HARATCH, du 1er janvier au 30 juin 1953 - page 406

« Յ Ա Ռ Ա Ջ »
ՄԵՐ ԳՐԱԿԱՆՈՒք*՚ԵԱՆ
Բ ԱԺԻՆԸ
Ազգա սլաՀ պանմ ան մեր պայքարէն մէԼ,
էր կարեւոր , կենսական րաժէնն ունէ նա­
եւ, մեր զըականուէժէւնր ;
Ա՛եր պայքարէ ռազմագաշաէն ՚Լր՚"յ ,
որ Ափէւյւք կր կոչուէ , չատ կարեւոր ճա­
կատ մր յանձնուած է մեր գրո ւթե րուն ,
զուտ գրականութեան մշակներուն , ռազ -
մէկնե րուն
Հայ գրոզր, աարակոյս թլայ , միշտ աշ
իր մ-ողովուրգին Հեան եղած է եւ այսօր
ալ Հետն է : Խառնուած է ան Հայ կեան -
քի ժէսռրէէն յ պա յքարին , արիւնին ու ա -
րեւին ալ :
Հատորներ կարելի է նուիրե լ Հայ գը–
րոզին կատարած գերին Հտ յ մ ո ղո վո ւր -
գին պատմութեան ու ճակատագրին կազ–
մութեան մէչ–. Մեր կեանքին մէչ, գրմ -
րաթաարար , լք՚^Ք կրնար զատել գրող ր՝
կարղացողներու րազմ ութենէն • այսինքն՝
անոր ճակաաագրէն : Զունինք գրական
անկախ ասպարէզ, ոշ ալ գրողներու մաս­
նաւոր ղասակարգ մր , որ աղատ՝ նիւթա­
կան եւ այլ կարգի Հողերէ , նուիրոլէր
զուա գրական աշվսաաան^ւերոլ : Ղ՛րական
«մշակեր րացատրութիւն մլթ է լոկ, ո - :
րովՀեՈէեւ ղրռւլր ամ էն րան է ել , պա -
աաՀօրէն , նաեւ մշակ ;
Հայ գրողր ուսոլցիշ է, խմրագիր, կրօ–
աոռւսսաաոՒտ ու գէ՛ արՀեսաաւոր
նո յնիսկ եւ գործի մ արղ, մ եր օրերուն ;
յ՚րրեւ այղ ալ, կր կատարէ ան էւր պարտ–
քր։ Կր բերէ իր մասնակցութիէՖր մեր
Հանրային րոլոր գործերուն , կրնանք Հ» -
սել անէստիր : Գործնական աշխաատնք -
ներէն սկսած, մէնշեւ մտաւոր աշիա -
տանքր : կր քալէ առօրեայ կեանքէն Հետ , .
առօրեա յ գորհե րունւ մէքէն , ու կր խօսի\
"•^ կը. գւ՛է "՛Լ ՚՛ \
Բայց, մեր էսօսքր այգ մասին ԼԷ : Խօս—Հ
քր գրականութեան մասէն է, զուտ, րս -<
աեզծաղործ գրականութեան • ՚ԼԷ՚Ղ "՚՜ ՚՛
պատմոլածք, թատրոն ու քերթուած , ար–\
ուեստ ու քննագատո ւթիւն : ՚
Հաւաքեցէք վերքին մ էկ - երկու տաս -
նամ եակնե րու մ շա կուած ղրա կանութ իլ -
նր : թղթատեցէք մեր թերթերն ու զիր -
քերր , զատեցէք ու զտեցէք ել Համրեցէք
թէ քանէ" գիրք կր մնա յ սեգանի վրա յ ,
մնա յուն արժէքով • Համ աժողովրղական
Հետաքրքրութեան առարկայ :
Բանթ ղործ պիտի տանէ էնք Ա էքաղգա­
յին գր ա կան ո ւթ ե ան ցուցա Հանգէսի մր ,
մեր ազգա յէն կեանքր, գէմքր , Հոգին ու
մաածողութէււնր պատկերացնող սլայծա—
ռութեամր ու պատուով։ Բանի"՛ ղործ, որ
մեր անցեալյչ տար ու նե րկան • տար մեր
ապագան , այսէւնքն տար մեր տեսէւլքր :
Ջենք րսեր, թէ աղքատ ենք : Ջենք ր -
սեր, թէ Հայ գրողր մտածած է ու ստեգ–
ծագործած , առանց երե"՚ն. –՚՛
պի : Բաւ լիցի : Բայց
ներ եւ որ շափ քիշ գործ
ՕՏԱՐ էՋԵՐ^
(ՀԱՏՈՒԱԾ ՄԸ)
Շատ շուաով րմրռնեցի թէ մեծ Հօրս
Աստուածր չէր Ան , ինչ որ էր Հանիէն
Ասաուածր։ Անկարելի էր սխալիլ, տար -
րերութիւնր ակներեւ էր : Առտուն , երր
մեծ մայրս արթննար կր նստէր անկոզի -
նէւն վրայ ել կր սկսէր տրտնքալով սանա–
րել իր զարմանագեղ մաղերր :
Գէշ ազէկ սա ղործր լմնցնելէ վերքր ,
խոշոր Հիւսակներու կր վերածէր , աճա­
պարանքով կր լուացուէր մոլեզնօրէն
փոնգաալով, եւ իր էսորշոմած մեծ գէմ– •
քով կր ղառնար «իքօն^ներուն : Այն ատեն՝,
էր որ կր սկսէր իր առաւօաեան իսկակաՆ՝
լուացումր որ զի՚եքր կր թարմացնէր , ել
ամրոզ^ապէս յ
Մեծ մայրիկր կր շակէր իր ծռած կռ -
նակր, գլուխր ետեւ կր նետէր , ղորովա -
ւէր կր նայէր Բաղանի Աստուածամօր կր–
լոր գէմքին, յեաոյ, խաչակնքելով կր մր–
մնքէր եռանղաղին ՚ *
Հ Փաոյսբանեալ կոյս, Աուրր մայր,
գալիք օրուան Համ ար պարգեւէ մ եզ քու.
չնորՀքգ :
Ա ինչել գետին կը խոնարՀէր , յամրօրէն–^
Ջենք երթար պաաճաոներոլ վերլուծ -
մ ան : Գժ ուար չէ րացատրութիւն ճարել ,
մանաւանգ Հայ կեանքին ալեկոծութեան
ճէյս աարէներուն : Տարտղիր , .ցիրուցան
կեանքր, ապրուստի քախքախիշ Հոգր ,
^ԲԿրէ ^Րկէր թափառումները՝ շատ րան
կը պատմեն։ Այս պայմաններուն մէք ,
Հրաշքի պէս բան մըն է Հայ գրականու­
թեան ծաղկումը , րաղզաաելով մեղմ՛ է
շաա աւելի Հոծ տարագիր զանգուածներ
Ոէնեցոզ մեծ ու փոքր ժողովուրղներու
Հետ :
Անւշուշտ , միայն գրագէտին ու բանաս -
աեղծին ճակատրղրոլած շէ այսանկայուն
ու թափառիկ կեանքր։ Հայ ժողովուրգի
բազմ ութ էււնն երն ալ նոյն մղձաւանքին
տակն են . էսրած՝ մինշեւ յատակր : Կրկ–
նակի գժրաէստութիւն մը այս կացութիւ­
նը մեը գրականութեան Համար, որով -
Հետեւ ղրական ութ իէնւ ր րագմ ութիւննե բու
շունշին , անոնց Հեաաքբքրութեան մթնո­
լորտին մէք կաճէն ու կր զարղանան :
Ի՚^նշպէս աւելին րլլար , քան եղած է մեր
գրակտնութիւնբ վերքին տասնամեակնե -
բուն, երբ աարաղիր էր ոչ միայն գր**ղր,
այլեւ կարգացոզ ժոգովուրղր :
կրնա՞ ր աւելին րլլալ . աւելի րարգա -
լաճ , աւե լէ Հարուստ ել ՀամաՀա յկական
շունշով ու արժէքով աոգո ր ուն : Ջենք
կասկածիր : Կրնայինք աւելին ունենալ ,
եթէ իր ատենին անղրագառնայէնք գրա -
կանութեան մեծ ու խորունկ ագգեցու -
թեան ժոգովուբգի մը կեանքին , անոր
գո յութեան ու Հոգեկան Հղօրացման վրայ ։
Եթէ աւելի Հոգածութիւն ցոյց տայինք ,
աւելի ղոլրգոլրանք ու քաքաթրանք : Եթէ
գիտնայէէնք կազմակերպելով գրական
Հանգէոներուն ու գիրքե րոլն աելականու–
թէւնր , աղատելով արժանաւոր գրոթեբր
իրենց տնտեսական ծանբ Հողերէն , ոզո -
գելով Հայ տուներր մեր Հին ու նոր տա -
զանզալոբ գրոթերու գործերով։ Այսին -
քրն՝ եթէ գիտնայինք զիրն ու գէբՔԸ
կենսական անՀրաժեշտութիւն գարձնել
մեր րազմութիւններուն Համար, սեգանի
Հաց եւ աչքի լոյս :
Եւ այսպէս՝ ա յն տարէւնե.բուն ,երր ե–
րիաասարգ էր գեռ տարագէ/ր Հայոլթիլ -
նր ,թարմ էր ոգէն, կենգանի Հայրենի
յուչերր : Երբ շունէինք լեզուի տագնապ
ել նորաՀաս սերունգը գիտէր ոչ միայն
կարգալ, այլեւ գրել ու ճաշակել մեր լե­
ղուին ու գրակտնութեան գեզեցկութիւնը:
Գրականութեան ճակատին վրայ մնա -
ցինք անաարիեր : Հոգաց էնք մեր գաղթա–
կանոլթէլնր. լաւ րրինք՛ Հոգացինք մեբ
ղպբոցնեբն ու լսարաններր, պէտք էր Հո­
գայինք, եւ լաւ րրի՛նք՛ պաՀեցինք ու
պայծառացուցինք մեբ վանքերն ու եկե -
ղեցիները, շատ լաւ ըրինք։ Բայց, ձգե -
ցինք իր րտխտին մեր գրականութիւնր •
թ ո ղո ւց ինք պա աաՀա կանո ւթեան Հայ ղր–
րոթ ու գիրքր , գրական թերթն ու Հան -
գէսր :
Թողուցինք որ գրոթերը իրենք , աաբ -
ուած իրենց Հաւատքէն ու ոգեւո րութե -
նէն, գիրք ու գրական ամսազէր Հրատա–
վեբ Կ՛՛ելլէր , յեաոյ, յարաճուն խանգա -
ղաաանքով կը վերսկսէր .
Ազրէ"–Ր ուրաէսութեան , անարատ գե­
ղեցկութիւն , ծաղկած խնձորենի •••
Գրեթէ ամէն օր ղովարանութեան նոր
էսօսքեր կը գտնէր, այնպէս որ իր աղօթքը
մտիկ կ՝լթէի յարաճուն ուշաղրութեամր :
Անարատ ու ե րկնա յին , իմ ՚էոքրիկ
Աիբտս, պաշտպանս, ել նեցուկս, Ոոկեայ
փոքրիկ Արեւ , Աստուածամ ա յր , փբկէ
մեղ յոռի փորձոլթէւններէ , մի թողուր որ
մէկր վփրաւորեմ , եւ մի թոյլատրեր որ
ուրիթ ալ զիս նաէսատէ անտեղի ;
Ւր ոեւ աշքերը կը ժպտէին : Երիաա -.
սարգացած կը թուէր . նորէն կը էսաչակն–՝,
քէր, ձեռքի գանգազ շարժումով մը,բայց՝^
աւելի յամբօբէն : ^
Տէբ Յիոուս , Աստուծոյ Որգի, Ոզոր՛––
մած եղիր ինծի պէ" մեղաւորին Համաբ ^
կը պաղատիմ Բեգի , յանուն Մ**ՐԳ • ՚ •
իր աղօթքը միշա թոբՀակալութիւն մլթ
էր ,անկեզծ գովաբանութիւն մը։
Առտուն Հանիս եբկար շէր աղօթեր ,
պէաք էր վառել սամ ա վարը, որովՀետեւ
ա յլեւս աղա խին չունէինք, ել եթէ որոշ
ժամուն թէյր պատրաստ քԲԱար , մեծ
Հայրս կաաազօրէն կը տբանքւսր ;
Երբեմն ան էթոքմէն առաք կ՚արթննար ^
եւ ձեւթայարկ ելլելով զայն աղօթե լու վյ^
բայ կր գտնէր , վայրկեան մր մաիկ կ՝րլ–
նէբ ագօթքր, աբՀամարՀանքով կր ծամա­
ծռէր իր նուրբ չրթունքը ,ել նախաճաշին
ԵՐԵԻԱՆ
ՄԻՇՏ ԿԸ Տ Ր ՏՆՋԱՑ
(ԻՆԲՆ ԻՐԵՆ ԳԷՄ) •
Երեւանի գրական ամ սաղիրր , «Ա ովե -
տական Գրականութիւն եւ Արուեստ» , ու­
նի մնա յուն րաժին մը, «Տ եսական-քննա-
գատական» , ուր աւելի կամ նուաղ վաւե­
րական քննագատներ կր ներկայացնեն
գրական - գեգարուեստական շարժում ր :
Անշուշա Համաձայն Լենին - Աթալինեան
Հանգանակին :
Բոլոր զրութիւններն ալ Հիմնուած են
մ իեւնո յն կաղապարին ՚էրա յ : Նախ քանի
մը գնաՀատական խօսքեր «քննա րկո լած»
Հեղինակի մը , գրքի մը արժանիքներու ,
կամ կատարուած նուաճումներու մասին ւ
Յետո յ անխուսափելի բանաձեւբ .
« Աակայն սխալ կր լինէբ այն նուա -
ճոլմնե բու կողքին շտեսնել խոշոբ թե րու–
թիւններր » :
Այս տեսակէտէն ճոխ նիւթեր կր պա -
րունակէ ամ սագրին 4953 Փետրուարի
թիւր :
Վ^եր լուծե լով այգ նիւթերը եւ յա յտ -
նուած տեսակէտներր, կր տեսնենք որ
յօգուածաղիրները աւելի շատ վրիպում -
ներ , թերութէւններ կր աեսնեն , քան թէ
իրական նուաճումներ :
Անշուշտ ամէն,^ ալ մէկ չափանիշ ու -
նին , ա յն էնչ որ յօրինած եւ Հրամ ա -
նագրած են մ՚ղանով մր, Աալենկով մը :
Ամ էնէն անմ եղ գէտողութեան աոթիւ ,
անոնք վկայութեան կր կոչեն Հին ու նոբ
առաքնորզները, Լենին, Աթալին ել յա–
քոբզնեբր։ Նոյնիսկ Երեւանի կեգր. կո -
մէտէին ւթգՀ ՚ քարաուղարր , Գ . Յարու–
թիւնեան , որ թեբխաչ Հայերէն մը գիտէ։
ԱՀաւասիկ տեսոլթիւնւ մը, «Աովետսւ–
Հայ գրականութեան յետագայ վերելքի
Համ ար » :
Յօգուածագիրր , Գուրգէն Բորեան , ոբ
միեւնւո յն աււ^են բանաստեզծ է , Հտրեւան–
ց է յառա քա բանէ մը վերք , մ աոնաւո -
րապէս կր յիշեցնէ նորընծայ վարչապե -
տէն , Մ ալենկովի տ ե ս ա կէ ան եր ր , մ անրա–
մասնօբէն կր պաբզէ սովե՚տաՀայ գրակա­
նութեան եւ քննագաաու թեան թերութիւն­
նե րր
Առաքին ոլաքր ուզղուած է Երեւանի
Գբոզնեբոլ Միութեան գէմ։ կ՝ամփո.իեմ
արգի աչխարՀաբտրով , որպէսզի բոլոբգ
ալ րմբռնէք , առանց թարգմանի թեր փրն–
ւեւոլ .
րակեն եւ ճզմուին նիւթական բեռան աակ.
քսւ էսքա էս ո լին թա էսո ւած Հատո րներուն եւ
Հանգէոներուն գէզերուն տակ ;
Գրականութիւնը մնաց որբ ու անաէր •
պատաՀականութեան ձգուած։ Մեր ւզա յ–
քաբին ա յգ ճակատ ը գարձալ լքուած
ճակատ մը, քանի մր նուի րեա թերու
ւղա շտսլան ութ եան յանձնուած :
Աս է որ լալ չրրէ՚նք :
ՀԱՅՐԵՆԻԲ
լ. « Ոաւօք սրաի պէաք է նշենք որ.
Գրողներու Միութեան, Հբաաա բակշակտն
մարմիններու եւ առաքին Հերթէն էրենց՝
գրոթերու անՀբաժեշա խսաա պաՀ ան քու­
թեան բացակայութեան Հետեւանքով վեր­
քին տարին լոյս տեսան շարք մ՛ը արձակ
երկեր, որոնք իբենց որակով երբեք չեն
գոՀացներ սովետական ընթերցողներու
յարաճուն պաՀանքները » :
Հեղինակը այս անյաքոզութիլնր կը
բացատրէ րարբարոս բառով մր, ՀՀանսկզ–
բունքա յնութեամ ր» ել Չգրողին թպթ -
լու կամ չվիրաւորելու կեղծ ու վնասա -
կար , քաղքենիական Հասկացողոլթեամբ» :
Այս առթիւ կր յիշէ 1952/5/ Հրատարակ­
ուած կարգ մր Հցածրորտկ եւ անգոյն վէ­
պեր», էնշպէս Գ՛ Պեարոսեանի «Թէկուն–
քում» , Վ • Անանեանի »3)երմայի մար .
գիկս» , Ա ՚ Աւագեանի «Վաղր» , Բ . Վերգ–
եանի «Բեզ Համար , Լենինկրատ» եւ ու -
րիշ գործեր :
Ու կր մ՛ատնանշէ իւրաքանչիւր գրքի
Հիմնական թերութիւնր : «Թիկունքում»
վէպին մէք «սովետական մարգիկ տժգոյն
են Հանգէս բերուած , նիւթէ։ տեսակէտով
վէպՐ խախուտ է, չատ մր տեղեր տազա–
կալի » :
«Ֆեբմ այի մ արգիկ» վէպին Հեզէնակր
« շի կարոգացել ստեղծել սովետական
մարգկանց լիարիւձւ կերպարներ (տէպար) :
« Վագր» վէպին Հեզինակը, Ա. Աւագ–
եան չէ կրցած պատկերացնել իրանի
կեանքր, «Գեմոկրատական ուժերի պայ -
քարր» :
Յօ գուածագիրը գարձեալ «անսկղրուն -
քա յնութեան »ել «րնկեբը չվիրաւորելու
նոյն աբատաւռր մտածողութեան կր վե -
րագրէ ծանօթ բանաստեղծ Աաբմէնի
«յԾաղկաձոր» ժողովածուին , Գ. Բորեանի
(էւնքն է) ել Հ . Ղ^ափլանեանի անմ չակ
«Հրաշալի զտնձ» թաաերա խազին ձախո֊
ղումր ;
Յետոյ կր թուէ ուրիշ ձաէսոզանքներ ,
«րնթե րցո զի Հոգո ւնւ ել մաքին ոշինշ
շտուոզ մի շարք բանաստեղծոլթէւններ ւ
ԵԼ ԿԸ յայաարարէ .
« Ընթերցում ես այգ ժոզովածոլ -
ների րանասաեգծութիւնների մի մասր • Ա–
ռաքին Հայեացքից , ամէն ինշ տեթ է, ե՛լ
չափը, ե՛լ յանգր, առանձին աչք ծակող
լեղուական աղալազումներ թան։ Այնոլ -
ամենա յնիլ մնում ես շրաւարարուած » :
Շօշափելով ուրիշ նիւթ մր, եբգիծան -
քը, ել նորէն վկայութեան կանչե լով Մ ա–
լենկովբ ու գ. Յարռւթիւնեանր, յօգուա–
ծագիրր այս առթիլ ալ խրատներ կուտայ :
Կր պաՀանքէ «խսաագո յն պաՀան քկոաու–
թիւն» , կր թելագբէ ^երգիծանքի զէնքով
մերկացնել մեր յթկերութեան արաաներր^
«կեղծ եւ վնասակար մարգիկր րիւրոկ -
րատներր, ստո բաքա ր թեր ր , զեղծարար -
(՚1Լ է Ղ՚՚Ղ^՚Տ՚ւԼ ՚ գրամաշորթներբ ՜, Հանրա–
յին ստացուածքբ (Հասարակական ունեց—
ուածք ՚^ ) վատնողներր, բարո յապէս
այլասերածնեբր »եւն ՚ :
Յայանի կ երեւա յ ո բ ,թնագատր ա յս
կը. յ ՚ " բ ^ ՚ " կ է ր *
: Բանի անգամներ քեղի աղօթել սոր -
վեցուցած եմ , յիմար պառաւ, ղուձ կր
շարունակես նորէն քու Հնարած անրա -
նութիւններգ : իրաւ որ, շեմ գիտեր թէ
^ԷՐԸ. Է^Հպէ" Կբ^*"յ գ ե ռ քեղի Հանգոլբ–
ժել : • ֊
Ան զիո կր Հասէթայ , կր պատասխա­
նէր Հանիս , վսաաՀութեամբ : Ա արգ կր­
նայ Ասաուծո յ րսել ինշ որ ուզէ, Ան
միշա կր Հասէթայ ;
ԱՀ , անէծեալ տէսմար -
Մեծ մօրս Աստուածը իրեն Հետ էր ամ­
րոզք օրր • նո յնիսկ անասուններուն՝ Անոր
՚ԼՐ՚"յ ԿՇ. ի օ ՚ ՚ է ր • Կբ ԳԳ"՚յԻ "ր մաբգիկը,
շուներր, թռշուններր, մեզուներր, ամէն–
քր Հլո ւթ ե ամ բ կր Հնազանղէին , առանց
ճէգի , ա յս ամենակաբոգ Տիրոքը , ոբ Հա­
լա սա րապէս բարի էր իր արարածնե բունէ
Համաբ , որուն Համար ս/քք– ր//ար յ
Օր մը տանա ի կնոք կատուն ռբ խո բա -
մանկ, որկրամոլ ,սմսեղուկ եւ շատ ծանօթ
էբ բակին բնակիթերուն , պարտէզէն պր՚ր՜
աիկ տարմ աՀաւ մ ր ներս բերաւ : Մ եծ
մայրիկը առաւ թռշունը եւ սկսաւ յանգի–
մանել ոսկեբէբ կատուն •
•—• Ուրեմն գուն Աստուծմէ չե^ս ^^ախ -
նար , անպիտան չարագոբծ :
ՊանղոկապեառւՀին եւ գոնա պան ը ա յս
խօսքերը լսելով, սկսան խնգալ, բայց մեծ
մայրիկը զանոնք վերէն վար չափչփեց
բարկոլթեամբ ւ
Կը. Կ՚^Բ^Էք թերեւս , թէ կենգանինե–
րը չե՞ն գիտեր թէ ինչ է Աստուած : Ամէն
սւրարած զայն կը ճանթայ եւ կը Հասկնայ
ձեղի չափ , անսիրտ մարգիկ • • • :
Երբ «Շարաթ»ր (ձին) կը թէր, անոր
Հետ աչ կը էսօսէբ ՚
ինչու այգշափ ախուր երե՛ւոյթ ու -
նիս, Աստուծոյ ծառան, կր ծերանաս ,
այնսլէս չէ՞ 1
Զէն կր Հառաչէր եւ գլուէոր էլերերցր -
նէր։ Եւ սակայն Հանիս, մեծ Հօրս չափ
յաճախ չէր արտասաներ Տէ՚բոքը անունը :
Իբ Ասաուածր ինծի մատչելի էբ ու զի"
չէբ սարսափեցներ ; Բայց սուտ խօսէլ ա–
նոր կարելի չէր , վասնզի ամօթ էր : ինծէ՛
աեսակ մր պատկառանք կր ներթչէբ եւ
երբեք մեծ մօրս սուտ չէի խօսեր, թէեւ
ոչ բաբին Աստուծմ է ել ոչ ալ մ անաւանգ
իրմէ րան մը ծածկելու փափաք ունէի :
Օրին մէկը, պան գոկա պետուՀին մեծ
Հօրս Հետ կռուած րլլալով ՀայՀոյեց մ՛իեւ­
նոյն ատեն նաեւ մեծ մօրս՛ որ վէճին մաս­
նակցած չէր •• Լուտանքներ տեղաց անոր
եւ նոյնիսկ ստեպղին մը նետեց :
Աիրելիս, յիմար մըն ես գուն, պա -
տասխանեց Հանիս , շաա Հանգաբտօբէն :
Բայց ես շաա բարկացայ պանգոկապետոլ–
Հիին աս վարմունքէն եւ որոշեցի վրէմ
լուծել այգ խորշելի կնոքմէն :
ՄԱԲԱԻՄ ԿՈՐԲԻ
թաբգմ. ՍԻՐԱՆՈՅՇ
Fonds A.R.A.M