ԼՈԻՍՍՂԲԻԻՐԸ ^ՈՂԴԱՐԻ
(ՄԽԻԹԱՐ
ԱՐԲԱ8)
Մեձ– ո*. փարթ^էէմ՛ Աեբյաււէոիոյ՝ չա^ ւէօտ։։
/ է * ֊ ~
մեստ
ու֊ փ"ՔՐէկ
գէ՚՜Գ ՚ է Հ"Ղքէ"՚ր
՝• Իր Հրքա–
կայ
արաերԸ կախարդական
Հրաւդոյը
մքԼ
ունին
քաղաքաբնակին
Համար
, որ շատ յաճախ
էլերթայ
քշելու
թարմ
ու. ղովասուն
օգր:
Այ"
դԻ՚-՚Լակր
շունի
Ալրոպայի
դիլղերու֊ն
պշրագեղ
ւէիլլանե
րր՝
որոնց
իւրաքանչիւրր
իր
մ ասնաւոր
ղեղեց/չութեամ
ր՝
անՀատաէչտնութիւն
մր կր կրէ
I
մատնելուի
ճարտտրասչետի
մր ներ —
կայութիւնր;
Հռղդարի
տուներր
այնքա^ն
ւղարղ
են եւ անէէչաձոյճ
, ինչսլէս
Հայկական
որեւէ
գի՛–՜՛
՛լի տուն։ Շաա մր տուներ
չինուած
են Հողէ, ա ա ֊
լոՎ գիւղակին
գորչ
ամրողքոլթիլն
մր։
՚հ՚գրո ցական
սլտո յտնե րր՝
բնութեան
ազաա
ծոցին
մէք ամէնէն
Հաճելի
զբօսանքն ու զբօսա -
վայրն
էին ազոց
Համաբ
Աեբ ասաիո
յ ցրտա
չունչ ել ճեբմ ակ
ձմ եոէն
վերք
, էիաբնտն
առաքին
մսլիաին Հետ կր
տանէին
գսլրոցին
աչակե րտներր
քազե լու
ձիւնծագիէլնե
ր ր
Հոզգարի
արտերէն : Իսկ ամառր
կանանչ
աբտե–
բուն մէք կր շվաթուէին
կարմ իր
զոգնոցներր
բոցավառ
կա կապերու
Հետ :
Այգ
օրերուն
անգուլ կբ Հոսէր
Հոզգարի
կար֊
կաչուն
ազրիւր
բ եւ արծաթեա
յ
Հ իւսքր
կ՝ե րկա -
րէր
ոսկի
չրթնեբկն : Գէպի
բնութիւն
մանուկնե -
բու առաքին
կայանն էր աՀա տյզ աղբիլբր,
որուն
անապակ
քուբր կ^րմ պէ ին
ափի1^ւերր
խողովակ
յծ։
Այն ատեն երբ իմ չատ պզաիկ
Հորիզոնս Հա–
յէն ու Հայկականէն
անգին չէր անցներ , վստաՀ
էի թէ Հայերէն էր ագբիւրին
քազցր ու
միօրինակ
երգր։ Ջէ" որ այգ մեզեղիով
կԳրգէին
ինծի ծա
նօթ
բոլոր
ագբիւրներ
բ :
Ալ Հոզգարի
տզբիւրր
մնաց իմ
յիչողութեանս
մէք
իբբեւ
կենսատու ակ ,
իբրեւ
յաւերմական
Հէքեաթ
:
Զեմ գիտեր թէ այսօր ալ կր Հոսի Հոգեսլա -
բաբ
այղ քուբր : Րարբարոսներու
ղանակբ թե -
րեւս չկրցաւ
կասեցնել
անոբ րնթացքր,
րայց վս
աաՀ եմոր վւո խ ու եցաւ
անո ր քաղցր
երամչտու -
թիւէւբ՝
ոզբեբգական
մեզեգիի
:
Ամ աււնա յին տաք օր մ րն է ր , երբ
գարձեալ
ծարաւի
գառնուկներու
պէս անյագօրէն
կ^Ը՛^"լէ՜
ինք
ագբիւրին
զուլալ
քուբր, մանկապաբաիզպա
-
նուՀին
կեցուց աչակե րտներր եւ Ց"յՑ տալով
Հռգղար
գիւղր
րսաւ
« Տղաք
, գիտցէք որ այս
Համեստ ու փոքրիկ
զիւզին մէք ծնած է
«Մեծ
մարգ
մբ. Մեծ Հայ մր
Մխիթար
Աբբայ :
« Մեծ մա"րգբ–» , Հէքեաթին
Հերո սն էր արգ
եօք
, իր ս ր
ր1ւթաց
եր իվաբին
՚իյ՚ա
յ , թէ"՝
«Մ եծ
Հայր » նման էր Ա՛ Նչանի
ծերունի
Պետրոս Ա բ–
բազանին՝
ո րուն
յուզա րկաւո րութեան
անՀամ
ար
բազմ ութիւնր
, արտակարգ
տպալո րութեամ
ր
ղրո
չմ ուած էր մ աքիս
մ էք :
Պէաք էր տարիներր
սաՀէին եւ
յաքորգէին
իրարու,
որպէսզի
րմբռնէի
«Մ եծ Հայուն » ի -
մաստր :
Մ խիթար
ԱբբաՀայր
զոլղորղուած
մնաց մա
քիս մէք Հոզգարի
ագբիւրին
Հետ։
Մարգկային
տ յղ
զուլալ աէն ալ կո չո ւած
է ր յագեցնէ
լու սլա–
սլակբ
լուսա կարօտ
Հոգիներու :
Երկու
Հարիւր
տարի
> • •
էքար կաչուն
ագբիւրին
վերեւ
փոքրիկ
ծառր
աճեցաւ։
Տիւզեր
արձակեց : ճիւղերր
բազմացան
ու ծառր գարձաւ
Հաստաբուն
կաւ^ի
մ ր :
Անոր
զոփա սուն
Հովանիին
տակէն
անցան
բազմ
աթիւ
սեբունգներ
, որոնց
իւրաքանչիւրր
ոչ
մ իա
յն
պատմեց
մէկր
միւսին
Հոզեզմայլ
Հէքեաթր
«Մեծ
Հայուն»,
այլեւ
աւելցուց
ճղիկ մբ անոր
վրայ։
Մխիթար
Աբբայ երբ իաալիո
յ մէկ
քազաքին
մէք կրՀիմնէր
Միաբանութիւն
մբ , եւ կբ գառ
նար յառաքապաՀբ
Հս/յկական
զարթօնքին
, կրօ
նականին Հետ իր մ տաՀոգութեան
առարկան
գարձուց
նաեւ
Հա քերէն
լեզուն
զտե
լ ու մ աքրել
խորթ տարրերէ : Այն ատեն անտա րակո
յս
անոր
գեղատես
ի լ երազր
չունէր
այն աարոզ
ութիւնր
զոբ պիտի ստանար ապագային
իր Հիմնած
գործր–
Լէօ կր գրէ թէ «սերմր
զոր տնկեց
Մ
խիթար
իր
Մ իաբանութեան
Հետ զարգացաւ գանգագ
կեր
պով»։
Հոզր անմչակ էր, թերեւս
, ել ուչ րնգու–
նեց
սերմ բ , սակա
յն անգամ
մբ որ ի՚֊րացոլց
, սր–
նունգ
զրկեց առատօրէն
եւ ուռճացաւ
մ եծ թա -
փոփ :
Մ խիթարեան
զո յգ Հաստատութիլննեբր
եւ -
րոպական
տարբեր
երկիրնեբոլ
մեծ
ոստաններուն
մէք
Վենետեկ
եւ Վեէնն ա Հաք
իրականութեան
մէք գարձած ենմէկ մէկ չուսափտո
կոթոզներէ
Անոնք կբ պաՀ պանեն
նուիրական
անցեալբ
, կր
լուսաւորեն
ներկան
, կր ծանօթացնեն
օտա
բին
փոքր ազգե մր մ շակո ւթա
յեն
ճ իզերր ել փոխա–՛
գարձաբար կա տան
Հա յուն եւրոպական
մչակոյ–
թէն
Հատ րնտ եր է քեր :
իրենց
մեկուսացած
՚1անքերէն
գուբս
գալոփ՝
ղագութներու
մէք կր Հիմնեն
կ բթա րաննե բ ,
ուրկէ
ելած
բէմնասէրներու
, գբագէտ՚նեբոլ
,
բանաս -
ՄքսիթսէէեաԱց
վ՚սսաակը
ԽՄՐ
— Միիթէսր Արրայի ւքահուան ՁՕՕաւք -
էակիս առթիւ֊, ըՍդարձյււկ ուսռնւքնասիյանթիւն.. ւքը ,
հրատարակած է
«Բազմափէպ»^
խմբագիրր,
Մեսրճպ ճանաշեան, ի պատասխան. « ՍխէՕ. »ի–
կարգ մը ք ննսւդասաւթեանց: (1950 Ցոննւււաբ -
փետրոՆար) :
Կ՚ամփոփենք հիմնական մասերր, այսօրոնան
տօնակատարութեան առթիւ
• • • Մխիթաբի
առաքին
մտաՀոզութիւնն
ե -
ղաւ
վերանորոցել լեցուն։
Այս կէտին
՚քէք
իմաս֊
տուն
Հիմնա գիբբ
երկու
ուղգո ւթեամ
բ ձեռնա
ր
կեց գործի
. նախնեաց
լեզուի
մաքրութեամբ
եր ֊
կաթեա
յ գարերու
մանգերէն
, ո րուն ասլացո
յց է
իր « Հայկազեան
բառարանր » եւ
մոզոփրգական֊
ա շխարՀաբար
լեզուի
ծաւա
լում ով
ո բան
յօրի ֊
նեց՝ քերականութիւն
մ^ալ : Այգ
աշխտրՀաբարբ
ա յսօրուան
գրական
լեզուն չէր եւ չէ ր կրնար
րլ–
լալ,՝ավլ
սկգբնաւոբութիւն
մբմիայն,
որ
ՀետզՀե
տէ պիաի զաբգանար ու գառնար
տիրական
:
Երկբորգ
մ տաՀոգութիւնր
Մ խիթա
րին՝ աղ -
զին
կրօնական տցիաոԼթիւնն էր ,
այնքան աւա -
ՂԻԺ ՚
. . . Վ^երտծնանգի
ել՚րորղ
ուղղութիւնն
էր
նախնեաց ձեռացիրները հանել լոյս աշխարհ,
ծա֊~
նօթացնել
Հալ մողովուրղին
իբ Հին
՚ մաաենա -
գրական
արմէքներր,
ծանօթացնել
մանաւանգ
իր
ացգային պատմութիւնը՛
կապելոլ
Համար
ղայն
գեռ
աւելի
իւր ցեղի
ոգւոյն ու Հա յրենի
Հոգին :
Ա յգ ամ էնր կատարեցին
Մ խիթաբի
աչակերտ -
ներբ
1
Աեթոաիկ
աչխատանքով
մ բ, յեա իրենց
Հիմ
նագբին՝
Ասաուածաշունչիէ
գեղարուեստակսֆ
Հր–
րատարակութեան
, ի լոյս
րնծայեցին
Ոսկեղարոլ
ոսկեզնիկ
լեզուով
Հայացուած
Ոսկեբերանի ճա -
ռերր, Ա. ԳրԻ՚ւ՚՚Ր
Լուսաւորչի
Աաճախապատու–
մր, Տ՝ Մ՚՚՚նգակունիի
ճառերր,
Ազագանգեգոս
ի ,
Եղնիկի , կորիւնի
, Եղիչէ ի , Մ • էյոբենացիի
, 7. •
Փարպեցիի,
Գաւիթ
Անյաղթի,
%արեկացիի, Ա–
րքւստակէս
Լաստիվերտցիի
, \,երսէս
ՇնոբՀալիի ,
Նե րսէս
Լամրրոնաց
իի , Գբ • Տղայի
զոբծերր ,
որոնց մէք ամ վւո վւո ւած է նախնեաց
մ տածո
ւթիւ
նր , կրօնական
ւիա րղապետո
ւթ իւն բ եւ
գրական
•քեղեցիկ
Կքեբբ։
Զուգրնթաց այգ մաաենագրական
Հրաաա -
բակոլթիլննե
բուն՝
Մ խիթարեան
վեբածնունգի
կաճառր
պատր՚սստեց
՚1ւոր Հայկազեան (Բառարա
նը ,
գործ
«ե րից վա րզապետաց»
, ակագեմ
ական
լուբք
աշխաաոլթիլն
, ուր մինչեւ
1887
թուակա
նր
յայանուս՚ծ
Հայ լեզուի
բոլոր
բառամթերքր
կա
լ ստռւղ ա բանա կան
քննո ւթեամ
բ եւ
գանաղան
վկա
յոլթիւ7նե
ր՛՛՛ի Հաստատուած
Հայ
մ ատենա -
գի րնե րէն • Հ սկա յական
գործ
մր
որուն
փր"* յ
մ ինչեւ օրս իսկ եւրոպացի
Հա յազէ անե բ կբ
սքանչանան
եւ կ՝օղ տուին
անո ր լեղո լական
նուրբ
գիտ
ո զո լ թ ի ւնն ե ր էն ; Մ իամամ անակ
լո յս կբ տես
նեն
փերականութիւնները
մին
միւսին
ետեւէն,
արգիւնք
՚1ւաինեաց
Հարազաա
լեզուի
սւսոլմնա -
սիրոլթեա՚քւ
• Ձ ՛Ա՛քչ եան , Աւետիքեան
,
Բագրատու–
նի կուտան
աւլւլին
ամէնէն կատա րեա
լ քերակա -
նութիլննե
ր ր , Հ իմնական
ղործեր
, ոբոնց
գիմած
են^ ուր ի նե ր՝ ե րբոր
նմ ան ա չխատո
ւթ իւննե ր կա–
տտրել
փւորձած
են :
Հասած էր մամանակր
որ Ջամչեան
բանար
բոփանգակ
պատմական
անցեալբ
Հայ մոզոփուր -
՛էին առքեւ
, ծանօթացնէր
անոբ իր ազգ . պատ–
մ ութեան
փաոտպանծ
եւ տխուր
էքերբ
,
ազգասի–
րութիւնր
գ.եո աւելի
ՀրաՀրելու : Այգ ՚էործր
, ե–
րեւցած
1784 - 8հին,
՛լոր Լէօ ինքնին
կ՝ անուանէ
ԺԸ • գարու
զրական
կոթոզր»
, Հայոց
քննական
պատմութիւնն
է, ուսումնասիրուած
Հայ ել օտաբ
ազբիւրներու
լոյսին տակ, Համա յնական
տեսու -
թիւն
Հայ մոգովուրգի
ծագումէնմինչեւ
իր օբե—
րր,
Հանգերձ
եկեգեցական
ու քագաքական
կեան
քի րոլոր գրուագներով
: Այն խանգավ՚սռո
ւթ իւնր ,
որով ագգր
ոզքունեց
Զամչեանի
տշխատոլթիւնբ
շնո րՀաւո րական
թգ թա կցո ւթ իւննե բուէ ,
յայտնի
նշան է ր թէ արթնցած էրՀա
յ մոզովուբգր իր
տեզծներոլ
անղոլգական
Հոյլ մբ ոսկի
տառերով
կր գտ րգա րէ
Հա
յ գրականութեան
ճակատ
ր :
Հայկական
ղրական , գեգարուեստական
,
պաամական
, լեզուական
, բանասիրական
, ղիտա–
կան եւ կրթ • պատմութիւնր
սլերէւախօս
կերպով
պիաի պատկե բա ցնէ
վե րքին երկու
Հա ր իւր տար–
ուան
միքոցին
Մխիթարեան
զո յգ
Մ իաբանու -
թեանց կատարած այգ Հրաշափառ
գերր
Հայու -
թեան
օգտին ։
Եթէ
այսօր
«Մեծ
Հայ»ր
կարենար
փե րցնել
իր
յողնատանք
ղլուխբ եւ դիտէր
իր սկսած
դործր ,
րնգաբձակ
Հոբե՚լոն
մ ր պիտի պա ր վւակէ ր իր աե–
սողու թհէնր : Հրճուա
լ եց
,
ղոգգո9ուն
ձեռքերով
պիտե գետեգէր իր անունով
Մխի՛թարեանց
գրլ -
խուն ոսկեպսակ
մր։ Իսկ
Մ իա բանո
ւթ իլննե ր բ
եւ Հայու
թիւնր
պիտի փառաբանեն
միշտ
լուստգ֊
բի
՚՚ՐՐ
Հրաշագեղ :
Մ–
ՄԱՆՆԻԿ
դարաւոր
քունէն, եւ Հպարա էր իր
ագգային
պատմութեամբ :
կր Հասնի
ինճիճեան
, քեռորդի
Զամչեանի^
աղգային
Հնաիսօսութիւնն
ու աշիարՀաղբոլթի^
«
նո աւանդելու
Հայ մողովուրգին,
ւզատկառձ^Փ
^րս
Հատորներով
(Ստորագրութիւն
Հին
Հայ^»^
տանեայց
(1
Հատոր) , Հնախօսութիւն
Հայար ^
տանեայց
աչխարՀի
Լեբեք Հատոր),
գործեր՝
րոցմով
Հայ Հնախօսր
կ՝ամբոգքացնէբ
Հայ պատ–
մաՀօր մեծ վաստակին
տեգագրական
ու Հնա -
սլտտմտկան
մասր, որով Հայկական
Հին կեանքին
սլատկերր,
գոբծունէութեան
վայրերր,
զարղա -
ցումր,
քազաքակրթութիւնր
լիակատար
Համայ -
նապատկերի
մր տակ կըներկայանար
նոր
օրերու
Հայուն :
Ա՝ իսիթարեաննե
րր գարձան
անցեալին
, փո
չի–
ներուն
աակէն
Հանեցին , բոփանգակ
ազգի մը
մատենագրութիւնը
թարթափելոփ
Հին
ձեռագիր
նե բու
վրայ
մե զուտ քան
տքնոլթեամբ
: Այգ
բանը
րրին նախ եւ առաք, որովՀետեւ
Հայկական
վերա–
ծնունդի մր Համար
առաքին
անՀ րամե
չտոլթիլնն
էր այդ–
րայց երբ մամանակն
Հասաւ ու մողո -
վուրգր
Հասունցաւ
, անոնք
բացին
նաեւ
նոր մա–
մանակներու
գրական
գանձարանբ : Չմնացին
մի–
քին գարու
մէք եւ ոչ աչ անցեալին
խորերբ
թաղ
ուեցան–
առին
Հինէն
ինչ որ Հարկաւոր
էր եւ
սնունդ
մատակարարեցին
ծարալաՀիւծմաքերուն
:
... Հին ճոխութիւններ
են՝ լատին ու
յոյն
դասական
գլուխ ֊ գործոցները
, որոնք
արուես
տի կատարե ալ նրբու թեամբ
Հա քացան՝
Ե՛լի՛"
Թովէք աճե ան ի , Բազրաաունիի
, Հիւրմ
իւզի
, Ալի ՜
չանի
, ճարեանի
, Ջախքաիսեանի
, Գան թա ր ե ան ի
գբչին աակ։
Հոմերոս
, Աովակլէս
, Եսքինէս
, Գե–
մոսթենէս
, Պլուաաբքոս
, Որոաիոս
,
Վիրգիե1"՛"
՚
եւ գեռ եւրոպական
ւլ րականութիւննե
րէն
Մ իլ ~
տոն,
Շէյքսվ՚իբ
, Լորտ
Պայրրն
, Գոռնէյլ, Ռա -
սին,
Կէսնէր, կլոպչաոկ,
Շիլլէբ,
ԱվֆիէրԻ
. Մ ե–
թասթաղիոյ
, Մոնթի
, Ֆոսքոլոյ եւ
ուբիչներ
,
բոլորն ալ իրենց
րնաղիրներուն
արմանի գասա —
կան
Հա յերէնով
մ ր եկան
Հարստացնելու մեր
թարգմանածռյ
գրականութիւնը
, արուեստի
այն–~
պիսի գիտակցութեամբ
, որ պարզապէս
Հիացում
կ՝ագդէ
Հասկղոզին
ու գնաՀատե
լ գիացողին
:
• • • Մ իսի թա րետննե
ր ր չմնացին
Մ իքին
ղարուն
մէք, եւ ոչ ալ ձեոագիրներու
խորբ
թագուած
վանականներ
, այլ զրական
ճաչակը,
էսրուեստի
րմբոնումր
մտցուցին
մեր մէք։ Առանց այս ան -
Հրամեչէո
Հիմերուն
, մենք
չէինք
կրնար
ունենալ
գեղարուեստական
նոր ու աչխարՀիկ
գրականու -
թիւն
մր։ Միւս
Կ"՚լ՚^էն
Հբ՚սսլարակ
Հանուեցան
• Հ^ատարակչէսկան - բանասիրական
ուսումնասի -
րութիւններ
, դարձեալ
ե ւր ո պա կան
մ աս՛ յնու -
թեամ
բ , քստակոլթեամ
բ ու մեթոտով
• Գաթր -
ճեան
, Տաչեան
, Գարագաչեան
, Աուքրեան
, Աար–
գիսեան
, Զա
ր բՀ անա լեան
, Հացանի
եզան ա —
նոլններ
, որ զարգացուցին
այդ ճիլզն ալ խղճամ իա
քննական ա ր տագր
ո լթիւննե րով , ամ բոգքացնե լով^
ա լսպէս վերսէծնունդի
ծբագիրը :
Մ խիթարեան
Վ^երածնունգը
չմնաց , սակա
յն ,
գրաբարի
Հէք ա յքովը
չյացած
ւքթնոլորտի
մր մ էք :
Այդ
անՀրամեչտ
պաՀան
քր լրացնե
լէ վերք (որ
Հիմնական կէտ մըն էբ անժխաելիօրէն
, քանի որ
դեգաբուեստական
գեւլեցկոլթիւն
մը
ստեգծելու
խնգիր էր , իրաւլործուելի
այդ
թուականներուն
մի
միայն
ղրաբարով)
, Մ խիթա րեաններբ
չուչա–
ցան
նաեւ մողովրգական
Հայերէնով
ասսլարէղ
ղալու եւ մ չակե լու գրական
նիւթեր ու կատարել
նաեւ
գր՚սկան
թա րգմ անութ իւննե ր : կարելի՞ է
ուրանալ որ Մխիթար
ինքն էբ որ առաքին
անդամ
աշխարՀաբարի
քերականութիւնն
յօրինեց
. կարե–
լի" է ուրանալ որ առաքին
անդամ
ինճիճեանր
ե–
գաւ
մոզովրդական
Հրապա րակագրութիւն
մբ
ստեգծոգր
իր «Տաբեգբութիւնք»ով՝
(1799 ֊ 1802) .
^Եղանակ Բիւղանգիոն»ով
(1802 - 1820)
եւ Գի
տակ
Բիւզանգիոն»ով
(1812 - 1816)–
կարելի" է
ուրանալ
1843^*»
յեաոյ
|^ազմավէպ^
կատարած
Հսկայ
գերր այդ ոլղղութեամբ
, այնքան
վճիտ
սէ– կանոնաւոր
աշխարՀաբարով
մը իր
անդրանիկ
թիլերուն
մէք, որ Հիացում
կ՚ազդէ , օրինակ ծա–
ոայելով
յաքորգ
՚^ոզովրգային
պարբեբաթերթե
-
բուն : Մ իայն
Հ . Արսէն
%ազիկեանի
ծրագիրր
յի
սուն Հատորներուն
մէք տալու
մեզի
Հին ու նոր
ազգերու
գրական
Հրաշակեբաներր
. արգէն կը
բաւէ ապացոլցէսնելոլ
Ա խիթարեանց
ձէլտումր
նոր
օրերու
Հայր
օմտելոլ
ելրո,ղական
մտածու -
թեան եւ արուեստի
՚լեզեցկոլթիւններոփ^
դրական
աշխարՀաբաբոէի
մ ր՝ որ սլաոլզ է Հին
դասական
շրքանին
(Բագրատունեան
գէզրոցի)
մեր մէք մտած
արուեստի
ըմբռնումին
, յղկումին
, բառերու
ընտ
րութեան,
դասաւորումի
ճաշակին,
Համառօտ՝
գրելու
արուեստին : Եոանգի
Հնոց սիրար
Հ– Ա–
Դաղհկեանի՝
դադրեցալ
բաբախելէ
մամանակէն
առ՚սք, յետ աալու
սակայն
պատկառելի
թ ի լ մր
թէսրցմանութիլ^ններոլ,
որ քանի մը
աղգային
սրաոէ՚ոներոլ
կամ թարգմանիչներու
մառանգու–
թ՚-ւնր
կրնայ
Համարուել : 3
կան
՚լգուխ - գործոցներր՝
որոնք
Բաղրատունիէն,
Հե՚ր-Դ՚-ղէ՛՛՛
ել Ոլրի,ներէ
Հա,աղուած
էին գա -
սական
Հայերէնով,
ինքր
մ իակ՝ ա չխա
րՀա բա րով
խօսիլ տուաւ,
այսպէս
Հոմիրոսի «իլիտկանր »,
Fonds A.R.A.M
