%ԻԻԹԵՐ ՊԱՏն՜՝ՈԻԹԵԱ՚Ն ՀԱՄԱՐ
քիւրա եւ թս՚թար
էլինեաչ
ուժերր
յարձակումի
ձեռնարկեցին
Հայ - ասորական
ուժերր
Հարկաղրուած
էին
րաց
ղաէաի
մէշէն
յառաշա՜նա
լ, առոԼներոէ. , ան–
էոաոներոլ
ե ւ նաիյասչէս սչաարաստոլած
ի ՛ ր ամնե
ր ո ւ մէք գիրք
րռնած
թչնաժ՜իին
Հարուածելու.
Համար։
Ամկոյի
վրայ
մեր կատաբած
յարձակման
ա–
աեն,
անոր
օգնութեան
չՀասնող
իբ գործ՜ակից -
ներր, գաւաճան ել երկչոտ
ՀաՍարուելով,
ցնգա–
պետին
յանգիմ անութեանց
եւ սպա ռնա լիքին
են
թարկուած
էին :
թ՚ուրքերր
այգ եբուան
իրենց
յարձակում
ով
կ^ուզէին
էասզցնծլ
Աւէ կոյին թէ՝ իրենք առանձ -
նապէս ա ուժ ենեւ գրտեն
գան ա ղան ե լ
յարմար–
ագոյն աաենբ
անյարմարէն
;
Այգ պապուն
Ասզօն ալ մեր թիկունքէն
կրնար
յարձակիլ ;
ճարի
Գալէի
ճամբուն
մօտիկ Ա աՀլամ ե ւ
Փաթավուբ
գրւղեբէն
Հասնոզ
լուրերր
մաա
-էՈ -
գութիւն
չէին պատճառեր :
կատաղր
կռրւներբ
զբ չաբունակուէին
Հ՚"ֆթ~
վան եւ է^ոսբոՎայ
գրւզեր^ն
քիչ մր
Հեռու եւ.
կ՝երկաբէրն
մբնչեւ
Աալրայր
ձաԱրան ու Բ է ՚ - լ ~
թափան
I
կռուի
սկիղբր,
թշնամին
գրաւեց
վփրաւոր -
նեբ փոթագրոզ
Անր ՛է ^կ կառքբ
եւ
ԳՐՐՔ^ րէ^
գուբս
գալաԼ սկսաւ
գրոՀ տալ
էյկեղևցրներոլ
զանգակներր
անլնգՀտտ
կր
զօզանչկրն
, փոթան
զրնուորազան
նուագախում
-
րի։
Գործի
էին
րոլորր։
կիներր մեծ մասամբ
Հտց
թխե լով, կերակուր
պատրաստն
լով զբաղած
էին
Տ
Տասնեակներով
Հ
բ լ ա Ս գ ա
սլաՀուՀ
րնե
ր
ր
կր սպա -
սէին կրակր
գծին
վյւայ։
՝ւ1ատանի սուր՝դանգակ -
ներր
գ ր ր ք կ
Գէ՚ՐՔ
կր թռչկոտէին
,
արՀամարՀելով
գնգակննբու
տ ն զ ա տ ա ր ա զ ւ ր
: Արկրւղր
փարատած
էր եւ ոչ ոք կբ զախնաբ
ւ1
աՀէն , թրգունքն
ու
էճա–
կատր իբար
բնտելուզուած
, զօրաւոր
միուիժիւն
ւէր
կր կաղմ
է ր ն : Ասորի
կիներբ չալակներով
ուտելիք
ե ւ փամվւուչտ կբ էասցնէին
գիրք^բր •
Ա՚եզմէ
Հեռու եւ մւզմէ
կտրուած
Փայաքռւկ
եւ Ղ,տլասար Հայաբնակ
ւլիւզերու
կոզւէ էն ալ Հր–
րացանաձգութեան
թ՚՚յլ
ձայներ կր լսուէին :
Հայաբնակ
երկու
շյւքաններբ
իբարմէ կր րամ–
նէր
Տիլի՚/ան
քաղաքբ եւ Հազոբգակցութիւնն
ան
կարելի
ղա րձած կբ : կտրուած էր նաեւ
մեբ
Հե
ռախօսի
թ ե լր
է
իրիկնապաՀին՝
թ^ամ
խն
գիմեց
անկանոն
նաՀանքի
,
կռուի
վայբր
ձգելով
յ.4
գէակ
,
12
^Ր^
րացան
ե ւ
8
ձիեր ;
ՆաՀան քո ղ ն ե րբ Տ իլէմ անի
պարսպագռնեբր
ամրացռւցած
էին, անոնց
ետեւբ
քարեր
չարելով
ե ւ Հսկայ պատեր
բարձրացնելով
է
Անոնք
այս տնզամ
պարսպի
ետեւ
գիրք
ՐՐ՛^՜
նած
պաչտպտնոզական
կռիւ կր մզէին
I
Աալմասաի
տեզացի. Հայ եւ ասորի
բարեկե
ցիկ տարրերբ
, իրենց
տուներբ
նստած
, կր գրմ–
կամ ակէին
իրենց
անգործութեան
գատապար -
տուած
զէնքերր,
ախոռբ կապուած
ձիերր տրամ ա–
գրել : կա
յին
նռ յնիսկ պատառ
մ ր Հաց , ամ ան
մ ր
տաք
կերակուր
զյացոզնեբ
1
ԸնգՀանուր
առմամբ
, տիրող կարծիք
Ա
՛ յ ն էր
թէ նախ պէտք է յարձ ակե
լ եւ քախքախել
Ամկոյի
ուժե ր բ , ասլա զինաթափե
լ Տ իլիմ անի մէք ո բ քա
ցած
թ^ամին։
Ա մ կօն
III
յգ
օբեբուն
զյւազած էր ուրիչ
ա շի–
րէթներ
կազմակերպելով,
որպէսզի
կարենայ
Ուր–
մին եւ Ա ալմ աստր պաչա րել ե ւ
ք ր իստոնետնե
ր ր
ր ն ա րքել ։
Խոսրովա
յի մէք տեգի
ունեցած
խառն
ժոզո
վի մբ րնթացքին
որոշուեցաւ
Ո՚-րմիոյ
ասորա
կան ուժերով
յարձակիլ
Ամկոյի
վյւսւյ ,
մանաւանգ
որ
անոնց Հրամանատար
«Ազա
*կետբոսր1^
արգէն
ինքղինքր պատրաստ
կը Համարէ բ
է
Երբ՝
մեր սուրՀանգակր
Ուրմ իա կբ Հասնէ բ ,
նոյն օրը Ազա Պետրոս , իբ օգնականներով
եւ զին–
ուորներով
ճամբայ
Կ՚ելլէր
գէպի
ճարի -
Գալէ։
Ա՛արտ
7ին , Տիլիմանի
մեր
թշնամի
ուժերը
նորէն
գուբս
զալով
քաղաքէն,
երկու
թեւերով
յարձակում
զոբծեցին
Հայկական
երկու
գիւղե -
բու՝
Հաֆթուանի
եւ Փայաքուկի
վրայ
^ւ
Փորձ
մրն էբ այս, Ասորիները
մեզմէ
բաժնե
լու եւ մեղի առանձին - առանձին
կոաոբելու Հա–
մ ա ր ։ Արգէն
կողմնակի
լուրեր աարածեր
էին թէ՝
Իրենց
թշնամ ու թիւնր ասկէ վերք
միա
յն Հա յե -
բուն
Հետն է :
կռիւբ
ՀետզՀետէ կբ տաքնար
երկու ճակատ
ներու
վրա
յ :
թշնամիէն
չէինք վախնար
, րայց երբ կր մտա
նէինք թէ՝ մինչ այգ մեղի բարեկամ ու րախտա–
կից Ասորիներն ալ կրնան
մեր կողերէն
ու
թի -
եունքէն
յարձակիլ,
խիստ
գժուարին
կացութեան
առքեւ
կը զանէինք
մենք մեզ
ՅովՏ>^ Հինդւեաճ
Հինգլեան ոչ եւաէ է*., Հյաա րնտկաա
վ՚*՚խ
=-
ճան մր պիտի
ըսուի,
քանի որ երկաբ
տարիներու
բեռն
ունէր
ուսին : Ոայց
անոնք ոբ զինքը
ճանչ֊
ցան , անոնք ոբ իրեն աշակերտելու
բախտն
ունե
ցան , գժուար
պիտի
վարժուին
ըմբոնե
լու թէ
ինչպէս
բաժնուեցաւ
գռրծէն, երբ այնքան
սեր
տիւ , ամրապինգ
, չազախուած
էին
Գ՚ՂՐ"ցր,
պարտականութիւնր,
աշակերտներբ
ել
ինքր,
գարձած մէկ մարմին ;
Տիշողութեան
մեծ ո սաւ ում մը գէպի եա , ու
կը տեսնեմ
ուսուցիչը
, ոը դասարան կը մտնէ ,
որքան
պատկառազգոլ,
նոյնքան
անսեթեւեթ
ե–
րեւոյթով
• Ուչագիր՝
կ՝ունկնդրէ
աշակերտին
,
ժլատ՝
աժան
գո վա ս անքն ե ր ո ւ , եւ լո-իկ Հաւա -
նութեան
ձեւ մր միայն
ամէնէն լաւ պատասխա
նի մր։ Կը բացատրէ
գասը, իրապէս
կշռելով բա
ռերը , խօսելով ոչ աւելի , ոչ պակաս պէտք
եղա
ծէն :
Անզուգական
գործակիցին՝
Գ .
Ա՛ալաթեանի
Հետ
իրենց պատգամն էր փնտռել
Հիմնականր
,
էականբ
, բլլալ
ուզիգ եւ Համեստ
, խորշիլ մակե -
րեսային
, շոզշոզուկ
ա րտա
յա յտո լ թ իւննե ր է եւ
գործքերէ : Ալ անտարակոյս
ազդեց իկ
կ՝ րլլա
յին
այս խօսքերբ
քանի ոբ իրենց
անձին եւ գործե -
բուն
օրինակները
Համ աձա
յն է ին ա յ դ
սկզբունք֊
ներուն : քննական է ուսանողական
չբքանէն վեբ^
է միայն որ տ չակերտը
կրնայ զատել,
բտզգատել
մաըգիկր եւ գնաՀատել
արժէ^^եբբ
;
Պոլսոյ աբտագաղթէն
վերք,
Հինգլեան
մինակ
մնացած
է ։ Գիւրաբեկ
արտաքին
երեւոյթով
մար–
ԳԸ ինչ աննուաճ
կամքի տէր պէտք էր եղած
րր՜
լալ ոբ Հակառակ
քաղաքական
կաշկանգիչ
,
րուոն
սեղմ ումներու եւ նիւթական
տնձուկ
պա
յ–
մ աններու
, մ իշտ պտտնէ շին վրա
յ , կրցաւ կան -
3,
Ն ա ՛
ՕեքՈւնդիԱ
ձեռ11աքկՏեւդ
ԱԼՖՈՐՎԻԼ– ՜՜ Ա լ ֆ ՚ ՚ ր Վ Ի Լ " ՚ ^ ՚ " յ
թատերական
տարեգրութեանց
մէք, անմոռանալի
պիուի
մնայ
Մարտ
2
&Ի կիր՛տկի
գիչերո՚֊ան
ներկայացումը
,
Ծայբէ
ծայր
լեցուած էբ թաղապետական
րնգար^՝
ձակ սբաՀբ
տ
Հ.
6– Գ–
Նոր Աերունգր
տքնաքան
պաարաւէ–
աութեամր.
Հանրութեան
կր Հրամցնէր
գժոլա «
բին երկ մբ , Աուրէն
Պարթեւեանի
«ԱնմաՀ
Բոց^շ, ,
Գժուարին՝
երկու պատճառներով։
Նախ որ թս, .
տեբախաղին
սաւառնաթեւ
չափազանց
բանաս -
տեղծական
լեզուն
իբ չու֊նչր կր սպառէ մէկ ան ^
գամէն շատ եւ ազգու
րսել
ուզելուն
Համար,
Այ^
դժուարութեան
յաղթելր
մայրենիքը
կաթին
Հեա
ծծած
սեբունգի
մը Համար անգամ
պատուաբեր
պիտի սեպուէբ,
ուր մնաց Նոբ Աերունգր^
որոլն
անդամներր մեծ մասով
այս
երկնքին տակ
ծնած
ու մեծցած,
Հայերէն
կը խօսին
ուշադրութեան
տեւական
լարումով եւ փնտռտուքով
:
Երկրորգ
գժուարութիւնր
Հոգեբանական
է ,
որ կբ րխի թատերախաղին
նիւթէն
.
տեզաՀա֊
նութիւն եւ աքսոր , եւ յետոյ
այսօրուան
կացու ֊
թիւնր
օտարութեան
մէք, ուր չափաՀասներ
ան
գամ կր խրտչին
անցեալ
աբՀալիբքնեբու
արծար–
ծումէն :
Տղաքր
ուզած
էին ներկայացնել
նաեւ
անաբ~
ժէք
զաւեչտ
մր։ Անշուշտ
մեղտւորր
իրենք
չեն,
քանի որ գժուար է լաւագո
յնր ճարել
։ ի՚^նչ
կը
դիրք
ունին - մէկ քանին կը ճանչնամ ~ ան -
իրենց երախտագիտական
տուրքը
բերին։
շուչ
Ջեմ գիտեր
կարելի" էր Փարիզի
մէք ալ
տօնել
գուն
պաՀել
դպբոցբ
որուն մտաւորական
մթնո -
ինչպէս
գիտել կուտար «Տառաի : Բայց ինչ Հա֊
սպ մբ եղած
րլլար
րաղատ կապ մնաց իր, եւ Հոս Հաստատուած
մ ր–
լորտր կարծես
ապաՀով
պարի
գուրսի
ալեկոծ
աշիւարՀին
եւ, իր մ իքեւ :
Անշուշտ
իր գերբ
մ եծ
եղաւ պոլսաՀ այ մ իքավա
յրին Հա -
մար :
Վերքին
տարիներու
րնթացքին է միայն որ չէ
կրցած Եւրոպա
անցնիլ,
մօտէն
Հետեւելու
Համար
տաւո րական թէ ա շխտտաւոր
Հայ
ղանգո
լածին
միքեւ որիր առօրեայ
շրքապատէն
դուրս շաա մբ
իրականութեանց
մանաւանգ
պո լսականին
անտեղեակ է կամ անտարրեր : Տարգանքի
պաբզ
յիշատակութիւն
մը գոնէ, կարժէր
Կ
"՚գմակերպեչ
մ ան կավա րժա կան
Հարցերու
: Ա ենակեաց
ի ապ–
ազդ • դաստիարակութեան
նուիրե
ւ ւլ բազ մ առե -
բումով
, նուրբ կենցաղագէտ
ա յգ դաստիաբս^ր
,
իրր իր Հարաղատ
ղաւակներբ
, քանի
սեբունգ
իր
շուրքր
Հաւաքեց եւ ուժգին
կապեց
իր անձին ու
ղոբծին :
կարղացած
եմիբ մէկ գրութիւնր–,
ուր կր
պատմէթէ
1913/՚5՛
իր մօտ պաշտօնավարող
Հյ ֊Բը–
րեսեանին Հետ Համ ախո րՀուրդ
,
^.Ազգ ՚ վերա
մւ
՚ՐԳճ
ղուն
ուսուցիչին
,
ներկայացնելով
գործր :
Տասնեակ
մ ր տարիներ առաք , Պոլիս , պաո
յ–
աի մր րնթացքեն
Եալովայի
մէք, Հանղ իսլում
մր
ունեւքաք իրեն Հետ, բարձունքին
վբայ։ Երբ ուբա–
խոլթեւնս
յա/տնեցի,
ղինքր տոողք
եւ
առոյգ
տեսնե աւս
Համար , րսաւ ՚
«Ջեմ
ուոեո
տնւ
ւղնր
,դրէ
.ե մ.
ն
Հ
ամ
I
ծնունգե
կաբեւոբ
աղգակ
Ճ / ^
րլլալռւն
^ամողոլ
—
մով»
կազմած ենՆոր Գպրոցի
աշակերտներէն
պօ յ - սկառւտնե
բու խում բ մ ր ո բ Գր ՚ 3 ակո
րեանի
կազմած անքատ
խումբին Հետ միասին
«ւիորձեր
կր
կատարեն , րնտելանալու
Համար
ձեււնարկին
ղ ործնական
ձեւին Հետ : Շ • ՝Բրեսեանի
եղերական
մաՀ էն չորս տարի վերք , Գր • Յակոբեան
,
գործին
Համակիր
^լրիշ
բնկե բներու
Հետ , րո լո ր խում բե
րբ միացնելով
Հիմբ կր դնեն
Հ • Մ՛Ը՛
Մ ՛ին , ո -
րով
որոշ կ՝ երեւա
լ Հինգլեան
ի գերր ա յզ Ա՛ իու
թեան
սկղբնական
կազմ աւո րո ւմ ին մէք :
՝Բանի մը տարի առաք իր յոբելեանբ
տօնեց
ին
շուք եւ տրգիւնաւո
ր կերպով
Պոլսոյ
մէք ոբ
ւառա ՛ու
իբ գո րծո ւնէ ութ եան
կեդրոնն
էր :
Աշակերտներէն
անոնք ոբ Ֆրանսայի կամ Ամերիկայի
մէք
որոչ
դառնալ
, ոք անցնող
աարքներուն
, ոշ ալ
ունեցած
տկարոլթհւններուս
, կեանքր ա (երան շուտ
կ՛՛անց–
նի։
Երբեմն
ինձ կբ թուի թէ եբէկ էր Պէրպէրեա–
նի ուսանողական
շրջանս»
: Եւ սակա
քն , մէկ տա
րե աո աք ու ան թուակիր
նամակով
մր, ինձ կր գրէր
թէ , ուրախ է որ մաղթանքովս
առիթ տուած
եմ
«արծարծեքոլ
Արրաղան
Հուրր , ոբ իր մէք,
աւաղ
ՀետոՀետէ կր դատապարտուի
մ արե քու» :
Մհթէ րաւական
շէ՛՛ր կէս գարէ
աւելի ժա -
մանա1քամի9ոցեն
մէք, Հակաոակ
աՀեդ
փոթորիկ
ներուն
կանգուն եւ վառ պաՀել աղգ՛
մշակոյթի
քաՀր
Հոգի եւ միտք կերտել,
առաքնռրդել
սե -
րունդներ :
Յարգա՜նք
իր յիշատակին
:
ԱԻՐԱՆՈՅՇ
ՋԱԲՐԵԱՆ
Հաբկագրուած
էինք
զօրեղ
պաՀ ակա
խում
բեր
պաՀել
նաեւ ասորական
գիւղերու
ճամբաներուն
վրա
յ : Այնո լամ ենա յնիւ , մեր
յո յսր
մ իտ
յն մեր
ուժերուն
վյ՚ա
յ գրած
, շտ րո ւնակեց ինք
կռիւբ
Ա իւ֊րմ ա
խանում ր Հակառակո
րգի
գիտ աւո -
րութիւնն
ըմբռնելով,
շատ չանցած
մեղի
օգնոլ -
թեան
ղրկեց
Հարիւր
ձիաւո բնե ր
I
Ո՚֊բիշ
երկու
Հարիլբակնեբ
ալ ճարի
Գտլէի
ճամբան
կտրելու
զրկեց :
Այսպէս
, մեր
զինուո րնե ր ը ոգեւո րուեցւնն եւ
կատղած
առիւծնե
բու
նմ ան
յա րձակեցան
մ ինչ
ա յգ , յանդուգն
դարձած
թշնամ
իին վրա
յ
Փա յաքուկի
վյրա յ յա րձակո գ թ^ամ
ին նա -
Հան քած էր իր իկնա պաՀ
ին , Փա յաքուկ եւ Վալա–
սար
գիւղի
Հա յերու
առքեւ,
որոնց ղեկավարր կր
Հանդիսանային
Աամսոն խան, Գ՛ թագէոսեան
եւ
Ա– Ազաբէկեան
: Հաֆթուանի
մօտակայ գաշտե -
րէն ալ թշնամին
փախաւ խուճտպաՀար
ել
դարձ
եալ ամ բացաւ
Տ իլիժանի
մէք :
Նկատելի էր, ոբ՝ երբ թուրքեբր,
թաթար -
ներր կր սկսէին
իրենց
զինուորական
գործողոլ -
թիւններր,
՝Բիւրտերը կը գանգազէին
, իսկ երբ
այս
վերքիններր կբ յալձակէին
, թուրքեբր
կը
տնտնա
լին :
ինչպէս որ թուրքերու
յարձտկմ
ան
ատեն
Ամկօն
օգնութեան
չեկաւ
, ա յնպէս
ալ , երբ Աղա
Պետրոսր
ճարի
Գալէն
սլաշա րեց Թո ւրքերր օդ -
նա թեան
չփութալէ
ղատ , մեր թիկունքէն
որելէ
շարժում
չփորձեցին
, մ անաւանդ
որ , իրենց
յար
ձակումներէն
յաքողութիւն
չգտած, կր
մտածէին
սլա չտ պանո ղական
վիճակի
մէ9 մնալ :
Մարտ
8
Կ
՚^իւն սկսաւ
ճարի
Գալէի
առքեւ։
Ասոբիներբ
երկու
լեոնային
թնդանօթներով
կԲ
ռմբակոծէին
քրաական
Բերգագիլգր
։
Ամկօն թակարդ
ինկած
էր : Աօտ երկու
Հազաք
՚Բիւրտեր
կը կռուէին եւ յաճախ
յանդուգն
գրոՀ–
ներով ետ կըշպրտէին
Ասոբիներր
\ Երկու֊
կ"ղ^^
ալ
Կ
՝իյնային
տասնեակներով,
Հարիւրակներով
Երեք օր շարունակ
, թէ մենք եւ թէ
Տիւիմա–
նի մէք ո ր քացած
մեր բազմ ա Հաղար
թշնտմիներր
քղագրգիռ եւ սպասողական
վիճակի
մէք էինք՛–
Կը.
թոլէր թէ ճակատազրական
գեր
վեբապաՀուած
էր ճարի
Գալէի
կռուին :
Ասորի
սռւրՀանղակներր
մխիթարական
լու ՜
բեր կբ Հասցնէին,
իսկ Տիէիմանի
մէք
որքացած
թշնամին
խաղաղ
Պարսիկ
գիւղացիներու
միքոցով
առասպելական
քաքոլթիլններ
կբ վերագրէր ԱԲ՛^–
կոյին :
Երրորգ
օրբ երեկոյեան
, երբ մեբ ձիաւոր
Հէկ
յիսնեակր
Ջիբոյի
առաքնո րգութեամբ
կր մօտե
նա յ ճարի - Գաքէին,
Ամկօն Հեռադիտակով
կր
ճանչնայ
Ջիբօն եւ իր ղինուորներր,
ծայրայեղ
յռւսաՀատութեան
մէք կր պոռայ
.- «Ֆրաայինա
,
ֆրտայինա,
ոավրն , Լֆէտայիներ
են , ֆէտայի -
ներ են, փախէք)։
Եւ կբ փախչի
Հարիւր
յիսուն
ձիաւորներ
միայն աղատե/ով ;
Ամկոյի
վերտին
խօսքերբ
մեղի
յտյտնոզբ
իր
կրորգ
կենր՝
Գիւլֆրտանն
եռալ, որ գերի
ին -
կտծ էր Ջիբոյի
խումբին
ձեռքր
ԱԶԳԻՆ
Fonds A.R.A.M
