ՊՈՒՏ՝Մ
ԵԻԵԱ%
՜ՄԾՈԻՆ
ԹՈՒՂ.ԹԸ
ԵՒ
ՈՒՐԻՇ
ԲԱՆԵՐ
•
էՐԱՐԱԷ&Լ,
Փետրոնար—
Արեւը բարակ
չ յ ^
ղ^րշով
մքլ սչարոլրուած
այցելութիւն
սէուաւ. Հոս :
Կր աեսնէ՛^բանասաեղծել
սկսայ։
Վերքա
-
պէս աարբեր
բան
է արեւի
աակ
^էելբ
: Կր զար
-
մանամ
, ինչո՛՛ւ
Հոսի
մեր աղաքր,
չենվարակուիբ
ոտանաւոբելու
չնորՀէն
. . .
Ագգային
կեանքր
, խչրաիլ
չէ սկսած
աակաւին
:
Թէեւ
Հաա
ու կենա
ղէմ քերու
կբ
Հանղիպիմ
/""յտ
Ղրչանիլթ
Հայթայթելբ
դիւրին
չէ , այս
քա–
նի մր
Հ ալիով
;
« Կր Հրամարիմ
Լա յութենէ
քքի Հեղինակբ
,
Փարիղի
արեւին
չաւի կարճ
միիղով
մբ,
ղործի
մարգու
թղթասլանակր
թելին աակ՝
միչա
չոգիի
վբայ
:
Կ՝ ե րեւայ
, իբ Հրամարականր
եա
աոնե
լու
կ՝երթար
• • .
Կիրակի
, ներկայ
եղայ եպիսկոպոսական
պա
աա բադի
; Պաաոլիրակ
սրբագանբ
աղուոր
քարո
-
զով
մ ր մկրտեց
ներկա
յ Հաւատաղեա լներր
:
Նիւ֊թր՝
Նիկոգիմոսն
էր։ Այս
Հրեայ
իչխա
-
նաւորր
, իր րնկերներէն
վախան՝
վւոխանակ
օր -
ղերեկի
7/՛լ.՛՛
V"՛ յ(՚^ այց տուած
է ՛Բ րիստոսի
, ա–
նոր
կենսատու
խօսքերր
լսելու
Համ ար
:
Արբտղանր
, իբրեւ
նախկին
ուսուցիչ
,
նիւթր
բերաւ
Հաք
մ չակո քթի եւ լեզուի
վրայ։
Ես
"՚" ՜~
կա
յն , մ աածում
ով
տարուեցա
յ
Նիէոդիմ
ոսին :
Որքան
Նիէոդիմոսնեբ
կան
մեր
մէք
ոբ
Տ
ւ՛՛՛ւ աք–
դիմ ականներու
վ ախէն՝
դի չե րա յին
այցի
կուգան
« յետադիմական%նեբան
, անոնց
Հայաչէն
եւ կեն
սատու
խօսքե բով
ող.եւո րուե
լու
եւ
մխիթարուելու
Համալւ
:
Աչքի
՚լս՚րնող
պարագայ
մ ր։
Եկեղեցին
լեցր–
« Ոդիս՚ոկանր
»,
Վիրդիլիոսի
«Ենէականը
» ,
« Հովուականքր»
, «Մչակականքր»
,
Որոտիոսի
՚
« Արուեստ
՝Բերթողս՚կանբ
», Օսսիանի՝
«
՛Բեր–
թուածներր»
, Ջ– Ռ֊
Գամմէլլի
«Ե րզիձ^աբանու
-
թիւն
Արուեստի
անկման
վբայ»,
ՀհԵրցիծաբանու–
թիւններ
եւ ուրիչ
քերթուածներ»
, «Ռոլանի
եր -
գր»,
«Նիբելունղներու
երգր»,
«իմ Աիաի
երգր»,
9)րանսու ա Գոբէի
«Գարբեններու
գործագոլլր
»,
յետո
ք « ք^ա էակ
ղ աղղ իական
արդի
բանա սաեղ
-
ծութեւն»
, Տ՚ոնթէի
« Գմոխքր»
, «՚Բաւարանր
» ,
« Աբքայութի՚նր»
, Թասսոյի
« Երուսաղէմ
Ա -
զատեալր»
, ԼէորարտեԻ
« Եր՛/երբ
»,
Աանծոնիի
^"Նշանածներր»
, ՚Լեկթորեա
Աղանուրի
« Լռու
-
թիւնր»
, « Ատւե՚ոենական
զրոյցր»
, «Նոբ երգե
-
ՐՐ՝» , Ա՚ոա
՚է,եկրեե
«ճակաաազիրր»
,
«Մրրիկ
-
ներր»
, շ^/քոմ՚ոննե
Բաբենիե
« Հաց»
եւ «Գինի»
,
«Պատմ
ու թեւն
՚Բրիսաոսիֆ
, Պուեթոյի
« ^,երոնբ
»
ե՚֊աքքն։
Ո՛նի
ղ եււ անաես/
Բեթրարքաքի
եւ Բաս–
քոլեե
ր՚ոնասաեղծու
թեւններր
ել ա
լւի * Հա/աւքած
դրական
է քեր : Եթէ
իր վ ե թի՛՛ս րե
«Հ՛" /կական
Մ աաենաւյ բու թ ե՛նր»
չսպառէր
ղեն,րր,
մանաւանգ
թէ իր Հասուն
տարհքեն
ամ էնէն
թա՚ււկաււին
մա
-
մերր չէքոդնար
իրմէ,
ան ոչ մե՚սքն
ւես՚՚ւն
Հա -
աո րնե րու
ծ րա՛ւ երր
ի րաց ո րծած
պե՚ոե
Ր11՚՚*Ս
1
ա
քլ մ անաւ անգ
թէ
ուբիր նորա թե՛ ններով
ճոխա–
ցուցած
մեր արգի
ղ րականու
թեւնր
:
Հ. ՄԵՍՐՈՊ
ՃԱՆԱՇԵԱՆ
՚^–
*&Ա/ՒԱյ^»
՚
նող
բազմութեան
երեք չոբբորդը
Ե՚֊այի
սեռին
կը
պաականէբ
: Ագամասեռեբը
խիստ
նուազաթիւ
է–
ին : ինչո՛՛ւ -
Աս/ւբ ալ գարման
մը մաածեցէ
ւ ք^ոն,
եկի
-
ղթցւոյ
մէք։
Պէտք
է որ մեր եկեղեցին
որղեգրէ»
կթ
Հանանեբ
, վարդապետներ
կամ
եպիսկոպոսներ
պաչաօնէ
կոչելու
օրէնքը
: ՎստաՀ
եղէք
որ
այն
ատեն
այրեբր
խուռներամ
եկեղեցի
պիտի
ղիմեն
եպիսկոպոսոլՀին
, վաբդապեաուՀին
կամ
երիցու
կին
տեսնելու,
ձեռքը
պաղնելու
եւ
ղարպասելու
Համար.
. .
Հոս,
չՀանղիպեցայ
տակաւին
նոբ
սերունդի
ներկա յացո լցիչներ
ուն
Գասախօսո
ւթիւն
մը
պաարաստել
մտադրեցի
: ՛Բանի մբ նիւթեր
գուբս
քաչեցի
մաքիս
ամրարանոցէն
: Ներսէս
Վարմա
-
պեաեանի
, Աբովեանի
, Գր • Աաեանի
մասին մաա–
ծելոլ
՚Լբայ
էի, երբ տեսայ
Նոբ Աերնգական
մը,
որ գոց կ՚արտասանէր
ա յս նիւթե
րր : Ետ
կեցայ
:
Ոբոչեցի
, –Բէօմիւբճի
Եբեմիա
Զէլէպիի
մասին
պատրասաուիլ
։
Կր խնգրեմ,
աղբիւրներ
զրկեցէք
ինծի
անյա–
պազ,
այս
Զէլէպիին
կեանքը
ուսումնասիրելու
ԵՐԵՒԱՆԻ
ՋԵՌԱԳԻՐՆԵՐՈՒ
ՄԱՏԵՆԱԳԱՐԱՆԸ
Համ է
՛ր :
Այնպէս
կ՝երելայ
թէ , երկաբ պիտի
մնամ
Հոս
աղգին
ել ազգա
յին
դէմ քերու
Հանդիպելու
Հա
-
մ ար
:
Մ տաւո րականներու
մեծ մասբ կամքէ
անկախ
՚ղասւճառնեբսվ
թաւլնուած՝
իսկ նոր
սեբունգր՝
ամառուան
եղանակին
Փարիղէն
եկած գասախօս
֊
նե բուն
նիւթերբ
մ արսելով
զրազած
աունէնղ
ուրս
չեն
գաբ
եղեր ...
Ալ՛դ , ս՛ոիպոլած
եմ սսլասել
, որպէսգի
Երե–
միա
Զէչէպին
Հրապարակ
բերեմ
եւ քանի
մ բ
փր–
թուճ
ծափ
գանձելէ
եաքր վերադառնամ
ձեր մօա՝
Հ ՛ղա րտո ւթեամ բ , . .
՚Բաղաքական
ճակաաին
վբա
յ : Այս
օրեր
,
խիսա
կարեւո ր իսնզիր
մ ր կբ
յո լզուի
Հոս : Անոր
ելքէն
կախում
ունի,
կ՚ըսեն,
մեբ
ազգին
փրկու
թիւնը
:
\քծուն
թուղթի
խնգիրն
է այդ :
Հա յ չէզոք ագգա
յին
մ բ ,
ծրար
մ ր
ծծուն
թուգթ
նուէբ
կր ստանայ՝
բամնելոլ
Համտր
ղ՛գ—
րոցակտննե
բուն
:
Այս ազգայինր
, իրեն
յանձնուած
սլաբտակա–
նութիւնր
կր կաաարէ
խզճմտօրէն
:
Շրքանիս
դպրոցներէն
մ է կուն Հոգա բարձ
ու
-
թիւնր
անչուչա
Հաո աք գիմ ական , երր կը սա անա
յ
այս ծծուններէն
մաս
մր, կր տեսնէ որ
Փլա& 1յ՝աբ–
շալ|ւ
անունր
կա
յ ա յս
թղթիկնեբուն
վրան : Աւ
-
բեմն,
կր մտածէ
սա մի քաղաքական
սւկդ
է ։
Տ՛ո ղովի
կր
Հ բաւի բուին
Հո ղ.աբա
րձո
ւթ եան
ան
գամնե րր՝
ո րո չե լու
Համ ար
թէ
սլէ" տք
է
ա
չա–
կերաներուն
րամնե
լ ա լս ծծուններ
ր թէ
ոչ :
Անձկութեամ
բ կր սպասուի
որո չում
ին
է
Անմիքապէս
կ՝ իմացնեմ
ձեղի
արգիւնքր,
որ—
պէսղի
գուք
ալ Հպարտանաք
Հայ քտղաքա
— գի —
լանաւլիաա
կան
մաքի
նրբութիւնով
ել
տարած
լաղթանակով
:
Լուբք
չրք անաէլ1։ե րու
մէք կր կարծուի,
որ Հա
յ–
քլական Գատի ճակատաղրին
վբայ,
մեծ
չափոփ
կրնայ
ազդել
այս ծծուն
թուզթի
մասի1ւ տրուե—
լիք
որոչումր
...
Կ–
ՊԵՏՈՒՇ
էիԶք ԵււեւաԹի Ձեոագ|ւբէւեբռւ– Մատեն.ագարաԹի
ւքսաին։ Քանի լքը լբ,սւցւււցիչ ման.յւսւմաս(աւթի.ւ֊է1–
էԼեբ էւ֊ս —
^Վեբքին
տասնամետկին
Մատենագարանը
ի ր
ուչագրութիւնր
կեդբոնացուցած
է ձեռագիրնե
• ֊
բու
սիստեմոփ
ել նիւթերու
Համաձայն
ցուցակնե
՛րու կագմութեան
՚Լբայ
։ձիչգ
է անցեալին
մէք
ալ
աչիաաած
են ձեռագիրնեբը
սիստէմոփ
ցուցա
֊
կագբել,
սակայն
թերաւաբտ
մնացած
է, եւ
չէին
կրնար բաւա բարե
լ գիտութեան
ներկայ
պաՀան ք–
ներուն
: Այմմ
այգ աչխատանքը
լիոփին
տւարտած
է : Մատենաղաբանի
իւրաքանչիւր
ձեռագիր
ունի
իր տոմսը. Որ պատճէնագրուած
է նաեւ
մատեան–
ներուն
մէք:
Հա յկական
Մ ատենաղա
բան ր կազմ ած
է
նաեւ
իր ամբողքական
նիւթերու
ցուցակր
: իւրաքան
-
էԻ՚֊Ր գիտական տչխատոգ
կրնայ
այմմ
անմ իքա
-
պէո
գիտնալ
թէ իր ճիւգին
վերաբերոզ
ի՚^նչ
նիւ
թեր
կան
Մ ատենագարանին
մէք,
որո՛՛նք
են անոնց
Հեղինակնեբր,
ինչպիսի
լնգօրինակութեամբ
ա
-
նոնք Հասած
են մեզի,
որոինք
են
անոնցգբիչներբ,
որո լ պաաուէբով
լնղօրինտկոլած
են
եւայ^
:
Նիւթե
բու
դասաւորուած
ցուցակը
զգալի
չափով
կբ գի՚֊րացնէ
ուսո ւմնաս
ի րո զին
գոբծը
ել
էլ՝ ագա
տէ
աւե լորդ վնտռտուքեերէ
:
Հայկական
Մ ատենադա
բանի
ձեռագրերու
Հի
ման
՚իբայ , վեբքին
տարիները
Հրատարակուած
են
կարգ
՛քր սկզբաւական
ազբիլրներ
, որոնցմէ
կարե
լի է նչել Հետեւեալներբ
:
Ակադ՛
Ա , Մալխասեանի
մ չակութեամ
բ
Հայկ–
Գիտոլթիլննե
բու Ակագեմ
իան
Հ րատա րակած
է
ԺԵ. դարու
բմ չկա պետ
Ամ իբ
Գով լաթի
« Օգուտ
Բմչկոլթիւն»
եւ է> գաբու
Հայ պատմիչ
Աեբեսսի
«Պատմութիւն
Հայոց՛»
ա չխատո
ւթ
իլն բ :
Վերքին
աչիսատոլթիւնր
Ակագ. Ա .Մալխասեան
թարգմա
նած
է ռուսերէն
եւ լոյս
րնծայ՚սծ
նո լն ակագէ^ —
միայի
Հրատարակոլթեամ
բ :
Ակագեմ իկոս
Մ • Աբեղեանի
մ չակութեամ
բ
Հայաստանի
պետական
Հ բատա բակչութ
իւն ր
լոյս
րնծա
յած
է Ե •գարու
Հայ պատմ
իչ
կոբիւնի«Վ^արք
Մաչտոցի
» աչխատութեան
.գրականաքննական
րնագիրը՝
աչխարՀտբաբ
թարգմանութեն
Հեա
մ իասին :
Ակագ եմիկոս
Հ– Մ անանգեանի
մ չակութեամ
բ
Հայկ • ԱԱ Ո՛ պատմա—գրական
կաճառր
լո յս է լ ն –
ծայած
Հին
յոյն
Հեղինակ
Թիսնի
ճարտասանոլ
-
թեան
մասին
ա չխատո
ւթ
իէն
ը , որ Հին
Հայերէն
թաբղմանոլած
է Զ՛ դաբուն
:
Փրոֆ՛
Ա՛ ԱբրաՀամեանի
մչակութեամբ
Հր–
րատարակուած
է է՛ գարու
Հայ գիտնական
Անա–
նիա
Շի՚րակացիի
տմբոգ քական
մ ատենագր
ութիւ
նր,
է՛ գարու
Հայ պատմիչ
ՏովՀան
Մամիկոնեա–
նի «սլաամութիւն
Տարօնի»
աշխատռլթիւնր
, ԺԳ •
գարու
Հայ պաամ
ի։չ Ա տեփաննոս
՝0րրե լեանի
Հ ին
«Ժամանակագիտութիւն»
եւ ա լլ սկզբնական
ազ–
րիւ1րնեբ : Մ աաենագաբանի
կրտսեր գիտական
ա
չ–
խատող
Հ. ԱբրաՀամեանի
աչխատութեամր
Հբա
-
տարակուած
է ԺԳ • գարու
անանուն
ժամանակա–
գրութեան
ել գ իլան՚սթուղե
բու
րամն
էն մէկ
Հա–
ասր
վաւերագիր
, «կալուածագրեր»
խորագրով։
«ՅԱՌԱՋ»Ի
ՊԱՏՄՈՒՄԾ՚ԲՆԵՐԸ
ՆՈԲ
ՓԵՕԱն
—Զ ի ոբք ցցեցցեն ց՚սա, մի իշխհսցէ մեբծե–
նալ ի սոցա չար աղա,նդ դիւաց կամ կալսարդաց:
Ժպի՚ո
մբ սկեպտիկ
, քմծիծաղ
մբ
Հեղնանքի
ոլա րո ւաղ ծոլեցաւ
նորապսակ
փես
ին
գ էմ քին
է
Մ ինչ Հանգիսականնե
րր քե րմեռանդ
,
յափչտ՚սկու–
թիւնոփ,
«ամէն,
ամէն»
կր կրկնէին
:
Պս՚սկի
նարօտէն
փեբք : ՚ԲաՀանան
փեսին
՚էիգՐ
կ^անցրնէբ
Հալաւին
Հետ
օբՀնուած
կարմիբ ապր–
չումէ թաչկինտկբ
, երկու
ծայբերը
իրար ազո՛– ~՜
ցած
, որպէսզի
չաբ
գելերն
ու կախաբգներր
էկա՜
րենա քին անոր մօտենալ
:
Պ՚ս՚ոուՀասր
«
քաոասսւ1։քի
»
չր քանին՝
որր
քառասուն
անգամ
կրնար սլատաՀ
ի լ արեւբ
Հոբի
~
զոնէն
քաչուելէ
վերք :
Գիւղին
աքլոբներր
գիչեբնեբր
ինչ
ճիգ
ԿԱ
թափէ/ն,
ինչ սիրա
կր մաչեցնէին,
կոկորդ
կր
՚՚լաաոէին
անդագար
աղագակելոփ
ու
թեւաՀաբե–
Լ՛՛՛ւ 1
վ՚՚՚նելու
Համար
«չար»երր
գիչեբու՚ւ՚ն
ա՛լ ՝՛
քամուզքէն
զէպի
իրենց
որքերր,
որոնք
մօաաԼլայ
թուրք
ղ իլգերու
Հ^էձտ^ե ր ր Լթրք •
՚լերեզմ
ան
-
նոց)
փլած
կամոլ ր քնե բու
քա րանձաւնե
ր ր , ճա՚ք
-
բանե րոլ ճ իլղալո
բո ււՈւե բու
Հանգոյցներու
պ՛" ՜*
ուա~,ական
ծերպերն
, ու
բաղնիքներու
գեՀեններն
էին
;
Մեր
գիւգը
անոնցմէ
ունէր վաւերական
քանի
մը վայրեր։
Նչանաւոր
էին
ՊուրճուԱ^
Հին գոռե–
լբ , «Գնչուին
քարբ»
, «Ջաթտլ
Թէ՚իէի»
քՐ"
ճամբաներու
իրար միացած
կէտը,
ու
Ֆէթիյէի
փլած քարէ
կամուրքր
: Փորձառու
ճամբորգներն
իսկ,
Ղէձ^Ր^^ԲԸ. առանց
խաչակնքելու
չէին
անց
ներ
անոնց քովէն,
իսկ՝ քառասունքի
մէք
եզող
-
ներուն
բոլ՚՚րովին
արգիլոլած
էր
մթնչազին
մօ
տենալ
այգ
վայրերուն
:
Նոր վւեսան : Տղան
մեր
գիւղի
կալոլածատի
-
րոք՝ քագաքի
մէք ուսած
Հ– Թենի
լէնթէլիմանս
Հատո
րէն կիսկատաբ
ծանօթս
ւթ իւննե ր
ունեցող
ու
իբմ է աւելի
Հմ ուտ
րնկերնեբու
Հետ ոգեՀար
-
ցութեան
փորձեբոփ
գի չե րնե ր լուսցուցած
, Հե -
տա
քր
քիբ
քսան
երկու տաբեկան
երիաասարգ
մ
լն
էր է քս՚քակաղմ
ու գեղաղէմ
, չինական
իր լնկեր
-
ներուն
Հետ
տաք
ու անկեղծ
էր ,բայց նիստ
ու
կա–
ցով
, Հագուստ
կապուստով
,
սո վո բութ իւննե
բով
ու նախա պաչա րումնե
բու
Հանդէպ
ունեցած
իր
անտարրե
րութ իւնովբ
կր զանազանուէր
անոնցմէ
,
իբ
րերնին
մէք չինականին
պատուական
«պ»ն
պի–
աիի
էր փոխուած
, ու աննման
«Պէօրյէս»ը
Պետ
րոսի : ՚Բաղաքէն
մառանղած
էր
նրբոլթիլններ
,
բա քց չէ ր Հ րամա րած
գիւղաց
իի
յամ առո
ւթենէն
,
անվեՀերութենէն
: Գիաէր
լեռնականի
սլէս
ձի
Հեծնել
ու զէնք գործածել
: Երբ մօտակայ
գիւգե–
լաւ
մէք պատաՀած
կռիւնե ր ր
իմ անար , Հեգ ինա–
կաւորի
իր խօսքր
ունէր , քաք ութիւն
Հանգէս
բե–
րելու
ճարպիԼլութիէնով։
էյինականներր
կր
լսէին
իր
ցուցմ ո ւնքնե
րն ու թե լադրո
ւթ իւններ ր առանց
խո րապէս
Համ ոզուե
լու
, բայց
աէլամ ա յ գլուխ
կբ
չարմէին
ի նչան
Հաւանութեան
,
որ
պատճառ
կ՝ րլլաբ
իր քա քութեան
աստ իճանա չափր
բարձրա
ցնելու
ու
Հ 1,-տզՀեաէ աւելի
Հիմնաւորելու
իր
մէք։
Աակայն
նոյնր
չէր
իր
Հասակակիցներուն
Համար
: կր զգար
անոնց թերաՀաւատութիւնր
ու
կր փւավւտքէբ
որեւէ աոիթով
գործնական
ապա
—
Յ՚՚յՏԼԼ
աալ
քա քութեան
:
Իր Հասակակիցներէն
չատեր՝
արդէն
գիւգին
ծանօթ
Հե րոսնե ր էին : Մէկր Հալածած
էր ծխա
-
խոտի
ոէ միի ղէտեբր
էլրակե լով
անոնց
վբա
յ ու
կաքաւի
ձագ Լ, բու
պէս
ցրուած
մ ացառնե
բու
մ էք :
Ուրիչ
՛քր՝ իր ձմրան
վաո
ելիք փայտի պաչարբ
ա–
նարգել
կր բերէր
մերձակա
լ թուրք
զիւղերու
ան–
ա աոնե րէն
, ո րոփՀետեւ
անոնց
ան աաո
ասլաՀնե
-
բուն
Հ1ւտ ունեցած
իբ տո աքին
Հանդիպումին
իսկ
զինաթափէ
րրէսծ
էբ զանոնք
ու ծունկի
բերած
:
կային
նաեւ մարդ գտնկտոգնեբ
, եւ
ՀաբկաՀաւա–
քը ծեծող
ու ւէիրաւոբոզ
մր, որ երեք տարի
բանա
պառկտծ
ու անկէ՝
աւելի
խիզտխ
ու
յանդուգն
գուբս
էր ելած
: քցեգճ
ՀսԻյբը այգ
օրէն
ի
վեբ
գի՚-գի
առաքին
Հարկ
վճաբուլն
էր , նոր
ոզբեր
-
գութիւններու
տեղի
չտալու
Համաբ
: կար
նաեւ
նչանաւոր
այընկաճի
կարապետբ
որ
ծխախոտի
բեռներր
օր ցե բեկով
քազա
քին
մ է քէն
էլ
անցնէր
« տաւուլ
ղոլոնան»
էլարաւանին
առքեւ ձգած
ու
իր
մեոելի
սլատանքբ
իբր
գր՚^չ երկար
ձողի
մր
ծայրէն
կաիսած
: ՛Բիչ խօսող,
ղլուիսր կաիս ու
Հա–
մե սա երիաասարգ
մբ, ոը սարսափն
էր
նաՀանգի
Ռէմիի
էԼարչոլթեան
։
ԳԷ՛ՈՐԳ
ՉԱ՚ԲՐԵԱՆ
(1)
Fonds A.R.A.M
