1 *
իր գրական
սաեզծագռրծռւթեան։
Ամրոզշու
՚ ՕՐՈՒԱՆ
ԳԻՐքԵՐԸ
թեամր
կլանուաձ– էր լրագրի քազաքական
կեան -
- ^ – ^ – - - - -
քով
։ «Ցայգալո
յս^ի
նիւթերր
մ ենք Հաւաքեցինք
:
ԱյնուՀեաեւ
քանի մլ։ գե։լեցիկ
էքերէն
զաա
ուրիչ
րան մր չձգեց
Հայ գրականութեան
է
իքամակ սլաարասաաէէ
էր Հայ
ազաաագրական
չսարմման
ալաամոլթիլնր,
սկոելով
\աէնՋեմ
գիաեր
, թէ ինչ եգած է
ձեռագիրր
Աղգային
- քազաքական
կեանքի
աեսակէաով,
^ Աղաաամ ա րա
»
նո ր է^ մ ր րացաւ
եւ
երէկուան
սարկացած
ու րարեմ իա րազմ ութեանց
թ։ծա
յեց
մաածելոլ,
քննելու
եւ
գութիւն
։
• է*՜)
ԿԻր՚*՚Կ.Ի
4րաա
յա յաուելոլ
կարո -
առաւօա՛ ^ աՀազանգ
տ Նա
իորգ
գիչերր,
1915
Աոլրիլ
11—24,
աեղյի ունե -
ցած
էին Հայ մ աաւո րականնե րոլ
զանգուածային
ձեր րակա լութ իւններր
Պոլսոյ
մէք :
Մեր սիրելիներր
գացին
եւ ալ չեկան . • .
Զինագագարէն
վերք,
1918
Հոկաեմրերին
,
չանսաաակ
Հմայեակ
Արամեանց
, Հասարակու -
թիւնն
ու իշիանութիւններր
մոլորեցնելով
յաքո ֊
զած
էր սաանալ «Ազաա
Ա արգ»
անունով
թերթի
մր Հրատարակութեան
ա րաօնո լթ իւն ր;Բայց
չկր -
ցաւ
լոյս
րնծայել։
ԼԱնոլնր» «Աղաաամարտ»ի
նր
ման աձայն) ;
Մեր լնկե րներր գիմած
էին սաանալու
« Ազա–
աամարտ»ի
վե րաՀ րաաա րակոլթեան
իրաւունքր ;
Եւ որովՀետեւ,
րստ
արձանագրութեան
,
^երթր
Իհ՝ Զարգարեանի
սեփականութիւնր
կր Համար
-
ուէր,
արտօնութիւնր
տրուեցաւ
«Արգա րամա
րտ»
անունով :
Շատ
չանցած
, օրուա՛ն
ի շվսանո ւթ իւննե րր ՚
խափանեցին
զայն,
իր « խռովայոյղ » Հրատաքա–
կութեանց
Համ՛ար Լրողռք Հայաքինք սարսափնե -
բու
գէմ) : Անոր յաքոբգեց
«Արիամարտ»ր, որ
Հազիւ
քանի մբ օրուան կեանք
ունեցաւ։
Եւ վեր
քասլէս
ունեցանք
«ճակա տամ ա րտ»ր
, որ շարու -
նակուեցաւ
մինչեւ
Պոլսււ յ սլա րսլո ւմ բ
գաչնակից
ումերէն ;
« Աղատամ՛արտ
^ի սերո^ւնգ • • •
Անունն
անզամ
ս՛արսուռ
կր սլատճ՛առէ . • .
Այսքան
տարի անցած է ել գեռ չենք
կրնար
Հաչտ ուի
լ ՛անողոք իրականութեան
Հետ :
Ո րովՀետեւ
կորսնցուցինք
մ աաւորական
սե -
րռւնգ
մր տա սնամ եա կնե ր ու վաստակով :
կ։ւ րսն ցուց ինք պատրաստի
կարեւոր
ումեբ :
կորսնցուցինք
։ո՚ազանղներ
, որոնք նոր սկսած
էին
^""ւԿԻւ =
՚Րիթ՚ր
կ\ապրին
ա յսօր ՛այգ նաՀատակ
սե -
րունգէն
I
իսկ անոր յաքորգա՚ծներր
կատարած
պիտի րլ–
լան
իրենց պարտականութիւնր
այգ
սերունգին
Հանգէպ
, չարունակելով
անվթար
պ՛աՀել աղգա
-
յին ոգին
, որ նաՀաակներունն
էր աձ՝էնէն առաք :
Նորերր
պիտի
չա ր ո ւնա կեն պայքա բ ր
յանուն
Հա յրեն իքի ազատութեան
;
Պիաի չարունակեն
պայքարր,
յանուն
Հայ մո
ղովուրգի
մ չա՛կութա
յին պաՀպանմ ան ու րա րգա
ւաճմ ան ՝.
Նոր սերունգին
մէք կան տարրեր
, որոնց
մօա
լա յն տեղ բռնած է ստո րագաս ոլթեան
զգացում
ր ։
« Աղատամարտ
»ի չունչով
սնած սերունգր
իր
գլխաւոր
պա րտականո
ւթի ւնն եր էն մէկն
ալ կատա–.
Առաքինն
եմ որ կաբգացի
Շալարչ
Նարղու -
նիի այս նոր ղիրքբ, ՎԱՐԳԱՄԱՏԵԱՆ,
ծաղկա
-
քաղ օտար գրական
պա բաէ զներէ , ՝ւէքեաթներ
ու
պատմուածքներ
,
29
կտոր :
Գիրքբ
կբ րացուի
եւ կր վ։ակուի վարգի
եր -
կոլ Հէքեաթներով,
ատոր Համար
անունբ
որ
ա–
ռած
է ։
Այս ծաղկ աքա
զր կատարուած է ռո լսական
,
ֆրանսական
, Հրէական
, պուլկարական
, սերպիա
կան
, Հունգարական
, արարական
, պարսկական
,
թրքական
, ռուձ՜անական
, պոՀեձ՚ական
պարտէզ -
՛սերէ։ Այնպէս
որ ծաղկաքաղ
չէ այս, այլ ձաղկա–
պար :
Հարկ է նախ խոստ։>վանիլ
թէ ա նղամ մբ որ
սկսար կարգալ
, այլեւս
չես կբնար
ձեռքէ գ
ձգել
ղիրքր առանց
վերքացնելու
: Տետո
յ կր ցաւիս
որ
ալարտեցալ
մէկ չունչով։
Նոբէն
կր սկսիս թրղ -
թատել,
սաոլւլելւււ
Համ՛ար թէ ո՛ր
սլատմուածքն
էր լաւաղոյնբ,
լաւերուն
մէք լաւր,
բայց
մէկբ
միւսէհ
աւելի
Հետաքրքրական
, կրկին
կր կաբ
ղաս
, որ..վՀեաեւ ոչ մ՛իայն չի ձա՚եձրացներ
,
այլեւ
չես կչտանար
ւ
Լեղուն յստակ
, պայծառ
ինչպէս
ակին
քուբբ^
Աստ ուածա չու՛ե չին։ լեզուին
պէս
ղիւրասաՀ
; Զաբգ
կամ
սեթեւեթ
չու՛եի
;
Այն ռր «քաղեր է
օտաբ
սլա բ տ է լլն ե ր է» , ուղեր է Հաւատա բիմ մնալ բնա -
՚լրին
մւ։ ղովր գականւ
լեղոլին
սլա յծառութետն
,
Հ էքեաթ
ին յաաուկ
մ
իամ՝
։ոո լթեան
, նւ։ յնիսկ պաՀ
պանեբ է իւրաքանչիւր
մոէլո վուրղի
պատմ՝
ե լու
թէմսլււլւ ,
ա միամամ անակ երամ չտութիւն է տր–
ւեր
այդ
լեզ։ււին
, որ։։վՀետել
ռոն - ռոնր անրա -
ման է սլատմ։։
ղին չրթնեբէն
, աՀա
թէ ինչու
ե րգի
պէս
Հաճելի է թւթերցումր :
իւրաքանչիւր
պատմուածքի կամ
Հէքեաթի
նիւթ ր կա՛ մ վ։որձ
մ լն է նե րկա յացնե լու
մողո -
վոլրւլի
մ ր նկարաղիրն
ու րարքե րբ , կամ սլատ -
կեր
մրն է մարէլկային
Հուլիէնէ աււնուած
, որքան
ալ աարրե ր րլլ ա յ կէիմ ան կամ
ա շիսա
րՀաղրական
մ իքէս էէա
յրբ
Պս՚ամոլածքներոլ
այս շարքր,
մէււս կոէլմէ ,
պատրուակ
մր կր
ղա։ւնէէ։յ
բաղզատելոլ
մուլո -.
վու րւլնե բու
ւլրական
Հարստռւթեանց
արմէքր ;
Այսպէ ս
Հետւ։։ք
րքր
ական։ է տեսնե
լ թէ ֆբանսա -
կան մողովրգական
գբա կանո ւթեն։ էն քաղուած
ոթ–)
բուն կտոր մր,
Տ|՚01լւ1ւյ>1ա ,
ո՜րքան
նման է
Հաթ
––՚ԴՏ;տա❁»տցոքքտտ»գ՚՚Հաա
օ ց » » ւ ւ
^ ւ սա
ւ ս.» ւ>ցց։»ւ
։><։^3օ
<տ»>,ցտշ»0 ՚
րած
ոլիտի րլլա յ մէս տելով
էնքնան։։ լա սէէւացմ ան
" ՛ յ գ "ղին :
Ե թ է « Ազատամա րտ»ր կրցաւ
յաքո ղէւլ էւր ղե
րին
մ էք , պւս տճառբ
ա յն է ր , որ բարձբ
էին
գե–
բակատաբնե
բու ճակատնե
րբ : Բարձր էբ նաեւ
ճա
կատր Հայ մողովուրգին
, որ կր Հաւատար
էւր ճա՛
կատաղրին
I
Այգ ճակատներր
բարձր պիտի մնան նաեւ
այ
սօբ : Ու վաէլր։
Ամփոփեց
կ.
<ՏԱՌԱԶ»Ւ
ԹԵՐԹՕՆԸ
(40)
Դ Ա Ր Զ Ը
ԺԳ
մողովրղական
ղրականութեան
մէք ծան։օթ
Ս ԼԻԿ
երէցի ղրաէստ
երթալու
պատմութեան
։ ՇաՀեկան
նիւթ
մ լն է Հ ամ եմ ատ ո ւթեան
ղնե
լ զանազան
մո–
ղովուր։լնե
բու
ս տ ե ղծաղո րծա կան մառանղո
ւթիւ
-
նր , քնսել պատմ ուածքի
մր ճամ բո բղութ իւնբ
եր–
Կբէ
երկիր
ել մողովուրգէ
մողովուրգ։
Օրթակ
,
եւբոպացէէ
ֆո քլորի սաներ փորձած
են ճշգե է
ծա
նօթ
առւսկւեբէւլ
կամ
։։լատմ ուածքնե
բու
սկղբնա
-
կան
աէլբիլբբ,
յաճախ
շատ
Հե։ւռւներր
, ել. այս -
սլէս տե սն՛։ ւած է ռր սլատմ ու ածք
մ՝ր ճամ րա յ ե–
լած
է՛–՛
Հնղկաստանէն
ու գաւլթած
մէւնչեւ ա -
րեւմաեան
Եւրոպա։
Վա բգամ ա տ ե անէին մէք
Հան֊
դիպեցանք
թրքական
պատմուածքի
մ՝ր ,
Օձն ռս
ճսւմթորդը.
որուն աւելի գեզեցիկ
մէկ
էիռփոխակբ
կրն ա բ էլանել ռուս
մ ո էլովբգա կան
դրականութեան
մէք,
(տես
ԼշօՈ Տւշհւշք^
մ ո ղո վածւն
, Ո՛ուսական
պատմ ուածքնե ր , էք
\
47) :
Ա յս Հարցով
Հետաքր–
քբուողնեբուն
է։ էլիւբութիէն
, յտ՚սձնէա բա րե լի է
ԼաաՅՈԱշ1 Ըօտզսւո/»
թանկա
ւլին աչէսատո ւթիւնր
,
Լ՚–1յւ.էնի ժուլռվրդական ւցս՜-տմսւ֊սւծք Րւեյւը, 2
Հա -
աոր,
ո բ սկէէէլբր ունի նաեւ փորձ մր ճ չղե լո լ Հա
մար եւրոպական
մէէզՏ-վ րէլա կան սլատմ
ք,
ւածքնե -
բու
ազբէէլթն
ու տարածումր։
Այս ւլոբծին
մէք
ոշ միա յն ց՛՛ յց կր արուէն
Լոր էնի մոզով
րղական
պատմ է։ւածքն։ե բր բստ
Համ եմ աւո։։ ւթեան
Ֆրանսա
յի տաբրեր
նաՀանղնւերու
մողովրղական պատ -
մուածքնէեբուն
Հեւո, այլեւերբեմն
ղէմ առ ղէմ կր
գրուին։ ֆրէսնսականէ ել օտար սլատմ ո ւածքնե րբ ,
ցոյց տալէււ Հաւքար էսնոնց նմ անէէ է թ էւէն։ն։ե բր եւ
էէւարրեբութէէւներր
։Վեբքա։ղէս
, էւ յս Հարցուէ զբա–
ւլած են Վան
կէննէէի
, Աէպիյյօ
ել ուրէ՚շնեբ :
Հայ բանէասէ։ բէէւթիւնր
, ա յս
ուղւլոլթետմբ
,
ետ
կր մնայ
էոակա
լէէն ։ Բա րե բս։ էս։ոս։ րա ր , պատ -
մոլտծքԱերոլ
Հաւաքման
ւլործէն
՛քէք քալած
ենք
բաւական
ճէսլքբա
յ , մ է՛նչ Թուրքերր
նէոբ
արթնցած
են՝ Հաւաքե
լ։էւ
Հսէ։ք։։էր
նմ ան ֆոքր։ ր էւկ
բաներ գ
Հող չէ թէ • • • էէրենղ ւէեւէ։ականռւթէէւնէր
չրլլան
։
Վա|1դամաաեան/քյ»
մէ/լ
առէսւե լութ իւնն
ալ
ա թ է որ արզ է։ ական
լնթե բցա րէէէն մ ր կր
ղառնայ
ւքեծեբունէ
ու էէէոքբեբւււն ձեռքր
։ Ա՝էէւնւուկներր ան.՛
չուչտ
ունէէն էւրենց
զ պ բոց ական
րնթե բցա բաննե -
րբ , բա յց արծարծելու
Համ աբ
րնթե բցանո
ւթեան
ոէրր
մ եծերուն
մ էք եւս՝
ան Հ րամեչտ
էր
նման
ղիրք ՚^Բ.՛՛
^Ք"՛^է^՛ւԻ
մամանց
,
"՛յ"
՚ւիրքռ
կբ. "աեղ
ծէ եւ կր ւլոՀացնէ կարգալոլ
էէլէէ։Հան։քր : Ընթեր -
ցանութեէէէն
մեծ։էէ։լոյն։
թշնամին է
ձան։ձրոյթբ
կտմ
ինչ որ էոաէլակալէէ է։ Արգ,
այս ղիբքբ
կքԼ
սպաննէ
ձանձրո
յթ ր : կարգալռւէ
կարգալոլ կբ
մ։լէ , կաբղալով
Հայերէն
լեղուն
կր սիբցնէ, կար–
ղալով ղրական ճաչակ
կր չինէ։
Վարդսւմատեան^
բարձէէ ՛լիրք մրնէ է , ամէն րնէտանէէւքէ ներս կբ
տա
նի էքէէտքր ղտ րւլ արե
լու եւ էէէ։ր։ոլ։
Հ ր ճո ւե ցնե լո լ
ա րուեստ ր որ րնթերցանութիւն
կր կոչուի
: Վսյ
|1–
դամասւեա(ն՛//
ամէնուն
գիրքն է եւ աարւո
յն լաւա
գոյն
նուէրր։
Կր մաւլթենք
որ ղէոնէ արմանի
զնա–՛
Հ ատ ո լթ ի էնէր սէւլա ււե լուի օր առաք , նոբ Հատոր
մ ը
սլաՀանքելու
Համէս բ անո րմէ որ մեղի տուաւ ծաղ–
կաՀէէւս գիրքեր
եւ ւէաբղ ավառ Հատո բնե ր , եւ որ
ղիտէ տալ
բւմնե՜ բ , րանե՜ ր , ի^նչ բաներ :
ԳՐԱԱկՐ
ԿԱՐԳԱՑկԲ ԵՒ ՏԱՐՄԾեՏկԲ
« Տ Ա Ռ Ա Ջ »
Ը
Գիչերուան
թարմ
զովութեան
մէք ,
լեցուն
լսլսնի
ողողուն
լո յսին տակ կեցած
է ր ազ9 իկր ,
ձեռք երբ ուսերուն
, թեւեբր
ծալլած
կուրծքին
,
Դլթարաց
ու աչքերր
աղուն,
արձանի
ղիրքով
մբ,
ուրկէ թունգ
սեւ ստուեր
մբ ինկեր
էր
ւլետին՝
լուսնի թափած
ճերմակութեան
ւէրայ :
Ծանր քա յլերով
մ օտեցան
իրարու եւ ձեռք
տուին
։
Այոօր Հիւանգ
էիք •
առաքինր տղան
խ^–
ղեց
լռութիւնր
ցած
ու տխուր
ձայնով
մր։
-
Իսկ գո՛՛ւք
ինչ բրիք ։
ի՛՛նչ պիտի րնեմ միս –մինակ,
ձանձրացայ
V
Մինա՛՛կ,
ինչո՞ւ,
ձեր երեք լնկերնեբր
Հռս
չէի"^
5
Ես րնկեր
չունիմ
այլեւս,
ոչ րնկեր,
ո*
չ
բարեկամ
, ես մինակ
եմ , րոլորէւէէին մէւնակ։
Եբէկ
գոնէ կր կարծէի,
թէ րնկեբուՀի
մր ունիմ,
բայց
այսօբ
Համռղուեցայ
որ չարաչար
սխալած
եմ •
այգ
իմ միակ
թ։կերուՀիս
ալ սուտ - Հիւանգ
կբ
գառնայ
ռւ ինձմէ
իս"յս կոլտայ
։
Ու ասիկա րսուած
էր այնպիսի
ուռած
քմայ–
քոտ
ու տրտունքէ։ չեչտաէ մր
ոբ էքոլչփկ չկրր -
ցաւ
ինքղինքր
ղսէղել՛ խնղաց
ու նոբէն
բռնեց
աղուն
ձե ո-քր •• Եւ առանց րաց
թո՛ղելու
ց.սալ–
աեսակ
մ ր մա յբական
խօս ուած քուէ :
ինծէ։ նա յեցէք
, պաբոն
Ա իրաքեան , որ
այսօբ սուտ Հիլանէգ ձեւացայ
չէւտակ է եւ ասկէ
վերշն
ալ շարունակ
նոյն սուտ - Հէէւանգբ
պիտի
ձեւանամ : Արգէն ատոր
մ ասին
խօսելու
Համ աբ
ձեզի գուրս
կանչեցի ; Մէկ խօսքոէէ մեր
յաբաբե–
րութեան
պէտք է վերք դնել • կարճ ու կտրուկ
;
֊ ի ն չ ...
Ու անղամալոյծ
չաբմումով
մբ ձեռքր
ազ–
Հըկան
ձեռքէն ետ քաչեց ։
ինչո՞ւ
այղպէս
զարմացաք
, բարեկամս
,
չէ՞ որ
էք եր յարաբե րութիւնր
կար
"ւէւ պիտի ե րկու ^
Օր
ուշ կամ
կ՛սն՛։ւխ։
Վաղբ կամ
միւս օր գուք
պի
տի երթաք
աք,
ես՝ ձախ՛
ոբքան
շուտ
կտրենք,
այնքան
լալ; Վերքապէս
մտածեցէք
անղամ մր
ի նչ տեւական կապ կրնայ
ղոյութիւն
ունենաք
մեր
մէքր, վարղապետի
մր ու
մանկաբտրձռւՀիի.
մ ր մ է ք ։
Ու ՚էերքին
երկու րառերր
շեշտուեցան
, մաս–՝^
նաւորապէս
պարզ ;
(
Աէս , եթէ
ս.էՈ է ր՚՜՚լոբր •
բացականչեց
Արտաչէս
լլուաբթ
ղարկէէվ
մ ր–
իմ վարգապե -
ւոութչււնւս
, ՚Օբէ՚որղ
, Խ^կոնք
ոտք գրած
օրս
մե
ռաւ
ու երէկ
թաղեցի
, էՐնացեր է
ՀոէլեՀանգիստր
միայն :
՜
՝
Շո՚-չիկ
Հաղիլ
կր զսսլէր խնդալքբ :
-
Ջ՛եր ցսէն։1լոլթէէւնր կաւոարռւեցաւ
Օրիոբղ. ։
Մյլեւո
ես է՚նէքս ալ կրօնաւոր
րԱալու
մէք Հրա -
Վղոյր
չեմ գտներ։
իմ կազմիս
ու
Հակումներուս
բանբ չէ . վճռած
եմ թողնել ;
Աէս, աւոէէնք սիրուն
խօսքեր
են , որոնք չեն
իրագո րծոլիր ;
Լ՛ ՇԱՆԹ
(Շար.)
ԼՐԱՏՈՒ
ԱՐՈԻԵԱՏԻ
« ԿՈՎԿԱԱԻ ԲԱՆՏԱՐԿԵԱԼԸ »
ւօԱՋԱՏՈՒՐԵԱՆՒ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹԵԱՆ Վ
« կովկասի
բանտարկեալր»
, ժորմ
Աքիպինի
մողովրղական
նոր պա
էէն
, Ա արքի տր
Բիւէվասի
խում բին
կողմ է
ն ե ր կա յա ցո ւե ց ա ւ երէկ
Փա ր իղի
մ էք , մ եծ
յ ա քո ղո ւթ ե ամր ։
Այս
սլալէիէն ե րամ շտութիւն
ր գոբծն է երգա
Հան Արամ քցաչատուբեանիէ
, որ Ա արքի
տր Բիլէ -
վաս էէ Հետ երկար բանա կցո ւթի ւնն երէ ետք
, վեր
քապէս « Գայիանէ»
պա
լէ էն քաղուած
յիչեալ
ներ
կա յացմ ան ա ր տօն ութ իւնր
^որՀեց
Ֆրանսա
յի
Համաբ :
« կովկաս
ի րա՛նտա րկե ալր » ,
ներ չն չուած
ռուս մողովրգական
Հէքեաթէ
մր, (Թոլսթօ
անով
նորավէպ
մր յօր ինած
է , է՛սկ
Փուչքին
գիլցազ -
՚նէեբգութիւն
մ ր) նէէլասւոաւո րուած է
Աքիպինի
սքանչե լի պա բա՛լր ո լթեամ ր եւ Պա լէ էւն եբեք
տե
սա րաննե րր էսան էլա վա ռօ ր էն
ի րաղռբծո
ւած են
երիտասարղ
եւ բարձ
լ։։։ րակ
էսումբէւ մբ կողմ է :
Fonds A.R.A.M
