ՆԻՒԹԵՐ
ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ
ՀԱՄԱՐ
Շաիաֆխս^էի
ռուսական
ղք^ապաՀեսս^եբու
վերաՀսկէչբ
եՆթաբկուելով
իր Հայանու֊ն
օգՆա -
կան
Սերգէյ
Աաեփանովէչխւ
մեբժեց մեր
ինգ–
րանքր
Մեծ էր ժոզովուրդի
յուսաՀասւռլթիւնր
:
Բ՚"յՅ
եւ֊ այնպէս ոչ մէկ աէարանում
«(.ղէնուո–
րական
մարմնէ»
կողմէ :
Օրոչուեցալ.
ոսկեդրամներով
,
ոսկեղէններով
. կաշառել
երկուքն ալ ;
Լուրր
կա յծակի
արագու թեամ
ր աարածուե
-
ցաւ եւ Փեարուար
21/5/
ձեռնարկուեցաւ
ոււկեդը–
րամ
ի , ոսկեղէնի
Հանգանակութեան
Պասւմ ոլթիւնր
կր կրկնուէ
ր եւ Հա յ
կիները
Հրապարակ
ի^ան
իրենց աւանդական
գթառաաոլ"
թեամբ
, ազգասիրութեամբ
եւ ղոՀողութեամբ
•
. կուաային
իրենց
վյ^ոցնե
ր ր
,
օւյերր , ապաբան -
շանները
, , մատանիներ
ր եւ
գոՀա րեղէննե
ր ը ՝•
Պառաւն/,րր կր քակէին
ՀռդեպաՀուսաի
իրենց
Հանղոյցները
եւ արծաթ ու ոսկի դրամներր
ԿԸ
նուիրէին
Հսուրբ
գործին»
:
« Ոսկեղէնի
օրՖ կոչեցինք այդ Օրը եւ ոսկե -
ղէններր
յանձնուեցան
վաշաապեա
Ջիբոյին
, որ
կաղմ ու պատրասա
, յիսնեակ
մը ղինուած եւ յէ"՜
նեակ
մ ը անղէն
ձիաւորներով
Շարաֆիւանէ
մեկ
նելու
Հրամանին
կր սպասէր է
Տիսուն
անզէն
ձիաւորները
կ՚երթային
զէնք
բեռցնելու
իրենց
ձիերուն ել իրենք ալ
զինուելով
Հետիոան
պիաի
կտրէին
երկար
ու
տաՀՒանելի
ճամբայ
մր՛.
իյմբապետ
Զ՛՛՛
Իր "՚/՚Կր
լեցուցած
էր չամի
չի
օղիով,
ուբիշներր
դինիով։
կարծես
Հարսնիք
կԳրթային
՚.
Ուրտիւ
էին Բ"Է՚՚ՐԸ
I
թէեւ
կ՝ըմբռնէին
ձեռ -
նա ր կին ա^աւորութիւնր
։
Մինչեւ կէս ճամրու
՚/յ"»յ
Հաստատուած
մեծ–*
գիւ֊ղ
Հասնիլր
, Ջիբօն
տիւուր էր , անխօս եւ ա–\
նընդՀատ կը ծխէր ։
« Գիտե՞ս
ինչ պէաք է րնել
» ,
վերջապէս
խզեց \
ան լռութիւնր
: Եւ "("՚րգեց իր ծրադիրը
, որ ինչ–
(
քան
դժուարին
, վա,անւլ ալոր , նոյնքան ալ անի -»
րաղործելի
կր թոլէր
յ
,
Ոայց
Ջիբօն
ուրախ էր : Ան գաած էր ՀՆարքքՀ^
ել անվեր^ կր Հաղորդէր
իր ծրագրին
մ ան րա -
^
•մաք/նութիւաւերբ
:
« Հակառակ
պարագային
, բոՆի կբ
խլենք
գոն
է Հարիւր
Հրացան եւ քանի
մ ր թեթել
ղնդա–
ցիրնէր»:
Տա^ոբդ
օր , կէսօրէն վեր^ Հասանք
Շարաֆ–
խանէ եւ դիմեցինք
Հ ա յ ՚ " զ դ ի
բայց
ռուսախօս
Աերղէյ
Ատեփտնովիչին
է
Ան կատաղութիւնէն
իր շրթունքներր
կը ծա
մէր
,
մ իաժամ անակ
յանգ
իմ անելով
մ եզ
, որ
"՛զ–
զ ամ
ի9եսւն
կռուի կը պատրաստուինք
է
Զվարանեցալ
ռուսերէն
քանի մր
ՀայՀոյանք–
ներ ալ թռցնել
բերնէն :
Հարկադրուած
է ինք
Հանգուրժեէ
է
Երբ՝
այլեւս
ամէն
յոյս կորսուած
կը Համար
ուէր^
Ջիբօն
խնգրեց որ՝
թ " յ լ
արուի
դիշերելու
Հոն
ք միւս օրր վերադառնալու
խոստումով
Այգ
միջոցին
, խմբապետ
Զ՛՛՛
մէ^տեղ դրաւ.
« Տավարիշչ
Սերգէյ
Ատեփանովիչ
,
էէ"Ք
փավւաքիր մէկ մէկ օղի առնել
մեզի Հետ : Ջէ՞ "բ
բոլորս ալ ախպէր
ենք
, Հայ քրիստոնեայ
ենք »:
Օղիի
անունը եւ տիկին
երեւումը
անմիրապէս
փսխեցին
^տաւարիշչ
Վոտկա՝»ն
(րնկեր. Օղին
՚^–
այդ
անունով
մկրտած
էին զինքը իր Բ"Լչեւիկ ը)>–
կերները՝)
%
ՈբովՀեաեւ,
ան մէկ շիշ օղիի փոխարէն
մէկ
թնղ
անօթ ծախած
է ր երկու օր աոա^ , Ն՚ոխիքե -
ւանցի
Թուրքերուն
։
— « Նաաիա, Վերա,
օղիի
չ1էչերը
բերէք »
գոռաց
խելացնոր ;
Երկու
ե րիտասարդ
ՀոմանուՀ
ինե
ր բ բերին
չի՝^
չերր ել երկնցուցին
խմբապետ
Զ՛՛՛ինէ
~ ^ Տարէք եւ սեղան պատրաստեցէք
մեր սի
րելի տաւարիշչներու
(րնկերներոլ՝^
Համար , կբր՜
կին
դոոաց , Ատեփանովփչ
ել մեզ ներս
Հբամցուց՛.,
Մ
եր
զինուո
րնե
ր ր եւ կղզիացած
ռուս
րո
լշե–՝
ւիկ
զինուո
րնե
րր
եզբա
յ բացած՝
պարպեցին
գինիի
տիկերը ու մինչեւ կէս գէչեր
երգեցին,
պարե -
ցին :
Հինգ րնկեբներով
Հիւրասիրոլեցանք
Մքեփա–
նովիչի
սենեակին
մ է ^ ։ Երկու
աղջիկները
Հաւա -
սարէ Հաւ աստր կր խմէին
, միաժամանակ
սպա -
սարկելով
յ
^ատ չանցած
եկաւ
նաեւ
վերաՀսկի–՜
չբ , նախկին
սպայ
մր, որ^ ապալինած
էր իր րն–
կերոք
ղթասրտութեան
, իր մորթը
վւրկելու Հա–
մար :
Երր Սոէեվւանովիչ
օղիին
ազդեցոլթեամբ
րէւ՜՝
կսաւ ճառել եւ գովել
Հայերր,
Ջիբօն
առիթր
ներկ՛" քացած
Համարելով,
խնգրեք
մեզի
քանի
մքԼ
Հ^ւԺցւ՚^^^^Բ աալ է
ՅեՂԱՓՈքսԱԿՈն
ՌՍՍ՚ԵԼՍ
ԱԼԹՈ^^ՆեԱՆ
(ՇԱ՚ԲԷ)
Ցքւնուար
Ղի գէլեբԱ
"Իբ^Լէ
Ռամելան յա -
ւէտ կը բաժնուէր
իր սիրելիներէն
: Իր < ՚ " յ ր ը ,
Յարութիւն
Մուշլուեան
,
ն՚ուչի
եասգիւղէն
^ կր
Հաստատու
ի Պերկամա
^ եւ կ՝ամուսնանայ
Տիգ -
բանուՀի
Մինասեանի
Հետ , որ
կր
ձեռնադրուի
քաՀանայ
Տէր ԱբրաՀամ
անունով,
Պերկամա
^
ԱգՀիսար
, Մանիսա, կը դառնան
իր
գործունէու–
թեան
չր^աննեբր
I
Նորապսակ
ամոլր
կ՝ունենայ
Հինգ զաւակներ ,
երրորդ
զալակր
Ռամելա, կը ծնի ԱգՀիսար ։
Կանուխէն
կորսնցնելով
իր Հայրը
^Պայրնարր »
գիւղաքաղաքին
մ է լ
1896/՚5*
Զմէւ֊ո-նիոյ
Որբախնամ
Տիկիններու
խնամքին կը յանձնուի : Գաւառի խո–
րերէն
եկած
որբերով
միասին
կ՝ապասաանին
մասնաւոր
տոէձ մր, ուր կր ստանան
ուսում եւ
գաստիա րակո ւթիւն
1 Ցորեկները
կր
յաճախեն
Հռիփսիմեանց
վարժաբանր,
իսկ գէչերները
ա -
նոնց Համար կը սարքուին
գասք^թաց^եր
Գա -
ղավւարական
եւ նուիրոլած
ուսուցի^եր
,
Մ ե լքի–
սեգ արք. Մատթէոս
Մամուրեան
, Ո՚ուբէն
Որբեբ–
եան
իրենց
Հոգեշունչ
խօսքերով
անոնց մէ^ ԳԲէ^
Հայրենասիրական
ոգի ւ Գպրոցի
սեղաններու
վբ^
րայ
երկու
անբաժան
ք^կերուՀինեբ
դարձան
0՝ա–
մելա Փավւազեան
եւ Աշխէն
Փօլատեան
, ղասա -
րանին
խելացի եւ րնգունտկ
աշակերտներբ
: Աղ -
. գային
երգերով
Հանդէսներ
կր արուին ;
վՀայաս–
տանցի
ազ^կան՜ֆ
դերը կր կատարէ
(համ
ե լա շատ
՜ յ * " ն " Լ հ.^բ"1"Վ. ՚
՝՝ ^ Այ" երկու աղ^էաէ^երր
Հեռու
մնացին
քարա
փի
փ բ ՚ " յ տիրող
Հեշտանքի եւ Հաճոյքի
սովորա -
կան
կեանքէն : Գաւառէն
սրաաճմլիկ
լուրեր
կը
Հասնէին։
Հայոց
թաղի
ստուերներուն
մէ^ Կ"Բ ՜
սուած
տուներէն
ներս , անոնք սկսան
իրենց Հե -
ռաւռր
քո
յբե րուե տառապանքը
ապրիլ
։՜ Լամ բարի
՚՚ւԼ՚՚Ա՚՚՚Յ՚՚Գ
Լ"ձ"էն աակ յափշաակոլած
, կը թղթա
տէին
ՀԳրօշակ^ի
խորՀրղաւոբ
թերթերր
^
որոնք
մասունքի
պէս սլաՀուած
էին միշտ
իրենց
կուրծ–
քին
վրայ։
Ուղեցին այգ նոր շարժումին
(^թթխր–
մորր^ գաոնալ,
գաղտնի
շրջաբերականները
վւո -
խադրուեցան
անկիւնէ
անկիւն,
կեդրոնէ
կեդրոն :
Աւսարիական
Հիւպատոսարանին
մէ^ յատուկ նա–
մ ակատուփ
մ ր ունենալով
, արտասաՀմանէն
Հա–
սած
ղրոլթեանց
յանդուգն
ցրուիչր
դարձաւ
Ո՚ա–
մ ելա ։
Ապրուստի
միջոցներ
ունենալու
Համար ,
Զմիւոնիոյ
չ ր ի ՚ ն ի ընտտնիքի
մը մէ^ կր ստանձնէ
ուսոլցչուՀիի
պաշտօնէ իր Հեա կր վւոխադրէ
իր ^
նախասիրտծ
ՀԽենգ^բ ել «կայծեր՝»
գէբքեբբ
՝• ՜
Տանաէրր
կր գոզայ այս վտանգաւոր
երեւոյթին
առ^եւէ
Արդէն
Ռտմելա
հեռացած է իր
գոյքերով։
1908
1905
իբրել
«Սինկրր^ի
պաշտօնեայ ,
կարի
մեքենայի
դլանին
մէշ կը լեցնէ
պայթուցիկ
նիւթր եւ րնկերութեան
քիւրա
բեռնակրին
տալով
ն-՚անակուած
աեղր կր փոխագրէ
է
1905/5՛ 1
երբ ձախողեցաւ
Աուլթան
Համիաի
սպանութեան
փորձը^
Զմիւոնիոյ
յեղափոխական
պյսղէոնի
գործունէութիմևն
ալ ունեցաւ
սւագնապի
շրշան
մը։ ԸնգՀանրացաւ
խուզարկութիւնը
կաբ^
կածելի
տուներէ
ներս : Ո՚ամելայի
դերը դժոլա -
բացաւ
է Ուժանակներ
կապած իր ոբունքներոլյԱ
,
գուլպայի
տակ , կեգրոնական
կոմիտէի
կնիքը
կա–^
րէսծ իր օձիքին
ծալքերուն
մէ^^ ազատեց
շատերր
բսւնտարկութենէ
եւ մի^ոց ստեղծեց
րնկերներու
,
որ
Հեռանան
շուտով ել ազատին
Հետապնղ
ումկ ;
իբրեւ
կարի
մեքենայի
ներկայացուցիչ,
յաճախ
այցելած է Այտընի
նաՀանգի
ղանաղան
կեդրոն -
ներր,
մեքենաներու
դղրոցներուն
մէշ Հոգածու -
թեամբ
ղեաեզած
է թուղթեր
եւ
յեղափոխական
պիաոյքներ
, որոնք Հասած են ապաՀով
կերպով
իր^նց
հասցէներուն
։
1908/5՛՝
ազատութեան
Հոչտկումէն
ետք ,
կապուեցալ
ուսուցլական
աչխատանքին
, յեղա -
ւիոխակտն եւ անձնուէր
յայանի
ուսուցիչ Արտա
ծէ" Տէր ՍաԼհանեանի
հետ մեկնեցաւ
էօտէմիշ :
Այ"
քաղաքր
Զմիւռնիոյ
շրշանի
Հայութեան
բա–
բախուն
սիրտն էր , սերունգներր
գպրոցէն
նհրէ
եւ դուրս
նոլիրուեցան
, իրենց
Հայրենիքի
վիշտին
ու ցաւին : Անկէ անցան մեծ առաքեալներ
Ակ -
նունի
, Գէորգ Վիշապեան
եւ ցանեցին
արտակարգ
իւանգավառութեամբ
գաղափարի
սերմերր
՚"յԳ ՜
արդալանգ
գաշտին
մէշէ Ռամելան
ուսուցչուհի
•
մը եղաւ Հոն խղճամիտ
է
1915/՚5՛
յեղափոխականներու
սեւ ցանկր պատ
րաստուեցաւ
եւ կէս դիշերին
Ո՚ամելայենց
տան
գուռն ալ զարկին
ւ ինք եւ քո
յրր
ոստիկաններու
սուինաւոր
չ"՚Բքէն
մէշէն
առա^ո
րդուեցաՆ
բանա
, տարաբախտ
մ օր
մ ր արցունքոա
աչքերուն
առշել :
Չորս՛ ամիս ետ բ րա րեկամնե
բու
շանքերուն
է^ւորհեւ էլ՚աղատէին
բանտէն
՚,
Ունէր աշխատասէր
եւ նախաձեռնարկ
ոգի |
1922/՚5՛
եկաւ Փարիզ,
սորվեցաւ
դերձակութիւն
եւ դարձաւ
ինքնապաՀ
։
իր
կեանրր կապեց
Մինաս
Ալթունեանի
Հետ է
Իր առողշական
վիճակր
թո Ասւտոլ չէր
լայնօրէն
լծռւձքու
Հանրա
քին աշխատանքի
է Իր աունր բաց
էր
ամէնուն՜աոշեւ
: Վրգովուն
Հոգեկան
վիճակ
մը
ունէր , կ՝ապրէր
թերեւս իր չյագեցած
փափաք -
ներուն տառապանքր
կամ ազղա քին\եւ
ք^կերային
չքւրաեանազած
երաղներուն
տագնապը
:
Եթէ ճյիշաաակր
թառամէր–»
, այն ատեն Հպի–^
աի մեոնէր
»Հ
Ո՚ամե/ան
իր
Հայրենասիրական
տուրյէր տու ած է քա /նօրէն իր սլա ականած Հա -
մա ւն,բ(ւն : Իր մե1քնումով կր թողու
անմաՀ
յիշա -
տաենեէ էկսեր
Գ– ԱՐՄԷՆ
ք(ՏԱՑԱՆ–Բ
ԼՈԻՍԱ1՝ԵՐ
1 մանկական եւ պատանեկան
ամ–
օազիր, Ա– տարի թիւ
10,
(8"է–նուար
1950) տ
Այ՜
քաղան բաէանդակութետմբ
եւ գունաւոր
նկաբնե–
րովէ Հասցէ.
— 81յ. 1^3^611, ^VI38՚ւտ^ո Ւ^օV&^, ւ՜քհւՅո
ԶՄՄԱՌՈՒ
ՀԱՑ ՎԱՆ՝ԲԸ
(1749 - 1949) :
Գը֊
րեց
Մեսրոպ Վ
. Թերզեան
, միաբան
Զմմ առու է
Հայ
կաթողիկէ
տպարան
ւ Պէյրութ
Հ
1949
՚ Գին
200
լիբ՛ դահեկանէ
Ստեփանովիչ
նայեցաւ
վերահսկիչի
աչքե -
բուն եւ պաՀեստասչեաին
ուղղուած
Հ րամ ան
մ
ր
ստորադրեց
, մեղի
յիսուն
Հրացան
տալու
համար։
Անկարելի
եղաւ
աւելին
սաորագրել
տալ է
Մեր
անղէն
յիսնեակը
Ա ալմ աստ
ղրկեց
ինք
զինուած
եւ պատուիրեցինք
անմիշապէս
վերա -
դառնալ
հարիւր
անղէն
ձիաւորներով
:
Երկու օր հիւր
մնացինք
Ատեփանովիչին
է
պարպելոլ
համար մնացած
օղյիի չէչերն ու կիսատ
Աքիկր
է
Ջիբօն
լա յնօրէն
ուսումնասիրեց
տեղական
պայմաններր
: իր ծրագրին
յաշոգութիւնն
ակնե –"
րեւ էր արգէն
։
Երբ մեր անզէն
ձիաւորներր
վերադարձան
)
Ջիբօն
արգէն
Համողած էր րոլշեւիկ
վարիչներ եւ
կր խնգիրր կը կարգադրուէ
ր առանց
արիւնի
է
Մեղի
միացաւ
նաեւ
թնդանօթակիր
փոքրիկ
նաւը Լցարական
կաոյսվարութեան
կողմէ
չին -
ուած՝) ; Վարիչր, որ հասարակ
նաւաստի
մրն էբ>
բոքչեւիկեան
կարգերոլ
շնորհիւ, մէկ Օրէն
միւսր
Սպայ դարձած էր է
Յաշորգ
սւռաւօա
նալր
լեցուցինք
հարիւրաւոր
Հրացաններով
, ֆրանսական
դրութեամբ
փոքրի^
^Մ աքս
իմ»
գնդաց իրներով
, զինուորական
հա ՚՛
գուստներով
, կաշեղէններով
եւ զանազան
պի
՚՜
սւոյքներով
է
Անղէն
ձիւսւորներր
զինուեցան
ու ճամբայ
ին
կան գէպի Աալմաստ, իսկ մենք շոկատ
մր ղին
՜՜
"ւէէրնեբով նաւ նսաաՆք եւ ճռէմ-թայ ինկա՛նք
դէ՚պէ
ի/սէնթախտ
դ ի ՚ ֊ ղ բ ՛
(Ու֊բմիոյ
լճին ափը) է
Մեծագոյն
յաշոդութիւնն
^ր այս, որ տաս -
նապաւռկեց մեր զինուո
րնե
բու
կորովը եւ անՀա -
մեմատօրէն
բարձրացուց
գիմագրական
ոգին
է
« Ախորժակր
ուտելով կբ բացուի»
, կ՝ըսէ
Ժո
ղովրդական
աո ածր է Որոշուած
է ր
Հանղ ստանալ
եւ
նորէն ^աբաֆխանէ
երթալ
յ
Նք
յն օրերուն
, խում
բ մր Ասորիներ ալ
փ՚՚ր
ձե–
ցին մեր օրինակին
հետեւիլ : կէսը
վերադարձաւ
զինուած
^ է"կ միւս
կէսին վիճակը
անյայտ
մնաց՝
Մեր
ձիաւոր
նոր խոլմրն ալ 0՝ասու
գի՚֊գք՛^
մօտ կռուի
բռնուելով
, Ազբակեցի
Անէն
կզակէն
վիրալոբուեցալ
եւ ուրիշ
զինուոր
մը սպաննուե -
ցաւ :
հէումբր կէս ճամրէն
վերադարձաւ
ձեռնու -
նայն,
որովՀետել
^արաֆխանէ
բանտտրկք"–*՛՛^
թուրք
գերի աոկհա\մւերբ
, միանալով
թուրք-թ՛"՜
թար
տարրերուն
, գրաւած
էին Հ^արաֆխանէն
^
յառաշացեր
էին մինչեւ
Թասու եւ կտրած
մեր
Ո
ամբան:
•Բանի մր օր վերշ, մեր ձեոքն
անցան
նաեւ
Ուրմ հայէն նոր հասած
ռուս
զինոլորներու
եւ
սպաներու
, ինչպէս
նաեւ
իյոյի
մէշ
ձղ ուած
ռու–
էւակտն մաս մր ղէնքերր է
I
Նոր
զէն՛քերով
բազմացաւ
մեր
զինուորներք՛՜
թհւր,
11'ր.րերր պաարաստուեցան
եւ
վայրկեանէ
՚/ա/րկեան
կր սպասէինք
մեղ շրշապաաող
թշնա -
միներոլ
յարձակոէմին
է
ԱՁ.Գէ՚Ն
Fonds A.R.A.M
