութեան
:
3 ո ւզա բկաւո բութի
ւնն
սկսաւ
աււաւօտեան
մամր
Գին։ Ագակիբ
Հ այ բենակիցնե
ր ի ել գագա -
փա բակի
ցնե րի
մ ի մ եծ
բազմ ութեան եւ ազգ .մ ար–
միններ
ի ու միո ւթիւննե
բի
ներկա յացուց
իչնեբի
մ ասնակցութեամ
ր , Հանղուցեա
լ լնկերոք
մարմ ի–
նբ բնակտրանից
փոխագրուեց
Ա .
Աստուածածին
Մայր
եկեղեցին 1
Ամէնից առաք
քայլում
էին ծաղկեպսակ
կրող
երիտասաբղուՀ
իներր՝
կանոնաւոր
շարքով : Այ -
նոլՀետեւ
, ուսամբարձ
տարւում էր գագագր , ո–
րին
Հետեւում
էին Հանգուցեալի
վշտաՀար
աիկի
նր , ղ ա ւա կն ե ր ր , միւս Հտրաղատնեբբ
ել սգակիր
բաղմ ութիւնբ :
Հակառակ
ամպամտծ
ու խոնալ
եղանակին ,
եկեղեոցլ
րակում ել ներսբ
, ինչպէս ել
եկեղեցու
ղլխաւոբ
մուտքի
փողոցր
իսււնոլտծ
էին
Հտզաբա–
լոր
Հայրենակիցներ
:
Բակի
մ ուտքից
միՏնչել
եկեղեցու
մա յր
գուռր
երկչարք
կանգնել
էին « Արարատ » Մշակ՛
Միու
թեան արի - ա բենո լ^երբ
, էղետ . ել սկաուտ
•
զոյգ մեծ գրօ^երով
:
Երբ թափօր բ մ տալ
եկեղեցու
բակը ,
"՚րի ՜
արենո յշներբ
խոնտրՀեցրին
իրենց
կազմ ա կեր սլո ւ–
թեան
գրօշր ի նշան
յարզանքի
եւ ամբողք
կաէլ -
մ ով սլատոլի
կանգնեցին
, մ իւն չեւ գագաղբ տար -
ուեց
եկեղեցի
, ուրխռնուած
էին Հոծ թուով
սր–
գակիրներ:
Եկեղեց՚
տ րա բո ղո ւթեան
մասնա
կցում
է ին
մ ա յբաքտղաքի
քաՀանա
յից
ամբողք
գա՚սր
ել
« կոմ իտաս»
ե րզչախում
բը :
3 ո ւզա բկաւո
րո ւթեան
ը
մ էսսնակցում
է ին
ԹեՀրանի
թեմի պատգմ
՚ մողովի
, թեմ
՚ խոբՀր -
գի , եկեղեց
. վա բ չո ւթեան
, Ե խական
Տուրքի
յանէձնտխումբի
, «՚իաւթեան»
, «Ղ*անայի»
, «.Աբուի–
եան» , «ՇաՀաղիղ»
ել «Ալիչան»
ազգ.
գպբոցների
Հոգաբարձութեււ/նց
կաղմեբբ,
նոյն
գպրոցնէերի
սլյւուցիէ - ուՀիներր
, մչակոլթային
ել
բարեղււր–^
ծակ՜անէ միութեանց
ներկայացուցիչներն
ու.– ան
գամ - ոլՀիներր
%
՝.՜ ^
Նաել
Հանգուցեալ
գոքտորի
քիշատակբ յար -
գող
մ իէ շարք
սլաբսիկ
Հ ա քբենա կ իցն ե բ ,
լրաւյրոզ–
նեբ ել պետ. սլաշտօնեաներ։
Պալատի
կողմից ,
•որսլէս ներկա քացուցիչ
, մԱէսնէակցում էբ
սլալաաի
րա րձբասաիճտն
պա չտօնեանե
րից աէքայէ
Նուբզա–
գը ,՝ որ եկեղեցի
առարորգուեց
պաաչտճ
բնգռլ ^
նելութեամր
։
Բաղաքի
կարգապաՀութիւնր
ենթակա^
լխ^ե .
լով
զինուորական
իշխանութեան,
կաէւավարոլ
.
թեան
կողմից արամագրուած
էբ մէկ քոկատ
Հակազօր,
որն ամրողք
մամանակ
Հեաեւեցալ
թ^,
փօրին.
Հսկելով
երթեւեկի
կարգապտՀոլթեսմե.
^..^
Նոյն
պա բաականո
ւթեամ բ թափօրին
Հետեւում
է.
ին նաեւ
մի խումբ
ոստիկաններ՝
իրենց
""Լայի
գլխաւորութեամբ
:
Եկեղեց.
արարողութիւնն
ալաբտելոլց
յեաոյ
գամրանական
իսօսեց Տէր ՅոէէՀ . աւագ
քՀ%յ .
Հաճեանը։
ԱյնուՀետեւ
գագազր
Հանէուեց
եկէէքի .
ցուց եւ դրուեց
գաւթում
,Հրամեչտի
խօսք
ասե^ոլ
Համար :
ԹեՀրանի եւ Ատրպատականի
Թեմ.
ԽորՀուրգ.
ների
անունից
գամբանական
խօսեց
ԹեՀրանի
Թեմ.
ԽորՀբդի
քարտուղար
լ^կեբ
Գաւիթ Փա, ^
էիազեանը
: Յանուն
Հ. 3– Գ– եւ «Ալիք»ի
խըմ -
բագրութեան՝
յարգանքի
խօսք ասաց
«Ալիք »/
խմբագիր
լիւկեր Տաճատ
Պօղոսետնւը
, եւ
յանուն
ԹեՀրանի
Աղգ– գպբոցների
Հոգաբարձութեան
ել
յւլսուքչ.
կազւէի՝
նոյն
մարմնի
նախագէսՀ
Պ՚Հայկ
Տէրեանբ։
Բոլորն ալ սրաագին
յուղումով
վեր
Հանեցին
Հանգուցեալի
բաղմա րգիւն
դործունէոլ–
թիւնբ եւ Հանրտնոլէր
ծառա
յո լթ իւն բ ։ Վեբքում
^
կարգագիր
յանձնախմ
րի
կողմից
խօսեց
1^կեր
Աեւակ
Աագինեանը
(պարսկերէն)
,
ներկէսյացրեց
Հանգուցեալ
գոքտ
՚ Ատեվւանեանի
կեանքն
ոլ գքր–
ծր ել շնորՀակա
լութիւն
յա յտնէեց
յուղար կալո -
յա ւթեան
ը
մ ասնա կցող պարս իկ
Հա յբենակիցնե
-
բին :
Եկեղեցու
րակից գագաղբ
ուսամ բարձ
գուրս
բերելով
, Հազարաւո
բ սգակի
րնե րի թափօրն ան -
ցաւ
Նագերի
պողոտա
լով
մինչել
Ատամբուլ
քա ~
ււոլզին
, ուր չուրք
60
Հանրակառքեր
ե լ
մասնւաւոր
ինքն ա չարմե ր ո լղզուեցին
գէոլի
Գուլաբի
Բուրաս
տան
գե րեզմանւաաո
ւն ը :
Գերեզմ անատան
մ էք թազմ ան ախուր
աբարո–
գութիւնից
վերք,
յարգանքի
խօսք ասացին՝ ք^կ՛
Անգրէ Տէր ՕՀանեան՝
ԹեՀրանի
րնկերնեբի
կռլ -
՚^Ից
՚ Պ՛ Վաբգան
Եսայեան՝
«Աբովեան»
ե լ «Աչի–
շան» Աղգ • գպբոցների
կողմ ից
րնկ • Նորա
յր
Մամեան՝
Գալթեան
գ՚գրոցի
ծնողական
իսորՀրգի
կողմից :
Ագակիբ
Հայրենակիցներն
ու բնկեբներբ
եր -
կիւգած
յարգանէքով
բամանէՈլեցին
էէեր վեթե
րան
րնէկեբոք
թարմ
Հողււյթմբից
ե լ իրենւց ցաւակցու -
թիւնը
յայտնելով
Հանգուցեալի
յտրզելի
այրիի՛ն՝
Տիկ–
Նինիշ Ատեփանեէէէնին
, զտլակներինէ ու
4ւս–
րաղատնեբին
, ւ/շտաբեկ
սրտով
վերագսէրձէէ/ն քա–
գաք
, •իրենց Հետ անելով վաստակաւոր
գո րծ
չի
տնմոռաց
յիշաէոակբ
:
Գրուած
էին
12
մեծ ծտղկեպսակներ՝
Հ՛ 3՛
Գաշնակցութեան
Բիլրոյի,
ԹեՀրտնի
ել
շրքանի
րնկերնեբի
, «Ալիք»ի
խմբազ
րո ւթեան
,
ազզ-՚մար–
մինների ու միոլթիլնէնեբի
,իէնչպէ ս եւ Հտնգուց -
գումր կապուած է Եփրատ եւ Տիղրի"
գետերուն
,
որոնւք տարուան
մէք որոշ եւլանակներ
ունին
։ Նո
յեմբերէն
մէսբտ կր րաբձբանան
: իսկ Ապրի -
լին յանկարծ
աւելի կր բարձրանան
առա
ւե լէսգո
յն՝
չափին
Հասնւելով
Մայիսի
վերքր։ Այ"
յանկարծա
կան
յորգումնէերր
Հետեւանքն
են
Բիւբտիստանի
ել Հա յաստան
ի րաբձրաւանգակներ
ո լն ձիւնտՀա -
լին : Երկու
խնգիրներ
կր ներկայացնեն
այս յոբ–
գումները : Նախ նուազեցնել
կամ րոլոբովին խա -
փտնել
Հունձքին
կրելիք
ւինասր ել քագաքներուն
-.
սպառնացռգ
վտանգր : Եբկրորգ
օգտագռ
բծել
տ յս ,
Հեզեղբ որ Պաբսից ծոց կ՚երթայ
ճաՀիճներ
կաղ
մե լո էի ճամ բուն
վրա
յ : Կր խոր Հին Եփրատի քու -
բերէն։ մաս մբ քրէոէէրա րնե բու
մէք պաՀել
ոռուլու–
մ ի Համ ար : Այսպիսի
, ծ րաղի րներ
կան։ նաեւ
Տիգ
րիսի ելիր ղետակներուն
Համար : Ուրիշ մէկ գմ–
ուարութիւնբ
այն է որ այս գետերը եւ քրանցքնե–
բՐ չափա գանէց չատ աւաղ
ունին
իրենց
յատակր
եւ մաքրելբ մեծ ծախս կր պաՀանքէ։
ԱնՀրամեչա
է •անտառներ
մշակե
լ ել արգիլել
Հ ոգեր ու փէու -
զումր,
կառավարութեան
նպատակն
է
կարելի
եղածին
չավէ ղսպել
երկու
ղետերոլ
յորգում
ր եւ
քուր ապաՀովել
ամ բան Համաբ : Երկաբ
տարինե–
բու աշխատանք է այս գործր,
սակայն
սկղբնաւռ–
բոլթիւն
եղած է եւ բոլոբ
ծբաղիբներն։
ալ իրար
մէ կախում
ունին :
Իրաքի մէք ոչ միայն
բոլոր
ե րկրազո
բծական
Հողերը պէտք է ոռալոլին
, այլ
անՀբամեչտ
է
ցամքեցնել
ճաՀիճները ել գաչտեբր,
պաշտպանել
աղի
կուտակումին
գէմ։ Ուր որ առաք լաւ
Հունձք
կ՝արտագրուէբ
, Հիմա
խեղճ է ։
Իրաքի
եբկբազործութեանէ
ղլխաւոբ
գրութիւ–
նր կր Հիմնէուի
Հեբկէսգուլի
էիբայ։
Տարի
մը
Հողբ
կր մչակոլի,
միւս աաբին գագաբ
կուտան
Երկրազոբծական
նախա բարութիւն։
ր կ^ ՜
գունի որ աւանգական
գբութիւնր
գործնական
չէ :
Շատ
ձեւեր
էիոբձեց : Ամէնէն
յաքողն է
եզիպ–
առւոյտբ։
Երկրին
ձմեռնային
Հունձքերն
ենցո-
րեն, գարի
եւն.։
Ամառբ
բրինձ, ծխախոտ,
բամ
պակ, եգիպտացորեն
, գեանախնձոր
եւն՛։
-
տոլղնեբն
են •աբմալր
, ընկոյզներ,
րան քարեղէն ^
նէեր եւն . ;
Իրաք գրեթէ
միակ
երկիրն։ է որ
կենգս/եա^ն
"՚ՂԲ Կը գործածէ
մեծ չափով։
Մարախներու
խումռւմինւ
առաքքբ
այնքան լաւ առած
են, որ մո–
գովուրլլր
մոռցած է զանոնք :
Կեն գանաբուծութիւնր
տասբ տարիէ ի վեբ
մեծ
յառաքգիմ
ութիւն
կրած
է ։
ԱրտասաՀմանէն
րնտիր
կենգանիներոլ
աեսակներ
բերելուի,
յաքո–
էլած են կաթին
քանակը
աւելցնել։
Ոչխարը
Իրաքի
մէք կ՝օգտսէգոբծեն
միսին , բուրգին եւ
կաթին
Համար։
Ներկայիս
գիտական
՛աշխատանոցի
մր
մէք կ՚աշխատին
բարելաւել
րո ւրգինէ տեսակը ,
պանիրի
տեսակներու
՛արտագրութիւն
ր
Հիմա
կարգի մտած է : կարագր
Հանելու
գրութիւնն ալ
արգիացած
է-. Նմանապէս
Հաւեզէնի
արտագրու -
թիւնը,
որով
աւելի մեծ քանակութեամբ
եւ
ալելի
մեծ չափերով
Հաւկիթ կր ստանան
։
Գետերր ել ճաՀիճները աոաա
ձուկ կը ճարեն
Իրաքի , իսկ Պաբսից
ծոցին
ձուկր
գրացի
^Րհէբ^երր
կ^արտածուի :
Անտառնեբր
կր բռնեն
երկրին
տարածութեան
1.8
միլիոն
Հեկտարը
, թէեւ
խաութիւնբ
փոփո -
խական
է ։ Աղէտ
մը կը ներկայացնէին
անտաէւտ -
յին
ՀբղեՀները,
որոնց առաքքբ
առնուե
ցաւ\Գ4^էն
ի վեբ, երբ Հրչէք
խում բերու
կայաններ
Հասաա -
ւոեցփն
որոշ տեղեր Հ
ԱնՀաա
Հողագործներու
արտագբական
կարո -
գութիւնբ
շա։ո ցած է, կլիմայական
եւ բնւկե բա -
յին
պայմաններու
Հետեւանքով
: Այս կարո զու -
թիէնր
աւելցնելու
Համար
երկրագործական
նա -
իսաբարութիւնր
, աւելցուցած
է մեքենաներոլ
տե–
ոակներր : Եւ կր ծրագրէ
500.000
Հեկտաբ
մեքե
նական
մշակսւէէ ապաՀովել
:
Ներկայիս
Իրաքի
մէք կտն
1000
մեքեն ական
՛ա–
րօր ել
300^^5՛ 400
«կոմրայ»ներ
: Այս մեքենանե -
րուն
նորոգութեան
Համար
արՀեսաանոցներ
բաց
ուած
են
Fonds A.R.A.M
