^ Ի ն Ը ե Ի "ԼՈՐԸ
ՈԻՍԱՆՈՂԱԿԱՆ
ՅՈՒՇԵՐ
Հքեզմէ
շ " ՚ – բ ք
Հւսրիւր տարի
առյսԼ, ազատա -
կան
եւ. պաՀպանոզակտն
Հոսանքները
բուռն
պայ
քարի
մէք էին եկեղեցիի ել լեղուի
իւնզ իրնե
րու
Համար։
Ազատական
Հոսանքին
պետը, Աաեփան -
նոս
՚Օազարեան
, անՀրաժեշտ
կբ նկատէբ
արմա -
տական
փոփոխութիւններ
եկեղեցիին
եւ եկեղե
ցական
գասուն
վարկբ
բարձրացնելու
Համար :
« Հիլսիսավյայլ
»/ խմբագիրբ
կը գրէր
այն
ա -
•տենուան
Հայերէնուէ •
« Եթէ Հայոց
եկեղեցին
պէտք է այս մեր
կլանոզ
ժամանակին
գիմ անա
յ, պաՀպանուի
, ա -
սլա ՛անպատճառ
պիտոյ է նորան
նորոգել
իր Հնա–
ցաձ՜ եւ մ աԼուաէէ՜ կենդանութիւնը
միտ գ%ելոէԼ
յառաջադէմ
մ ա րդկո ւթեան
պիտո յքներ
ին
յ
Հա -
յոց
եկեղեցին
պիտոյ է մի րեֆորմ
անէր
ոաից
մինշեւ
գլուխ,
այսինքն
մի աղգու
ւիերտնորոգու -
թիւն
Աւետարանի
Հասաա
րմ ատ
Հ իմ ան
փր՛" / » է
Հարկէ
ներդո րհ՜ելով
արմ ատից գէպի
ւիե ր , մոգո–
փրգի եւ Հ ոդեւո
րնե ր ի դաստ իա րա՛կո ւթեամ
բ եւ
կր թութեամ
բ մեր օրերի
լուսաւոր
Հոգո
լ Համե -
մ ատ » ;
Այս
կ"ձ/1
՚
որոփՀետեւ
տեսակ
մ ը կո է էր
ասիկա
,
շարմմ ան
մ էք դրա
լ պա Հ պան ո ղական
դասբ
,
որ
ինքղինք կը կո շէր
«տւանդապաՀ
» :
« Աեզոլ
Հայասաանի
», «ճռաքաղ»,
«կռունկ՝» ,
կա րհ՜ե լուէ անւշուշտ , որ իրենք
աւե
լի
քրիոտոնետ
յ
են , քան Նաղարեանը,
միաբերան
Դ
"Լեցին՛
«Նա՚–
գարեանբ
լութերական
է, ՚քյաղարեանւբ
կրօնքի
դէմ
է , կ^ուղէ ազդը լութերական
դարձնել » :
« ԱւանդտսլաՀ»ներոլ
սլտրա գլուխն եր էն
մէկն
էբ
ոմնւ Ջերքէզեան
, որուն
տնունբ կայ,
աման՚ու–
մբ
չկայ։
Երկաբ մեղադրականով
մը
Ջերքէզեան
գիմեց Ա՝ատթէոս
կաթողիկոսին
եւ , ինչպէս վա -
յել
է" մ ո լեռանդ
Հաւատաքննտ
ի շնե րուն , Նազարեա–
նբ ներկա յացուց
իբրել
Հերձուահ՜ող
,
սլառակ -
"՛Ւէ՛ւ ՔՒէ
՚ ^ ^ " ՛ յ է "Ր Ը,"էէնք
նաեւ
իբբեւ.՛
•
դա
շն ակ ;
Զերքէղեանի
մեղադրականբ
Հետեւանք
չու -
նեցա՛ւ
սակայն է
Մեր նպատակէն
գուբս է երկաբ կանգ
առնել
երեւութապէս
յանուն
կրօնքի,
Բ
"՚յց
իրապէս
յանուն
հ-իսակատա րութեան
մ դուահ– ա յս պա ք -
քարնեբոլն
վրայ։
ինչ որ մեր
ոլշագրոլթիւ^լր
կբ
գրաւէ առանձնապէս
, ոչ այնքան
մեզագրանքն
է,
որքան
մեղադրանքին
ձեւբ : Ջ ե րքէ զեաննե ր ը
«լու
թերական » կ՚անուանէ
իւն իրենց Հտկառակորդնե
-
րբ
1 ինչպէս ոբ մեր օրերու
Ձերքէղեաններբ
4ճա*
կաէքմիահն՚ական»
կ՚անուանեն
մեբ օրերու
Նա– -
ղարեաննեռո
;
Տասբ
կոյսերէն
մին էր այս, որոլն
առիթը
տրուեցաւ
«փեսային
Հարսանիք»ին
մասնակցիլ ,
բայց որ չգիտցաւ
օգաուիլ
անկէ եւ յիմար կոյ .
սերուն պէս դրան ետեւբ
մնաց
յ
Փեսային
Հարսանիքը՝
Տ՚ընեւի մեր «Հայկա -
կան
Տուն»ն
էր. Եւրոպայի
սրտին
վրայ,
Հայա -
սէրներու
շրքան,
նիւթական
լայն
միքոցնեբով ,
բոլոր
ասպարէզները
բաց ... –ուզահ՜ Գ
"1Բ
"ցգ յա -
ճախէ եւ ուղահ– մասնւագիտոլթեանց
Հետեւէ ,
Ա՛էն Ֆ՛ կըբաւէր
միայն փափաք
յա յտնել :
Զռւարթ
եկահ– էր անտպատային
երկրէ մը,
ատո ր Համ ար
Տ՚բեեւի
մ եր տունբ « սիրոյ անա -
պատ » մը կտրհեց եւ թ ո յ լ տուաւ
՛որ
անասլաաի
^ " ՚ Լ Շ ՂՒ^ՔՇ նետէր մէկ ովասիսէն
միւսը,
«ովա–
սիսնեոը
բէէալով
մենք :
Ափբ՚՚յ
՚^էէ
^ յա քո ղո ւթիւնն
եր»
ունէր
Զը ՜
ւարթ։ւգՎկայ՝
ժ՚ընեւի « Հայկական
Տան » սա -
ներուն
Օրագիրնեբը ;
իւրաքանչիւրիս
« օրագիր » տետբակին
մէք
տեղ
՚ոլնւէր Տէուարթ
, սակայն իբ փառքի
օրերը
ապրեցաւ
Մ ս՛ բա իկի Հետ :
՚իասերոլ
տաղտուկէն
ետք, երբ տուն կր Հաս–
նէինւ , պաՀ մբկբ մոռնային
շաՀուահ–
ղէբժները ,
սիրոյ
երկնտթիռ
թեւերուն
մէք,
թէեւ
սլղատո -
նւական էր այս «սէրն » ալ, ինչպէս
պատանե -
կան
մեր րոլոր
սիրային
աբկահները է
Մեղի Համաբ
«ոէր»ը
ն-այոլահ-ք
մ ըե էբ^
խօսք
մը, ժպիտ
մ բ ։ Հազիւ կըՀասնէինք
սիրտ -
բան ո լթե տնւ նւերետ
յ սաՀմ աններու^ւ
։
Նս՚՚յուս՚հ՜ք
մբ ամբողք օր մր կը լեցնէ էր , ու մսլիտ
մը շա -
բաթ^ւեբոլ
երազներ
. . . իսկ Զուարթ
, անապատի
պէս
անւսաՀման եւ անւհ՚սւյրտհ՜իր
սիրտ
մը ունե -
նալաի^ իրմպիտնւե ր բ տո ատւսձեոնւօբէն
կը բա՚չ -
խէր
ս րտատ բովէ
թ ե կն՚ահ-ո ւնե բ ո ւս
. • .՝
ք^ա՚յց
ինչսլէս
ըսի « Մ արտիկը
եղաւ բախտա՛
ւորը , կամ ը1ւկերա
քին։ թի՛՛ մէկ թ^ամէւհ : ժպիտ
ներու
լալաղոյնը
կ՚երթար
անոբ
յ
-
Զ » ՚ ֊ " ՚ բ թ • • • ֊ Մարտիկ
. , .
Բւ
քօյ՚6ք
Խաէաշոի
մութ
անկիւննեըը կ^
աաւորուէին
անոնց
ներկայութեամբ
:
Ամէնքս ալ կը քննադատէինք
անոնց
Հ սիր ^
ուըաուքը»,
ու մանաւանդ
կը նախանձէինք
, ոլ կ^
սպասէինք որ բախաին
անիւը
դառնայ
, ել մեդ
ալ առիթ աայ ապրիլ
մեր
սիրային
փառքի
շրշ^^ ^
<նբ եւ երաղնեբ
Հիւոել
տնապաաային
«Հովերգսլ^
թիւններ՚ու»
մէք ։
Զուարթ
յաճախեց
ազքկանց
վաբմաբաննեբր
կ^ մրցանիշը
կոտրեց
երկու տարի
միեւնոյն գ^ .
սաբանին
մէք՝
25
աշակերտի
վյ-այ 25րգ
ըլլալովդ
Մեր
Զ՚՚վ^եբիացի
բարերարը.
Զուարթի
տակարգ ո
լշիմութիւնբ
տեմնելով
,ղա յն
ղրկեց
ազքկանց
երկրորդական,
վարմարանը,
ուրան պի^
տի կարենար
իր ուսման
հարաւին
յաղոլրղ աալ
Աակայն
Հոն ալ Զուարթ աբտտկտրգ
ոլշի .
մոլթիւն
ցոյց
տոլահ֊
րլլալու1,
յարմար
տեմևուե.
ցաւ
ղինքը վերագաբձնել
իր աւտզնեբուն
;
Զուարթի « ուշիմոլթիւնբ
» , փոիսանւցիկ
Հխ
ւանգութեան
մր պէս, ւիարակեց
մեղմէ
սմա^ւք .
Բայց այգ «ուշիմութեան»
ամէնէն, չատ ղոՀ
ղնաց
Մ արտիկ
, որ սկսալ
գ,ղրոց վախել
, շապիկ փո ,
խելու պէս՛. Ի վերքո
յ վախնորդ
չմնաց,
ու. Մար,
տիկ
նետուեցաւ
կեանքի
գ"1րոցը^ ոլբ այսօր կր
թափառի
սն շապիկ
%
Գրական։
ասսբորէզիյն
մէք փայլուն էբ
Զր ֊
ւաբթ։ Կը գրէր, կբ կտրդար ու մանաւանգ
կբ
յուզուէր :
կր կարդար
այն։ ամէն
ղ իրքերր
որոնք
. . ,
արղ իք ուահ– էին՛, իւնւչսլէս՝
«Գազտնյիք
Փ՚որիղի-չ, ^
«
Մ ի ՚ " յ ն չաւիաՀասներու
Համաբ »,
«Արղիլուահ–
սլաոլղ » , «Աղամ - Եւայի դրախտէն
վտարոլե
.
լան
զաղտն։ի
սլսէ տ ճռն
ե ր ր» , եւն • ;
Գիբքերբ
դազանւիք
չունէին
Զուարթի
Համար,
ղ րելու արոլեսար
նո յնպէս :
Կբ դրէր եբկաբապատում
70աԱոներ , , անա -
պու՚,ոի կեանքէն ; ՀեբոսուՀին
ինք կ*րլլ,սր , Հերոս
ներբ
մենք ;
Ասպետներ
կռուի
կ՚ելլէին
անսէպատին
մէք գե–
գոլՀիի մբ Համ ար , Ու ի բա րմ է կբ խլէին
զա-յքէ •
Ա ի բու բանէո ւթես,նւ
տ ե ս տ րաննե ր կր
նկարաւլրէբ
ԲԲ
Մեր
բարքերբ,
պայքարելու
, վիճելու
մեր
ձեւերը
ղրեթէ
էիոխուահ– չենՀարիւր
տարուան
մէք :
Հաւատարիմ
իր բարենորոդչական
ըմբռեում-
ներուն
, որոնք
նոբ էին այն ատեն,
րայց
Հինցահ՛
են
Հիմա
այլեւս,
Նաղարեան
կր
պայքարէր
« Հնւալանդ
Հասկացողութիւն
»ներու գէմ, պաՀ -
պս,նւողակ,սն։ութեան
դէմ , յետադիմութեան
դէմ ,
սխալ
Հտ է, կցո ւահ՜ կրօնասիրութեան
գէ մ,
որոնք
Հաշտ
չէին, մաւքտնակի
, Հարիւբ
տարի
առաքուան
մամանակի
ոդիին Հետ :
Հիւսիսափա
յ լ » ի քա րողահ՜ կրօնական
ներո
դամ տո ւթեան
ղէմ՝ « կռունկ » կբ պա
շտպանէր
ա յն դաղափա
րբ՛, թէ լո ւսաւո ր չական
եկեղեցիէն
դուրս
ՀայոլթիլԱ
չկայ :
Կրօնքէն ետք , լեղուի
իսնգիբն էբ , "բ
գուռ
բացաւ
բուռն
ու երկարատեւ
պայքաբնեբու
սլաՀպանողական
եւ –ազատական
Հոսանքներու
մի
քեւ : Գրաբաբր կընկատոլէր « սրբազան
լեզու»
,
իսկ
աշխաբՀտբարը
« ռամիկ
բարբառ» : Նազար–
յւան,
իրեն Հետ նաեւ
Միքայէլ
Նալբանւդեան
, կը՝
յայտարարէին
, թէ դրաբարի
դարբ անցահ– է ,
ռւստի
անՀրամեշտ
է ստեղհել
նոր լեղու : Այս
մասին
Նաղարեան կը գբէբ « Հիւսիսափա
յլ »ի
մէք.
« Գիլրին է յաբուցանել
մեռեքնեբին
գե -
րեղմաններից
, քան թէ Հին լեզուի
՚^իքոցով նոր
մողոէիոլրգ
լուսաւորել
1^
է
հքօսելով
արեւմտեան
եւ արեւելեան
բարբառ–
նեբոլ
մ ասին ,Նազա ր եան որեւէ
անպաաեՀութիւն
չէբ
տեսներ
երկու անքատ
բարբառներու
գոյու
թեան
մէք, բայց
երկու
բարբտռնեբէն
լաւագոյնը
կը Համարէր
արտրտտեանը։
« Ինչ վնաս կայ
կբ գրէր ան,
մի ծադկի տեղ երկու
ծաղիկ
ու
նենա ք ազգի
մէք, թող աճեն եւ զօրանան, այս եբ–
1լոլ
ճիլղեբբ
նոյնարմատ
ծառի
, թող ծաղկեն ու
պտղաբերեն
գոքա.
այնուՀետեւ
կր
պատոլենք
ամէն
մինւբ,
նայելով նոբ պտոլգների
պաաուա -
կանութեանը
» :
Մենք ա յս
մ ասին խօսած
ենք արդէն ա յս
սիլ–
՛հակին
մէք, « Լե զո լական
Հաբցեր »
խո ր-ագրին
*ոակ։
Ներկայ
պարագային՝
խօսքր
երկու բաբ -
բառներոլ
մասին չէ , այլ ղրաբարի եւ տշխաբՀա–
բարի : Նաղարեանի
յարձակումները
Հին
լեղուի՝
գբաբաբի
գէմ, ոտքի
Հանեցին
դարձեալ
պտՀ,։լա–
նողակտն
գասբ ; Առաքել
Արարատեան
ել Տով -
սէփ
Զեբքէղեան
, բարձրախօսները
այգ դ.ասռւն ,
Նաղա րեան։ ի պատմ ա– - լեղո լագիտսւ կան ւիաստե -
բուն կըՀակադրէ
ին աս տոլտծա^
չական
աւան -
գութիւննեբ։
Նաղարեան կր ,,լնգէբ, ոբ
Հայոց
լեղուն
Հնւդեւրոպական
ծագում
ունի,, ի"կ Արա -
րատեան եւ Ջերքէզեան
Հայերէնբ եր
Համարէին
Ն" յի լեղու%
, ա շխա
րՀի
ամ ենաՀ ին եւ
սրբաղան
լեղուն ; Մ ասնաւո բաբա ր Ջերքէզեան
կը մեղա՛ -
գրէր իբՀակառակո
րգը անով , որ կ^ուրանա
Հ
ա յս
« ճշմարտութիւն,
»ը , այսինքն
Նոյեան
լեղու
չի
Համա՛րեր
Հա յերէն՛բ : Եւ իր Ը"ածը
Հաստատելու
Համա՛ր վկա ւոլթիւ1։նւեբ կը բերէր
Աստուածա -
շունչէն եւ Մուիսէս
ի^ոբենացիէնւ է
Ուրիշ
մր՝ Ազնաւուր
(ՀնգկաՀայ)
տշխարՀա–
բարր կը կոչէր
«խումադում»
, «անկիրթ
բաբ -
բա-ռ» , «իսո տո
րմ ոլնք գրաբար
ի» • Եւ
Բ
"՚ցէ ի բաց
կը
յա յտարա րէ ր , թէ ով որ ա շխա
բՀ իկ
լեղոլով
գրուած
ւյ-սլրոցական
մ ատեաններ
ր կրակի
ճա
բակ
դարձնէ,
ազգասիրական
գործ կատաբած
Կ^րլէայ .
Ի ւիեբ քո յ տշխտրՀաբարը
յաղթանակեց
սա՝ -
կայն։
Գարձալ
գրական
լեղու է ժոգո՚վոլրգը
յա-ղ–
թեց
Նոյին
. . .
Գբաբաբի եւ աշխաբՀաբարի
պա յքարը
մ օտա -
ւոբապէս
ն՛ո յն ձեւով կը մ ղուէր, նաեւ
Թուրքիս
յ
Հա յոց
մ էք : Պա յքաբր
սկսա՛լ
անցեալ գա րոլ
վեր
քին քառոբգին
, այսինչ
|0 15
տարի
աւելի
ուշ, քան Կովկասի
մէք։
Գրտբաբի
ախոյեաններէն
մէկր , տոքթ • Գ .
Աեւեան, կը գրէր
\&)3ին
« Ի՛՛նչ գմուտրու -
թիւն
կա
յ , որ մեբմատաղ
աղա
յք ,
փո իսանակ
ըսելու
«մօրդ
զ^ա՛ , եղբայրդ
սիրէ, քրոքդ
ծազի–
կր տուր,
քիչ մր քուր բեր, պարտէզ գնա,
գուռը
բաց՛», ուսանին
ըսել
«երթ
առ. մայր քո, սիրեա
ղեղրայր քո, տուր
ղծաղիկ քեռ քոյ, բեր սակաւ
մի քուր, երթ ի սլտրաէղ, բաց զդուռն»
եւն,. եւն»
(«Պատկեր
ԱշխարՀիկ
Գրականութեան
», Տ ՛
Գուրգէն,
Պոլիս
1893,
էք 52)
Տոքթ–
Աեւեան
«անտեղի»
կը գս^նէ , օրին,սկ ,
սա բառերր •
քղաձդօրէն
, Հոգեւին
, զգայնոտ
,
խոՀանք^
խոնքէնք
,
զարթօնք ,
է1
՚Բ^
աստան
%
«
էյ ո րթ» կբ Համարէ
բուրումնաւէտ
,
պարզունակ,
խոստմնալից
, նեբՀայեցութիւն
,
արտադրոյթ
,
թ-աբմագեղ
բառերը։
Տալէ եաք «կոշտ»,
«սխալ»
,
« ծաղրելի », « անիմաստ », Հ յիմարական
» ՛ւԼ–
րիշ
րառեռրու
նմո յշներ
թուբքիա
յ ՀայՈց Ջեր -
քէղեանր կը վեր քացնէ իր ուսոլմնաս
ի բութիւՏ.
ը
լեղուի
կա րեւո րութե՛ան
մասին
Հետեւեալ
ոզբա–
սացոլթեամբ
.
« Ո՛՛ւր է այն ազնիւ,
շքեղ ՛ու
փառաւոր
լեզուն
, ել ո^լբ ա քմմ ու
մ րոտ
, աղտոտ ու դա ր -
չաՀոա
լեղուն,։
Ո՛՛ւր այն Հին Հարաղատ,
բնական
ել
գեղեցիկ
պարզութիւնն
, եւ ո" ւբ
այսօրոլան
անՀամ,
ան՛իմաստ , կոշտ ոլխառնակ
խոբթոլ -
թիւններն
: Այս իրար
մերմող
զրութիւն,ներ% ,
աքս
իրարու
Հակաււակ
ո ւղղութ իւննե րն
յիրաւի
տեղի կուտան
ախուր ել.ԷՀատեցուցիչ
խորՀրգա–
ծոլթեանց
, եւ մ.որգ կը •լոչէ իխոր սրաէ
է–
՚րանի թէ Երեմիա մարգարէ
Հ,սյ լեղուի
էիբայ
ող
բար
իւր ,ւոբերն, քան թէ
Երուոաղէմի
՚Ո՚այ»
(անգ, էք
77)։
Ուրիչ
ղրաբարես/՚ն
մը,
ՅովՀանւնէս
Ք ^ ^ յ ՚
Մկբեան
, « Լեղու ել կրօն,» խորազրին տտկ , կը
ղրէր
ղարձեալ
1893/5՛
« Այմմ կը ,լ,ոնուին
ո–
մս՚նք ի նորաՀաս
երիտասարդտց՝
ո րք
զանձինս
ԱշխարՀտրբարեան
կը կոչեն, ել մհրթ րնգ մերթ
կը
կրկնեն
ղրսւբտրի
ւք եո ե լո, թիւնն,
՛բայց
^սոքա
եւս ի զուր
ընղղէմ
խթանի
կ՚աքացեն.
անչուշա
պիտի
դառնան՛ ի զգաստութիւն՝
Հտմոզուելով
իրեն,ց տռ քեւէ
ղնտցողների
նման՝ թէ
,,,նՀնարին
ել անկարելի է Հայոց
սրբաղանւ
լեղունէ
բառնալ
ի միքոյ
, առանց
ս,րՀ,,ւէք տրՀելու
ղկրոնւնք սա րր , եւ
նա
1ք*արՀս։մարՀԷ
ղմինն
/լամ
ղմիւսն՝ նա չէ ճշ– ^
մաբիտ
Հայ
յ
« Ապաքէն
ճչմարիտ
Հայոց
քլը մնայ կբ^^Լ
գաւաակոլէն^^ Հա յկրօնի ել Հայ լեզուաւ,
ԳԲ՛^ ՜
բար
լեղուաւ»
(ան,գ , էք
119)։
Եղրակացոլթիւնր
պարղ է. Հայ
լեզու ըսե ՜
լով^ Մկբեան
քաՀանս։յ
ղր,սրարը
միայնւ կբ Հաս–
կլ^այ
.իրեն Համար ել իրեն պէս
մտածոգներոէն
Համար աչխաբՀաբաբբ
... Հայերէն չէր
է
Աւելորդ է ըսել, թէ
աշյսարՀաբարր
ի ՛Լեր -
քոյ յա,լթանակեց
^աել Թուրքիս
յ Հայոց
՚^էք. »
ինչպէս
յաղթանակած
էր կովկասի մէք :
Այ"
յազթանաքլէն
ի՛՛նչ մնաց
մեղի.
չքեգ *
գրեթէ
կատարեալ
լեղու
մը
աշիսարՀաբարր *
Ր ՚ " յ ց 1 1՚^1"ւէ"
"Բ
^ի^ «Ունիթոր»ները
աղ -
ճատեցին մեր «աստոլածախօս»
գրաբաաբր.,
նոր
Հ. ունիթոբ
»նկրր
Հետամուտ
են, Հիմտ
լրացնելոէ–
Հին,երուն
գործբ՝
աղճատելով,
իսաոնա/լելով *
խորթացնելով
եւ Օտարացնելով
մեր գեզեցիկ աչ
խա րՀա րա բը
լ
Մեր
խօսքր կր վերաբերի թէ Երեւանի
՚
նիթոբ»ներուն
ել թէ Ափիլ,լքի « Ունիթոր »նե -
բուն Հ
Նոր
օրերու « ալ՚անէէապաՀ
»ներուն
պարաքն
է պայքաբիլ
թէ առաքիննեբուՏ,. ելթէ վերքիննե
՚
բուն գէմ :
Կր խոստռէանինք,
թէ գիլբին
պիտի
չբւէ՚^Տ
պայքարը ել արագ յաղթանակ
մր պիտի
չապաՀ"՛
վէ
մեղի
:. .
Գիւրին կամ ղմոլար՝ մերօրերու «աւտնդա
՚
պաՀ»նեբբ
պարտաւոր
են «Հղօբա,լոյն
կռուիք »
բարբարոսաց
նո բ ՚ արշաւանքին
դէմ,
այլապէս
մենք օրմբ պիտի
սաիպոլինք
վ,նտռեք
նոյնիսկ
Հին
«Ունիթոր»ներոլ
շրքանր :
(Խմբագրակաւքք ՅՈԻԱԱք^ԵՐի)
Fonds A.R.A.M
