նարկ^երր,
նաւաՀանգաաին
վբայ
յ
Պասւեբազմէն
առաչ
մինչեւ
1940,
Աելանիկի
նաւահանգիստը
աաբեկան
350
հազաբ
թոն
բեռ
կ՚առնէր
կուտար
եւ Հարիւր
Հազար
ճամբորգնեբ
անկէ
կ՚անցնէին
:
19254^5»
ի վեր այս նաւաՀանգիստր
իրբեւ–
Ա–
զա՛ռ գօտի
կը ծառայէր;
Ա՚ինչել
զերմանական
գրաւումր , Եուկոսլաւիան
ալ Աղատ գօտի մը ու
նէր
1
յիոուն
տարուան
պա
յմ անագրո ւթեամ բ :
ՆտխաՀեԱէնական
, Հելչէնական
եւ
Հ " ՞ Հ ֊
մէական
գաբաչրԼանները
չատ
մը
մասունքներ
ձգած
են , զոբս գժուար
է պեզել։
ԱյսուՀանգեբձ
բիլղանգական
գարա շրչանին
, Ա ելանիկ
շատ
Հա
րստացաւ
ել իր յատկանիչր,
գեգաբուեստի
պատ
մութեան
տեսակէտէն
, գերազանցապէս
բիւզան
-
գական
է.,
-
Աեալնիկի
րիւզանգական
յուշարձանները
մեծ
սւռաւելութիէն
մը ունին։
Անոնց կը
ներկայացնեն
մարգկութեան
ամէնէն
կարեւոր
քաղաքակբթու
-
թիւններէն
մէկբ,
եւ կբ լուսաբանեն
այս քաղէ
։ ~
քակրթութեսն
ամէն մէկ աստ
իճանբ։
Ա.
Գիմիգ–
րո յի եւ Ա ցիրոպիոսի
եկեղեց ինեբբ
կր
յիշեցնեն
Հին յունական
մեՀեաններբ,
սակայն
գմբէթաւհր,
կամաբաւոր
եկեզեցիներր
կբ ներկայացնեն
Հա ֊
րաղատ
րիւզ^յւնղական
արուեստբ
, ինչպէս
Ա •
Գէորգր
:
Աուրր
Աօֆի
մեծ
եկեղեցին
բիւզանգական
արուեստի
կէ-յտա
բե լագո բծութ ի։ն է,
նմանապէս
միւս փոքբ եկեղեցինեբբ
:
Բոլոր
եկեղեցիներն
ալ փոփոխութեան
եւ վր–
նասներու
ենթարկուեցան
կամ իսլամակտն
մ րզ ֊
կի թնե բու վերածո
ւելով
թրքական
Հինգ
գաբու
տիրապետութեան
ատեն եւ կամ ժամանակի
աւե–
՚ րում ով :
1912^
աղատադրոէ
թենէն
վերչ,
շնորՀիւ
Ցոյ–
ներու
գէպի
գեղտրուեստբ
ունեցած
յա րզ անքին ,
այս եկեղեցիներբ
վեբագտան
իրենց
բուն
ձեւր եւ
շքեզռւթիւնր,
իսկ քաղաքին
պատմական
եւ գե -
զարուեստական
նկարագիրր
Հիմա
շտտ
ցայտուն
է .
թ՛ Ա՛
Թ֊
ԹԱՏԵՐԱԿԱՆ
ՆԵՐԿԱՑԱՏՈՒՄ
ԼՐԱՏՈՒ
ԱՐՈՒԵՍՏԻ
•նԿԱՐԻՉ Կ– Մ Ո Մ Ճ Է Ա ՚ ՆԻ ՄԱԱԻ՚Օ
ժտն
Պուրէ կբ գրէ ձՈտի Փետր.
10
թիվ^
մէչ.՛–
<ձՄոմձեան իր երբորգ
ցուցաՀանգէսին
մե.\–
զի կր ՛ներկա քացնէ գաշտա
քին ել ծովային
նկար–
ներ , որոնք կբ վաւերացնեն
այն ինչ որ արգէն ր^.
սած ենք էր արուեստի
մասին.
Ոստակ
գծյա^
յլ՛։^
գրուք^ւ^^
Հւսճելի
երանղներ
եւ լաւ
գրսեւոր
-
ուած
զգա յնութիւնբ
մթնոլորտինյ/
:
ժսն
Մու^րլան
, Օբ^Հ&ի Փետր . \^ի թիւին
մէք ,
ՀԵ
րիտասէսբգ
նկարիչ
մ ր , աւիւնով
,
կեանքով
լեցուն : Ցաղթանգամ
: իր գեգեցիկ
չրանկարներբ
,
խեժանկարներր
(կուաշ) , փոքրածաւալ
են , բտյց^
Մ ոմճեան
գիացած
է Հոն ղնե լ տմէն
ինչ , առանցք
բեռնաւոբելու
, առանց
ծանրացնելու
:
Զարմանա–
Հրաշ են իբ գո յներբ
իրենց կենգանո
ւթեամբ
եւ
անսպասելի
քնքշութեամբ
, երբ Հարցր
կբ վերա
-
բերի
Փարիղյւ : Ա՛ոմճեան
անձնատուր
եղած
է
կա–
խարգտնքին
ու իր միտքր ծառա քած է իբր պրիս
մակ ի նպաստ
ամ ենաս պիտակ
լո յսի
խազերուն
:
Ծիածանի
մբ պէս , ան կր պարզէ
ամէն
ինչ»
։
Աեվռի
Աոլբատեան
վաբմաբանի
նախկ^
<^Պէշիկթ ա շլեան» թատե բաս րաՀ բ , որ
քանգուաէւ^
էր պատերազմին,
շնորՀիւ
Ա՛ իաբանու
թե-ւն
յա -
մառ ճիգերուն
եւ քանի մը կրթասէր
Հայրենակից–
ներոլ
օժանգակութեան
, Հիմնովփն
վերաշինուած
է. Ընգարձակ
եւ օգասոլն
սրաՀ մր,
օժտուած։,
արգիական
յա բմ ա բութիւննե
րով։
Բեմին
ի"*Ր^
նկա զարգուած՝
գեղածիծազ
Արա բատ եան
գաչ
տր,
որուն վեբեւ
կ՚իշխեն
վեՀափառ՝
մեծ ու փո–
ՔՐՐ Մասիսներր,
իրենց ձիւնասպիտակ
գագաթ ՚–
ներոփ : Գործ՝
Պ՛ Բաբգէն
Պոտոսեանի
:
ԱՀա
ա յս
սբաՀին
բացմ ան
ա րար ոգո
ւթիւնր
կատարուեցաւ,
անցեալ
կիրտկի
օր,
I 12
Աաբտ)
գսլրոցի
աշակերտութեան
կոզմէ
կազմակերպուածդ
թատերական
ներկայացումով
մր
^
Որոշեալ
ժամէն
աո աք այլազան
, րազմ ո
ւթիւն
մ ը խուժած
է ր թատե րաս րրաՀ ո, քաչա լե րե լո
լ
եւ.
գիտե լու Համար՛ մեր տղոց բեմական
ձիրքերն
ու,,
լ^ւգո ւնա կութ իւններր
, մա յրենի
բարբառով
: Շա
տեբ ոտքի
մնացին
չորս ժամ,
ուրիչնեբ
,–ետ վե —
րագարձան
<
՚
Մ ուրատեան
վարժարանի
տեսուչ
Հ • ԱաՀակ
*Լ • Տէր
Մ ովսէսեան
Հանգիսաւորապէս
սրաՀին
բացումը
կատարեց
, զա յն անուանակո
չելռվ
Վ.Մ •
Պէշփկթաշչեան
- Գ. Ալէմ շաՀ» թատեբասրաՀ
: Ա–
ռաչփնբ
իբբեւ
Հիմնագիրնե
րէն մէկը
թատերական
գրականութեան
, իսկ "գրացեալ
Գուրգէնը
իրՐ
արուեստագէ
տ ուսուց
ի չ վարժարանին
; Գպրոց
ին
վե րա շինութեան
Համար իր թափած
չանքեբբ
ե -
րախտագիտութեամբ
կր յփշուին վարգապետնե
-
բուն կոգմէ
է
Հ • ԱաՀակ
*Հ . յի շատակեց
անուննե ր ր
այն
կրթանռւէր
Հայերուն
, Փարիղ,
Լիոն,
Մարսէյլ,
որոնք
իրենց
նիւթական
օժանգա
կո ւթ ի ւննե րո վ
թեթելցուցին
Տեսչութեան
ծանբ
բեռր
, վերա
-
կառո
լց ան ե լո
լ
Համ աբ սբաՀբ
.^–
Տէր եւ Տ իկին
Պաբկիրճեան
, որոնք
բեմ ին եւ
պատուՀաննԼրուն
գեղեցիկ
վարտգոյրներր
նուիբեցին
; Տէր ե լ Տիկ •
Ս • Տէօքմէճեան
, որոնք
թատեբասրաՀ
ին
եւ
մուտքի
լոյսերու
ծախքեբբ
Հոգացին
: Պ • Թովմաս
եան Գրիգոր
(Լիոնէն)
կոկիկ գումտբով
մր վերա–
շինութեան
գործին
Օգնեց : Տէր եւ Տիկին
Վան ՚–
լբեան
, նուիբեցին
վա րագո յբնե րու արո յրէ ձո —
զերր։
Վարաւ^յրր
րացուեցաւ
«Թէոտոր
ԱալՀունի
»
ոզբերգութիւնով
: ՚հէպքր
աեղի
կ՚ունենայ
Գ ՛րգ
^ գւզբուն
: Տ րգատ
թա՜գաւորի
օրով; կռապաշտռւ
-
թե֊ւմԽ>՚եւ՝քբիստէ
^%էոլ
^եան
պայքար
մր
ԱալՀռւն–
եաց
իշխան
Աուրէնի՜՚եւ
իր քրիստոնեայ
գարձած
ղաւկին՝
Թէոտորի
միչեւ։
Երբ գեռատի
Թէոտոր
արՀամարՀելով
իր Հօր սաստերն
ու բանտբ, սրա—
խոգխոզ
կ՚իյնայ
որգեսպան
Հօրր ձեռքով
։
Գլխաւոր
գ ե րակատա
րնե բէն Տիրան կառվա
-
րենց եւ Ա՛ Գղիբեան
, յաչոզ
խազա բկութ
իւն
մր
ունեցան
: Յստակ
էբ իրենց
Հայերէն
առոգանու
-
թիւնը
եւ Հասկցած
էին իրենց
գեբերը։
Ներկայացուեցաւ
նաեւ
«Երգի
Գասը» , եր -
գախառն
զաւեշտ
, խազաբկոլթեամր
Ժ • Տէտէեա–
նի եւ Զ ՚ եւ է . գասարաններու
փոքբիկներուն
։
Բոլոր
երգերը
Հեզինակած
էր Օր ՚ Փիշմիշեան
, որ
տղոց կ՝ լնկե բանար
գա
շնակով
Գաբձեալ
զաւեշտ
մր, «Կրլկրլ
Մ արգար»
, գե–
՚/կաաաբներէն
յիշենք
Գասիթեան
Գրիգռր
, խա -
կաաոլբեան
Պ–, Տէմիբճեան
Արա, Տակոբեան
եւն։
Մէր լ
^է.
կաաաբեցին
իրենց գեբերր
, ծափերու
ար–
Կանանալով
Եւ. վերչապէս
զԼճ
ՇօՍտ ճշ 1Աո 1)օա1–
[^I^^սէ* ,
ֆրանսերէն
զաւեշտ
մ՛ր, որ աէ^երեւ
յա -
չողութիւն
մր եզաւ
Մեբ ազաքր
այստեղ
իրենց
կալուածին
մէչ էին։
Զկար
Հայերէնի
վ
արանոլմն
ու շուարումը։
Մաղթենք
ոբ յետագա
յին
նոյն
տիրապետումն
ունենան
եւ մայրենի
լեղուին։
Բո–
ւոր դերասաններն
ալ գնաՀատանքի
արժանի
են
Արթինեան,
Պէրպէբեան,
Տէմիբճեան,
Առզոմոն–
/ք^՝ն,
Եալնիղեան,
Մէլէմէճեան
, Թէբզեան
:
Միչնարարներուն
եզան
Հայերէն
աբտասա
-
նո..թիւններ , պար
, նուագ
, միշտ
աշակերտներուն
կ՚*էմէ : կովկասեան
աա րազով պարեց Ֆ . Փափազ–
եաշ^ արժանանա
լով բազմութեան
ծավւե բուն
: Տ ա–
քող էր մ անաւանգ
Ալեքսանգրի
արտասանութիւնր
7՛ •
Վարուժանէն
: իսկ մեբ գեռատի
չութակաՀար
Վպ^ուժանր
(Լիբանանէն)
, արժանացաւ
սբաւա -
գի^ ծափերու
յ
Հայկական
ոգին
կր տիրապետէր
" ՚ յ գ ^ԲԸ.
սրաՀին
ներսն ու գուրսր
ել զուր չանցան
վարգա–
սպաներուն
ու աշակերտներուն
չանքեբր
:
Ա •
ՄԱՐԶԱԿԱՆ
ԿԵԱՆ՛Բ
. ՎԱԼԱՆԱ
Կիրակի
12
Մարտ , Հայ
Մարզա^
կանին
(Ս, Տ. ^.)
Ա. խումրբ
իր ախո յենական
17^՛՛
ք*ք01Ո0է10Ո Լյ՚ՕՈՈՅւՏն^
ճակաատգրական
մրցում բ
"՛եղիէ ունեցաւ
;
.քւՕաօէւՕՈ
ճ՚Ւ1օՈՈ6Աք
Լանսէի
անուանի
խում
-
րին
ղ էմ , մեր գաշտին
վրա
յ : Այս խումբր
ա
յժմ
մե^ ՝\\էռՆ\ին առաչիններէն
է։ Երկու տարիէ ի վեր
կ ր։՝ւճակատ
ինք այս խում րին գէմ : Անցեալ
տարի
մե^ գնդակի
Հերոսին՝
Տ– Գազանճեանին
սրուն
-
ՔՐ կոտրեցալ
Լանսէի
յագթանգտմ
եւ բաբձրա
-
Հասակ
բերդապաՀին
զարնուելով։
Մեր
կեդրոնի
յառաչապաՀը
գ ե ռ ի վիճակի
չէ խազալու
: ԱՀա
այս ղօրաւոր
խումբր
ինքնավստաՀ
եւ
յոխորդան–
քով մտաւ գաշտ։
ժամբ
3 ՚ 1 5 ^ Տ > ;
ղանա կին ամ էնէն
բազմ ամ արգ
Հանգիսա
-
կաՀնե ր բ եզե րած
էին գաշտը
, Հակառակ
սաստիկ
Հովին : Առաքին
կիսախաղին
մե րոնք
օգտուե
լով
անցան
րուոն
յա րձակո ղական ի մր,
տիրապետելով
զաշտին
: Մ րցում բ գբեթէ
Հակառակո
րգին
բեր -
գին
շուրքն
էր : Աակայն
Լանսէցինեբբ
յաղթանդամ
եւ^ ճկուն , ղօբ աւոր
գիմ ագրութ
իւն
մ ր ցոյց տը -
ւփ^– անաւանգ
իրենց
անուանի
րեբգապաՀբ
թռ
չունն տնգամ
կրնար
կեցնել
։ Հակառակ
այս
կա
տազի
գիմ ագրո ւթե անց , 2^րդ վա յրկեանին
մ եր
Ա իւռփլին
, առաչին
կէտր
ն շանակեց
ԴԳՐԳ՚"ԳԻ^
ծափերու
մէչ։
Լանսէ
բաշերբ
թափ կուտար
նոյն
ձեւոփ
։ 4։՜Լրգ վա քբկեանին Աւագ
ժամ ագռ
բծեանբ
նշանակեց
երկրորգ
կէար ;
Առաքին
կիսախազր
լրձցալ
մեբ
յաղթանակով
2—1 ;
Երկրոբգ
կիսախաղին
Հովբ
Հ ակտռակո
րգին
Հետ էր
։ Հակառակ
այս փաստին
մէկ
նշանակէտ
միայն
շաՀած
եղաւ Հռչակաւոր
Լանսէն
:
Մեր
մարզտկանքէ
Հակառակ
չաբքմր
ձտխորդութեանց
,
դարձեալ
յա զթ ական
կր Հանդիսանա
յ
յանգռւղն
խումբերու
դիմաց։
Ուրեմն
բնդՀ . գասաւո
րման
մէք
31
կէտ
ունինք։
—
Թզթակ1ւց
աՈԱՋ
»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(33)
Միաժամանակ
ձորի մէք երեւան
եկաւ
ել մի
այլ առարկայ
, բայց
չարժուն
ել ոչ թէ կախար–
գուած
Նա ստուերի
նման
ս լացաւ
, անցաւ գետակը
։
Նա գալիս
էր գէպի պառաւի
բնակաբանր
:
Փերին
ոչ մի շտրժում
չզոբծեց
, թէեւ տեսաւ
եկողին :
իսկոյն
Հասկացտւ
որ ղա մարդ
է, իսկ
մաբդր,
ինչ էլ լինէր , չէր կարող
վնասել
անտուն
, ան -
տէբ
պառաւին
։ Եկողր բարձրացաւ
ձորից
եւ իս
կոյն նստեց
Փեբիի
կողքին
:
Այգ ժամանակ
վիայն
իմացաւ
պառալբ
որ իր
Հիւբը
մի գլխաբաց
աղքիկ
է։
-
Զե՞ ս վախենում,
Հարցրեց
նա
։
Այդպէս
կորած
անկիւնում
գիշերոզր
չէր
կա
րող վախկոտներից
լինել : Պառաւբ
այգ
ուզեց
Հասկացնել՝
երկու
անզամ
թօթվելով
իր
ուսերր։
-
Զե՚^ս վախենում...
Ես վախեցնոգ
եմ. . .
Երեխաներբ
փախչում
են իմ առքեւից
, որովՀե
-
տեւ եո սսւրսափելի
եմ • • •
Այդ
խօսքերին
Հետեւեց
մի վայրենի,
անմիտ
քքիծաղ,
խելացնորի
ծիծաղ,
որ սարսուռ
է ազ–
գում։
Գա
նոյն
ազքիկն
էր, որ այնքան
զարմտ
-
ցբեց Գաքիանէին
՚Լտրգավաոի
օրր :
ինչո՛՛
լ
չես վախում
, Հ լլ ,
բացականչեց
նա , բոնե լով պառաւի
թեւր
.
դու է լ ինձ նման
ես, Հա<՝...
Ես քեզ չեմ ճանաչում
, վերքապէս
պա
֊
աասխանեց
Փերին :
— ճանաչում
ես ՚ • • պլոկուած
,
խայաաոակ–
ուած մի աղքիկ
կայ. . . այգ ես եմ • ՚ .
Նա յանկարծ
փոխեց
խօսքր
, ձեռքբ
տարաւ
իր ծոցը ել մի բուռ պտուղներ
Հանելով,
ածեք
քնած
երեխայի
գոգը։
՛Բեզ Համար է...
Նրա ձա յնը ա յժմ
խուլ
էր եւ
գողդոքուն
:
է^մ ակից էբ քաղել
պտուղներր
: Մ ի քանի
բուռ էլ
Հանեց եւ չարունակեց
.
— Ես էլի կր բերեմ
է
Ապա
մի վայրկեան
կանգ առաւ, կարծես
ու–
ղում էր խօսքեբ գտնե
լ : Զեռքր
քսեց ճակատին
եւ
արտասանեց
մի խեղճ ազաչաւո
ր ձա
յնով
ինձ Համար մի երգ ասա
, մի սուգ, որ այս
ԳԻշերից
էլ սեւ
լինի •
• • Գոլ
լաւեբր գիտես , լնտ–
բիր ամէնից
խիստր,
որովՀետեւ
ես լաց
լինել
եմ
ուզոլւէ
յ
Փերին
իսկո
յն պատրասաուեց
։ Նրա
գլուխն
սկսեց ծանր կերպով
տատանուել
, գա
նշան էր ոբ
գալիս
են արտասուքնեբբ։
Բայց
նա չգիտէր
թէ
ով է իրան
այցելողը,
ինչ վի շա ունի
եւ
որտեղից
պիտի
սկսել ։
Ակոիր այն տեղից.
Ուր
կանգնտծ
է նշա -
նած
աղքիկր
, ասաց տարաժամ
ա յցե լուն • – Ասա ,
ռր այգ աղքիկր անբախտ
էբ, որովՀետեւ
շաա
եր–
քանիկ
էբ . . . Գիտե՛՛ս
գու , տեսե լ ես • . Սեւ
աե–
խեբր
ոլորող
մի եբիաասարդ
գալիս
էր այն
աու
նր , ուր ա յգ աղքիկն
էր ապրում
իր մ օբ Հետ
յ
Նազ–
լու ՚ . . Ազքկա
յ անունբ
• ՚ . Այգ ես եմ : Մ ա յբամ
. •
մայրս
... Ա՛ի երեկոյ
՚ ՚ ՚ Աեկ,
սեւ երեկոյ
էր.՛՛
Նտզլոլին
տեսնելու
էին գնում
ոչ թէ թուխ
րե–
խերով
երիտասարգր
, այլ երկու
գեւեր ,
որոնց
մեր կողմի մարգիկ,
կեղծաւո
րներ ր ,Թուրք են ան
ուանում
է
Ե" որբ եմ . . ՛Գոնէ ատամներս
սուր լի–
նէին.,,
ինչո՛՛վ պատռեմ,
ինչո՛՛վ
ծուատեմ
նր -
րանց
. . .
ԱՀ
յ
իմ մ իսր պղծեցին
նրանք
ել. եա չկա–
բոզացայ
նրանց
միսր թել - թել քաչել։
Տետայ
միայն,
երբ անցել
էր սեւ գիչեբր,
ես տեսայ մի
վարազ, որ ունէր
սուր ժանիներ՛՛.
Լաւ. աաամ–
ներ . . . Բայց
մենք
չունենք
• . .
Նորից
էլի ա յգ ժանիքներր
խառնեցին
նրա
թե լքր,
նորից նրա պատմ ութիւնր
գարձաւ
ան -
կապ
:
Փերին
Հազիւ
էր կարողանում
մի րան Հասկա
-
նալ այգ խաոնափնթոբ
պատմուածքից
։ Նա իմա—
ցաւ, որ այդ գիշերր
Նազլռւի
տանր
կատաբուել
էբ մ էկբ ա յն գաղանութիւննե
բ ից , որոնք ա
յնքան
սովորական
էին գարձել
վերքին
ժամանտկներր
:
Րայց ոչ նշանած
աղքիկր
, ոչ նրա մայրր
չէին
կտ–
րոզտցել
անյայտութեան
քօզ գցել
այգ գժբախ
-
տութեան
վյըայ
: Մայրր
վազել էր իր փեսայի
ե–
տեւից : Փեսան
եկել
էր եւ կռիւբ
նրա ու
երկու
գաղանների
մէք շուտ կր վերքանար
ու լալ կբ լի
նէր այգ աան պատուի
Համաբ , եթէ
Հարեւան
տանը քնած
զինուորներբ
գուբս
չր
թափուէին
Նրանք
օգնեցին
իբանց
լնկեբներին
ել նշանած
ե–
Րիտասարգբ
լնկալ
տան
շէմքում
, ղինուորի
աուրր
շաա խար էբ մաել նրա կրծքի
մէք
։
Fonds A.R.A.M
