ՌՈ ի Ս ե Ր Ը
Ի Ն
ե ն
11ՐԱՐ11Տ1յ11Ն ա311ՍՏ111յԸ
ի յ Ս ՚ Բ . ֊ -
ինչպէս գթած ենք ժամանա -
կին, անցեալ մարտին ցանազան հանդէս
ներ եւ– դասաիօսու֊թիւններ սարքսւեցան
Ելւեւասի մէջ , արեւելեան
Հայաստանի
գրաւման 125ամետկին աոթիւ:
Մայր Աթոոի լզաշտօնաթերթը , «էջ–
մ
[1ածին», իր Մայիսի թիւը կէս աո կէս
նուիրած
է
այս պատմական տարեդարձին ,
իմբացրականուլ,
ուսումնասիրութիւն -
ներով եւ կար.էյ մր անտիպ վաւերագիր -
ներով :
Ահաւասիկ յօդուած մը. որ կր պարգէ
դէպքը եւ
մասՑաՆորապէս ՚Ներսէ
-Ա Աշտա–
րակեցիի մեծ դերը -
Ա բ բ ա ս
Աիրզան
, էնԼււչէս
յայտնի
է
1Տ26
թուականի
Յուլիսի
25 - 26^^, 60
Հաղաբ–
ն ռ ւ յ բանակոՎ
, ա ռ ա ն ց
ս լ ա տ ե բաղմ
յ ՚ " յ -
ւոաբ ա բ
ելո
լ
յաբձակո
լ մ է Ղ,՚ռրաբաղի
՚ ի յ ^
բ ք յ ել պաշաբում
Շ " ՚ – չ ի ն ։
Ա յ գ
ն ո յ ն
ժ ա
մանակ
իբեւանի
Ա ա բ գ ա ր ի
ղօբքեբբ
մտ–
նում
են Փս՚մբակ
ել Շ՚՚բագեալ;
Այսւղի
֊
ս ո վ
, սկսւում
կ ռուս
֊ սլաբսկական
սլա
տեբաղմ
բ ։
1826
թուականի
ա ^ ա ն ի ց
ռու
ս ա կ ա ն
ղօրքերբ
Համախմբելով
իբենց
ու–
ժեբբ,
ա ե ղ ա կ ա ն
ժողովռւբղնե
ր ի
օղնու
-
թեամբ,
մէկբ
միւսի
ետեւից
յաղթանակ–
նեբ
են տանում
Պ ա բ ս է ց Հբոսա1^ւերի
դէմ :
Գուցէ
ոչ ոք այնքան
չէր
ողեւոբուել
սլաաերաղմի
սկսումով,
որքան
Նեբսէս
աբքեպիսկռսլոս
Աչտա
ր ա կ ե
ցին : Հայրե
-
նասէր
Հ ո գ ե ւ ո ր ա կ ա ն ր
ա յ դ
սլատեբաղմ
ի
մէջ
է աեսել
Հայ ժողովրդի
վաղեմի
ե ր ա –
ղանքի
իբականացում
բ :
1826 - 1827
թ բ ֊
լականի
ձմրանբ
դ ր ա ծ իր
նամակներում
եւ
գրռւթիւննեբի
մէ^ նա ամէնքին
ա ւ ե -
տել է ռլատեբաղմի
լ ՚ ՚ ՚ ֊ ր բ ,
խբախռլսել,
յռրգռրել՝
ոչինչ
չիսնայել
Հայրենիքի
ա -
գ ա տ ո ւ թ ե ա ն
Համաբ
:
^ Հասալ
ժամբ
,
գրում
է նա իր բ ա -
բեկամներին,
• երբ ա չ ք ո վ
ոլիտի
տես -
նենք
Արարատեան
աչիսարՀի
եւ
Հայոց
աղւլ ի աղաաա
թիւնր
, Հ ա ս ա ւ
ժամբ
, երբ
* ք ~ . 7 " յ
'^՚•չ՝՚բ,---թ^^ագշցէ'•ք•''^յ^•լէսիյ
խ –
ձ^բ,
՚^՚-բաիսացբէք
ա լ ե ղ ա բ գ
Աասիսին,
մի
ա ն դ ա մ
արիւնով
ներկեցէք
Հայբենի
Հռ -
ղերբ
ու ալղա
ասլրեցէք
աղատ
. . . ժամ է
ա ր դ է ն , օ Դ անդր...
Հիմա
.- կամ եր -
բ ե ք
. . .» .
Պ ա տ ե ր ա ղ մ ն
սկսելուն
սլէս,
Ա ր ս է ս ն
անմիվասլէռ
ղործի
է անցնում,
նա Հան -
դ է ս է ղալիս
ռդեչունչ
մի կոչով՝
ռւդ -
ղուած
Անղր1լովկասի
Հայութեան,
ռրի
մէջ
նկարադրռւմ
է Հտյերի
անտէրունջ
վ ի ճ ա կ բ ,
սլետականոլթիլնից
ղրկուած
լ ի –
նելր
եւայլն
ոլ յռբդորում
Հետեւիլ
իրենց
ա զ ա տ ա ս է ր
պասլեբի
ք ա ջ ա ղ ո
րծ
ութեան
օբինակներին
, ա ն վ ա խ
դուրս
դալ եւ
կրռ–
ուել
թչնմաոլ
դ է մ
;
»3իչեցէք
ձ ե ր
Հարց
մեծամեծ
սխրագոբծռլթիւններբ
,
զբում
է նա •
եւ աննմանելի
առաքինութիւն
-
ները : Գուք
նոցա
ոբդիքն
էք , նռցա
ա -
րիւնբ
ե ռ է ղալիս
ձեր
երակներում
• • •
ՀՏ
.Աի վաիսիք
Պարսից
ձայնից
եւ ա ղ ա -
զակներից
:
՚քյոցա
բոլոբ
ուժբ
<^չէ ել բս -
սլաոնալիքների
մէջ է, եւ ոչ թ է
ճ չ մ ա ր է տ
զօրութեան
ել խելացիութեան
• • • Ա ր ի ա -
ցէք,
մի վ ա խ է ք ։ , Նոցա
յ ա ն կ ա ր ծ ա կ է
լ ա րձա
կում
բ
անզէն
ք եւ խ ա զ ա ղ
չէնացւոց
վ ր ա
յ , չի կարող
սասանեցնել
Ա՚ուսիո
յ 0–
դոսաափառ
կայսեր
անյաղթելի
ղօրաց»
I
Հայրենասէր
ել իր Հօտի
անձնուէր
Տ ո –
վէւբ
Ա ա կ ա բ ա յ ե ց ռ ւ
խ օ ս ք ե ր ո վ է ո դ ե ւ ո -
րում
իր Հօտէն
եւ յորդորում
ս բ " յ ր ՚ " բ է ւ
մէնչեւ
վ ե ր ջ –
«Մեռցռւք
քաքռւթեամբ
ե
վերայ
եղբարց
մեբռց,
եւ ռչ
խառնեսցռւք
զանռլն
վ ա տ ո ւ թ ե ա ն բնդ արութէւնս
ք ա -
ջութեան...
Գիմաղբեցէք
թչնամուն
եւ
սորա
արբանեակներին
կամ Ա ո ւ ս ա ց
ղօբ–
քերի
Հետ
միասին
ել կամ թէ մի
ուրիչ
կ ե ր պ , ոբ աւելի
յարմաբ
կբ
լ ի ն ի
ներկայ
ալաղակօբէն
յարձակմանց
միջոցէն
, էսկ
թէ
Հարկ
լէնէ,
մէ խնայէք
ձեր
ա ր ե ա ն
Վ ^ ր է է ^
հ.՚"թէԱԼ
• • •» :
Այսսլէսռվ,
Ա չ տ ա ր ա կ ե ց է ն
էր
Հայրե
-
նասիրական
կոչերով
սլատեբաղմէ
մ ա բ -
տաՀ
բ ա ւ է ր
շեփորն
է
Հնչեցնում
բ ե դ գ է մ
անազորոյն
թշնամուն
:
Հա
յոց
աչիսարՀն
ուբա
խռ ւթեամ
բ է բն–
դունում
Հեղինակաւոր
Հ ո գ ե ւ ո ր ա կ ա ն ի
կո֊–
չբ ել անում
կարելին՝
ռուս
ւլօ րքե
րին օղ–
նելու
Համար։
Ա յ գ բ ա ց ա յ ա յ տ
տեսնում
էբ
Ա՚ուսաց
արքունիքբ
եւ քաջալերելու
Հա -
մաբ
կայսե
ր ա կ ա ն
յատուկ
Հ
ր ռ վ ա ր տ ա կ
է
ռ լղար
կում
Աչտա
ր ա կ ե ց ուն՝
յա յտնե
լու
ժուլովւււբդին
•արքունիքին
էլոՀունակռւ
—
թիւնբ
Հայերի
ցոյց
տ ո ւ ա ծ
Հ ա ւ ա տ ա ր մ ո ւ
թ ե ա ն
Համ
ար
,
յ ո յ ս ն ե ր ^
չե
լո ւթ ռբ չու -
աով
նբանք
էլ աղաաութն
թ ն ա մ
ու
լծ
ից
՚.
Նե բսէ
ս Աչտա
ր ա կ ե ցին
Հ
ա ղ ա րաւո
ր օրի -
նա1լներով,
Հայերէն
ել ռուսերէն
,
տսլել
է տ ա լ է ս
Հ
րովաբւռակբ
եւ ցրում
Կցեէով
դ ր ա ն իբ ք ա ջ ա լ ե ր ա կ ա ն
խօսքբ
,
Հքաջալե–
ր ե ց ա ր ո է ք
մէարան
ա ռ Հ ա ս ա ր ա կ
Հաբք
եւ
" ր գ է ք ,
քւ՜եբք եւ տ դ ա յ ք , եւ ղձայն
ցնծու
թ ե ա ն
ռւրաէւռւթէէն
ձեր
տ ա ր ա ծ ե ց է ք
յաղգս
ձեր՝
զէ ձեր է յաղթանակն
եւ զա–
ւտր
կ ա յ ս ե ր ա կ ա ն
մչտնջենալռր
ողորմ
ու–
Թեանս
Հաոուսյո
մա ւե
ւ էոա
Թեամյէ,
ժւՀքւՀանք^
ձ&^բոց
յաղղս
յաւիտենից
. . .» յ
Մեծ
Հայբենասէրր
չի բաւարարլում
կո
չով ել ճ ա ռ ե ր ո վ , նա ձեռնարկռւմ
է Հայ
կ ա մ ա ւ ո ր ա կ ա ն
զնդի
Հ ա ւ ա ք ա գ ր մ ա ն
եւ
կ ա ղ մ ա կ ե բ պ մ ա ն
կարեւոր
գ ո բ ծ բ ; Նրա կո–
չերբ
նաիսաոլէս
ոտքի
էին Հանել
արդէն
բազմաթիւ
Հ
ա
յ ր ենա
ս է րնե
բ ին :
Թբիլիսիի
գեներալ
- նաՀանղասլետ
Աիռլեաղինի
դե–
կ ա վ ա ր ո ւ թ ե ա մ բ
գործող
յանձնաժոդովբ
Հայկական
կ ա մ ա ւ ո ր ա կ ա ն
ղնդի
Համաբ
չաա
կ ա ր ճ
ժամանակամիջոցռւմ
Հ ա ւ ա ք ա –
ղրռւմ
է վ ե ց Հաբիլբ
Հողի,
յաաոլկ
կա -
նռններ
են սաՀմանւում
նբանց
Համաբ.
նբանք
սլիաի
կեբակրոլէին.
Հագնուէին
ել
ղինռւէին,
ինչպէս
նաեյ.
վաբձատրռլէին
Բ Ժ Շ Կ Ա Կ Ա Ն
ԱԱՈԻԼԻԱ
ԵՐՌ
Յ ՚ Լ Ո ԻԹԻԻՆ Ը
Կ Ը
Ս Կ Ս Ի
•
Խ Մ Բ —
Երիտասարդ բժիշկը, որ Փւէյ–
րութէն Հիւս • Ամերիկա գացած էր իր
մասնացիտութիւնը կատարելագործելու
ճամար, պարբեբաբար պիտի աշիաաակ–
ցի
« Յ ա ո ա ջ ^ ի :
Այս
քանի
մբ տ ո ղ ե ր ո վ չեմ
յաւա1լնիր
լրիւ
ծանօթ
ութէւննեբ
տ ա լ ա
յ ն
միջոցնե–
րու
մ ասին
ո րոնք
ի ղ ործ կբ գրուին
Ա •
ՆաՀանգնե
բու մէ9 սաՀմ
ա ն ա վ ւ ա կե
լո
լ
Հա
մար
յղութեան
չբջ՚սնի
կարգ
մբ բ ա բ գ ո ւ –
թիւններբ
;
Միացեալ
ՆաՀանգնեբու
մէջ
ուր
բմչ -
կ ա կ ա ն
գիտութիւնբ
նաիսանձե
լ ի
բարձ
-
րութեան
մր Հ ա ս ա ծ է , մասնաւոբ
բու —
մա բաննե
ր Հ ա ս տ ա ա ո ւ ա ծ են , վիժռլմնե
-
բու
եւ զանազան
ուրիչ
բարգութիւննեբու
ա ռ ա ջ ք բ
ա ռ ն ե լու
Համաբ
: Այնտեղ
պէտք
ե ղ ա ծ
բ ա ցատրուիժիւններբ
կբ տ բ ո
լ ի ն ա -
պ ա դ ա յ
մայրերու։
Այդ բուժարաններբ
կբ
յաճախեն
մ ա ս ն ա ւ ո բ ա բ ա ր այն
կինեբբ
ո–
րոնք
վւորձառռւթիւն
չունին
եւ իրենց
ա–
ռաջին
դա ւ ա կր պիտի
ունենան
:
Առաջին
աոթիւ
իրենց
կբ
բ ա ց ա տ ր ո ւ է
թ է
յդոլթիւնբ
բնական
վ ի ճ ա կ
մ լ ն է
եւ
98
ա ռ Հարիւր
որեւէ
բարդութիւն
չի ծա–
ղէր՛
Ա ր դ ա ր ե ւ չ ա տ ե բ
ջզային
ւիիճակ
մբ
կ՝ուէւենան
, երբ զգան
իրենց
յդռւթիւնբ
:
Յղութիլնբ
կբ վնասէ՛՛
կնոջ
ներքին
զ ո բ ծ ա բաննե
րուն :
Փոքր
ա րկածնե
բ ր , յուզումբ
վիժ
ումէ
ս լ ա տ ճ ա ռ կբ դ ա ռ ն ու՛՛ն :
քքրեխան
լալական
պ է տ ի ծ^ւթ :
Այսպիսի
մ տածումներ
եւ տղաբեբքի
Հեռանկարբ
վախ
կր
սլա ա ճ ա ռ ե ն չատե
բուն
: Ան
չուչա
չեն
պ ա կ ս ի ր
^վւոբձառու»
կիներ
որոնք
Հեռանկարբ
աւելի
ս ա ր ս ա փ ե լ ի կբ գար -
ճնեն
իրենց
խորՀուբգնեբովբ
:
^ՐՒ
յ՚Լէ
Կէ՚եբ
ա ե ղ ե ա կ
սլաՀուէ
եւ Հա–
մողուի
թէ վերոյիչեալ
ա ր կ ա ծ ն ե ր բ յա -
ճ ա ի ս ա դ է պ չեն, ա ռ ա ջ ի ն մեծ
քայլբ
ա ռ -
նուած
կ՝բլլայ
բնական
յղութեան
եւ
ծնն.
գաբե
րութեան
ճամբուն
վրայ :
Այս
Համողումբ
նեբչնչելէ
վ ե ր ջ , բ ա -
ցատբութիւննեբ
կ ո ւ ա ա ն
ուտելիքներու
ել
զանազան
պ ա տ ա Հ ա բ ն ե ր ռ ւ
մասին։
Բ ա բ -
դութեանց
ս լ ա բ ա դ այ ի ն
Հիւանղր
անմ
ի -
ջասլէս
պէտք
է դիմէ
ղինքբ
խնամող
մաս–
ն տ դ է տ ի ն կ ա մ դ ա ր մ ա ն ա տ ո ւ ն :
Յղէ
կին մբ բնականօբէն
ծանրութեամբ
1լ՝ա ւ ե^այ ,
մօ տ ա ւ ո ր ա պ է ս
ամիս
բ
մ
էկ
քիլօ
: Անչուչտ
սկզբնական
ամիսներոէն
ռ չ ա յնքան
որքան
վե րջին
ե ր ե ք ամ իսնե ֊
բու
լնթացքին
; Առաջին
վ ե ց
ամիսներուն
5
քիլօ եւ նոյնքան
ալ վե՜բջին
ե ր ե ք
ամիս
ներուն։
Ե թ է ծանրութիւնբ
1լաւե^ւայ
ա -
բազօրէն
, սլէտք
է ա ն մ ի ջ ա պ է ս
բմչկին
դիմել
, մ ա ն ա ւ ա ն գ երբ ո տ ք ե ր բ ,
ձեռքեբր
1^ուռին
եւ տեսողութեան
գ ժ ո ւ ա
բո
լթ
իւն
նե
ր , ականջի
խժլտուքներ
կբ ծաւլին
: Այղ
աիստանչաններբ
կրնան
բերել
թ
ուն աւո -
րում
՛Երբ
սկղբնական
շրջանին
է,
այս
բարդութիլններուն
աոաջքբէլ
առնուի
բբ––
միշկին
իսորՀռւրգներով։
Երբեմն
կրնայ
Հ ա կ ա ռ ա կ բ
պատաՀ
ի լ •
Փոիսանակ
կչի՚ռքբ
աւել^ւալռւ
կբ
մնայ
նոյնբ
կ ա մ աւելի
կբ պ ա կ ս ի
,
մ ա ն ա ւ ա ն գ
երբ
Հիւանղբ
անգագար
կբ փսիսէ
» Առա
ջին
ե ր ե ք
ամիսներուն
սլա
րւլ
սիր։ռ
լսառ–
նուիլբ
, նոյնիսկ
երբեմն
փսիսելբ
բնական
երեւոյթներ
են : հյօսքս
ա ին ս լ ա բ ա դ ա ն ե -
բուն
է եբբ Հիւանղր
անգտդաբ
կբ
փ ս խ է
ել կբ նիՀալնայ
: Այսպիսի
պ ա ր ա դ ա ն ե ր ո լ
մէջ
ալ անՀրաժեշա
է դիմել
բժչկին
:
Զեմ
ուղեր
մ ան
րամասնութեանց
մէջ
մտնել
սնունդի
մասին։
Բ ն ա կ ա ն
պ ա յ մ ա ն
ներու
տակ
յ ղ ի
կինը
կրնայ
ուտել
ամէն
կ ա յ ս ե ր ա կ ա ն
միջոցներով։
Հայկական
կա
մաւորական
ջռկատնեբի
ստեգծռւիլը
մի
աւելորդ
անղամ
ցոյց
տ ո ւ ե ց Հայ ժողո
-
վբղի
բուռն
նուիրուածութիւնբ
Ո՚ուսաս
-
տանին
–.Թբիչիսիէ
ղինուորական
նաՀան
-
դ ա ս լ ե տ
Ա է պ ե ա դ է ն բ
խօսելով
Հայերէ
Հա–
լաւոարմութեան
մասէն,
էր
1827
թո՛ ա -
կանի
Ա ա յ է ո է
21 է մէ կոչի^ մէջ
ԴՐ՛"֊՛^ձԼ
մեր
ասՀմաննեբը%Լբխուժելոլ
Հէնց
սկղ–՜
բում
, Հայերբ
ա չ ք է
լնկան
էրենց
անվա–\
էտութեամբ
թշնամոլ
դէմ,
դժբաիէտոլ
- .
թի՛ւննե
րին
դիմանալու
իրենց
•
անիսաիստե–
լէ
կայունռլթեամբ
եւ գէսլի
քրիստռնէա
-
/լան
Լլրօնն
ունեցած
անսասաննուիբածու–
թ ե ա մ բ ու քեուսաստանի
Հանգէսլ
ունե
-
ց ա ծ
օրինակելէ
Հ ա լ ա տ ա ր մութեամ
բ
. . .» ;
Նեբսէս
Աչատրա1լեցու
ցանկութիւնն
էր
անձամբ
ա ռ ա ջ ն ո ր դ ե լ Հայ
կ ա մ ա ւ ո ր ա կ ա ն
իէմբերբ
եւ Ո-ռւսաց
յառաջասլաՀ
ղօրքեբի
Հեա
միասին
արչաւել
ուղղակի
Երեւանի
վրայ
:
1827
թ ռւականի
մ արտ
ամ
սին
Հա
յ ա % -
խ ա ր Հ ա ղ օ ր տ կ ա ն
ջ ո կ ա տ ը ,
Նեբսէսի
զե -
կ ա վ ա ր ո ւ թ ե ա մ բ ,
ղօրաՀանդէս
է կատա
-
րում
թբէլիսիում
: Ա Հ ա գ է ն
իսուռն
բաղ -
մութեան
ներկայութեամբ
Ներսէսբ
ձէ
ն ս տ ա ծ
բնգռւնում
է ղօրաՀանդէսը,
նա
մէ
ս ր տ ա չ ա ր մ ու ոգեւորիչ
ճ ա ռ է
ասում
եւ
խբախուսում
ղինուորներին
Հ
Հայոց
զունղբ,
չնայած
այս
րոլռրին
,
դ ե ռ
բոլորովէն
պատրաստ
չէր
պատե
-
բազմէ
գու,.֊
-^'~ւ"-
<––^–ր։
Ներսէսբ
ճա–
•^էոռորսրհ
ընկալ
*
ՈՍ
(
ՐԻԼ
2/՛^
Թբիլի՚սէից
(թէֆլէս)
^ " ՚ Լ ՚ ո բ ՚ ՚ ղ լ է ՝
Ռ ո ւ ս ա ց
յ ա ռ ա ջ ա –
ս լ ՚ ս Հ
զօրքէն
առա^ո
ր գ ե
լու
,
էսԼլ
Մ ա
լ
է՛՛է
\՝շին
Վ ա ն ք ի
եԼլեդեցում
մեծ
Հ ա ն գ ի ս ա -
ւոբութեամբ
կ ա տ ա ր ո ւ ե ց ա ւ
Հա ք կ ա մ ա -
ւորական
ջոկասների
Լւբ գ ման արարոզո
Լ–
թիւնբ
ել դրօչակի
օրՀնռւթիւնը
: Ներ -
սէսը
ներկայ
չէր . բայց՛
ա յ դ օրբ բաղ -
մաՀազար
ժողովրդի
նե
րէլա
յ ո ւթեամ
բ ռ -
գեւորիչ
ճ ա ռ ո վ
Հանդէս
ե կ ա ւ
Հայբենա
-
սէր
Հ ո գ ե ւ ո ր ա կ ա ն ր :
Յարութիւն
քւէէՀանայ
Ա լ ա մ գ ա ր ե ա ն բ :
Մ օ տ
Հազար
Հողուց
ր՚սզկացած
Հայ
կամաւռրա/լան
գ ո ւ ն դ բ
ռ ա ղ մ ա ճ ա կ ա ա
մեկնեցաւ
1827
Մայիսի
կէսեբին
:
(1)
Ռ Ո Ւ Բ Է Ն
ԱԱՐԿԱՒԱԳ
11
Հայաստանի
մէջ եղած
Լ՛ն
բագմաթիւ
ճարտարապետական
կառուցումներ
, բագ—
մաթ
իլ
չէն
քեր
0՝ամ ան եանի դչվսաւռրու -
թեամբ եւ ծրագիրնեբով.
չինուած
չէն -
քերբ առանձնապէս
արժէքաւռբ
են , ո -
բովՀետեւ
ՀայԼլական
ոճբ եւ Լլնիքբ
ունին
իբենց
՛իրա յ , բա յց
ուրիչ
ճարտարապետ–
ներ
նո յնպէս
ծրագրած եւ կառուցած
են
ճաբտաբապետական
կարեւոր
ձեոնաբկ
—
ներ :
Եղս՛
Լ
չլ՚ջան
մ բ երբ ճարտաբա
՛զե
տոլ -
թեան
մէջ եւս կուսակցութիւնը
ուղեց
մ ի–
ջամտել
Լյւ
միջամտեց
անչուչտ եւ
որոչ
մաքրադո
բծման
ենթարկեց
Հայ ճարաա -
բապետական
կաղմ ակե րպութիւնբ
, այն
Հիմոլէւքով թէ Հայ
ճարտաբասլետները
չափէն
աւելի տարուած
էին ազգային դա–
սական ճարտարապետոլթեան
ոճով,
մինչ
դեռ
սոցէալիղմի
կառուցում բ կը պաՀան
ջէ բ
«ճ/
ոտերն»
չրջ՚ոնի
ճ արտարասլետա
-
կան
ձեւեր եւ
ա բտա
յա յտոլթիէններ
:
Զուտ
դռրծնական
գետնի
վրա յ ել
մէկէ
աւելի ճաբտարապեաներ
պատժուեցան ,
աքսռրռւեցան
, նոյնիսկ
կ՚ենթադբոլի
որ
ռմ անք գնդակաՀարուեցան
, ինչպէս չատ
աազանգաւոբ
ճաբտարասլետ
Աաղմանեա–
նը , ՛Բո չաբ ը եւ ռւբի^եբ
. բայց
իր ամ-
բռղջութեան
մէջ Հայաստանի
ճարտաբա–
սլե աութիւնբ
պաՀեց
իր
Հաւա սար աԼլչ -
ռո ւթիւն բ Հակառակ
, ուրեմն
, ա յ դ մի -
ջամ տութեանց եւ երաժչտութեան
Հետ
ղու՚լբնթաց
, Հայկ.
մչաԼլոյթի
ստեղծա -
դո բծական առա^ակարդ
ա բատ յա յտու
—
թ իլեր կը^ կաղմէ ան Հայաստանի
մէջ
ԵբԼլու իսօսք ալ կարելիէ է բոել
նկարչու
թեան
մասին։
Նկարչութիւնը
արդէն
մը -
չաէլոյթի
քի՛չ մբ աւելի
իսոցելի
կողմն է •
այսսլէս
, պետութիւնը
կամ կուսակցու -
թ ի՛նը
կարող է իր աղգե ցութիւնբ
աւելէ
լայն չափով
ունենալ,
պաՀանջելով
նկաբ–
չութիւնը
ծառա
յեցնել
պետական
կտմ
կուսակցական
գաղափա
րնե բուն եւ չա -
Հեր
ուն :
Նկարչութեան
տեսակէտով
Հայաստա
—
՛Իր աւելի բաիսաաւռ
ր էբ
է
ոբովՀեաեւ ար -
դէն
Հանբապետական
չբջանին
,
նկարչու–^
թեան
կազմաԼլերպռւթեան
եւ
զարգացման
գոբծբ
սկսած
էր :
1919
թուականին
Երե
ւանի մէջ տեղի
ունեցաւ
առաջին
ցուցա -
Հանգէսբ
Հայ նկա բիչներու եւ քանգակա–
գործնեբու
:
Մ եծ
թիւով
նկարի^եր
մ աս–
նակցԼ^ցան այդ ցուցաՀանդէսին
ել նկար
չութեան
կաղմակեբպութիւնբ
խորՀբգա -
յին դարձաւ
Հայաստանում
ել երբ
արգէն
որոշ չափով
ոլժեբկային
, գուբսէն
ելս ե–
կաննորանոբ
ուժեբեւնկար
չոլթիւն բ
նո
յն
պէս
զարդացման
աստիճանին
Հասալ
, ոչ
այն չավւով
ի Հարկէ,
ինչ որ երաժչաու -
թի՛ւնը ղամ ճա րտա րա պ ե տ ո ւ թ իէն բ :
Ւնչպէս
ճտրտարապեաութեան
մէջ
թամանեանբ
եղաւ Հայ ճարտաբապետռւ
-
թեան
զլիսաւորռղը
,^րադրողբ
,նեբշ^նչոզը
,
կաղմակե
րւղռղբ
,
ղործադբողը,
նկար ֊
չութեան
մէջ եւս մէկ
ոլրիչ
Ռուսաստա
-
նէն եկած անՀատ,
Մ ա ր տ ի ր ո ս
Աաբեանը,
որ արդէն
իսԼլ
Ռ ո ւ ս ա ս ա ա ն ի
մէջ
նկարչա
կան Լլերպաբանք
ել Համբալ ստացած
էր^
կազմակերպեց
սռվեաական
չբջանին
Հայ
նԼլար չութիւնը
Հ ա յ ա ս տ ա ն ի
մէջ. եւ Հայ
Նկաբի^երյէւ
Մ իութիւնը
, դարձաւ Հա -
յաստանի
նկարչական
գործի
զարդացման
կեղրոնբ :
Գժ
ո ւա
բ է բսե լ թէ ինչպիսի
ծալա
լով
կամ
ի՞նչ
արժէքով
գ ո ր ծ ե ր
արտագրուած
են : Այն , ինչ որ մենք աեսած
ենք
զուր–
սէն
զանազան
Հբատարակռլթիլններու
մէ–
ջռցալ
չապացուցանե
ր թէ
Հա
յասաանի
նկարչութեան
մէջ առանձնապէս
մեծ
դոբ–
ծեբ
կան
: Բայց
,
քանա
Լլէ տեսակէտով ,
եթէ նկատէ
ունենանք
ա բաագբանքի
ա
յն
թիլը
որ կր ներկայացուի
զանազան
մի —
ջոցներռվ,
խոչռր
թ ի ւ
Լլը կաղմեն նկա -
րիչներբ
: Պ է ա ք է
ըսել ոբ նկարչութիւնբ
,
արուեստներու
մէջ,
ամէնէն
աւելի
խոբ
Հբգա
յէն պետական
քա
գաքականութեան
ծառա յող
ճիւէ^ է
Եւ վերջապէս , քանի մ բ խօսք ալ գէ–
աութեան
մասէն։
Խ ո բՀրդա
յնացռւմէն
ա–
" " ՛ ջ ալ Հայ մ֊ողովուրդի
մէջ եղած ե ն
դիտնականնեբ
, որոնք անՀատաբար
կը
դործէին
ղանաղան
վայրերու
մէջ, մեծ
մասամբ
Հայաստանէն
դուրս։
Հանբապե–
աութեան
չբջանին էր ոբ սկսան
վեբա -
դառնւսլ
Հայասաան :
հոբՀբգա յէն էչխանութեան
երեսուն
տարիներու
լ^ւ թացքէն
Հայոց
ղ է։ո ութ
իւ
նբ 1լազմա1լերսլոլեցաւ
եւ բաւաԼլան
յառաջ
գնաց
նոբՀէւ
այն գէաական
Հասաաաու–
թէւննե
րուն ել Հ ա մ ա լսարանէն
,
բարձրա
գո
յն վարժարաններուն
որոնք
դո
յութիւն
ունին
Ե ր ե ւ ա ն է
մէջ :
Մ ասնաւո բապէս
Հա
յոց ՚էէտաԼլան
գոր–
ծունէութէւնբ
այսպէս
րսենք ւլարդացռւ -
ցաւ
Հա յաստան է գէտութԼւանց
ԱԼլագե -
մ էա
լէ ստեղծում
էն ետք Լ^րբ ^այ գ է տ -
նականներբ
Համաէւմբռւեցան
րաբձրաւլոյն
կաճառէն
մ էջ ե լ գէտաՀ
եաաղօտական
Հաստատոլթէւնները
կապուեցան
այղ Ա–
կագեմէայէ
Հետ
: Պէտք
է
ըսել որ գէ -
տութեան
ղանաղան
ճէւղերը
Հայաստանէ
մէջ
բալաԼլան
բարձր
ղա րղացմ ան աստէ–
ճանէն
Հասած
ե ն , ա յնպիսի
ե ր ե ։ ո /թնեչ՛
կան,
ինչսլէս
օբինաԼլի Համաբ
Ալիխանեա՚տ
եղբայրներու
տիեզերական
ճաոադայթնե–
լ-ոլ
ուսումնասիբութիւնբ
Արադածի
՛իբ -
րայ, որէ Համար
յատուկ
կատարելագոր–
ծուած աստեդադէաւսրան
շէնռւած է ե ւ ո–
բոնց աշիաաանքի
արդիւնքին չատ կարե–
՚-՚՚Ր հչԻ"^
ԿԸ
արուի ոչ միայն Խ • Միու ՜
թեան
սաՀմաններուն
մէջ,
այլեւ աբտա -
լաՀման
(11)
Fonds A.R.A.M
