ՊՈՒՏ՝Մ
էԲԻԾԱղ
ՓՆՋԻԿ
ՄԸՆ ԱԼ ՚ ՚ ՛
Աա
Փարիզցիներք,
էբենց
բոլոբ
նրբամաոլ
.
թինով
, չեն կրցած
,
սանկ
մա րգա
վար է
կերսլով
ոիբաչահիլ,
Գաւառլ,
Հայութեան
սրաիկր :
թէես
անռնք,
երրեք
գժգոՀ
չեն՝
Փարիզի
ազ–
գավարներէն
:
« Ե՞րբ եկաւ,
ե՛՛րբ կր մեկնիս » , կր
Հարցնեն
եղեր
Փ՚որիզում;
Շիաա՚կ
է մի, վարմապեա
։
ինծի
^ երբեք
Հարցնող չէ եղած այս րանր ոչ
Փարիղ, ոչ ալ Մարսէյլ։
իթէ Հարցնէին
գոՀ սլի–
աի
մնայի,
ինչու ոբ զիս սթափ
սլաՀելու
սլիաի
ծաոայէր
այղ
Հարցումր։
Բարեկամներ
, Փարիզ եթէ եբկար
մնայ մարգ.
Հարբուխի
կր բռնոլի ; Հաբրոլխի
աեսակներ
չաա
կան
Հոն , կորսուի
...
^
՜" ՝ Ասաուածա
յին սլատուէ րներր
ոանակոխելոլ
աԱքլիթնեբ ալ կր վխաան
ամէն
կռւլմ ; կնկանր ա -
նհւնն ու Հասցէն
մոււցոզնե՛^ր
կ՝ոլզէք. • .
ԷՀ <, այս վաանղներբ
խնայելու
Համաբ
թերեւս
սթափ կր պաՀեն
այցելուներր
«ե՞րբ կր մեկնի -
ք>>եվ մր ...
Տետ
այսոբիկ
, Փարիզցինեբր
սլէտք չէ Հարց
աան
«ե^բբ կր մ՝եկնիք–»ով,
այլ «բաբի՛՛
եկաք^ով։
Նոյնիսկ երբ մեկնելու
Համար
գնացքր
կ՝առնեն
մեբ
Հիլրերր
փո խանակ
«րարի
ճանասլարՀ՚ձի ,
« բաբի՛՛ եկաք, բաբի՛՛ եկաք»ով
ճամրու
պէաք է
ղնեն
իրենց գալաոաբնակ
Հի՚֊բեբր
• • •
Մարսէյլր,
Հակագրօրէն
տարրեր է
Փարիզէն։
ՅէրանքելՀայ
գաչնակցութիւն
մր։
Հայ
լեղուն
թեւ
թեւի կր քալէ ֆրանսականին
Հեա։ Լաւ ֆր-
րանսական
քաղաքացիներ՝
Հա յկական
Հիմքով ՚
Ամէն տեղ , ղնացքի մէք, Հրաոլարակի
վբայ
՜>"– " ^ ՚ ՜
կանութեան
ծ աոայելու
, Գուրեանով
կր սկսի
իր
գերին : իր տիրական
ղիծր
երիտաստբղութիւէւն
էէՆոյ^էիսկ
յեա մաՀու,
էլ րսեն թէ
ճաււաղայթբ
չի թաղռլիր
եւ իրաւ է ատիէլա :
ՈՃԸ
•
Առաքին վե րցու ելիք ա ռա
քին ո ւթ ի ւն ր
անոր
Հարաղաաոլթիլնն
է քերթու/ի
անձին Հետ : Ինքն է
որ առաքին
անգամ
Հողիի
քլաբղ. մր վիճաէլնէւբ
էլա~~
ղապարի
ձւլած՛ է արտա
յա յաո ւթե ան
անօրինակ
՜ճչգութեամր
մր։ Իրն է
մ խ ա լ ր , բ ռ ն կ ի լ ը ,
հ հ ւ ֊ ս ւ լ բ ,
^ՐՓրԻւԸ
՚ ւ լ ա լ կ ս ւ հ ա բ ը , ա ւ ւ դ ծ ծ ե լ ը , թ օ շ ն ի | ը , կ ը –
ր ա կ ( ա ս տ ո )
լ ք ռ ւ բ ՚ ֊ Ա լ ը :
(\լ ասոնք բառեր
չեն
•գրէք
ղանոնք թո՛քախտի
ղ ծին ու մէկկն ի մէկ
սլիտի
լուսաւորուին
անոնք
մռայլ ,չարագուչաէլ
իրէւնց ի–
մասաովր
։ Ըսած են «ոճր մարգն ^» , ես քլ՝աւել -
ցնճմ՚.«ՈճբՀցաւն
է^՛, «Գմբախտութիւնն
է», «Կր–
րակն է» , ՚^Աղբեբղ
ոլթիւնն է»
մ անաւանգ
բանաս–
աեղծի
մր։ Այն կբաէլէ չապիէլն է ղոր կր
Հւսղցնենք
նախասաՀմ
անուած
կարգ
մ ր
մ ա րգե
րո ւ :
քէրով
ւվարուրուած
անռնք
սլիտի
անցնին
մեր
առքեւէն
բայց պիտի
Հմոոցու
ին ալ : ի՚^նչ
գեղեցկութիւն
,
խռովիչ
անոլչռլթի։լն
, իսորաթափանց
յու ղում կր
ստանա
լ Գուբեանի
ոճր, երբ զայն րաղղաաենք
իբ
իսէլ արձակներուն
Հեա , որոնք
Գուբեանի
ղփքոլմն
են իր էլողմէ մամանակին
։ Իր քերթուածներբ
ա–
նիկա գրեց իր անձին Համար եւ իր
թաարռհներբ
ուրի ,նեբուն
Համալւ :
8–
ԱԾԱԿԱՆ
Այսօք
տա^եգա^ձԱ հ.,
1915/,
ազէտբ, արեւմաեան
Հայաստանի
բոլոր
գիւղերուն
ու քաղաքներուն
մէք սկսաւ
մ՛իեւնոյն
ձեւով ու յանգե ցաւ , Հազուագիւտ
րացաււութ
իւն–
ներով
մ՛իայն,
միեւնոյն
կարմիր
վախճանին։
վանր , Ուբֆան
, Տարօնբ
, Աուեաիան
, Այնթասլր
,
^Է՚-ԲՔԲ^
^ապին
ԳարաՀիսաբր,
այգ սեւ ու կար -
մ՛իր
օրերուն
մ էք բացուած
լուսեղէն
փակագիծ -
նեբ
եղան։
Աաբղկոլթեան
ու պատմութեան
առ ՜
քեւ
մ՛եր պատիւր
վ՚բկո՚լ
վւակագիծնւեբ
:
Այսօր աՀա տա րեղարձն է , ա յգ
Հպարտանքի
իրաւունքին
մէկ մասբ
մեղի տուող
^ապին
Գարա–՛
•> իսա
րին :
ԱշխարՀ
Օվայի
լայնածաւալ
ղաչաին
Հիւ -
սիսակողմր,
Պ"մպԼռսի
էլողմ՛է չինուած
, եւ կրկ
նակն ու ճակատր
լեռներու
ւոուած
այղ
5000
Հո
զինոց
րնաէլչոլթեամ՛բ
սիրուն
քաղաքն
էր որ ,
ամ բան
ազռւոր ռւ արեւոտ
առաւօա
մր արձակ -
ուած մէկ գնգակով,
ԼՏոլնիս
3/16)
թքաւ
թուրք
աղայ սա մեր Աբաչակր
տեսա՛՛ր
, այսօր
մողովի
չէճկաւ»
մ ր կր Հա յացնէ ական
քնե
րղ ;
«
Հայ րի՜՛կ,
այսօր
ա լ՚Արմէնիէն.
խաղա -
ցինք գպրոցին
մէք», կ՝աւեաէ
վ՚"քրիկ
Ա իշռւն :
- Հա" , ի՛՛նչ է
ա լ ՚ Ա ր մ է նի է նը • • •
Աղուոր խաղ մ լն է , աասր աղա
յով կբ խա
ղան : Ա՛եբ ուսուցիչր
երբեմն
« ա լ՚Աբււ՚էնիէն
խա–
՛լացէք,
տղաք»
էլ՝բսէ
մեղի...
Զա՚՞բմեր
պատռլաՀանգէս
մ լն ալ այս ուսուց
չին Համար
սարքել
չքեղ
սրաՀի
մբ մ՛էք։ Անպայ
-.
մ ան :
ԳմգոՀ չէ Ֆրանսացին
իբ այս Հայածին քա -
ղաքացինեբէն
: «Ռիւ Արմէնէի»ով,
«Պու֊լվսւր
Աբա–
րաա»ով եւ
«էնւիաս
Արովեանսվ»
ալ չքանչւսնած
է
զիրենք :
ԱՀա ել երկու
եղբա յրներր
փոքրիկ
Միչուին ,
Ժ՛իրայր եւ էտռլար : Արեքն ալ գայլիկներ
:
Հայերէն
(յոթ-իք
ղ1՚բեր կր չաբեն
թուղթին
վյբայ
։ իմ կա
րո ղւէւթէէնէս վեբ է այգ արուեստր ,
ինչպէս եւ «Տառաք»ի
խմբազբին՝
թերեւս
...
Տունն է ուսուցչին
աքակիցր՝
ապա թէ ոչ ,
մինչեւ
տուն գայ, փողոցի մէք կր չոգիանայ
գպ՜
բոցի
մէք սորված
Հայեբէնր։
\քնռզքնւերոլ
դպբոց–
նե՜բ
. . .
Ա անւոլէլնեբր
էլր վփէաան
ամէն
կողմ :
Հունձք
բաղում
, իսէլ մչաէլներ
սաէլաւ
կամ
ղրեթէ
չկան։
Գայլիէլներու
ՀովւոլՀին՝
Ք ո յր ի կ ը ,
միայն
ճանւչցա
յ ա յս բ" լո ր ին վ բա
յ :
Ուր ի շնէքբ էլա՛՛ն ,չկո/՚ն : Անծանօթ
մնաց
ինծի ;
ԵրդչուՀիներ։
Փունք կր կաղմեն
Հոս։
Ինչ ս^Լ
աղուոր
ձա յնւեբ
։ .՛ճարաար
յղէլի ^ ե բ ո լ էլբ սսլա -
սեն
:
Ո^ւբ ենսա մեր գաւառի
մունք
Հարսնոլկնե
-
րր :
շուէլախօս
աղքնաէլ1։եբր
: Իրենւց
մ ւսմ իէլնւե -
բուն , մ այրերուն
եւ քո յրե րռւն
վրէմր
էլբ
լուծեն
այսօր, փառաւոր եւ Հրապարակաւ։
«Սիբեց՚ի եսւբս
ւոաբան» :
«ւ1սւլւի սալոբ , լէեն ֊ ւ1ենսւՆռբ շէկ աը–
ւլա՜յ , եկ տ զ ա յ » ։ Մօրից դ ծ ա ծ ուկ աբի լքեբ պար–
տ է զ ՛ – ՛ » ։
վա՛՛յ, աշկգ
չկոլրնայ
աղքի՛՛, եթէ մա
միկդ
երզէբ այգ մեղաւոր
խօսքերր
րաղմութեան
մէք,
փառաւոր
ափոցի
մբ եւ «աունմնա
լ»
աղքկայ
պատ
իլին էլարմանանւաբ
. . .
կ , ՊԵՏ
ՈԻՇ
պետութեան
ճակտին .• ՚ 26օբեայ
աՀաւոր՝
բայց
չքեղ
գո յամ արտ
է մբ վերք,
թւ։.ղուեցաւ
Աուսցող
դիչերի մրմէք :
Այգ
նեղ օրերուն,
շատերոլ
յայանարեբած
կռրռվն ու քաքութիւնր
յա յտնութ
իւննե ր եղան,
ու շատեր, այդ սեւ դիշերին
Հասնելէն
առաք ին
կան՝
Հերոսի
ղափնւին
իրենւց ճակտին։
Ուրիշներ,
նաիս քանէ էլռուի
աղդանշանր,
գալաղրօէն
ձեբ -
րաէլալուած
, չկրցան
աւլատիլ ու գալ
իբենց
ճիգբ
կռուողներու
ճիգին
միացնելու։
Անոնք
մեռան
բանտերուն,
մէք,
անղօրութեամր
եւ կատազու -
թեամր
շարմելռվ
իրենց
շղթանեբր։
Աւելի վերք ,
իրաւունւքնեբու
ամէնէն
սրրաղանինւ
Համար
մ՛րդ -
ուած
այդ կռուի
վաիսճանին
, երբ սեւ վարադռյ–
ԲԲ իքաւ ել թ շնամ իԿ։ տէր դարձաւ
մեր Բերդին ու
ճակատաղրին
, եղան
լերան
բարձունքներէն
Վ"՚Բ
նետոլոլլներ
, րրածեծ
ու թոպամաՀ
ղոՀեր • ողք
"ղք վառուածներ
, ու, վերքապէս
, ալ
լքուած
խրամներու
եւ գիրքերու
մէքու ետին, արիւնա -
քամ եւ անւօգնական
սսլառու^եր
:
Անոնւք , խաղաղութեան
օրերուն
, կօշկաէլար -
ներ
էին • է ին առեւտրաէլան
, Հիւսն , վաճւսէւո րդ ,
քաՀանա
յ , ռւսռւցիչ
, ւլե ղաղո
րծ , դարբ
ինւ , գաչ
տի
մչաէլ,
Հացթուխ
, էլաՀագործ
...
Ու անոնք , բոլորն ալ , Լուսաւորիչն
ու Աե -
բորբ
սիբուլներ
էին։ Աեռած՝
առանց վախի եւ ա–
ռանց
իբէւնց
արիւնր սակա րկե լու :
Մ աՀուան
, ինքն աղո Հմ ան ել քաք
ութ է. ան
մ էք ,
գիծ ու սաՀմ ան չճան։ չցւոնւ անոնք :
Ու ինչպէս
Հայէլաէլանւ չարք մ՛ր
պարտոլթեանւց
մ էք , անոնւց
չքեղ պարտութեան
մ էք ալ , ես
լու
սեղէն
յաղթանակի
մր Հեաքերր կր տեսնեմ :
Գէթ տարին մէկ անղ ամ , անանց
քաղցրոլ -
թեամբ եւ տիս րութեամ
ր օծուն յիչատակր
կուգայ
մեր
գուռր
րաիսել եւ բսէ»լ որ, ինչ ծովի ու ցամա
քի վբայ ալ ասլբելռլ
բլլանք,
ինչ ղբօչակի
գոյն ալ
շոդայ մեբ ւլլխուն
վերեւ,
Հսլաբտ
Հայեր
ենք՝ ու
իբենց մաո անգո րգնե բ ր ։ Ալ ի՚^նչպէս
մենք
էլրնանք
Հաւատա
ր իմ՛
չմնալ ա յն ուխտին ու նպատակինւ
որուն Համար
մեռան
անոնք :
Ու քանւի որ նչանակուած
գեբեղմաննւեր
չունե
ցան
անւոնւք , որ տարելիցի
այս օր ինւ ղաբիպ տէ ր–
տէրի
մր ՀողեՀանղիստ
մր եւ սրտաբուխ
աղօթք
մբ
րսել տանք
Հողա թում բեր ուն
վբա
յ ։
Ու քանի ռր յայտնի
շիրիմ
մր չունեցան
որ
Մեռելոցի
օր մբ ուխտի
երթանք
անոնց ։
Ու քանի որ Հովնւ իսէլ չի գիտեր
անանց
ինկած
տեղր
որսլէսղի ափ մբ րո լ ր ո ւմ՛ն ա լէ տ մանիչակ ու
րռլրվաււ
մր իսունկ
տանինւք արցունքով
դնելու
ի–
րենց
անւթաւլ
աճիւննւերունւ
ւիրայ
1
Ու քանւի որ անոնք
իբէւնւց սրրազան
րնդվղոլ -
մով
էէԼ ղ ՚ ՚ վ ե լ ի խենւթութէ.–ամր
, վերքինւ
Հինդ դա
րերու
սռւլացոգ մեր սլատմ ութեան
մէք կա յծկլ
՝-
տոդ
էքեր
բացին
յ
Ու քանի որ աղգերու եւ մարգկութեանւ
տա -
րեղ բ
II
ւթե
ան։ ց
մ էք
նմ ան։ բ չտեսնուած
ոճիրի մր
ղէմ
ան։յռւսօրէն
ծաււանալով
եւ մաՀբ
Հեգնելով
մեռան։ :
Մենք,
մնացող^ւերս
, պէտք է ուխտենք ար -
մանի
րլլալ
իւրենց :
Այն ատեն
, Հաւատացէք
, միայն
այն ատեն ,
անոնւց ծխացռղ
ւիրէմ ի։ն։ղ րո ւթեամր
անՀանգիստ
ոդիներր
թերեւս
Հանգչին
խաղաղռ
ւթեամ ր :
ԱՐԱՄ
ՀԱՑԿԱԶ
«ՑԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(73)
կ. ՊՈԼՍՈՏ 4Ր11ԻՈԻ1քԸ
Թսւբքեբուն
ա յս նոր յարձակում
բ վե բ քնա սլէ
ս
ան յաքո զութ եանւ
մ ատնուած
է լւ : իրենց
անւյաքո -
ղութենէն
զայրացած՝
արչալոյսին
ետ
քաչուեցան
քաղաքին
գռներէն
մին այրելէ
ետքր։
Մեբիններր
Հոն
վազեցին
, Թուրքերր
ետ
մզեցին ել
քարերով
Հիւ^սեցին
ւէուււր :
«Հետեւեալ
Օրր,
Աայիս
Տին, կր գրէ Պաբսլա–
րօ , տասներկուքներու
մողովր
գոլմաբոլելռվ
ո -
բոչեց
ղինաթաւի
է ^ ՚ ե լ Թանայի
երեք մեծ ցռկանա––
ւերր,
անոնց
նաւազներն։ ալ Այ։էան Աարայի
կողմբ
պատնէչին
պաչտպանութեան
յատէլացնէ։լո
լ նպա–
աակով՝
կապրիէլ
Թրեվիգանւի
Հ րամ անատար
ու -
թեամբ
: Աբգարեւ,
Թուրքերր
Ոսէլեզքիլբի
վբայ
կամոլրք
մբ չինած
րլլալով
պատնէչին
այգ մասբ
մեծ
վտանգի
մէք էր : Այգ րանր
բնելոլ
Համար
Հրամա յեցին
նաւերուն
ամբողք
ասլր անւքր սլարպե
/
ել
յեաոյ
զանոնք
ղրկել կայսերական
նալաբանր»։
Այս
տբակոնեան
որոշում ր
ինք1ւիբեն.
չքալեց
սակայն
. այդ նաւաղներր
ռւղեցին
բռնի
ումով
գի
մադրել
անոնց
ղինւաթափումին
X ^ատ
լալ էլբ Հաս–
կրնային
որ եթէ իրենց
ցռկանաւերէնլ
ղատոլէին
այլխլս
սլիտի
չէլ րնա յին իրենց
կեանքր
Վ՚բկելու
Համար ի Հարկին
վ՚ախչիլ եւ թէ Ցոյներր
զիրենք
բռնի ալ վար սլիտի
դնէին։։
Նոյն
օրբ այդ նտլաղ–
նէերր այնքան
րնդդիմացան
որ անկարելի
եղաւ
ցււէլանաւերր
զինաթափ
լնւել :
Մ այիս
9/1՛
ել
10/5՛
դարձեալ
նռր
մողովներ
՚ գռւմաբո
ւեցան Ա • Մ արիամ
եկեղեցւոյն
մէ^ որ
այգ
գում ա րւււմնե
րռւ
սովորական
տեւլն էբ՛
՚Ըեր–
քասլէս Ա ա յիս
1 3/5,
ամ էն
լնւէէէիմ ութիւն գագբե -
ցաւ
նւսլաստին։եր
ուն
կողմէ : վենետիկեան
ցռկա
նաւեբ ր զինաթափ
եզան ել կայսերական
նաւաբա—
նր քաչուեցան։
եւ չորս
Հաբ(ւլրի մօտ
նաւաղներր
իրե՜նց քաքարի
պետին
Թրեվիգանի
Հրամանաաա–
րութեանւ տակ
դացին
այղ պատնէչին
վրայ գրա -
ւելռւ պատուոյ
տեզր :
Գիտէին
ան/ոնք որ Հոգ ապաՀով. մաՀ մր կս՛Ր
իրենց
Համ ար : Այդ կէտին
վբա
յ պարիսպր
այն
աստիճան
ենթարկուած
է բ թրքական
թնւդանօթն։ե–
րուն տեւական
Հարոլածներոլն
ոբ
առտուրնէ
մինչել
իրիկուն եւ գիչերոլբնւէ
մինչեւ
լոյս պաչտ–
պաննեբր
ուրիչ րան դործ
չունէին, եթէ ոչ օրէ
օր աւելի
լա յնւցոգ եւ աւելի
րազմ աթիւ
խրամ ատ–
նեբր
Հիւսել
ւլա րձեա
լ ;
իսկ
Ոսկեղքիւբի
մէք վենետիէլեան
ամրողք
նաւատո
բմ ին
Հ րամ անա աարր
Տիէտօ
նաւ ապետբ
ոգի ի բռին կ՚աշխատէր
լալ վիճակի
մէք դնել թէ
նաւաՀանգիստր
եւ թէ նաւե րն ու ցռկանաւե
րր
,
բա յց
մ անաւանգ՝
Շ՚լթան
, «որովՀետեւ
ա յն շրղ ՜
թան մեր եւ մեր նաւատորմ.ին
ապաՀռվռւթիւնն
էր
եւ անդամ
մր որ լաւ մր Հաստատուեցաւ
, քիչ մր
մենք
մեղ թեթեւցած
զգացինք
ծովի
էլողմէ վա -
խէն »:
« Աայիսի \ \րգ "ՐԲ՛– Կ^րսէ Պարպարօ
, –ոչ ծո
վուն եւ ոչ ցամաքին
վրայ բան մր տեղի
չունեցաւ
,
մինակ թէ ցամաքին
կողմէ
պարիսպինւ
ռմբակո -
ծռւմր
չարունակուեցալ
անդադրում
: Ատկէ
դուրս
այդ
օրր նչանակելի
րան մր
չպատաՀեցաւ»։
ԸնգՀ ա էլա ռա
կն , Մ՛ա յիս
1
2.ին , կէս
գէ չե Ր
յիսուն
Հազար
Թուրքեր
կարգով
չարուած եւ սռ -
վո րական։
ին պէս աՀագին
աղա
ւլա կներ արձակե
լով
եւ
թմբուէլևե
բուն
խ լացնող
ո րո տո լմնե ր ուն
մ էք
դարձեալ
յարձակեցան
Թէքֆուբ
- Աէբայի
չրքա -
կայ պարիսպին
գէմ , ուրիչ
խօսքո վ
Ծիբանեծինի
պալատին դէմ , կ . Պոլսո
յ դրան եւ
Բալիկաբիա
դրան
մէքտեղր :
Ցաբատեւ
։ւմրակոծման
պատճառով
ւզարիսպին
այդ մասր գրեթէ
կործանած
էր։
«Թուրքերուն
ճիզր ա յնքան սաստիկ
եղաւ,
կ՝ րսէ
Պաբպւսբօ ,
որ գրեթէ
ամէնքս ալ, քաւլաքինւ
մէք,
կարծեցինք
թ է մեր վախճանր
Հասեբ է , րա յց ա յգ
անղ ամ
ուն
ալ մեբ բարե գութ
Տէրր
Ցիսուս
Բրիստոս
չուղեց
որ այգ գիչերր
մեր քաղաքր
իսղճալի կերպով
կոր
սուի»։
կարճ իսօսքով այդ գիչեբն ալ
Թուրքերուն
այգ
երրորդ մեծ յարձակում
ր քուրր ինկաւ
Հակա
ռակ
իրենց անՀաւատա
լի յանւգգնութեան
;
« Ալավօն
Պատմադբոլթիլնր»
էլրսէ թէ Աա
յիս
12/
այդ յարձակում
ր վայրկեան
մր
այնքան
կատաղի
եղաւ որ Ցոյներր
ստիպուեցան
նաՀանքել
խրամին
ետեւէն։
, բայց
թ^ամիին։
յարձաէլումր
ետ
մղուեցաւ
«Աինկուրլայի
Աթրաթիկոս
Փալէօլօկի
»
խորՀիլ :
(Շար.)
Fonds A.R.A.M
