ի ՊԱՏԻԻ ՓՐՕՖ–
ՏՈՏՈՄԵԱՆՏԻ
^աբաթ
երեկոյ
ՖրոէնսսւՀայ
Լսարա՜նի վար^
չւէլթիւնր ճաշ մր սարքաձ– էր Աասոլնիի
ճաշարա՛
նին մէք, ի սչաաիւ Փրոֆ. Տոաոմեանցի
: Մօա
70
սեղանակիցներ
շրքասլաաահ– ,էին ձ՚երունի
գի"»՜
նականր որ ք^կե րակցուԹեամ
ր իր քքնոք եւ. ղաւ
կին ուղահ՝ էր Հայկական
աաքոլկ
միքավայրի
մր
մէք պաՀ մրմոռնալ
այն խորթ
եւ
գաման
կեանքր որ վիճակուահ– էր իրեն,
վերքին
տարի
ներս :
Լսարանի
վարչութեան
կողմէ
Վ՛
Մելիք–
եան
րացալ
Հաւաքսյթր
ել, իրրեւ.
սեղանապետ
առաքարկեց Պ՛ Ա՛ Խ անէ տանեան ր , որ իր
առաքին
սղքոյնով
ներկա յացուց Պ– Տոտ՝ոմեանցր
եւ
յհչ^ց
իր առաքին
Հա^գիպումր
անոր
Հետ,
ժընեւի
մ էք : ՝ք^ա գտքական - Համ ա լս ա րան ին
ամպիոնէն
յայտնի
Հեգին, ակոլթիւններ
գովեստով
խօսահ՜ է–
ին Հա յ գիտնականին
մ աս ին : էքւ ինք , իրրեւ
Հայ
պատանի
, Հպարտ էր տեսնելով
իր փոքրիկ
մողո–
վո՚-ՐԳէւ րարձրացահ՝
օտար
Համա լսարանի մր րե–
մր :
ՀեաղՀետէ
խօսք տրուեցալ
ներկաներէն
Տիկ *
Միսաքեանի
, Վ. Զէյթո՚^ցեանի
,
՚Բրմոյեանի
^
Ջիթոէնիի,
\,արգունիին
, Գառնիկի
, Ա՛
՚Բոչար–
եանի , Բ . Թոփալեանի
, Րսկերիչեանի
եւ Մ –Գու–
յումճեանի
I Բոլորն ալ չեչաեցին թէ
Հակառակ
իր
մ իքաղգա
յին
Համրաւին
, պրոֆ . Տոտոմ
եանց
երրեք չէ Հեռացած՝ իր մողովուրգէն,
ապրած է
անոր շունչով ու Հայուն
յատուկ
դիմանալու
կամ
քով : Մ անաւանդ
վերքին
երեսուն
տարիներու
շր–
ք ան քւն երբ կո րսն ցոլցած
իր աչքերուն
լոյսր եւ
սակայն
«գեռ
կ՝ուղէր իր դիտոլթեամր
խաւարէն
դէպի
լոյս առաքնոբդել
իր մոդովուրգր
(Նար–
, գոէնի) ։
՚՜՛՛՝ իսկ Պ • Թ– Գառնիկ
մանրամասնոլթիւննէր
աոլալ Պ– Տոաոմեանցի
գործհ
մասին,
յիշեց
այն
րո լոր Համա քսա րանական
բեմ երր ուր գասաիսօ -
սած էր դիտնականր
եւ այն
Հ եդ ինաեութ
քււններբ
որոնք Հրատարակած
է ղանաղան
լեղուներով
է
ճաոեր ր կ՚րնգմիքուէին
մեներդներով
, իւմ–
բս.կան երգեբով
եւ նուտղով
(թառ)
ստեղծելով
մ տերիմ ել ղուար թ մթնոլորտ
մբ որ իր
Հայկ.
շունչով մեծ Հաճոյք կր պատճառէր
ծեբոլֆի
Հիւբին :
Կէ" Գիչեբ էր երր խօսք աաատ. ինք^
*«•
խ" ՜
Ր^պէս
յալզոլած,
րաալ,
է
\ - Այսպիսի
Հաւաքռյթ
ունեցեր եմ գրեթէ
32
աարի
սբանից առաք , բանաստեղծ
Տ ՚ Թ"ւման -
եանի մօտ, ուր ներկայ են եղեր
յայտնի
մաաւո–
րականներ
ինչպէս
Աղբալեան,
իյատիսեան
, ս -
բոնք
այսօր
չկան
այլեւս։
էքս Հոն զգացեր եմ այն
Որ այմմ
Հոս զգում
եմ
:
Հ՛ոն եւս ես յ ի չ ^ Լ եմ յ՛ր
իմ Հայ մնալու,
Հայ զգալու
չունչբ ես
ստացել
եմ մեր մեծ գրոդնե ր ից , ի մասնաւո
բի
քիաֆֆիի
գո բծե րից ղորս լափեր եմ իմ
երիտասարդութեան
ատեն, ինչպէս
«կայծերր»,
«Ջա լալե թ ինը» , «Գա
ւիթ Բէկր» : իմ մէք մնացեր է մանաւանդ
այդ
«ԿայծերՖբ
Որ տուեր է դիմանալու
ում ,
ինչպէս
Հայ
մողովուրգին
է Տ իշում եմ տակաւին
ե րգի
մ բ
բառեբբ
ո րոնք ի մ ա սնա ւո ր ի խօսե
լ են իմ
սրտին
«Զայն տյււՆր ով ծովակ, ինչո՞ւ եււ տբաոււլք• • •&
Բայց
յանկարծ
փդճկեցալ
ծերունի
գիտնա -
կանբ,
չկրցաւ
չաբունակել
իր խօսքր ել ներկա -
ներբ արձագանգ
րլլալով
իր ղգա ցո ւմնե րո ւն մի -
աբերան
երգեցին •
« Զայ ն սւուր, ո՜վ ծովւսկը» :
ՇՐՋՈԻՆ
ԹՂԹԱԿԻՑ
ԶԱՑՆԵՐ
ԳԱԻԱէԻԷՆ
ՆՈԻկՐ Ֆ– Կ՛ ԽԱՋԻ
ՏԷՍԻՆԻ
ԳՊՐՈՑԻՆ
ԼՈՒՐԵՐ
ՆՐ^ՒԱՆԻ
ԹԵՐԹԵՐԷՆ
%են՛ մ եղի Չզատելու.
Համար ա լս դմո խքէն :
Երբ
կէսօ րուան
մ օա
ն։ ա ւա կն ե ր բ մ ոտեցա^ք
^ախ
Հ րամ ա յո՚ւեցաւ
ո ր կիներ ու մ անու1լ1ւեր
իք -
նեն վար է Փրկութեան
դո բծո դու թիւններր
կա -
աա րուե ցան շուտ գ անդադ , ամեՀի
տլի,^երր
կբ
դմուարացնէին
ճամբո
րղնեբուն
ելքբ
է
Բանի
մ ը նաւակներ
կրցան
ճամբորդներով
լեցուն
ցամ աք
Հասնիլ
՚, Զո րրո րդ նաւակին
՚ ^ է ք
բերքին տեղ գրաւողնեբէնւ
մէկն էի ես;
Թրքուած
վիճակի
մ էք բոլորս ալ Հասանք
ցամ աք ;
Ջէի դիտեր թէ բնտանեկան
պարագաներս
ին
ծ՛ի կր սսլասէ ին ծովափին
վրա
յ Հ Տուն վեր ադա ր–
ձէս ետք միալն,
(ուր տուին որ բնւտանիւքս ծո -
վափին վրա ք կր սպասէ
վի բ ա ւո բն ե րո ւ ել մա -
րոդներու
մէք փնտռելով
ղիս է
ՏԷԱԻՆ •
Անցեալ
գաբնանւ մեբ ամ ե րիկաՀա
յ
Հայրենւակիցներէն
Մանճրլբխցի
(Աերաստիա)
Տէր
եւ Տիկին Վաբգանւ
Ունանեան
, Տէսին
կ՚այցելէին,
իրենց աղգական Պ՛ Վ^արգեվառ
Գաղարեանի տ Ա -
նէոնք երկաբ պտո քտէ մբ կբ
վերագառնա
քիւն ,
"՚յք/ելած
րչչալով
Թուբքիա ել Միքին
Արեւելքի
եր–
կիրներբ
։
Թերեւս
չատերոլ
Համար
անբմբռնելի
րլլայ այնւ՛
Հոգե կտն կապբ ոբ կայ Գա շնա կցա կան
անՀատնե–
րոլ
միքեւ։
Յաճախ
աչքեբոլ
պարզ Հանդիպում
մբ
բաւ է ոբ երկոլ
բնկերնեբ
ձեււք երկարեն : ԱՀա
IIIյստեղ է մեբ կուսակցութեան
լ^ւկերային
գուժին
դադտնիքր
։
ՊատաՀաբաբ
ծանօթանալով
ընկեր Ա արդիս Ա–
ռտքելեանի
Հետ, ընկ՛ Վ^աբգան Ունանեան
ուգած
էր այցելել
Հ. Տ– Գ– Տունը եւ մեր
դսլրոցը։ Եւ
չատ
գւ՚Հ մնալով
, Հ ա յ ր ենա շո ւն չ խօսքե ր
ուղղած
էր աշաակե րտնե բուն
։ Ապտ խոստացած
էր իր Ա -
մերքէկա վերադարձին
նուէր
մբ Հասցնել
գսքւք՚ոցին •
ԱՀա ել իբ իսոսաումբ
։ Գեկտ.
17
թուակքւբ
նա
մակով
մբ լիւկեր Ունանեան
նեբփակած
էր
125
տո
լարի չէք մը։ Աքս գումարին
75
տոլարբ կը նուի–
բէին Տէր եւ Տիկին
Ունանեաններ
, իսկ
50
տո լա բ ը
Հաւաքած
էին իրենց
ծանօթներէն
X
Գպրոցին
Հոդ տրա՚րձութիլնբ
պաշտօն
յանձ -
ն՛եց ինձ Հբապարակաւ
շնորՀակալութիւն
յայտ -
նել բոլոր
նուիրատուներունւ
, ոբոնք
իրենց
նուէր
նե բով ոչ միսւյն կբ թեթեւցնւեն
Հոգաբարձու
-
թեան
1953/՛
ծանր
բեռբ, ա յլ եւ ցո յց կուտս^
ի–
բենւց աղգա
յ ինւ խոր գիտակցութիւնն
ու աղնւիլ
րդ–
դացումները
;
Գ՛Պ–
« ԲՈՅԱԵՐՈՒ
ՎԵԳԵՏԱՏԻՒ
ԲԱԶՄԱՑՈՒՄԸ
»
անուն
գիրք
մը յ ո յ ս ընծայած
է Հայկ. Գիտոա. -
թեանց
Ակադեմիան
, Հեղինակոլթեամբ
գիտնա -
կան
Ալեքսանդր
Աբարատեանի
։ «Աով,
Հայաա -
տան» կը գրէ թէ արմէքաւոր
գիրք
մբն է կոլան–
տեսականնե
րոլ , գիւղատնտես
ո լթե ան
մասնա -
գէտներու
, ոլոանոդնեբու
Համաբ
։ Գործը
դրուած
է միչուրինեան
ոգիով եւ կը պարղէ
Մ իչուրինի եւ
մ իչո լր ին ա կաննե րո
լ ձեռք բերած
նո լաճ ո ւմնե -
րոլ
օրինակնեբռվ
: Նկարագրուած
են
կենդանի– •
մարմիններու
յաակո
ւթի ւննեբր
, նիւթի
փռփա՝ -
խականոլթիւնը
, աճումր,
զարգացումը
եւ բ ա դ -
մացումը : Հեղինակին
կարծիքով
բազմացման
ե -
ղանակնե ր ը յառաք եկած են իրարմ է ել յեդաշր -
քական
ղաբդաց՚ումով
կապուած
են
իրարու է
Ցո յց կուտա
յ բաղմ ացումը
պալարներով
,
կո^է -
ղւսրմ ատներով
, աե բեւներով
, բողբոքնե
րով
եւն . է
Նկաբագրուած
են կտրօնաւորման
եւ
պատուասաի
բազմաթիւ
ձեւեր
ւ Տրուած
է
կենսաբանական
զանազան
ե րեւո յթներոլ
մ ե 1լն ա բանո ւթիւնը :
Մասնաւոր
դլօւխ է յատկացուած
գմուա ր ար -
մ ատակալող
րո յսե բուն
կտրօնտւո
բմ անւ
Հարցե -
բուն։
^իրՔԸ
գբույււծ է Հասկնալի
եւ պարզ լե -
ղոււով ;
Իյ– ՀԱ8ԱԱՏԱՆԻ
գսլրոցներէՆ
ել ոչ մէկը ու֊
նի քարաէսներ-ոլ
լրիւ
կազմ , մ անաւանդ
դիւղա -
կան
դպրոցնեբր
: Վերքերս
Ապաբանի
, իքեւանի ,
Ա ե լան ի շբք անն երո
Լ դպրո ցնե բուն մէք կատար -
ուած
ստուգումները
ցո յց տուած են որ մ եծ
մ ա–
սը րնւգամէնր
քանի
մբ քարտէս
ունին,
որոնւց մէկ
մասնւ ալ ուսումնական
չէ ։ իքեւանի,
կռւյրիշեւի
մ իքնակտրդ
գպրո ցնե ր բ չունւինւ կիսաղնղ ե քւու ֆի–
ղիքական
քարտէսնսեր
, ինչպէս կը գրէ «Աովեա–
Հա յա ստան։»
օրաթերթբ
յ
ՊՐՈՖ՛
ԱԼԵԲՍԻ
Կ^– ՋԻՒԵԼԵԳՈՎ
թղթակից -
անդ ամ Հա քաստանի
Գիտութեանց
Ակադեմիա յի ,
մեռած է Գեկտ.
14/5՛,
ինչպէս
գրած
էինք աբ -
գէն։
Ե՚նւս՚ծ էբ
(875/5՛։
Աւարտած
Մոսկուայի
Համքասա րանր : Գրած է կարդ
մ ր
պատմական ^
թատերա դիտական ել գ րականաւ թեան
սլաամ ու -
թեան
վերտրեբեալ
աշխատոլթիւնւնւեբ
:
Գասսւլան–
դած է Մոսկ՛ուայի
Համսւքսարանին
եւ կարդ մը
կաճառներոլ
մ էք ։
,
ՆՈՐ ԳԻՐԲԵՐ
Հայ ՊետՀբատր
քոյս
րնծա–
յած է
Յովհ • Թոէւլքանեսւն
•-
—-
«Երկերու
մոգովաԽ
ծուն» ; Զորրոբդ
Հատոր ։ ՚Բննւադաաութիւն
եէ.
Հ բսւ սլա բակ ախօսո
ւթի ւնւ : քիո ղուիածո
լիւնւ մէք ղե -
աեղուած են
1892
1921
մա մանս, կա շրքան
ին
մտմուքքւնւ
մ էք ասլաղ բու ած
ղ րտօննւաւյ ատակ անւ ,
Հ բսլարակախօսակս/ն՛
յօգո ւածնյ ե ր բ
526
էք ՚.
Գ–
ՍեւուԹց–.
«ԹէՀրան»
Վէպ երկու
Հատոբ։–
Առաքին
գիրք
(«Իրանական
ւյիշեր»)
468
էք ,
«ԹէՀբան»
եբկրորգ
գիրք
(^ԱքԳ՚ոբացից
առաք»),
532
էք ։
՜
Մ - ՚ք^աբամհան,
«Մտերիմ
խօսքեբ»
74
էք :
Ռ– ՚ւ^աւրիրեան .
«իմ նաւէբը»,
Մանկակսւն
բանաստեգծութիւններ
,
26
էք :
Լ. թ՝արգիՆլ
«Պիոնւերական
իսոստում»
ման -
կականր պատմո լածք
65
էք :
Վ– Աքւաւնեան
«Մանկութիւնը
լեռներում
մ անկա կանէ պատմ ոլածքներոլ
մոգով ածու , \
50
էք (Ո՚ոլսեբէն՚ի
թաբգմտնուած)
է
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
^
(՚04),
Հ Ռ Ջ Ա Կ Ա Ի Ո Ր Լ Ր Տ Ե Ս Ո Ի Հ Ի Ն Ե Ր
ԺԴ.. - տ ՐՄՐ ԱՄՕ Ր ՈԻՍ ա Ի Ա Պ Ե Տ Ը
Ապանիացին
ել իաա լաց ին պատրաստ
էին ա–
ռաքոլլ^է
տօնե լու
յտքողոլթիւնբ
։
«Ֆրո յքա յնւ »
Տուպբով
աւելի
ղգոլշալոր
էր ։
Բանի որ դիտենք, թէ ով է մեր
թշնամին,
բսաւ , պէտք է որ աչք մ բ պաՀենք անո ր վրա
յ %
Ի՛՛նչ է մեբ դիտցածբ այս խորՀրդալոր
ՇՅբ1է31Ո6
Տօ1ւէՅՄ6/
մասին։
Բրիաանացի
նաւաղ
մ լ ^ է , պատատս -
խանէեց Բուէզէաա
։ Մ օտաւո րապէս
երեսուն՛ տա
րեկան
։ Երբեմն
մօբուք
ունի , երբեմն
առանց
մօ
րուքի է– Երբ ածիլուած
չէ , կարելի չէ սխալիլ
.
Ընչացքբ
կարմիր
է ։ Բայց
մենք
իրմէ
աւելի
իբ
անուտն
մ ասին
տեղեկութիւն
ունինք ։
75
ոաք լայնքով
, ցած կամրքակով
ել յետսա–
մտս ին ծուխ
արձակող
ւիողոէէ , առանց
կա
յմ
երոլ
նաւ մլ^է է ,
մ աքս ան են գնե բ ո լ յա՛տուկ
աիպիկ
նաւ մբ :
Թդթտծրէորր
շատ ղոՀացոլցիչ
չէր։
Ցայտ -
նօրէն
մարդբ
կարելի էբ ճանչնա
լ Հոն, իր
նաւոլն
մօտ
եղէէէծ ել ածիլուած
չ բ լ լալու
պա րաւլա
յին
միա քն ։
Առ
այմմ , երեք
գոբծակալնեբը
«խաղալիկ
-
ներոլ » եւ «երկաթեղէնին»
գալուն
սպասելէ
զատ
բնելիք
ուրիշ րան մբ չունէին
Նափոլիի
մէք։
Բոլորովին
սակա՛յն
լուր
չունէէին
րանէ
Ը է
•ոբ մ ին։ չ այգ պատաՀած
էր էմաբնի
նաւաՀան -
գիստին
մ էք , Գեբմ անիա : Մ ինչ օդանաւերը
կը
բեռցուէին
բեռնանաւի
մր վ րա
լ , բեռնատար
ինք–
նաշարմ
մր մօտեցաւ
նաւամատո
քցին : Հ^արմա -
վարին
քովր նստած էր մարգ
մբ, որ Հետւսգա
լին
նկարաւլրուեցալ
իբբեւ բաց դո քնւ
անձրեւարգել
վե բարկու
Հագած
, կարծր
գլխա րկ
մ բ գրած
եւ.
ա չքե րունւ ոսկեծիր
ակն՛ոցներ
ոլնեցռգ
մ էկր ՝
Վե րի ա կռան ե րէնէ մէկբ կբ պակսէր ել բացուած
քին մէք բռնած էր պրա՚զիլիական
երկաբ
սիկաբ
մբ ։
Մարգր ի ձեռին
ունէր
բոլոբ
թուդթերբ
: Պա
Հանքեց որ ուրիշ սնտ՛ուկ
մրն ալ բեռցոլի
նաւուն
՛Իրայ
։ ՆաւաՀանգստի
առաքին
սպան
զայրա՛ցած
սկսալ
վիճիլ,
բայց
մարգր
աւելի գոՀ մնաց այս
բարձբտձայն
կռիւէն
։ կբ թուէր
գիտնալ
, թէ ա–
ռաքինէ սպան
որքան ալ պոռար
–կանչէբ
, ի վեր -
քոյ պիտի
Հնազանդէր
իր վաշտի
գրաւոր Հրա -
մ աններուն ել էւլիաի բեռցնէր ա յս բացառիկ
սրն -
տուկն ալX
Ան։ տուկին
էիրա ք , ա չքի
ղարնւող
ձեւով
մ բ
քաշուած
էին շեղ կաբւէիր
դիծեր եւ դեբմաներէ -
նով ու իտալերէնով,
պիտակներու
վբայ
ԳՐՐ ~
ուած էր
«Վ^եբցնել
.ուշագբո
ւթիէ՚սմբ» :
Մ իւս
սնաո
լ կնեբո լնէ Հեէո , ա յս սնտուկնւ ալ
՛ապաՀով^
կերպով
դետեդուեցաւ
նաւուն
ամբարը
։
Ա^էսւպատ ին մ էք , տեւյ մը, ա ինւքան
մեկուսա
ցած
, ար կարծէք
–աշխարՀի
ծայրն է, թէեւ բա -
Լականէ մ օտ էր Ջուարա
քադաքը
,
իտալական
բանակի
օդանաւային
խարիսիսնեը
. փութոյ
ԱԼլ^ ՜
դո ւթեամ բ պատրաստուած
էր բնդուն
ելու
սպան
ուած
օդատոբմիէլբ
Հ Տաղաւարներ
շինւոլած էին
օդաչուներուն
Համաբ եւ ասլաՀուիութեան
քոկաա–
նեբ կաղմ ուած
։ Վա յրը
նո յնիսկ
աւելիւ
ապաՀ՛ով
դարձնելու
Համար , փշաթելերու
մէք աէւնուէււծ էբ
ամրողք
շրքան՛բ ել Հ րամ ա յուած էբ , –ո ր իտալա
կան
ոստիկնութենէն
քոկատ
մ բ, ղօրա գունդի
մ ը
Հետ
մ իասին
դօ րա ցնէ ին սովոբակաււն
պաՀակա
• -
խումբը
։
Փոքր , աննշան Զ"ւա,Ծա քաղաքը
երբեք
էէր
տեսած
այնքան
Հսկա ք բեռ մբ, որքան աքն, ռր
Հէէն փ՛ո խադբ ուե ցալ
\
935
Յուլիսի՛
առաքին օրե -
բուն : Տ ե դա ց ինե բ բ բերանաբաց
կբ տեսնէին
եւ
ամ էն էն անկա բե լի կռա Հումն երբ
կ՛ բնէին
այգ
սնտուկներու
պարունակութեան
մ ասին ; Պրպաե - ՚.
լ ո լ մամանակ
չէր ձգուեր
իրենց։
Անմիքապէս
•սր՛
էէն աո ւկն եր բ ցամ աք կը Հ տնւ ո ւէ ին , կբ բեռցուէին
^
մեծ ու նոր բեռնատար
ինրնաշաբմերու
վրա
յ ես
կ՚անՀետանաային
անապատին
մէք ։
Երեք
գործկալեեբն
ալ նա լա Հանգիստը
կը
գտնուէին,
երբ թանկագին
բեռբ
Հոն
Հասաւ
է
Անոնք
րնկեբացան
սնտոլկներոլնէ
գէպիօգանաւա–
յին խարիսխբ եւ բնակեցան
տււէզտ ււէէբնւե բո ւ լքէք,
մինչ
երկաթեղէնն
ու խաղալիկներբ
մոզէսկան
կերպով
օդանաւերու
կբ վ եբած-ո ւէ ին ; իրենց գլ -
խաււոր
մ տածումն
էր, թէ որրան
շոլտուի
պիտի
կրնա յին
մ եկնիլ անապատի ա յս ամ ա յի
Հողաշեր–
տէ-ն ։
Թարգմ. կ.գ.
Բ
.
ԶԻՆԿԸՐ
Fonds A.R.A.M
