HARATCH, du 1er juillet au 31 décembre 1953 - page 54

Ն Ա Մ Ա Կ Ն Ե Ր ԱԹՈ-ԲՀ.ՈԼՄԷՆ
Ը Ն Կ Ե Ր Վ Ա Ր Ա Կ Ա Ն
Ցուլի" 1օին Աթոքհոլմի մէչ բախուեցաւ,
վերա/չադմույոհ Ընկերվարական ԱԻ1՚"զ ֊
դայինի երբոբղ Հ ա մ ա գ ո Ա ա բ բ :
Ա ռ ա ը ն բ աեղի ունեցահ էր 1951 Ցոլ. -
լիսի սկիղբբ Ֆրո՚՚եքֆորթի մէշ, ուր Հիմբ
ղբուեցաւ նոբ Աի1աղգ"՚ձի՚եին : Երկրորղբ
դումաբուեցալ Միլան՝ 1952 Հոկաեմբեր
17 - 21 :
Հ. Գաչնակցութիէնբ որ մասնակ -
ցահ^ էբ այս երկու համագումարներուն ,
հբաւիրուահ է նաեւ ԱթոքՀոլմի Համա -
գումարին :
Պաամութիւնբ ցոյց կուաայ թէ բնկեբ–
վ ա ր ա կ ա ն չաբմումբ խոր ցնցումներու
կՂնթարկուի ամէն ա ն գ ա մ որ մեհ սլա -
աեբաղմ մբ կբ յեղաշրջէ աչիսարՀը ՚.
Ընկերվարական Առալին Ա իշաղգա յ ի ն բ
Հիմնուահ 1866^5/ Կարլ Ա ա ր ք ս ի կողմէ\
քայքայուեցաւ 1870 - 71^ ֆ ր ա ն ք ե լ գ ե ր -
ման սլատեբաղմին Հ ե ա ե ւ ա ն ք ո վ :
ԱյնուՀետեւ Հարկ եղաւ սսլասել մինչեւ
1901 յ երբ Ամսթէրտամի Համագումարին
մէշ սաեղհուեցալ Երկրորղ Մ իշաղգայ ի -
ն բ ։ Այս ալ իր կարղին կաղմալուհուեցալ
1914^ առաշին մեհ սլաաերաղմի թոՀոլ -
բոՀին մ է շ ։
Տ ա ս բ տ ա բ ի վեբշ, 1924^^՛ Համսլուրկի
Հ ա մ ա գ ո ւ մ աբբ վերստին կեանքի կոչեց
Միշաղգայինբ ու ղայն մկրտեցՀՏ։քԼքւկհրվա–
րական յւանույւրակա1ւ Միջազգսւյին» ա -
նունով :
Հ ՛ Յ – Գաչնակցութիւնբ, որ Ե ր կ ր ո ր գ
Միչաղգայինին կ ՝ ա ն գ ա մ ա կ ց է ր 1աի
Շթութկաբտի Համագումարէն ի վեր , իբ
մասնակցութիւնբ բ ե ր ա ւ Համսլուբկի վե­
բ ա կաղմ ո ւթեան : Այս առթիլ Հ ա մ ա գ ո լ -
մարին ներկա յացուց ա ս լ ա գ ր ե ա լ ա ե ղ ե -
կաղիր մբ կուսակցութեան ղորհ^ունէու -
թեան մասին, ֆբանսերէն ել գերմաներէն
լեղոէներով ;
« Ընկերվարական Բանռւորական Մի ֊
շաղղային^ն ալ ղոՀ գ ն ա ց Հ ա մ ա չ ի ա բ Հ ա –
յ ի ն երկբորգ պատերաղմին։ կեղրոնբ
Հ ա ս տ ա տ ո ւ ա հ էր Պբիւքսէլ։ 1910 Աայի -
սին երբ գերման բանակնեբբ գրաւեցին
Պելճիքան , վարիչ գիլանին անգամնեբբ
ա ս լ ա ս տ ա ն ե ց ա ն Լոնտոն ե լ Ամերիկա ,
կտրռւելով Եւրոսլայի բ ն կ ե ր վ ա ր ա կ ա ն
կուսակցութիւններէն , որոնք գորհնասլէս
գ ա գ բ ա հ էին ւլոյութիւն ունենալէ ւ
Ա ղ ա ա ա գ ր ո ւ թ ե ն է ն վերշ , ե ր կ ա ր ա չիսա–
/ ա ա ն ^ ե ր տ ա ր ո ւ ե ց ա ն ՝ կրկին ոտքի կ ա ն գ –
նեցնելոլ Համաբ բ ն կ ե ր վ ա ր ա կ ա ն Միշաղ­
գայինբ :
Ամբողշ վ ե ց տ ա ր ի Անգլիոյ , Զուիցե -
րիոյ , Պ ե լճիքա յ ի եւ Հոլանաա յ ի գ ա ն ա -
ղան քաւլաքե1՛բուե մէշ աեղի ունեցահ
խ ո բ Հ ր գ ա կ ց ա կ ա ն Հաւաքոյթներէն ե ա ք ,
վ ե ր շ ա պ է ս 1951 Յուլիս 1ին Ֆրանքֆորթի
առաշին . Համ ա գ ո ւ մ արին մ էշ Հանգիսաւո–
րապէ ս յայտարաբուեցալ ^Ընկերվարա -
կան Մ իշաղգա յինի՝» (^էնթէրնասիոնալ Աո–
ոիալիստ) ստեղհումբ , ա ռ ա ն ց ուրիչ ա -
հականի : փ
Ա յ գ թուականին Միշաղղայինին 1լ ան -
գ ա մ ա կցէին 34 լնկե ր վ ա ր ա կ ա ն կուսակ -
ցոլթիլԱներ , որոնց կա ղմ ա կե ր սլո ւահ ան–
գամնեբոլ բնգՀանուր թիւն էր 9 "750 ՛ՕՕՕ
Հողի; Ընարութեանց մէշ այս կուսակցու–
թիւններր ւաին– չաՀահ էին 43 միլի՛ոն
քուէ :
Տ ա ր ի մբ վերշ այս թի՚-բ բ ա ր ձ ր ա ց ա ւ
վաթսուն միլիոնի : իսկ ՚ ի ե բ շ ի ն րնտրոլ ֊
թիւննեբոլ բնթացքին բ ն կ ե ր վ ա ր ա կ ա ն
կոլսակցռւթիւններբ չաՀեցան 63 ՚950 ֊425
^ուէ .
Ուբեմն տ ա ր ո ւ է տ ա ր ի վերելք կ ՝ ա բ ձ ա –
նաղրէ բնկեբվարռւթիւնբ :
Համաձայն ԱթոքՀոլմի Համագումարին
նեբկտյացռւահ տ ե ղ ե կ ա գ ր ի ն , ներկայիս
նորակազմ Ընկերվարական Աիշաղղայի -
նին ա ն գ ա մ ա կ ց ո զ 36 ա չ խ ա ա ա ւ ռ ր ա կ ա ն
ե լ րնկերվարական կուսակցութիւններբ
"•–նին 9 915 ֊232 ա ն գ ա մ :
Միվազգայինին կ ա պ ո ւ ա հ բ ն կ ե ր վ ա ր ա ­
կան Ե բ ի տ ա ս ա ր գ ա կ ա ն Միութեան ան -
գամնեբռլ թ ի լ ն է 378 203 ^ ո գ ի :
Անգլիոյ, Ալսաբիոյ, Պելճիքայի , Տա -
նիմարքայի , իսլանտայի , Նոբվեկիոյ ,
Շուէտի, իսբայէլի, Նոր Զելանտայի եւ
ճ ա մ այիքայի մէշ րնկե ր վ ա րականնե ր բ
չահահ են քուէներու Հարիւրին 40 - օ Օ լ լ ։
Հո լ ա ն ա ա յ ի , Ֆինլանտայի, Գերմանիոյ ,
«.Եթէ Թ Ո Ւ Ր - Բ Ե Ր Ը ԶՄԱք^ՐԱԳՈՐԾէԻՆ
Ա Ն Ա Տ Ո Լ Ո Ւ Ի ՀԱՅԵՐԸ, ԻՐԵՆ՝Բ ՊԻՏԻ ԲԸ֊
ՆԱՋՆՋՈՒԷԻՆ. ֊ – ԻԹԹՒՀԱՏԻ ԸՆԳՀ–
աՐՏՈՒՀԱՐԻՆ ՅԱՅՏՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ,
֊ ՄԵՀԲԸ ՊԱՀԱԷՏՏԻՆ ՇԱ-ԲԻՐԻ ՎՐԱ^
ԿԸ ՋԳԵՆ
ԽՄԲ ՊռլԱոյ Րէսիմլի թարիՀ եաԱ -
դ է սը հետԵՆ1ւսւլ պ ա տմո ւթիւնը կը հըա -
տտրակէ Իթթիհ ա տ ի ընդե • քարտ ոսլաբ
Միսւհատ Շիւ-քրիի բերնով (5 Յուլիս) . -
Մ ե հ ա յ ա ր գ Ա ի տ Հ ա տ Շիւքրի՚-ի ^"ւբ -
ցուցի .
Հ ա պ ա ս ա Հայերուն տ ա ր ա գ ր ո ւ թ ե ա ն
Հարցբ .
Պայհառ գէմքբ որ այս տարիքին յայտ­
ն ի կ՝բնէբ թէ բռլորին մասին միայն լաւ
բանեբ կբ խորՀի , ղառն ժ պ ի տ ո վ մբ հա -
մահռեցալ •
֊ • Թ է ե ւ , բ ս ա ւ , չատ ք ի թ ՚ բ պիտի Հա­
ւ ա տ ա ն խօսքե բուս , սակայն այստեղ պի­
աի չկրնամ ետ կենալ պ ա տ մ ա կ ա ն ճչմար–
տութիւն մբ կրկնելէ : Հայերուն կարա -
ւաննեբով աքսռբումին եւ սպանութեան
թնգրոյն մէշ անՀնաբ է ա ն Հ ա տ ա պ է ս պա–
սւ ա ս խան աւո ու նկատե լ իթթիՀատ վէ թէ–
բ ա գ գ ր ի բնգՀ . կեգրոնբ։ Ո բ ո վ Հ ե տ ե ւ Հա­
յոց աարա գրութեան մասին մեր կ ե գ ր ո -
նէն այս կամ այն տեսակ գաղտնի ե լ բա–
ցորոչ ոչ մ էկ Հրամ ան տրուահ է : Հան -
գուցեալ թ ա լ է ա թ զօրաչարժին յայաա -
բարութեան օրերուն բոլոբ կուսակալնե -
բուն ՀրաՀանգ էբ ւլրկահ խուսափիլ ա -
մէն կ ա ր գ ի գրգռութիւններէ , որոնք կբ՜
նային մեղի պ ա տ ե բ ա ղ մ ի մտցնել Ո՚ուսե–
բուն Հետ։ Այս ՀրաՀանգէն վերշ իբրեւ
կուսակցութեան լնգՀ ՚ ք ա բ ա ո ւ ղ ա ր էր -
ղրումի Թէչքիլաթբ ՄաՀսուսա Հ է յ է թ Ի Ի
ղե կավաբ Պ ա Հ ա է տ տ ի ն Շաքիրի հ՜ահկա -
գիր Հ ե ռ ա գ ի բ մբ քաչելով մեր արեւելեան
նաՀանգներու Հայերուն կացութեանր
մասին ՛Լեր ի վերոյ ս ա ՀրաՀանգբ տուի՛
« Յայտնի եղահ է որ Հայերը արա–
մ ա գ ի բ չեն մ եղի Հեա Հ ա ւ ա ք ա բ ա ր գ ո ր -
հելռլ : Հ ե տ ե ւ ա բ ա բ , Հարկ է անոնցմէ
հահկել մեր ձեռք ա ռ ա հ մ իշոցները։ թայց
ե լ ա յնպէս կ ա ռ ա վ ա ր ո ւ թ ե ա ն ե լ կուսակ­
ցութեան Համար յ ո յ ժ կաբեւոր բլլալով
ա պ ա Հ ո վ ե լ մեր Հա յ Հա յրենակիցնեբուն
բարօրութիւնն ու երշան կութիւնբ , ձեր
ա բժանաւո րո ւթեան ը անկ է այս մասին
անՀբաժեչտ երաչիււիքբ լնհայել ու գ ո Հ ա ­
ցում տ ա լ սիբտերուն » ;
ԸնգՀ . կեգրոնին այս վ ե ր ա պ ա Հ ու ար­
գ ա ր ո ւ թ ե ա ն սկղբունքնե րուն Հաչտ գ ո ր -
հ-ելակերսլին առշեւ Պ ա Հ ա է տ տ ի ն Նաքիրի
ե ր կ ա ր ա տ ե ւ նչանակա լից լռութիւն բ մեղի
իրօք անՀանգստացնել սկսահ էր % Բայց
շ ա տ չանցահ– ,գորհը յանկարհ ՀրաՀրե -
ց ա ւ երբ Հա յերբ ռուս ց ա րականութեան
գ ո ր հ ա կ ա ր ե բ ո ւ ն գ ր գ ռ ւ մ ո վ , տ ե ղ տեզ
սպառազինուեցան եւ մ եբ սաՀմ անային
գաւառաւ^ւեբուն վրայ արիւնալի յարձա­
կումներ գոբհեցին : Ե թ է Հա յ Հա յրենա -
կիցնեբը չփութային տարուելու այս յ ո ­
ռի թ ե լ ա գ ր ութ իւններէն , կեգրոնբ պիտի
չարոէնակէր կ ա տ ա ր ե լ ա պ է ս իչխել կա -
ցութեան , Պ ա Հ ա է տ տ ի ն Շաքիբ ալ Հնա -
րաւորոլթիւն պիտի թէբնար գտնել ա յ ս ­
սլէս ս անձա րձա կ գ ռ րհելու ;
Աաս մը կասկահելի Հայեր սաՀմանա -
մերձ գօտիներէն ե տ ե ւ ի չրշանները քաչել
Հրամ ա յական անՀբաժ ե չ տ ութի ւ ն մը նբ–
կատահ էր աղգ. պաչտպանութիւնը : Աա­
կայն Պ ա Հ ա է տ տ ի ն Շաքիրի ս ա ս տ ի կ քա­
ղաքականութեան Հ ե տ ե ւ ա ն ք ո վ է որ ա յ ս
միշոցբ ընգՀ ՚ տ ա ր ա գ ր ո ւ թ ե ա ն մը Հան -
ղամանքբ ս տ ա ց ա ւ : Ա ե ր բնգՀ • կեղրոնբ
բնաւ գոՀ չէր անոր այս սանձարձակ գ ռ ր –
հունէռւթենէն : Բոլորբ գիտեն ոբ Աու -
ոիոյ մ էշ ճէմ ալ փաչա , Պ ա Հ ա է տ տ ի ն
Շաքիբի բրահ գորհին ճիչղ Հ ա կ ա ռ ա կ ը
ըրաւ եւ Հազարաւոր Հա յեր պ ա շ տ պ ա ն ո ւ ­
թեան բ տակ առնելով զանոնք փ բ կ ե ց ի -
բենց միւս ազգակիցներուն եղե ր ա կ ա ն
ճ ա կ ա տ ա գ բ ի ն ենթաբկուելէ : Ե թ է ^այ -
կ ա կ ա ն շարգը իթթիՀատ վէ Թ է բ ա գ գ ը ի
լնգՀ ՚ կեգրոնին սկզբունքային ոբոշու -
մէն հնունգ ա ռ ա հ րէլար , միթէ նման ա -
ն ա ր գ ա ն ք մբ կրնա՛^ր գորհել ճէմալ վւա ֊
շա , ոբ ա յ ս կուսակցութեան գլխաւոր ա–
ւագանիէն մ ի ն էր ՚։
Պ ա Հ ա է տ տ ի ն Հյաքիր ինքզինքը պարտա­
ւոր չէր նկատե բ ա ր ե ւ ել ք ի իբ արիւնաչփ
ս իս րաղո րհութեան ց Հաշիւբ տալու կեգ -
բռնին :
Այնպիսի շրշանի մը մէշ կ՚ապրէինք ոբ
անՀ րաժեշտ էր Հայրենիքի գե ր ա գ ռ յ ն շա–
^երբ ամէն նկատումէ գերի՚Լեբ գ ա ս ե լ :
Հ ա կ ա ռ ա կ ասոր , եղան ատեններ եբբ
բնգՀ ՚ կեղրոնբ ի գորհ գրուահ անիրա -
ւո ւթե անց առշեւ հանր կշտամբանքներ
ուղղեց Պ՚սՀաէտտին Շաքիրի յ
Արեւելքի կարղ մը կուսակալները կեգ­
րոն կանչեցինք ու անոնց ւո Լ ւլ ր ղբկուռզ–
ներուն պ ա տ ո ւ ի րեց ինք կտ ր ո ւկ միշոցներ
ձեռք առնել գ ա ն գ ա տ ն ե ր ո ւ ն առաշքը ա ռ -
նելու Համա ր ;
(Մնացեալբ յաջորդտվ)
ԳԱՏԱՒՈՐ Եւ մեհագոյն յանցանքգ
IIIյ ն է որ գ ա լ ա զ ա ն գ կռտբահ ես կնոշգ
գլխուն :
Ա Մ Բ Ա Ս Տ Ա Ն Ե Ա Լ Ե թ է գիտնայի ոբ
գ ա ւ ա զ ա ն ս պիտի կոտրի , չատ ուժով չէի
ղաբնեբ • • .
ճավէոնի , Լիւքսէնպուրկի եւ ^ուիցեբիոյ
մէշ՝ Հարիւրին 26 ֊ ՝ձ2բ։ Միայն ի ա ա -
լ ի ո յ մէշ է, որ վ ե լ ՚ շ ի ն լնտրութեանց լ ն ­
կե ր վ ա րականնե ր ը կոբուսա ունեցան,
1948^ 1 –856 •346/-Տ/ փոխաբէն 1953 Յունի–
սին ս տ ա ց ա ն 1 –223 •870 քուէ է
Ընկերվաբականնե բ կբ մասնակցին ութ
եբկիրնեբու կառաւիարութեանց . -— Ա -
ւըստրիա , Ֆինլանտիա , իսրա յ է լ , Լիւք -
սէնպոլրկ , Հոլանաա , Նոբվեկիա , Շ ո ւ է ա
եւ Զուիցերիա : Տեզ տ ե ղ գ ե բ ա կ չ ի ռ ղեր
կբ կ ա ա ա ր ե ն :
ՄԻ2ք"զղ"՛ յ թ ե ի ա ն գ ա մ կուսակցութիւն–
ները կը Հ ր ա ա ա բ ա կ ե ն ՝ 203 օրաթերթ,
սպառումի գումար՝ 6 "887 "140 , 140 չ ա -
բ ա թ ա թ ե ր թ , սպառում՝ 1.921-800 , 23
կիսամսեայ, սպառում՝ 141-000 ե լ 206
ա մ ս ա թ ե ր թ , սպառում՝ 1 –705 -090 :
Ասկէ զ ա տ լնկե ր վ ա րութեան Համա -
կի րնե բու կողմ է կր Հբա աարա կուին 26
օրաթերթ ( 1-742-400 սպառումով), 28
չ ա բ ա թ ա թ ե բ թ (2-307 –600)ե լ 21 ա մ ս ա –
գիր՝ 311 –900 սպառում ով :
Զանազան եբկիբներու րնկերվարական
մամ ուլին միշեւ ս ե ր տ գռրհակցութիւն
ստեղհե լու Համար Մ Ի2աղզ ա յ ի ն ի Գիւտ -
նը 1951 Աեպտեմբեբին Ամսթէբաամի մէշ
գ ո ւ մ ա ր ե ց Ընկերվարական Մ Ի $ ^ " ՚ զ ՚ լ ՚ " յ ի ն ի
Աամուլի իսորՀրգաժողով մբ, որ ստեղհեց
« Միշաղգային Աամուլի կեգրոնբ–^ եւ
Հ< Ա ռ ե ւ տ ր ա կ ա ն ու Ա ր Հ ե ս ա ա գ ի տ ա կ ա ն Գը–
բ ա ս ե ն ե ա կ » մը :
Մ ամ ուլի կեգրռնր կապ Հ ա ս տ ա տ ա հ է
ա ր գ է ն 17 երկիրներու ա ռ ա շ ն ա կ ա բ գ լ ն -
կ ե ր վ ա ր ա կ ա ն թեբթեբուն Հետ , որոնց կը •
Հայթայթէ ք ա զ ա ք ա կ ա ն յօգուահներ եւ
ուսումնաս իբռւթիւննեբ լնկե ր վ ա ր ա կ ա ն
շարժման մասին : Շ ո ւ տ ո վ լ ո յ ս պ ի ա ի լ ն –
հ-այէ Մամուլի Տ ա ր ե գ ի ր ք մը :
Երկու տ ա ր ի միայն անցաւ Ա իշազղա ֊
յ ի ն ի վերակաղմութենէն ի վեր։ Այսքան
կարճ ժ ամ ա ն ա կա չրշան ի մէշ մեհ նուա -
ճ ումներ կատարեց լ ն կե բ ւիա ր ա կան շաբ -
ժումը, հալալելով մինչեւ Ա ս ի ա ու Ծ ա յ ­
րագոյն Արեւելք :
Պատերազմէն ա ռ ա շ , լնկե ր վ ա րութեան
ամէնէն վւայլուն չրշանը կը նկատռւէբ
1931^, երբ զերման , լեՀ, չեխ եւ Հուն -
գ ա ր լնկեր վ ար ա կ ա ն կո ւ ս ա կց ութիւնները
մեհ ուժ մը կը ներկայացնէին : Այն ա ա ե ն
Մ իշազղա յ ի ն ի ն անղամ տկցող լնկերվա -
ր ա կ ա ն կուսակցութիւններն ունէին 6 –204^– ;
000 ա ն գ ա մ , իսկ ընարոզնեբոլ թիւն էբ
26-400-000Հողի ։
Վ ե բ ը յիշատակուահ թի՚-երը ցոյց կռւ
տ ա ն թէ՝ ներկայիս անգամներու թ ի ՚ ֊ ը ա–
ւելի քան 50 ա ռ Հաբիւր աճում ունեցահ
է , իսկ քուէաբկոզնեբու թիւբ երկոլքու–
կէս անէէամ աւելցահ :
Մ իշաղգա յ ի ն ը ա յ լ ե ւ ս մ իա յ ն Եւրոպայի
լնկե ր վ ա բ ա կ ա ն կո ւսա կցո ւթիւննեբ ը չէ ,
"Ր ևւԼ ներկայացնէ , ինչսլէս մինչեւ 1939։
Այլեւս ա ր ե ւ մ տ ե ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ր թ ո ւ թ ե ա ն
կամ ս պ ի ա ա կ ցեղերու Ա իշաղգա յ ի ն ը չէ
միայն : Այսօբ անոր 1լանգամակցին գե -
ղ ի ն ու թուի։ ցեղերն ու սեւամորթները ,
Հ^գիէլնե ր ու ճավանցինե ր Հ պ ո ւ տ տ ա յա —
կ լււ ՛ւ11, ր ռւ շինթո յականնե ր ) , Ա ենեկալցի -
նեբ, Մաբոքցինեբ , Ալճե րիացիներ , Աաբ–
թինիքց իներ , Նոր Զե լ ա ն տ ա ց ինե ր , Պի՚ր ~
մանիացիներ եւն • :
Այնքա՛՛ն հաւալահ՜ է լնկեբվաբութիէնը
աչխարՀի մէշ :
Յ ա տ կ ա ն շ ա կ ա ն է տ ա ր ւ ո յ ս սկիղբբ
Յունուար 6 — 15 Ռանկունի մէշ գումաբ–
ոլահ լ ն կ ե բ վ ա բ ա կ ա ն իսո բՀ բ գ ա ժ ո ղ ո վ բ ք
որուն մասին էլաբժէ խօսիլ առանձին :
Հ Ր Ա Ն Տ - Ա Ա Մ Ո Ւ Է Լ
ՀԱՄԱԶԳԱՑԻՆ Լ Ս Ա Ր Ա Ն ՚ \
ՀԱՅԿԱԿԱՆ
ԳՐԱՕ՚ԱԳԻՏ ՈԻԹԻՒՆ
*
Համազգային Լսարանը իբ աարեչրշանը
փ ա կ ե ց շաՀեկան գ ա ս ա խ օ ս ո ւ թ ե ա մ բ մը ,
անցեալ ուրբաթ օր : Հրաւիրուահ էբ խօ­
սելու Պ– Պերճ կարապետեան (Լիբանա .
Հայ) ռր տարիներէ, ի վեր նուիրուահ է
ղ ր ա մ ա գ ի տ ո ւ թ ե ա ն կնճռոտ արուեստին ,
մ ա ս ն ա ւ ո ր ա պ է ս նուիր ուելով Հայկական
գրամներու ուսումնասիրութեան :
Ւր ուսումնասի րութիւններ ուն Համ ար
Պ ՛ կարապետեան այցելահ է Վիէննա յ ի
եւ Վենետիկի Միվ՚թո՚բե՚^ննեբռւ վ ա ն ք ե -
ԲԲ ու մօտէն ուսումնասիրահ ե լ ղ ա ս ա -
ւռրահ անոնց Հարուսա Հաւաքահոնեբբ .
Ը ս ա Պ ՛ Կ ա ր ա պ ե տ ե ա ն ի , Տիղ րանի ղ ը -
րամներու մասին շ ա տ հանօթութիւննեբ
կբ պակսին ; ՚Բրիսաոսի երկրորդ աաբիէՆ
մինշեւ Բ ա դ բ ա տ ո ւ ն ե ա ց շրշանի անկումը
ոչինչ դիտենք որոշ : Ն ո յ ն իսկ օ տ ա ր դի -
տուննեբ շ ա տ բան չեն գ ի տ ե ր այս մա -
սին։ Ո չ միայն Հայկական՝ այլ ե լ պ ա ր -
թ ե ւ ա կ ա ն չր^անի մասին ալ հանօթռւթիլն
չկայ։ Կը կ ա ր դ ա ն ք անոնց դբամներուն
վբայ, յունարէն, Թագաւոր թագաւո -
րաց, բայց որոշ չենք գ ի տ ե ր թէ ո՛՛ր թա.
գաւոբին մասին է խօսքը։ Հայաստանի
դրամները Հայկական տառերով, միայն
Կ Ի լ Ի և ՚ ՚ յ ՚^էէ և " ՚ Ժ ւ Ի է ո՚եսնել։ Անոնք կը
սկսին Կիլիկիայով եւ կբ վերշանան կի -
լիկիայով ։
Մինչեւ 1890 կը կարհուէր թէ Հտյ գը–
րամնեբբ կը սկսէին Լեւոն Ա՛էն, երբ Ա–
լիշան Հ ր ա տ ա ր ա կ ե ց իր հԱիսուան՚ւ^բ , ա–
նոբ մէշ խ օ ս ե ց ա ւ Հայ դլւամներոլ մա -
սին : Թ է ե ւ Եէ֊րոսլացինեբ ալ ունեցահ են
աչիսատութիւննեբ այս մասին։ Անոնցմէ
լ ա ւ ա գ ո յ ն բ Վիքթոբ Լանկլուա, իր Հ ե ա ա ­
ղօաո ւթիւննե րուն մէշ, իչիանական գ ր ա մ
գ տ ա հ չ բ Ա ա լ ա Ը կ ա ն գ ւսոահ է կիլիկեան
չրշանին ՚ ք յ ՚ ա յ ։ Ալի շան ուրեմն կը իսօսի
Հայկական երեք գրամներու վբայ, որոնք
պ ա տ կ ա ն ա հ են իբ Աերոբ եղբօրը ;
Այդ զբամներէն կռստանդին իշխա\ւի
գրամին վրայ գրուահ է ՇնոբՀիլ Աա .
տուհոյ՚ձ : Երկրորդ դրամն է Թորոս ի–, ֊
իսմքնի դրամը, որ կորսուահ է կ. Պոլսոյ
մեհ ՀբղեՀին մ է շ ։ Եբրորդն է Լեւոն Ա.ի
պղնձէ դրամը , ուրկէ երկու օրինակ կը
գանուի Փաբիղի թ ա ն գ ա ր ա ն ր
Ալիչանի եղբայր բ Վ ե ն ե տ ի կ ի Հայոց
թանգարանին բերտհ է մօտ 700 ղանաղան
ԳՐ՛
ւմնե,
1100 թուականներուն Հայաստանի մէշ ւ
կային Հայկ.դրամներ ,բայց ոչ պ ա շ տ օ ն ա – Հ
կան : 119^ին , Լեւռնի օհման առթիլ Հրա– \
պարակ եկան ա յգ տ օ ն ա կ ա տ ա ր ո ւ թ ե ա ն .
իբր յիշատակ դրամներ ; Ասոնց ձելը կլոր ՝
է ե լ երկու շբշանակներոլ մ էշ Հայ գի -
րերով , գլուխն ռւնենա լո վ իսաչ մ բ : ^
Խորադիրներբ չատ պաբղ են հ Հոն գըբ– ^
ուահ է.— Լեւոն թագսււոր Հայո ց : կամ՝ ^
Լեօւն ծաոայ Աստուծոյ, կան նաեւ այս \
առիթով պա տ բ ա ս տ ո ւահ լ ա տ ի ն ա տ ա ռ գ բ – ^
բամներ,— շնորհիւ Աստուծոյ Լեւոն թա– \
.գաւո,ր Հայոց : իսկ ե տ ե ւ ի կոդմէ՝ կարո^ւ. :
ղութեամբն Աստուծոյ : ՝.
Հեթումի դրամներուն վ բ ա յ միա յ ն գր­
ուահ է կարողութեամբն Աստուծոյ : Հէ– •
թում Ա.էն յետոյ կբ տեսնենք • Շինեալ ի •
քաղաքն 1)իս:
Կը տեսնենք որ ղանաղան ք ա ղ ա ^ ւ ե բ ո ւյ
մէշ գոյութիւն ունէին տ ա ր բ ե ր փ ռ ղ ե ր ա - \
նոցներ , որովՀետեւ դբամներուն վրայ կը յ
կ ա ր դ ա ն ք անոնց անունները ; Լեւոն Ա • ի
դրամին վրայ կ երեւին ձիաւոր ասպետ ՚
մը իսաչով եւ գրուահ–.—• Լեւոն ծաււայ ,1
Աստուծոյ որդի Ատեփանի ;
Հայկական գրամներու մասին մեղի հա– ;
նօթ են անուններբ Հետեւեալ դ ր ա մ ա Հ
դէտներուն . Լանկլուա , Ալիչան եւ Աի– ՝•
սլիլեան վբգ– Վիէննա յ ի Մ խիթարեան \
Միաբանռւթենէն , (չատ դնաՀուաուահ ՝
գ է մ ք մբ եւ սակայն ե ր ի տ ա ս ա ր գ վախ
ճանահ) : Այս գիտուն վարգապետբ ա ի ե – \
ղերական Համբալ կը չաՀի եւ նոյնիսկ
թ՛ուրքերէն կր գ ն ա Հ ա տ ո ւ ի եւ Թոկբքիոյ
Հաշլոյն ճամ բո բդութիւննե ր ու պեղում •.՛՛­
ներ կ՝(նէ : Կբ սլտրտի Հայկական զա - ;
ւաոներ եւ կբ գ տ ն է 200/՛ մօտ Հայկական ^
դրամներ % իբբեւ աշխատասիրութիւն՝ նի–~\
շեր միայն ձգահ է ։ ^
Ա լ Ի չ ՚ " ն շ՛՛՛ա օ գ տ ո ւ ա հ է Լեւոն Ա ՛ ի \
ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր տ՝Արտէնի ձգահ նիչերէն , |
գրելու Համար Հայկական գ ր ա մ ա գ ի տ ռ ւ Հ
թեան մասին :
կիլիկեան գրամներու խոբագիբներբ
մօա 200, զանազան են : իւրաքանչիւր չբ.\
է
Fonds A.R.A.M