1
հԿԵ1Ե8Ին
Ի–
ՍԻՈԻթենն
ա
1
ՁՄԲ՛
—
Մոսկռ՚՚֊այ ի
ամերիկե՚«*՚0. նտիորյգ.
դհսպանը,։ Պետըլ Սմիթ, իր ՅուշերուԱ մէջ կը
պարզէ նաեւ Խ • Միութեան քաղաքականութիւնը :
կ՚ամփոփենք հիմնական կէաէը, ինչպէս եւ Հայ
էկեղեցւոյ վերարերեալ ւքասը —
խ. Ա՛էութեան
մ է ք գեո֊
Լ Ո ւ ծ ֊ ռ լ յ ^ ծ չէ պաշսւա^
մոէձքի
ազատութեան
մեծ խնգէրԸ։
Ամէնէն յատ"
կանշա1լան պարագան
ա յ ն է , որ երեսուն տար •-
ուան
Համակրօն
քարոզչութենէ
ու
Հալածանքնե
րէ ետք, գ ե ռ կր Լարունակոլի
ււուս Հաւատաց -
համերու
յամառութիւնր։
Փտստ է, որ պետու
=-
թիւնր.
Համայնավար
կուսակցութենէն
գուրս ,
չյաԼոզեցաւ
իր բարոյական
գրոչմր
պարտագրել
մ֊ոզովրգական
զանգուածներուն
:
« Կրօնքր, կր գրէր
Լենին,
մոզովոլրգին
Հա^
մար աֆիոն է ••Կրօնքր տեսակ
մր Հոգեկան
ղվոտ–
քա» է, որուն
մ է ք ղրամագլուխի
ստրուկներր
կ՝եղծեն
իրենց
մարգկային
կերպարանքր
եւ այգ
անունին
արմանի
կեանք
մր վարելու
պայմանր»
:
Տեղափոխական
ն ո ր պետութիւնր
որգեգրեց
այս
րնորոԼՈւմր%
Եւ քսան տարի ,
«անաստուած–
ներոլ
Աիութիւն»
մարտնչող
կազմակերպութիւնր
անցաւ
շարմոլմ
ին գէո՚-թր
, ո ^ չա ցնե
լո
լ
Համ
ար
եկեզեց
ին՝
քարոզչո
ւթեամր , եկեզեց ականնե
րու
րնաքնքում
ով,
Հաւատացեալներու
գէմ Հ ա լածան–
քով,
գեղեցիկ
եկեզեցիներր
քանգելով
կամ վե -
Գիտ&աՏք գԱաԽտեւ
Տառաք »ի մէք ուշագրո
ւթեամբ
կարգս. =
ց ինք , Հտյ տիկնոք
մ բ
խոբՀրղածո
ւթի ւննե բը ^
Վարգանանց
տօնին
աո֊թիւ
մատուցուած
պատա <-
բագի
մր մասին
X
Տիկինր ցաւ կր յայանէր
, ոբ «մեծ
ու
պզտիկ»
Հայ
ուսանողներ
բացակա
յ եղած
են եկեղեցիէն
• ;
ծ*.
մեղքր կբ դնէր «պատաՀական»
ուսուցի^եբու.
ուսին՛՛
•% Ե՛֊ ^աւելցնէր՛
՛տ
կր ցաւինք,
որ
տղաքր
Հայոց պատմութեան
եւ աւանգո
ւթիւննե
—
. . –.ս ուն Ա
"–1^^
զԳ՚^Տ՛"^
յուպումն
« լ
վանքներր
ռի^նբ.՛
իր՚ոպէ"
տնՀասկնալփ
է,
լ մԼ մեր րացա՚^Ր"՚֊թ^""^Բ
«Մտնոլ^ներու
խոԱ՚Ր^^
.Լլ
^ներր
կազմակե
րպողր
առաւե
լա–
•Օր»ուան
՚ ՝
՚ " յ ^ ^ ^ ^ լ^,
տն՝ որպէս
Հտյ
մայրե–
պէս
^^՚^ՀՀլ
^պձթիւ^
, Հպտրտ է եւ ուրախ
, որ
՚՚ւ"՚–ձռաեանու
բարոյական
միքոցներուն
շնոր–
իր
նիւթ
^
.յ,
մէկ անդամ
Հայկական կաղան–
^^7Լով
մօտենալ
մեր զաւակներու
"
դի
խորՀրԳ՚՚Գ
^ ^ , .
մաւ
Հոգիներուն,
Հմայել
, տպաւորել
զիրենք
լուսա =
զարգուած
կաղանդի
ծառով
, ել
փոքբիկներոլ
յնքան
սիրած Կազանգ Պապայի
բեբնով
իսկ^
բու
անտեզեակ
կր մեծնան։
ինչպէս որ
անոնց
^ԼՏ,^ նե ո քն ^ե, , մայրենի
լեզուի
սէրն, ու <
ֆրանսերէն
արտա
յա յառւելուն
մ իակ
պատասխա
նատուն
իրենց
Հայրն ու մայրն
են, նոյնպէս
ալ
Հայ պատմ ութեան
գոնէ գլխաւոր
դէպքերուն
ի–
րենց անգէտ
մնալու պատճառր
պատաՀական
սոլցիչներն
ենեւ գասաւանգո
ւթեան
ձեւր»
Փետրուար) :
Կր զարմ անամ թէ ինչպէ՛^ ս Հայ կին
մ ր որ
մ օտէն
ծանօթ է
գազթաՀա
յ
իբականութեան
,
Հանգիստ
խղճով
, կրնա
յ ծանբ
մ եզալդբանք
Լչր -
սելու
Համ ար աբՀամ արՀանք)
ուգղել
բուռ
խոնարՀ
աշխատողներու
Հասցէին
, երր
մարդկօբէն
իրենց
կարելին կը փորձեն
, կ^աշիէա–
տին
մութին
մէք, առանց
փողի ու թմբուկի
, եւ
յաւակնոտութիւնը
չունին
Հրաշքներ
գոբծելու :
Հայու
մեր ամէնէն
աղնիւ
զգացումներուն
գէմ,
մեղանչած կ^ԸԱայ
ինք , եթէ ոեւէ ձեւով
փոր
ձէինք
, բռնակալ
ումին
ղէմ՝ Վարգանանց
քաքե–
ոլ–
ք22
մր
անոնք
բածելով,
թանգարանի
, «կառամ»ի
կամ մթերա -
տտ րած րաբո յական
յաղթանակի
աըմէքը
թե–
նոցի : Հասկնալփ է ինքնին , որ փակուեցան
կբօնա–
գաղ>
ւնի
կան վարմա րաննե
բը :
Գոնէ
մինչեւ
պատերազմը,
կրօնքը
պաչտամունքի
ձեւ ստացած
էր
՚ ՚ ՚ Պետութեան
վերաբերում
ր
օրթոտոքս ,
աբեւե լեան եւ Հա յկական
եկեղեցիներուն
Հանգէպ
սկսաւ
փոխուիլ
\
941
ին , Նացիներուն
կողմ է Խ •
Ա՛իութեան
վ յ ՚ ա յ կատարուած
արշաւանքէն
ետք;
Ամ էն
մ իքոց
ձեռք
առնուեցաւ
ա պաՀ ո վե լո ւ Հա -
մ ար մողովուրգին
Հաւատա
բմ ութիւնբ
ի շվսանու
•-
թիւննե
բուն
Հանդէպ։
\942ին Ա ոսկուա
յի
Օրթո՝^
տռքս
Պատ
բիար
քո ւթիւնր
, կառավարութեան
Հետ
ատաոա -
խորՀրղակցաբար
եւ դործակցտբար
, Հր
կեց գիրք
մ ր՝
«ճչմարաութիւնբ
կրօնքի
մասին»
անունով։
Այս գիբքին
մէք ռուս եկեղեցիի
ներկա–֊
յացուցի^եբը
կը պաշտպանէին
սովետական
գա–
տը ել կը Հերքէին
Հաւատացեալներուն
՚^ալած
• -
ուած
բլլալու
իրոգութիւնր։
1943/'Տ՛
Պատրիար -
բտգնաՀատել
: Բայց
րսել թէ՝
մանկավարժական
տեսակէտով
,
եկեղեցիի
խորանէն
խօսուած քա
րոզ մը «տասը գասէ
աւելի տպաւորիչ
կրնայ
րլ–
լալ», ոչ :
ճիշգ է որ մեր Համեստ
ղպրոցներուն
մէք
մասնաւոր
շուքով
Հայդ ալ մամտնակի եւ
յաբմա–
րութեան
Հարց է) չի տօնուիր
ազգային
ոեւէ
տօն։
Բայց կարելի՛՛ է Հարցնել թէ՝ ո՛^վ
ստոլգեց
եւ ինչպէ՛՛ս
, որ նոյն այգ «պատաՀական»
ուսու -
ցէչներր,
յարմաբ
առիթին , տղոց չեն խօսիր
աղ–
գային
տօներու
մասին,
չեն րացատբեբ
անոնց
ի–
մաստր։ Եւ յետոյ,
ի՚^նչ
են Հայերէնի
գասալան -
դութեան
պաՀերէն
դուրս , եղած
գասախօսու -
թ իւննե բուն , եւ Հանգէսնե
բուն
նիւթն ու նպա -
րԵՍց
է - -
քր իրենց ցեզփ ապագային
...:
Պէտք է սակայն
կարդալ
տղոց
չարագբռլ -
թիւններբ
, երբկր նկարտգրեն
«իրենց
Հանգէսբ»
,
ու
անոնց անտաշ նախագասութիւննեբուն
մէքէն
տեսնել
իրենց մանկական
ապրումները,
մեզի
Հեա
Համոզուելու
Համար թէ՝ որքան րարերար գեր յլը
կատարեն,
ազդապաՀպտնման
տեսակէտով
ման =
կական այդ Հանդէսնեբր
։
Զէ՞ "Ր մեր մանկութեան
չրքանին
, մեր
ապ=.
իած , ստացած
տպաւոբութիլններն
են , ոբ Հե -
տագային
ձեւ ու մաբմին
կ՛՚առնեն,
կ՝ազգեն
մեր
նկարագբի
կազմութեան
վրտյ, ել յաճախ
ալ
ուղղութիւն
կուտան
մեր կեանքին :
Եւ արդէն
ի՞նչ է կապոյտ
հտչի
նպատակը,
երբ
այնքան
կարեւորութիւն
կ՝լնծայէ
«Ա՛անուկ
ներու Օրուան»
յոգնեցուցիչ
եւ մեծածախս
Հան -
դէսներուն
:
, ,
՚ .
Աեր տարագրի
կեանքին
մէք, ամէն ճիգ ու
շարմում
մէկ նպատակ
րւնի , րԱտյ
«վարմ
֊ոլՏ
թեամր
ձեռք բերուած
տտրեգարձնեբու
տօնակա–՝
՚ատրութիւն»
թէ «գոյնղգոյն
նուիբարաշխռւմ»
,~
պարբերաբար
ՀրտՀաբել
, վառ պաՀել
Հայրենիքի
սէբր աարագիր
բազմութեան
մէք։
Մինչեւ
այն օ ֊
բր՝ որ Հայրենի
երկնքի
արեւբ, իզօրու
րլլայ ա–
զատօրէն
տաքցնելու,
իր կենսատու
շողերուն
այն
քան
կարօտ
մեր Հոգիներբ
. . - ;
Մինչ
՚ յ գ ^
.կւ
նՀբամեչտ
է աշխա -=
տիլ , շարժում
ստեղծել
, խանգավառուիլ
ու խան–
դավառել։
Որպէոգէ
Հայու
ճրտգբ վառ մնաք
մեծ
ու պղտիկ
Հոգիներուն
մէք :
Այս նպատակին
Հասնելու
Համար , ճիշգ է որ
մենք^ պէտք
ունինք
եկեղեցիի
խորանէն
խօսուած
մեր
ա զ գ ա յ ի ն արժէ
քներն. ու պ ա տ մ ՛ ա կ ա ն
գէպյւե–
րր
։ Ատով
իսկ իրենց
մէք տրթնցնել
,
արծարծել
մայր
Հայրենիքի
սէրն ու ազգային
Հ պ ա ր տ ո ւ թ ե ա ն
ռոււժիւնո
ա ւ ե
ւի
առատուէժիւն
ստասալ
դ ո ր Ծ ե -
% ւլ/՛
ւ ՛ »
ւ ՚,
^ւ^^ւտ,
ւ ւ
* Հ Հ ( –
Լէ
X
11
3
օ օ
"՛ձ"
Վ"^
զգացուէ
ը որ կրնայ
ամէնէն
ուժեղ
տակբ, եթէ ոչ Հասնող
սերունգին
ծանօթացնել
քաբոփերուն
, ա բա րողութետնց
խորՀրգաւոր
շունչին : Բայց պէտք
ունինք նաեւ, եւ
մանաւանգ
այն ա շխատանքին՝
որուն
այնքան
անձնուիրաբար
քծոլած
են , «պատաՀական»
կոչուած
ուսուցիչ ֊
լ ո ւ ։
1945/^՛,
արուեստական
քարողչոլթեասբ
Լենինկրատի
մետբոպո
լիտ
Ալեքսին
պատ
րնտբուեցաւ
:
մ բ մր
պաաուարբ
կազմ ել ա յլասե րում ի վտանզին
դէմ
։
՚ Արգեօք
տիկինր
Հակասութեան
մ էք չէ" , երբ
մ էկ կոզմ է կր շեչտէ պատմ ական գէպքերու
ոգե–
Օտաբնեբուն
Համար ա յս ամէնր
Հասկնալի
կոչում
ի
անՀ րաժե շտո ւթիւնր
, եւ
միւս
կոզմէ
ոբ
որոշ
Հ ան —
էին : Բա
յց կուսակցութեան
մ էք զարմ ացան
,
ա յնքան
Հալածանքներէ
ետք
պետութիւնբ
ներոզամտութիւն
ցոյց կուտար
եկեղեցիին
գէպ :
Բայց
խորՀրդա
յին պետութեան
նոբ քտզա -
քականութիւնր
տարբեր
նպատակներ
ունէր
։
՚Բրավչէնքօ
«Աղատութիլնր
լնտրեցի » գրքին
մէք
այս
առթիւ կր յիշատակէ
խորՀրզային
վարիչնե
րէն
Մ
իսոնովի ա յն
յա յտարարութիւնբ
, թէ
նո
յն
կերպով
պիտի
դիմագրաւեն
կաթոլիկներու,
բո -
զոքականներու
Հակա սովետ
քարոզչո
ւթիւնր
։ Ու
րիչ
երկիրներու
օրթոտոքս
եկեզեցիներր
պիտի
կապոլին
Մ
ոսկուա
յի , ոբ պիտի դաոնայ
«Եբկրորդ
Հռոմ»
մր՛ . ՚ ։ Նոր սեբունգի
մասին վախ չունէին ,
կոմսոմոլները
աւելի
ղօրաւոր
պիտի
րլլան , քան
քաՀանանեբը
։
Հակառակ
բոլոր լաւատեսս
ւթիւննեբուն
, ա յ –
սօբ
իբականռւթիւնբ
այն է , որ
Մ
ոսկուա
Հազիւ
թէ
թ ո յ լ կուտայ
կրօնական
պաշտամունք
կատարել
ռուս
եկեղեցիին
, րայց ոչ կաթոլիկներուն
եւ ոչ
ալ
Հրեաներուն
այդ թոյլտուութիւնր
չինեբ
Պատե րազմ էն ետք, որոչ չափով
ՀակաՀբէա–
կան շարժում
մբ սկսաւ։
Անշուշտ
Հալածանք
չկայ,
բայց
պետռւթիւ1ւր
ղօրաւոր
քարոզչութիւն
կը կա
տարէ սիոնականութեան
եւ ա շխա րՀաքաղաքա -
ց իութեան գէմ : Ասիկա
որոշ մտաՀոգութիւն
կը
պատճառէ
խռ րՀ րգա
յին
Հրեաներու
մ եծամ աս -
բացասական
կարծիք կր յայտնէ
«վարժոլթեամր
ձեռռ
րե րած տա րեդա րձնե րո
լ»
տօնակատաբու
—
թեանց
մասին :
Մ
անաւանղ.
«Ամանորի
դոյնղգոյն
նուիրաբա^իւումները» ,
եւ այգ առթիւ
տ րո
ւած
Հանգէսներու
միօրինակ եւ միամիտ նկարագրու–
թիւնները (սաորաղծումները մերն են)
ա յնքան
սրտնեղութիւն
կր պատճառեն
իրեն : Ըէէալ Հայ
կին,
ամէն օր տառապիլ,
սարսափիլ
այլասերումի
վտանզին
առքեւ–.. ու «միամիտ»
եւ
Հետեւաբար
տա րօրի՚էւտկ գտնել,
մանուկներու
Հայերէն
թոթո– Հե
ներբ ։
^
իսկ եթէ մամուլէն
ու մեր աղղային
կեանքէն՜
Հանենք
«միօրինակ եւ միամիտ»
նկարագրութիւն–
ներն ու անոնց տուն տուող
Հանգէսներր»
,
բնղու–
նեղէք որ ցամ քե ցուց ած
պիտի
րլ/տնք
ներշնչմ
տն
եւ
զ ոբծունէութեան
աղբիւր
մ բ :
Գիտեմ, փոքր
թիլ
մր չեն կազմեր
անոնք
որ
պար րերա բաբ
իրենց
դժո-Ո Հութիւնբ կր յա յտնեն
թէ «Յառաք» շատ տեղ կուտայ
Հանգէսներու եւ
թ ղթակցութիւննե
բուն %
Բայց
չեմ գիտեր , թէ ո^վ իրաւունք
ունի
,
մե՛՛նք ռբ օրաթերթր
կ՝րնգունինք
իբրեւ
Հայելին
ժոզովուրդի
մր ամենօբեա
ք կեանքէին,
թէ^
անոնք,
որ յաճախ
ղտյն կր շփոթեն
գրական
ամսազրի
մր
• •:
ԱՐՇԱԼՈՅԱ
ԱԻԱԼԵԱՆ
քաղաքականութեան
նպա տակր չէր իրապէս
պաշ–
տամունքի
աղատութիւն
Հաստատել։
Պէտք է
զայն
բմ բռնել
Մ
է՚՚՚ոնովի
բա ց ա տ ր ո ւթ ի ւնն ե ր ո վ :
Այս
քազաքականութիւնր
օգտակար
պիտի
բլ–
լայ՝
չէզոքացնե
լու
Համ ար ա րտասաՀմ
անի
կրօ -
նական
կազմ ակե րպութիւննե րու
^նաղատոլ
-
թիւններր :
Այս տեսակէտէն
նոր
քաղաքականութիւնը
արգէն
յաքո ղութ իւններ արձանագրեց : Անտաբա -
կո յս
աւելին
պիտի
ունենա
յ , երբ ռուս
եկեղեցին
զուրս գտյ իր մեկուսացո
ւմ էն եւ
վերաՀաստատէ
իր յարաբե
բութիւննե
րր արտասաՀմ
անի
կրօնական
կազմ ա կե ր պո ւթ ի ւնն ե բ ո լն Հետ ։
Ա ովետնե
բու
Համ աս լալական
քազաքականու
թիւնր
նոր յենարաններ
պիտի
ունենայ
: Ցարական
քիուսաստանի
ամ էնէն աղգու
ղէնքե
րէն էր կբօնա–
նութեան,
բարձր
դի րքե
բու
վբայ գտնուած քա
-
^^յ,
թափանցումը։
Աակայն
յեվափո խո
ւթենէն
"
"
՚ ՞
ե
նի մը անձնաւորոլթիւններէ
զատ, ինչպէս ՝Բա -
զաք
• Բիւրո
յի անդամ
՝Բ ա կանո փխ չ եւ
ճաբպիկ
քարոզիչ
Իլիտ
էրէնպոլրկ
:
Հակառակ
բոլոր
յա յտարարութիւններուն
,
1ւ/. Միութեան
մէք կրօնական
պաշտամունքի
դէմ
կան նիւթական
գժուա
րութիւններ
:
Մոսկուայի
րնակչութիւնր
ներկայիս կը Հաս՛՜
նի չորսէն
եօթր
միլիոնի
, նայելոփ
քաղաքի տա -
բածութեան
, որ կր Հասնի
մինչեւ
70
քիլոմեթրի
:
1948/5՛
այս քաղաքին
մէք կային
երեսուն
աղօթա–
տեզիներ
, այսինքն
130.000
Հոգիի
Համար մէկ ա–
զօթատեղի
: կան
2օ
ռուս • եկեղեցիներ
, մէկ
« Հին Հաւատացեալ»ներոլ
, մէկ սինակոկ
ԼՄոս ~՜
կուայի
մէք կր բնակին
300.000
Հրեաներ),
երկու
բողոք՛ ելմէկ կտթոլփկ
եկեղեցի։
Պատերազմ
ի րնթացքին
Կրեմ լինի
կրօնական
ք , կրօնական
ք^գգէմ ութեամ
բ անքբպետ
մ բ
րացուեցաւ
Արեւելեան
Ե՚-րոպայի եւ
Ռուսաստանի
սլաւ
եկեղեցիներուն
միքեւ։
Այս
րնգգիմութեան
քնքռւմը եւ եկեղեցական
եզբայրական
կապերու
Հաստատում
ր
Հ րաշա լիօրէն
պիտի
զօրացնէ Ա ո -
վետներու
Հակակշիռը ու աղդեցութիւնը
Արեւել–
եան ել կեդրոնական
Եւրոպայի ուՄիքին
Աբեւել
քի
մէք։
Մոսկուայի
պատրիարքր
արգէն
զօրաւոր
յա րձակո զականով
մ ր յաքո
ղե ցաւ Հաստատել
իր
եկեղեցիին
Հակակշիռր եւ
նո ւի րապետո
ւթ իւն
ր
պալթեան
, լեՀական
չեխոսլովաքեան
,
ռումէն ,
պուլկար
, ինչպէս
նաեւ Ֆրանսա
յի , Գերմ անիո
յ ,
Մանչուրիոյ,
՚Բորէայի եւ ճափոնի
մէք
գտնուած
« տաբագիր»
ռուս
եկեղեցիներուն
վրա
յ :
Այսպիսով,
ժամանակէ
մբ իվեր
ռուսական
եկեղեցիին
Հանգէպ
նչմարուած
ներողամտութեան
միակ նպատակակէտն
է սատարել
Աովետներ..՛–
ծաւալում ին :
... « Ո՚ուս օրթոտովէս
եկեղեցիէն
զատ միակ
Եկեղեցին
, ռբ յարաբե րարար
օգտուեցտւ
կրօնքի
Հանգէպ
կբեմլինի
վերաբերմունքէն
, Հայ՛
Ա՚՚^ա -
քելական
Եկեղեցին է , քրիստո նեայ
ամէնէն
Հին
եկեղեցիներէն
մին, որ գլխաւորաբար
Հայկական
աւտնգութիւններր
պաՀւղանող
Հաստատութիւ
-
նբն է։
1945
Յունիսին
տեղի
ունեցաւ,
ամբողք աշ -
խարՀի
Հայ
ղաղութներու
պատոլիրակներո՛–
մ֊ասնակցութեամբ
, Համագումար
մը
կրօնական
մայրաքաղաք
էքմիածնի
մէք,
բնտրելռլ
Համար
Հայ.
Եկեղեցիի
պետր՝
նոր կաթոդիկոոբ։
Եկե ՜
ղեցական
գոբծեբր
աւարտելէ ետք,
Համաղումարր
զբաղեցաւ
քաղաքական
խնգիրներով
եւ Ա
թալինի
ուղղուած
խնգբագիբով
մր ստիսւոզարար
պա -՝
Հանքեց , Հայաստանի
անունով, կարգ մը թրք՛"
՜՜՜
կէսն
Հոզեր։
Այս
յա յտա րա րութիւն
բ կ՝րսէ.
է
« Կր յուսացուի
, որխ. Միութեան
քագաքա–
կան
իմասւոութիւնբ
եւ գիւանագիտութիւնր
պիտի
գտնեն
միքոցր
դտրմանելու
անցեալ
պատերազմին
մեբ
ժոզովոլբգին
Հանգէպ
գործուած
անարդա -
րութԻ՚-նը »
1
Անտարակոյո
ղոլգագիպոլթիլն
մը չէր , որ
այս
պաՀանքներբ
Հրատա րա լուեցան
այն պաՀուն
,
երր սու/ետական
յուշագիր
մբ սաՀմաններու
փո–
փոխութիւնր
պաՀտնքոգ՝ կբ ներկայացուէր
թուր–
քիո
ք արտաքին
գոբծոց
նախաբարութետն
Անուրանալի
է, որ Հանրային
կարծիքին
մէք
երարանցում
մր ստեղծեց
ել նոր փաստ
մր
եղաւ,
թէ ինչպէս
՚Բտղաք.
Բիւրոն
իր արտաքին
քաղա -
քականոլթեան
ի նպաստ կ՝օգտագոբծէ
Եկեղեցին
յ
Fonds A.R.A.M
