ՆԻՒԹԵՐ
ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ
ՀԱՄԱՐ
Պէաք էր Մար
- Տիմօնի
ել. բոլոր
նահատակ
Ասորիներու,
ղէակներր
ազաաել
թշնամիի
ձեռքէն,
Մտբա
^էն , արեւած՛ագէն
ա.–լաք յարձակում
գոր=՛
ծելով
•քէէօհնաչաՀաբի
վրտյ
Մարտ
Տի գիշերբ,
՝ԲէօՀնաշաՀարի
մեր երի -
սւասարգ
մէկ ք^կեըքլ
Հաֆթվան
Հասնելով,
յայտ
նեց
թէ նաՀատակ
Ատր
- Շիմօնին
ոսղեկցող
եւ
Հրաշքով
մր ազատռւած
իր եղբա յրբ՝ Աղա—Գպ -
ւութր
ոգ2^ է եւ Հայ պառաւի
մր աունն
ապաս–
աանած :
Այս
աւեաիս
ր խանգա վառեց
Բ" է՛^ բ Ասո
ր ինե–֊
րր եւ Մար—Շիմօնի
քոյրր՝
Աիւրմա
խանումր
ան–
միրապէս
ՀբաՀանգեց
զինուած
ո լմեր
ուն
պաա
~
րաստ
գտնուիլ
:
Ասո րական
անկանոն
խում րերու
Հետ մեր ե -
բեք
յիսնեակ
ձիաւորներբ
ճամ բա
յ ինկան
գէ՚գԻ
՝ԲէօՀնա
շաՀար
Մար - Հյթիմօնի մաՀր
որքան
յուսաՀատութիւն
պատճառած
էր իր ազգակիցներռւն
, Աղա
֊ Գա
-
լութի
ոզք ՐԱալու
լուրր
նոյնքան
եւ աւելի
խան–
գավԽռութիւՖ
եւ արիութիւձւ
ներշնչեց
Ասորինե
րուն եւ մեզ
Հայերուս։
Երէկուան
խուճապա֊ւար
բազմ
ութիւննեբր
արՀամ արՀելով
թշնամ իի անՀամ
եմ ատ
աւելի
ու
մերբ
եւ գնգակնեբու
տեղատաբափր
, գէպի
կրա–
հ.է Գէ^Ա
ԿԸ
ս էանա
յին
Պակաս
գեր
շէէն կատաբեր
նաեւ
Աիւրմա
-
խանումի,
Աղտ
- Գալութի
ներկայութիւնն
ու
Հայերուս
մասնակցութիւնր
Ասոբիներբ
կբ յառաջանային
բաց
գաշտռվ,
Րաֆֆիի
նկա րագրած
«Արաբական
մ ինա րէ
թ»ի
աււքեւէն
, իսկ
Զիլօներր
քաղաքի
ձախ
կոզմէն
։
Մեր
եւ ասորի
ձիաւորներբ
բաց զտնելով
քա–
զտքին
մուտքր,
խուժեցին
գէպի
կեգրոնր
,
ուր
անթագ
կր
մնա
յին ասորի նաՀատակներր
:
Թշնամին
կր կռուէր
կատաղօրէն
, բտյց
վրէ՛^է
Աստոլածբ
ամենտզօր
է եւ անյազթ
:
իրիկուան
գէմ,
թշնամին
սկսաւ
նաՀանքել
անկանոն
, ձգելով բաւականաչափ
գիակներ
,
զէն
քեր
ել ձիերր
։ Ամկօն անակնկալի
եկաւ. :
Ու քազաքր
գրաւուեցաւ
:
Ամկօն
եւ իր գործակից
Թուրքերբ
վւախան
ճարի
- Գալէ , իսկ խաղազ
բնակիչներբ
ւ^ւցին
պարսպապտտ
Տ ի լիման
քազաքր։
Երեկոյեան՝
ուչ ատեն
Մ ար — Շ իմօնի
եւ իր
նաՀատակ
զինուորներու
գիակներր
փո խագրո ւե -
ցան
քէքռսբովա, ասորական
գի՚-գր–
Լեռնական
, Զիլօ Ասոբիներր
իրենց
սովորու
թեան
Համաձայն,
երկար
ծխամորճներր
(չի -
պոլխ)
բե րաննե րէն
կախ
, ց բուեցտն
իրենց
տու
ներբ
։
Ջիլօնե բուն
Համ ար
սովորութիւն
է ,
որեւէ
կռիւէ վերք,
իրենց
գիշերր
անցր^ւել
բ1ւտտնեկան
յարկին
տակ
: Այգ պատճառաւ
, յաքորգ
օրր
նորէն
անՀ րաժեշտ
էբ նոր զոՀե ր տալ ,
վե բագբաւե
լու.
Համաբ
իրենց
կոզմէ
լքուած
քազաքր
:
Աիւ.րմա խանում
(Մար
- Շիմօնի
քոյրր)
Հա–
լ
աքեց
ասո րական
խում բերբ
ել եբգում
րնել
տր–
ւաւ
Մար
֊ Հքիմօնի
գիակին
վյբտյ
«զէնքր
վար
չգնել
մինչեւ
իրենց ազատագրումր
» :
Ասորական
զինեսւլ
ուժերու
Հբամանաաար
կտրզ ուեցաւ
Ուրմ իա յէն եկած
, ցարական
կողակ
ներու, նախկին
ւլնգապետ
կոնտբատեւր
,
վարելու
Համար օբՀասական
կռիւներբ
Ամկօն , Հ ին քազաքի
վրա
յ յարձակող
ասո
-
բական
ուժերու
մասին
նոր եւ ճշգրիտ
տեղեկու
-
թիւններ ստացած
Րէէալով,
այն
պաՀուն՝
երր
Մ ար - Շիմօնի
թաղում
ր տեզի
կ՜՚ունենար
,
իր
՚Բիւրտերով
յտբձակեցալ
Փաթավուր
գիւղի
վր -
րայ
, անկէ ալ 1ւքոսբովայ
մտնելու
Համար :
Ո՚-րիշ
քբտակտն
խումբ
մ լն ալ
նոյն
պաՀուն
կբ
յարձա
կէր
ՄաՀլտմ
Հայաբնակ
գիւղին
վրայ։
Աալմաստի
Հայերու
մէք, քաք
կռուողի
Համ
բաւ
Հանած
Մ աՀլամ
ցի երիտասաբգներր
ղեկա
-
վտ րութեամ բ
ՏՀի րոյի , կրցան
իրենց
վբայ
յաբձա–
կռղնե
ր ր վռնտե
լ , Փաթավոլրի
վրա
յ
յարձակող
Բ
իւրտերռւ
թիկունքն
անցնիլ
եւ զանոնք
խուճա
պի
մատնել
Թաղման
աբարոզոլթեան
կէսին,
լուր
Հասաւ
թէ՝
Տիւիմանէն
թուրք
ձիաւորներ
կբ
յառաքա
-
նան
:
Ամէն մարգ վազեց
տուն , զէնք
վերցնեէու
^^ՐէԻ^
օրերու
անցոլգաբձերբ
թէեւ
սարսա
փի մատնած
էին շրքանի
Թուբքերր,
բայց Տիէէ
-
մ ան Հաւաքուած
թուրք
զո րծակա
լնե րր
յարմար
առիթր եկած
կր Համարէին
Հայերու
եւ
Ասորինե
րու
վրտյ
յարձակելու
Համար։
Շուտով
պարզուեցալ
որ՝
եկող
թուրք
ձիա
ւորներբ
ետ
մղուած
են մեր մէկ
խումբին
կողմէ։
Աովորարար
սուրՀանգակր
կիբակի
օրեր
կր
Հասնէր
Տիլիման։
Այգ
օրր, Աալմասաի
րոլոր
գիւղերէն
գիւղացիներր
Տիլիման
կ՚երթային
իրենց
ֆոէմակներր
եւ ծրարներն
ստանալու
Համար
:
Գեռ
մեր եւ Տիլիման
ի բնիկներու.
յարաբեբու–
թիւններր
բնականոն
վիճակի
մէք էին՛.
Նոյն շարաթոսան
կիրակին
^ Տիէէման
գացինք
մեր
նամակնեբբ
եւ թերթերր
բերելու^
ինչպէս
նաեւ
կաշեղէններ
ւ^ելու %
- Փո-՜ււաը , փյւ՛՛սաը ,
ձա յն աուին նամակա
~
տան
առքեւ
խռնուած
գիւզացիներբ
տ
Նամակատունր
երկյարկանի
չէնք մրն էր , խո
շոր բակով
մր։ Նոյն բակին
մէ^
էբ մեծ
ախոռը,
ուր
կը պաՀուէին փոսաատաբ
կառքին
ձիերը
թաւրիզէն
թղթատարը
կուգաբ,
չորս
ձիեր \
լծուած.
Հասարակ
կառքով
մը, որ «տրօկ»
կը
կոչուէր
: ԱուըՀանգակին
կ՝ոլղեկցէին
3—4
ծե
-
րունի
ձիաւորներ
, ղինուած
Հին ձեւի
զէնքերով,
որոնք
միաժամանակ
բեռնակիրներ
էին։
Երր կառքր նամտկտտան
առքեւ
Հասնէր
^
կա
շիէ , մոմլաթէ
տոպրակներր
ակնթաբթի
մբ մէք,
վեր՝ կառավարիչին
գրասենեակբ
կը տարուէին
,
նամակի
, թերթի
ել ծրարի
սպասող
բազմութեան
կոզմէ : կառավաբչի
գբասենեակի
գէպի
բակր
նայող
պատոլՀանր
կր բացոլէր
ու
կ՝երեւար
պարթեւաՀասակ
ծե րուկր
, իբ եբեսնամ
եա
յ պաշ–
ՕՐՈՒԱՆ
ԳԻՐք՝ԵՐԸ
Մարգիկ
ուբեմն
կր փախչին
Ռուսերէն,
ա ֊
նոնց տմարգի
գործելակերպէն
ու
սարսափէն
,
մեծ
ք՚յսերով
կր գառնան
գէպի
Ամ եր իկաց իներր
,
գտնելու
Համար
թնչ
• Հսկայ
անտարբերոլթիլն
մր գէպի
մաիգն
ու
մարգկային
արմէքնեբր,
ւ&եշ 1է 6ՁՏ>՚», « ե « Բ Տ1ա1տ§» ,
նոյնքան
անիմաստ
^ռեր, ցորչափ
որեւէ
բարելաւութիւն
չեն
ւՀովեր
անՀատին
ճնշուած
վփճակին
մէք՛.
Բ՛
Կէօրկիուի
պէս
մարգիկ
կրկնակի
կ՝րնգվզին
ա ֊
նոնց
գէմ
որովՀետեւ
անոնց
Ժէք
չեԼ
գտներ
ոչ
իսկ
մասնիկ
մր
այն
Հա ,
մամարգկային
զգացումներէն,
որոնց պաՀպան
-
ման
Համար
իրրեւ
թէ կը կռուին
նախ է-ֆաշիսա»
^
աաա՝
Համայնավար
«բարրարոսո
ւթիւննե
րուն»
իրենց ստեղծած
յուս ախտ
բութիւնր
պւ
ա
ա ա ակ
ծերուկբ,
իբ եբեսնամեայ
պա՜շ–
՚ /""^^
՚՛/՛""^
ստսղւ
^աս
յ.
նավաբութեամր.
Հպարտ՝
իր Հինայ գրած
մօ ֊
աւելի
քայքայիչ
է, քան
միւսներ
•ւմւ
՛րգու
-֊
բուքով
եւ պեխերով։
Արծաթէ
գօտիին
ծայրր
փո
րին
վրա
յէն
մինչեւ
ոտքե բուն
մ է քտեղը
կախուած
կ՝րլլար , իսկ տափատին
կոճտկներր
միշտ րաց :
Մեծ
բակին
մէք Հաւաքուած,
գիւղերէն
եւ
գիւզա քաղա Աւերէն
Հաւաքուած
բաղմ ութիւնբ
աչքեբր
ծե բուկին
շր թերուն
գամած
կր սպասէր :
«Բեալպալա
յ Հիւսէ
յին
խան
Ա ատաղե
ան
լի» , կր պոռար
պաշտօնեան
պատոլՀանէն
եւ
Հասցէներու
լնթերցոլմր
կբ
սկսէր
ԵԼ
ամէն
մէկ
Հասցէի
լնթե րցում
էն
ե.
բազմութեան
մէքէն
կբ լսուէր՝
-
^Աթ
կէալա»
(ձգէ գայ) :
Նամակը
օգին
մէք գարձգաբձիկ
պտոյտ
տա
լով
կ՝իյնար
վար , իր տէրր,
կամ
իր տիրոք
գիլ–
ղ աց
ին
ւզգականբ
գտնե
Համ
է
« Մաշատ
Ալի Այրանքանի»
Աթ– կէալսլ :
Պաշտօնեան
ունէր
իր բաբեկամներր
ել նախա–
պատւութիւն
վայելող
անձեր
ալ որոնց
անուննե.
՛դրգալու
ա տ
են
՛բլ՛
լ Ր
բագ բութ եան
կ՝ են թա
ր կէ
ր
Հասցէնեբբ
, տիտղոսներ
, ահ ականնե
ր
կ^աւե լ -
ցնէբ
:
« *Լանլի
պաբոն
Տ իզ բան
ազա
վւալա
-
սլրթ
՚ * •»--
Թ՚ոճիբ
պա
շի
(վաճառականապետ)
կարապետ
աղա,
պարոն
Աբամէնի
(Հայ)
եւն֊
Այս
մեծաբանքը
ունէր
իր յատուկ
նշանակու–
թիւնր,
ռրուն
արժանի
չէին
շատերր։
՜րք՛
Եթէ
նամակներր,
թերթհբր
ել
կապոցնե
թիւնբ։
Ի վերքոյ
ի՞նչ է մարգր,
ամերիկեան
քա–
զաքակբթութեան
մէք, ըստ
Հեղինակին
եթէ
ոչ
միքոց
մը .
անՀատական
տարրեբութիւններր
նկատի
չեն առնուիր
այնտեղ,
եւ ամէն
ինչ
տեզի
կ՚ունենայ
մեքենական
եւ մտթեմաթիքակտն
ճբշ–
գոլթեամր
:
Նոյն
մաթեմաթիքական
ճշգութեամր
չէ՝^ որ
տեզի
կ՝ ունենան
ղանգո ւածա
յին
ձերրակալու
-
թիւններբ,
որոնց բացատ
րութիւն
ր կուտայ
Ապ
-
րամովփչի
, Հրեայ փախստական
մր որ վերքր
ա -
մ եբիկեան
բանակի
սպա
յ կը գառնա
յ :
^ Նախազգուշական
ձեբրակալութիւննե
-
բու
ձ ե ոն ա ր կե ց ինք՝
խումրերու
գասաւո
րում ով
եւ
այժմ , եթէ
յանցաւո
ր ի մր կամ
պատերազմա
կան ոճրագործի
մր պէտք ունենանք
, անՀ րաժե
շս։
չէ Հեռուն
երթալ
եւ
զայն
փնտռել
իւրաքանչիւր
գի՚-գի
կամ անտառի
մ էք : Վ^սաաՀ ենք որ
ձե ր րա
կա
լո լածներ
ուն
մէք է : Կր կոխենք
կոճակի
մր
վրա
յ , եւ
մ ինչեւ
երեք
Համ
բելու
ժամ անակ
չու -
նեցած , մեղ Հետաքբքրող
անձին
նիշր
(քւշհշ) ,
մեր
"՛Լքին
աոքել
կ՝ՐԱայ,
նկարր, Հասակբ,
ծանբու–
թի՚-նր,
մազերուն
գոյնբ,
ծննգեան
վայրն
ու թր–
լականը
, ակռւսներուն
թիւր : Պարզ
Հ եո աձա
յնի
Հաղորգակցութիւն
մր, ել քանի
մը ժամ՛
փերքր %
յանցաւո
րբ կը Հանուի
Նիւբէմպէրկի
միքազգային
ղատարանին
առքեւ
, Հրաշալի
է,
թ է ք Ը ի ք ի
Հրաշ–
քրն
է , ամէն ինչ ինքնիրենբ
տեզի
կ՛՚ունենայ
, ա - .
շատ
րԱույին,
ցրուիչր
անՀանգստութեան
նշան
. * * ՚ ^ է ^
Ր՛"՛^ ելեկտ րականոլթեամբ
կբ բանի;
Ի՛՛նչպէս
ներ
կր մատնէր
իր ղէմքին
վբայ
Պէտք
էբ շուտով
՚/երքացնել
ղոբծր
,
իք)ւելոլ
էժան
ա ն ա
ռաք
Հ՛
.յեր.
եւ իր
նախա..իրութեան
Հետ
նարկիլք
ծխելու,
թ է յ խժելու
կամ
փիէ՛
ուտելու
Համ
.սր :
Ա ամ սոնի
նամ աէլնե րր եւ լրագիբներբ
,
ցրուի
չր
իլ. ոլաՀարանր
կր գնէր,
մինչեւ
որ Հասնէր
սւ–
նոր
ղին ո ւոր
Ա ուքիասր
:
իսկ
ւքենք , իբրեւ
ւսռանձնաշնււրՀեալ^ւեր
,
կբ
րտրձրանայինք
փեր , ստանալու
մեր կապոցնե
րբ ,
ո րւնք
ոե.լանի
մ է կ սնկիւնր
գրուած
^ ՚ / ՛ / / " ՛ յԻ^
՚՝
Ընթե րցողբ
կ
՝ րնգՀ ասւէր
իր
տ շյսա.ո անքր
,
՚լլխով
նշան կ՝րնէբ
մեզի , Հասկցնելով
թէ
շո՛– ~
առի պիտի
ղա ք մ եղի
մ իանտլու
, ս րճա
րանի
կամ
Լւաշարանի
մէք։
Այգ
փերքին
կիրակին
, ս ո վ ո րա կան ին Հակա
-
ոակն
եղաւ
:
Մենք սրճարանի
մՀկ անկիւն
ր նստած
մեբ
ծրա րներր
կբ գաս աւոր է ինք , երբ ցրուիչր
ներս
մտաւ
այլայլած,
մօտեցաւ
ու փսփւսաց
«Մի
սս/ասէք , անմիքապէս
Հեռացէք
Տ
ի ֊
լիմանէն»
:
Հասկցանք
որ բան
մ ր կա
յ : Հեծանք
ձիերր
:
Գեո գէպի
Հաֆթման
տանող
պաբսպագուռր
չՀասած
, տեսանք
ասորի
Տ^իչօներր
խոշտան
-
գոէ ած
եւ ղինա թա
փւ :
Գազազած
ամբոխը
Հայ կամ
ասորի
կբ
փլն֊
տռէր
ծեծելու
, ղինաթափ
րնելու
Համ.
Թ.
սիկ
բ
պատրաստ
1՝4
Հեոնակիրներբ
,
էին
որս
քիւրտ
եւ մաս մրն ալ պարս
խուժանի
փա յրազութեամ
բ
գտնելու
եւ բզկտելու.
:
Տ ասնո ցնե
բր պատ
բա ստե ց ինք
եւ երեք
րնկեբ
ներով
մտանք
թումանին
մէք, որ կեցած
էր մեր
ճամբուն
վբայ
Թուրք
մբ իր Հրացանր
պատրաստեց
,
իսկ
պարսիկ
բեռնակիր
մ բ Հրացանր
թէեէով
անոր
ձեռքէն
, յա յտարարեց
•^–
«Հա
յեր
են , եւ իմ
րա–
բեկտմներս»
;
՚Բովնտի
փողոցին
մէք աղմուկ
կար։
Ասորի
-
ներր
արիւնլուայ
վիճակի
մէք կր պոռային
, կու
լային։
Ջորի
մր ..ատկած էբ սուրի
Հարուածնե
-
բէն։
Իյուժանր
մեբ տասնոցներր
տեսնելով
վա
յ ր
կեան մր Հանղարտեցաւ
ւ
Նորքցի
Գեղամ
բ ձեռնառումբր
պատրաստեց
եւ գոռաց
-
վձգեցէք
թող գան
այգ խեգճեբր
,
թէ չէ պօմպա պիտի
նետեմ՚ֆ
։
քցոլժանր
տարաղնեցաւ
եւ վեց
վիրաւոր
Զի՜
լօներր
եկան
ու մեղի
միացան
: Ուրիչ
Հինզ
Ջի–
կ՝ուղես
որ քեղի ազատ աբձակել
տամ
(Մօրիցին
է
խօ..քր) : Գուն
կր նմանիս կերպաս
Հիւսելու
մե -
քենային
մէք մսյցուած
թեւի
մր, անգամ
մը
ռր
մտ.սւ, ալ գուրս
չե.. կրնար եԱել, սլէտք է սպա–
սէւս , որ ինքնիրեն,
աղատուիս
, միւսներուն
Հետ
Հիւսուած,
մինչեւ
որ ժամգ
Հասնի
:
Մեքենանե–
րբ
ճշգրիտ
են , անոնց Հանգէպ
Հարկ
է
Համ բե -
րութիւն
ունենալ
» ։
Մաթեմաթիքական
ճչգութիւնր
՚ 1 ւ ո
յ ն ք ա ն յա -
ւ՛՛՛ւ կերւզով
կը յայ.ոնարերուի
Մօրիցի
պարագա
յին մէք, որ Նիւբէմպէրկի
մէք կր գատուի
որպէս
Տ ՛ Տ –
զինուո
ր եւ կր
յ.ս յտարարուի՝
Գաշնակից
-
ներուն
թշնամի
, ի միքի
այլոց
նաե..
Տէրանսայի
եւ Ոունաստանի
: կարելի
է երեւակայել
Մօրիցի
քղա
յնութիւնբ
,
ի^ն չպէ
ս ա յգ
երկու
երկիրնեբր
ՂԻ՚^ՔԸ
թ^տմ
Ի
ԿՐ
նկատեն
, երր չորս
ֆրանսացի
գերիներ
է ազատած
եւ բանտի
յոյն րնկերոք
մբ
իր
Հացին
կէսը տուած
• • • ւ
Արեւմտեան
քաղաքա
կրթութիւնն
ալ գատա
-
սլարտուած
է կոբսռւելու
, ո րովՀետեւ
տնխու..ա–
փեէի
է Երրորգ
ԱշիարՀամտրտը,
որ պիտի
պայ
թի աեսակ
մր ներքին
յեղափոխութեան
պէ"
թէքնիք
րնկերութեան
սաՀմաննեբուն
մէք։
Արեւմտեան
րնկերութեան
շաՀերն
ալ
մարգ
կային
շաՀերան
Հետ խոտոր
կը
Համեմատին
Մաըգբ
այնտեղ
բերուած
է միայն
մէկ չափանիշի
,
րնկերային
շափանիշին
: Գարձած
է քաղաքացի
,
ինչ
որ Համապատասխան
չէ «մարգ»
բառի
գա
-
զափարին
՛Բանի որ
թէքԸիք՛
լնկերութիւնը
կ^անգիտա
-
նայ մտրգ
էակին
զո յութիւնր,
այգ
իսկ պատճա
ռով
իր պատրաստած
յեզափոխութիւնբ՝
մար
-
գ ա ն Համար
չէ : Երկար ժամանակէ
ի վեր,
«մար–
ղր » այգ
րնկերութեան
մէք մէկ պղտիկ
փոքրա
մասնութիւն
է
գարձած
« Այսօր
տեղի
ռլնեցաձ
պայքարբ»^
Կ
՝Ր
"Է
Նօ–.\
լ՚ներր
խեզգամաՀ
եղած
էին փողոցի
մբ
մէք։
Պարսպագուռին
մ օտ սպասող
պաՀ ակնե բուն
թէեւ
Հրամայուած
էր
արգիլել
քրիստոնեաներու
տնցքր,
րայց
անոնք
խոՀեմոլթիւն
Հտմտբեցին
մէկ
կոզմր
քաշուիլ
ել ազատ
^գել մեզ ։
էծ՚ուբք
գործակալնեբը
այգ
պաՀուն
զբազա^
էին
Մակուէն
եկած Աարտարի
ձիաւորնեբու
տե
-
ղաւոբման
եւ խուժանը
զինելու
գործերով,
կէս՜
օրէն վերք րնգՀանուր
յարձակում
գոբծելու.
Հա -
մար
Հաֆթման
(Հայաբնակ)
ել խոսրովա
ասո
՜
րական
մեհ , Հաղարակտն
աան
լնակիչ
ունեցքգ
ղ իւղերու
վրայ
:
ԱԶԳԻՆ
Fonds A.R.A.M
