ՕՐՈՒԱՆ
ԳԻՐՔԵՐԸ
Օեւա&իկը
եէէկ եւ այսօէ
Գերմանիոյ
մէք Ս՚օրից
նաիւ կ՚աչխաաի
<ձկո–
ճակ»ի
գործարանի
մ ր մէք : Ցաականշական
են
գերմ ան Վերակացուին
խօսքե բ ր , որոնք
աոաւե լ
կամ
նուազ չափոփ կր ներկայացնեն
Հիթլէրական
Գերմանիո
յ Հ ամ ո գո ւմն ե ր ր մ արգու եւ մեքենա
յի
մասին : Մ եծ արՀամարՀանք
ունի
փե րակացուՍ
ակար մարգ էակին
Հանդէսլ, եւ
րնգՀակաոակն
պաչաամունք՝
մեքենային
Հանգէսլ
, «որ չփ
Հան֊
դռլրմեր
մարդկային
անկանոնութեան
,
անիչխա–
նութեան
, ծուլութեան
եւ անՀոգութեան»
: Աչ -
խաաաւոր
մարգր
իրալու1էք
չունի իր
աչիաաանքէն
գաա
ուրիչ
բանի
մասին
մտածելռլ,
եթէ ոչ մե -
քենան կր սլաամէ
գինքլլ
անմիքապէս : Ա եքենան
չի կրնար
նման իր մարգուն
, ուրեմն
մարգն է , որ
պէաք է իր չարմոլմնեբն
ու մաածելու.
եգանակբ
յարմ արցնէ
մեքենա
յին , եւ ասիկա չաա
բնական
է, որովՀեաել
մեքենան է կաաարեալ
աչխաաա -
ւորր, մարգբ
մեքենայէն
օրինակ
առնելով՝ կքլ
սորվ ի կաբգա պաՀ ութ իւն ելկաաա րե լութ իւն » :
Միամիա
գիւգացի է Մօրից, կբ
Հաւաաայ
գերման
վերակացուին
բսածներուն
, եւ
կարծէք
աեսակ
մբ մեգաւոր կբ գգայ՝
մարգ ծնած
րլքա -
լուն Համաբ , փոխանակ
մեքենայի :
Գերմ անիա բերուած
րանուո ր գեր իներր
ամ էն
աղգէ են : Անոնցմէ
մէկբ՝
մ ասնաւո րա բա ր , 3)ր ՜
բանսացի
մբ՝ քիօգէֆ , Մ օրիցի
բա րե կամ ո ւթ իւն ր
կր չաՀի։
Ժօղէֆ կր ոիբէ
իր րնկերներր
Տ^1V^
Տ01Յ\՜6
(ողքոյն
ղերի)
խօսքերոփ
բարեւել : Ան ալ
կր պաականի
մարղոց
այն խումբին, որղէպքե -
բուն
մասին կր խորՀի եւ կ՝աչխաաի
անոնց
լու -
ծում ր ղանե
լ , Հետեւաբար
ե ւ կրկնակի գ մբախտ
կբ
զղայ :
Ընթեբցոզբ
ականատես
կ՝րլլայ
Մ օրիցի եւ
Ժօղէֆի Հետ,թէ ինչպէս
լեՀ ղերի
կիներ կբ բեր
ուին արգելափակման
կա յաննե ր ր , պարբերաբաբ
,
ա յր գերիներուն
գոՀացում
տալու
Համ ար : ԱյԳ
կինե բ ր ինչո՞ւ
լնգունած
են այգ պաչտօնր : Պար
զապէս
անոր Համաբ
որ կ՛ուզեն
վերագտնել
իրենց
ազատութիւնբ
: Անոնց խոստացուած
է ազատու -
թիւն
եթէ վեց ամիս չարունակ
մէկ կայանէն
միւ
սր այցելել
ընղունին
: Բայց վեց ամիս
վ^րք,
Դրե–
թէ քայքայուած
գուբս
էլ՚ելյեն
արգելափակման
կա յաննե րէն՝
ուզյլակի
Հիւտնղանոց
, յիմ ա բանո ց
կամ գերեզմանատուն
փոխագրուելու
Համար։ Այգ
կիներն ալ գերիներ
են , որոնք
էլ ա չխատին
իրե՚^ց
չղթանե ր բ խո րտակե
լ , բա յց ատոր փոխարէն ի–
րենք
զիրենք պաաառ - պաաառ
էլ՛լնեն : «Ա տբկու–
թեան
չզթանեբր
աւելի
զօրաւոր
են , քան մարգ -
կային
մարմինբ
Այս
միքոցին է, որ Մօբիցի
Համար
ամէնէն
անսպասելի
ղէպք
մբ կր պատաՀի։
Գերման
Տ. Տ.
սպայ
մբ որցեղաբանական
եւ
մարղաբանական
պրպտումներոլ
մ ասնաղէտ է , կբ աեսնէ Ա օրիցբ ,
ել անմիքապէս կր վճռէ թէ Ա օրից կբ պատկանի
գերմ տն զտարիւն
ցեղին
ամենազտարիւն
մէկ
խումբին, որկբ կոչուի
«Հերոսական
ընաանիքը»
:
Երկու
Հարիլբ
րնտանիք
միայն կայ ամբոզք աչ -
խարՀի
մէք՝
այս
ցեղին
պատկանոզ։
Գերման
սպային
Համար
ամենամեծ
եբքանկութիւն
է Ա<*-
բիցի
ոլէս
տ|ւԱ|ար
մբ ունենալ
իր տբամաղրու -
թեան տակ :
կարելի է երեւակայել
կացութեան
խեզկա -
տակութիւնր
Մօրիցին
Համար, ոբ Ռումանիոյ
մէք
բանտարկուած
էբ իբրեւ
Հրեայ, իսկ այմմ
Գեր
մանիոյ
մէք ազատ
կ՚արձակուի
որպէս
արիական
3 եզի ամ ենազաարիւն
ներկա յացուց
ի չ տիպարր :
Երր
կ՚ըսենք
«Ազատ
կ՚արձակուի»
,
խօսելու
ձեւ մլն է։ ՈրովՀետեւ
գերման
սպային
միակ ե–
րաղը
կեն ղան արան ական պարտէզներու
օրինակին
վբայ
մարգկային
ցեղերու եւ տիպտրնեբոլ
պար–
աէզ մը Հիմնելն է , որուն
առաքին
ան գամը՝ աՀա
Մօրիցը
կրնայ
ըլլալ , նուիրուած՝
սպային
կողմէ։
Արղարեւ
ինչ Հպարտութիւն
գերմ ան մողովուր -
ղին Համաբ,
երբ ղերման
ցեզփ տաղաւարին մէք
ցուցա գբո
լի
նաեւ
«Հերոսական
լնտանիք
՚ֆի
ա յս
ներկայացուցիչ
- աիպարը
Մինչ այգ, Մօրից
Տ. Տ.
ղինուոր
կ՝ԸԱայ, գե
րութեան մէկ ուրիչ տեսակ
, փասնզի
ա յս
անգամ
ստիպուած
է Հսկոզութիւն
բանեցնել
իր
նախկին
լնկերնեբուն
վրա
յ , եւ կեանքին իսկ գնով
արգի
լել , ոբ փախչին :
Գերմանական
կարգապաՀութեան
եւ պարսւա–
կանութեան
գիտակցութեան
մէկ ապչեցոլցիչ
օ -
րինակը կբ արուի
մեզի,
երբ,
Մօրից որ տարինե
րու
լնթացքին
սնունգի
պակասի պատճառով տր––
կաբացած
, կըփոխագրուի
գերմանական
զինուո
րական
Հիւանզանոց
մր, գինքր
խնամոզ
բմի%կր
կը կանչէ
ՀիւանգապաՀուՀի
մ լլ
Հիլաան,
ել ա -
նոր կր յանձնէ
Մօրիցը։
^Այս տզան պէտք
ունի
կնոք մը, որ րլլայ
իր սիրուՀին,
մայրն
ու քո
յրր
միամամանակ»։
Հիլտան կը Հպարատնայ
որ բբ–
^էէԿքԼ
՚Ժ՚՚՚քե
էՐ""րեց
, փոխանակ
ուրիչի
մը , ազ
գասիրութեան
այո ապացոյցբ
տալու
Համս,ր ; ի
Աելանիկ
Հթեսաղոնիկէ)
Տունաստանի
ամէ -
նէն Հին քագաքնեբէն
մէկն է։ Նախապէս
Հոն կբ
բնակէին
նախաՀէԱէնները
, որոնք
կը
կոչուէին
նաեւ
թեսալոյ
: ՚Բագաքր
փթթեցաւ
3000
տարի
առաք
ԼՆ • ՛Բ •) • Ի"կ իր քազաքակր
թութ
իւնը գա
գաթնակէտին
Հասաւ
2000/Տ՛
ՀՆ ՚ ՛Բ՛) , Միկեն -
եան գարաչրքանին։
Այն ատեն
փոքր էր քագաքը,
այսօր ալ կր տեսնուին
տակաւին
Կիկղոպայքի
ցամ աքային
պարիսպները
, ինչպէս եւ չիր իմ
մը
որ կը գանուի
գէպի
Հիւսիս
քագաքէն
գուըս :
Ա ելանիկ
իր անունը կր պարտի
կաս ան -
դրի,
Մեծն
Աղեքսանգրի
զօրավարներէն
մէկը
որ
315/5՛
ԼՆ • ՛Բ •) մկրտեց
քաղաքը
թեսազոնիկէ
ա–
նունով,
ի պատիւ
իր կնոքը, ռր ազքիկն էր Փի -
լիպպոս Բ–թագաւորին
եւ քո յրբ Մեծն
Ազեք -
սանգրի
Ամէնէն առաք
՛Հռովմ էաց ինե րն էին ռր գնա–
Հատեցին
թեսաղռնիկէի
առեւտրական
ել
զինուո
րական
կարեւորութիւնբ։
\%(ին ԼՆ • ՛Բ •)
անոնք
քն քեցին Մակեղոնական
թազաւո
րո
լթի
էն բ եւ թե–
ստզոնիկկ
չո բբո րղա պետութեան
մայբաքագաք–
ներէն
մէկբ
ըրին,
որու մէք բամնուած էր Մակե–
գոնիան : Հռո վմ էա ց ինե բ ը ղարգարեցին
թեսազո -
նիկէն
Հռովմէական
չքեզռւթեամբ
:
Հռովմէական
էզնաաիան
ճամբան
անկէ
կ՚անցնէր
:
1430
Մ արտ
29/5՛
գբաւռլեցտւ
քազաքր
թուր–
քերու
կոզմէ ել Հինգ գաբ անոնց
ձեռքը
մնաց :
1912 - 1913^1
ազատագրութեան
պատե րազմնե -
բուն
Աելանիկ՝
Յունասաանի
տբուեցաւ
վերստին
26
Հոկտեմբեր,
1912/5՛։
թէեւ
կանուխ է ն իսկ Աելանիկ
եղած է կաըե–
լոր կեգրոն
մը առեւտուրի եւՀաղո րղակց ո ւթեան
,
սակա
յն իր տզատագբ
ութ ենէն վերք
ալե լի եւս
ծագկեցաւ
առեւտուբբ
Առաքին
աչխաբՀամարտը
առմամապէս
գազ. -
րեցուց
իր աբագ զարգացում
ը :
Ա ելան իկի գիբքբ մեծ արմէք
ունի
զինուո
բա
կան
տեսակէտով
: Այղ պատճտռով
ալ
1015 —
ին Գաչնակիցներբ
, ԼԲ րիտանաց ինե ր բ ,
Ֆրանսա–
ցիներր
եւ. իտա լաց իներր)
իբրեւ
խարիսխ
րնտ րե
ցին
զայն :
Գաչնակից
բանակ՚նեբր,
որոնց
կողքին
Հերո -
սաբար կր կռուէր
նաեւ, յունական
բանակը
, ի-
րենց
յարձակումը
կատա րեց ին Տունաստանէն
եւ
խորտակեցին
Գերման - պուլկար
եւթրքական ճա
կատբ , ինչ որ փոլթացուց
պատերազմին
փախ -
ճանբ :
Ա ե լանիկ
Տունաւքտանի
երկրորգ մեծ քագաքն
է, Աթէնքէն
փերք։
Մեծ՝
րնզարձակութեամբ
եւ
ժողովուրդով
ինչպէո եւ յառաքգիմ
ութեամ
բ :
կլիման տաք է ամառր եւցուրտ
ձմեռը։
Խո
նաւ է, սակայն
առող1արաբ
միեւնոյն
ատեն,
չը^
նորՀիւ
Հարաւարեւմաեան
Հովփն։
1917
Օգոոաոս
17ին ղիպուտծով
ՀրգեՀ մբ
այրեց
Աելանիկի
կեգրոնին մեծմասր , ինչ որ թ տ–
ոլաոութիւն
եւ աւեր յաոաք
բերաւ,
սակայն
ել
այնպէս պատճառ
եղաւ ոբ Աելանիկ
չուաով վե -
բա չինո
լի ՝•
Տունական
պետութիւնբ
որոչեց
վերտչփնել
քազաքր
Համաձայն
լաւ մչակուած
յատակագծի
մը :
^
•Բազաքր
բաժնուած է կեգբոնական
մասի
մր,
ուր կր գտնուին
խանութները,
չոլկան
եւն։
Հերի
մասը, որյատկացուած
է բնակութեան
, քագա -
քին կանանչ
մասն է , փոքր տուներով,
չբքապաա–
ոլտծ
պարաէփերով։
Մեծ առեւտուրի
ել ճար -
տարարուեսաի
մասբ կը գտնուի
երկա թուգինե
բու
կայարաններուն
մօա։
՚Բաղաքի
այս յատակագի -
ծին մէք նախատեսուտծ
են գատական
ատեանի
չէնքր, քաղաքապետական
չէնքր, պետական
թատ
րոնները,
ղպրոտներր։
Առկախ
են տակաւին
այս ք
գործերը,
սակայն
պիտի
չինու ին աւելի
խազազ
չրքաններու
մէք :
Աելանիկի
ներկայ
րնտկչոլթեան
թիւը
300
Հաղարի կր Հասնի։
Մինչեւ
1940
չատ մեծ առեւ
տուր եւ ճարտաբարուեստ
ունէր :
Պատերազմին
ել գրաւման
Հետեւանքով
,
1940
Աեպտեմբերին
գագրեցալ
Միքազգային
Տօնավաճառը
որ
1926Հ 5՛
/ վեր տեզի
կ՚ունենար եւ մեծապէս կրնպաստէ ր
առեւտուրին
եւ ճա բատ
րա րուեստին
:
Աելանիկի
Միքազգային
Տօնավաճառը
ցոյց
կուտար թէ ոբքան գերադաս է յունական
աբտա–
գրութիւնր
եւ ճարաարարուեստը
,
բաղդատելով
"՚ րէւ– երկիրներու
արտադրո
ւթեանց Հետ :
Օտար երկիրնեբու
ցուցագբող^ւերոլ
թիւր
600
էր, իսկ
3500
Տունաստանինր
1927/5՛
եւ
1938/5՛։
Ասիկա
ցոյց կուաայ որԱելանիկի
Աիքազղային
Տօնավաճառը
միակ
առեււոբական
կեդրոնր
գտր–
ձած էր Հարաւ
արեւելեան
է ւրո պայի :
Տունաստանի
ա չխա րՀազբական
՚լիրրր
եւ
մասնաւորապէս
Աելանիկինր,
ծովա
յին
յարաբե
րութեան աեսակէաով,
կ՚արդարացնէ
կարեւորու
թիւնը
այս նաւաՀանդստին
: Տունաստանի
երկ -
րորդ մեծ նալաՀտնդիստն
է Աելանիկ,
Պիրէոնէն
վերք։
Թեսաղոնիկէի
ծոցին
վրայ կբ գանուի եւ
գլխաւոբ
ելքն է Պալքանեան
պետութեանց
, Եդէա–
կան ծովուն
վբայ :
Նախապատերաղմեան
վերքին
տասնամետկին
արգիացման
եւծաւա լման ծրագիր
մը կը մ չակ -
ուէր,
սակայն
րնդՀատեցալ
Հինգ - վեց
տարի
ոլատերագմին
Հետեւանքով։
Ներկայիս
արադ
թափով
վերսկսած
են ճարաաբապետական
ձեռ -
վերքո
յ , Հիլտա եւ Մ **րից
Կ
՝՚"մ ուսնանան
մա -
սամր անո ր Համ ար որ ամ ուսնացոզ
Հ ի ւանգա պա–
ՀուՀինեբն ու զինուոբները
14
օր աւելի
աբձա -
կուրդ կր ստանան : Իսկ չուտով
կ՚ունենան
նաեւ
զաւակ
մը, Ֆբանցը
, որպէսղի
աւելի չատ
ուտելիք
ստանան
պարենաւոբման
նախարարութենէն
:
Մինչ այդ Գեբմանիան
կը գրաւուի
գաչնակից
եւ ռուս րանակներու
կողմէ : Մօրից
կ՚օդնէ
ժօ -
զէֆին
եւ քանի մր ուրիչ
ֆրանսացի
գերիներոլ ,
որ փախչին
գերմանական
կայանէն եւ ինքն ալ կբ
միանայ
անոնց։
՛Բանի մբ օր կերակբուելէ
եւ խբ–
նամուելէ
վերք
ա էՀՃ/
մէք,
Մօրից
կ՚ոլգարկուի
ամերիկեան
արգելափակման
կայան
մբ,
որովՀե
տեւ
Ո՚ումանացի
է ։
<Տ
քիումանացի » էք ՚
Կր
Հարցնէ
ամերիկացի
ենթասպան
, «ուրեմն Գաչ -
նակիցներուն
թչնամ ի էք» :
Մինչ այդ Հիլաան
իր զաւկին Հեա անձնաս -
պան
կ՚ըլլայ՝
ինքզինքը
^րկիգելով
,
"րպէոզի
Ո՚ուսեբուն
ձեռքը
չանցնի :
Այս մամանակ է, որՄօրից,
ամերիկեան աբ–
գելավւակման
կայանի
մը մէք կը Հանգիպի
թրա–
յան
՚Բօրոլկային
, որ իր կ՛նոք Հեա
Ո՚ումանիայէն
էՕբուաթիա
, Աւստբիա եւ Զեխոսլովաքիա
փախ -
չելէն
վերքը
ԼՈ՚ուսերուն
ձեռքը
չիյնալու
Հա -
մար) , կուգայ
Արեւմ աեան
Գերմ անիա՝
Ամ երիկ
եան գրաւման
չրքանր,
ուր կը ձերբակալուի
որ -
պէս
թչնամի : Հակառակ
անոր որ քիումանիան
եր—
կու տարիէ իվեբ բաժնուած
է Գերմանիա
յէն
եւ
Գա^ակիցնեբու
կողքին կը կռուի ,
Ամերիկացի
սպան
իր ստացած
ՀրաՀանգնե
բուն
մ իա
յն կր Հե
տեւի • «թ^ամի
երկիրներ
են՝ Մում անիան
, Հուն–
գարիան
, Ֆինլանտան
, Գեբմանիան
,
ճափոնը ,
իտալիան»
:
« ԱՀաւասիկ եւ Արեւմուտքր»
, կ՛՚ըսէ
թրա–
յան , «ոչ դէոլքերբ
, ոչ ալ անՀատները կր Հետա
քրքրեն
ղիրենք,
ամէն
ինչ լնգՀ ան րացոլցած
են :
Ո՛ուսական
մղձա ւան քէն փախանք՝
այսաեղ
իյնա
լու Համար,
րայց
այս
միքոցիս
մաբգիկ
ոչ մէկ
տեզ լաւ եւ Հանգիստ
կրնան
ՐԱալ։
ԱչխարՀր
գադրած է մարգոց
պատկանելէ»։
Ալ
կը շարու -
նակէ , ալաւելի
դառնացած
«կենգանական
նոր
տեսակ
մըն է որ աշխարՀը
կըկառափա բէ. գբա–
սենեակներու
մէք աշխատոզ
քաղաքացիներն
են
անոնք,
որոնք աոաք եկած
են մեքենային
ու մաբ–
դու
ձուլումէն »:
Մօրից ելթրա յան
այլեւս
չեն բամնուիբ ի -
րարմէ , մինչեւ
Ր՛բա յանի
մաՀր։
թրա յան կր սկսի
գրել
իր ^ճՀւՀւօւնեբը,
թուով
ութ,
որոնք
Հեդնա–
իսառն փիլիսոփա
յ ո ւ թեան
Հրաչալի
օրինակներ
են՝ տնտեսական
, արդարութեան
եւ դեզեցկագի -
տական
Հարցերու
մասին
Այս ձեւոփ է, որ կը յանգի
գառն
րայց
ճիչգ
եզրակացութիւննեբու.
վԱրգար
մը
պատմելու
Համար»,
կ՚ըսէ
ան, «դատաւորները
սոփոբութիւն
ունին
զայն
երկու
մեղաւորներով
շբքապատելու
:
Գրեթէ դասական
մեթոտ է, Տիոուսի
օրէն
մնա -
ցած։
Այսօր
նոյն րանր աեղի
կ՚ունենայ
, միայն
թէ
Համեմատութիւնները
փոիսոլած
են • աասը
Հազար
անմեղներ
չրքա պատուած
են՝ երկու
մ եղա ւո րնե
րով » :
թրա յան ել Մօրից
15
կայան
կը փոխեն,
մին
չեւ որ կը Հանգիպին
թրայանի
Հօրը
Ալեքսանգր
՚Բօբուկային
, գերի ել երկու
սրունքնեբբ
կտըր -
ուած
Ո՛ում անական
ա յն պզտիկ
գիւղին
մ էք , ուր
մեր պատմութիւնր
սկսալ,
երիտասարդութիւնր
կ՛որս չէ անտաոները
ապաստանիլ եւ
գիմադբել
գրաւող
ռուսական
բանակին
• կը խնդրեն
քաՀա -
նայէն, որզիրենք
օրՀնէ : Այս մեստը
բաւական
կ՝րլլայ
, որՌուսերբ
գիւգին
մ^ք
տեղալորուելէ
անմիքապէս
փեբք կազմեն
«ժողոփրգական
Գատա–
բան»
ել առաքին
աոթիւ զատապարտեն
ու ղնգա–
կւսՀարեն
քաՀանան ալ՝ ուրիչներու
կարգին
:
Ս իւզաննան ու Արիսթիցան
ԼՄօբիցի
կինն
ու
մ այրբ)
աեսնե լով որ քաՀանան
տակաւին
մեռած
էէ ) կը յանձնեն
նաՀանքող
ղերման
զինուռրնե -
րուն , որոնք
ծերունին կբ աանին
Հիւանդանոց
եւ
սրունքնեբբ կըկտրեն։
Ամերիկացիներբ
երբ կը
Հասնին , կբ գրաւեն
Հիւանդանոցն
ու պատսպար -
եալներր,
ինչպէս
ել՝ քաՀանան
, որ կ՛ուգար -
կեն արգելափակմ
ան կա յան՝
որսլէս
նացի . «եթէ
նացի կամ գործակից
չես, Գերմաններր
ինչո՞ւ
քեղ
կր խնամէին : էբբէ՞ն
ի փեր Գերմաններբ
մարզա–
ոէր դարձեր
են , որ ճամբուն
փրայ գտնուած
փի՜
րաւոր
մր իրենց
Հիւանդանոցը
փոխադրեն» : Ամե–
րէԿ
"՚,Յէ ոպան է խօսոզր,
իր սոփորական
նեղմը -
տութեամ
ր ել կասկածամտո
ւթեամբ
Fonds A.R.A.M
