Ցէյպթա1էակի ՏօԱը
1921
Փեար.
18/1՛,
Երեւակ
եւ
մերձակայ
շրչա՚Աներում
աեղի
րւնեցած
Համամողովրգական
ապսաամրռլթիւնը
յ^ղղէմ
բոէչեւիկ
րռնակալնե–
րի , պսակուեք
մեձ– յաչողութեամր։
Այգ
լարմոլ^
մին մէչ գործէն
մաս՛նակցութիւն
ունեցան
բոլոր
Հոսա^նքները,
զ°ԲՔԲ
^ ւ մողովրգական
խաւեբբ։
Այգ
աագսաամրութեամբ ձեռք
բերուած
յաղ
թանակը,
ամէնէն
փայլուն
գրոլագներից
մէկն է,
մ^ողովոլբգների
աղաաագրութեան
սլաամ ՈՀ. -
թեան մէի
Եթէ այգ յաղթանակիդ
յեաոյ,
բախաը
մըալ֊
աէր մեբ մողովյգիև
եւ վե րաՀաոաաաո
լէ ր Հա -
յաաաանի
Հան րասլե աւ թիւնը
, այո անցած
32
աա–
րիների
ընթացքում
, մեր ցիր ոլցան
մողովուրդբ
Համախմբուած
կը լի^էր իր Հայրենիքի
մէԼ ել
իրեն
յատուկ
ուչիմոլթեամ
բ ել աշիւատասիրոլ
-
թեամբ
արգիւնաւէտ
աշխաաանք
կր
կաաարէր
քաղաքական
, վե րա շինական
, մշակութա
յին եւ
այլ
մարզերոլմ : Աիեւնոյն
աաեն
Հանգամանօրէն
ուսումնասիրուած
կը չինէին
ապստամբութեան
բոլոր
ծալքերը
, անաչառ
վկ"՛յ"՛֊
թիւնների
եւ
փաստեբի
վրայ ել շատ արմէքաւոր
աշիաաոլ -
թիւններ
լոյս կը տեսնէին
֊.
Այգ պարագային
է որ՝ թէ՛ մեր
մողովոլրգը
եւ թէ օաաբները
կ՝ըմբռւէին
1921
Փեար.
18/
ապստամբութեան
իսկական
աբմէքն
ու մեծոլ -
թի՚-նը
՚ Տարագրութեան
մէ^ , գքւ կուած՝
Հայրե -
նիքի Հեա կենգանի
յա րա բե րոլթիւնից
եւ անՀրա՛
մեշտ
տեզեկութիւններբ
ձեռք
բերելու
Հնւարաւո -
բութիւնից
, մ իայն
փոքրաթիւ
անՀաանե
ր ի յու -
չեբով ել մի քանի
լուսանկարներով
անՀնար
է
.՚ք^^Լ "*յԴ շաբմման
լրիւ
պաակեբը։
Եւ այս է գլխաւոր
պատճառը
,
որ աա
բագիր
Հա յութեան
մեծ մասբ
ճշգրիա գաղափար
է " ՚ ^ ի
Փետր.
18/
շնոըՀիլ
ձեռք
բերուած
յաջողութեան
մասին։
Անշուշէո
Հայասաանրւմ
աղգային
իշխանու -
թի՛^
Հաստատուելուց
յետոյ,
առարկա
յօրէն պի
տի
ուսումնասիրուին
մեր աղատագրական
շաբմ -
ման
բոլոբ
կարեւոր
գէպքերբ,
ինչպէս
նաեւ
կու
սակց ութ իւն>նե բի , կաղմակերպոլթիւնների
,
միոլ–
թիէնւների ել նշանաւոր
անՀատների
կատարած
գրական եւ բացասական
գերերը ել բստ այնմ
պի
աի
գբուի մեր նորագոյն
պատմութիւնը։
Ագատ, Անկախ եւ Աիացեա
ւ Հայաստանի նա–
Հանգները
, գաւառները
, քագաքներբ
, ալտններբ
,
գի՚֊գեբյւ
, պողոտանե
ր ը , փողռցներբ
ել բոլոբ կա–
է
յ
Ամէն անգամ երբ անցնում եմ անակիգ
առջե^–՝
է-էն , Հ ոգիս
մռա
յլւում է : ՚իոլն չկաս ,
գռներգ
գոց
են : Ե՚^րբ պիտի
բացոլին : Եթէ բացուին
, ւ՛ւ ւի -
սո^ս , գո՛ւն պիտի
չլինես այնտեգ
:
Ամէն օբ սրտատրոփ
սպասում
եմ , քժէ
Հիմա,
կագ
.ոտ քով
, սանգոլղներբ
էափե լով
պիտ
ի բաբ–
ձրանաս ել պա րթել Հասակգ
պիտի
ցցուի
գրանս
ա ռա ջ • • •
Աիրելի
Աէինաս, այս երկու
տողս
թող
էինի
Հափ մբ մոխիր»
Հա յրենի
երկրից
գերեզմանւիդ
վբայ։
՜
ՀԱՅԱՍ ՏԱՆՑԻ
րելյւր
ՀւաոտաէռութիւՏ^էեր%
ռէ–
Հիմնարկները
պէաք է մկրտուին
Հայկական
անուններով՝
յաւեբ–
մացնելռւ
Համար
ազգային
նշանաւոր
գէպքերի
,
կազ՚Րակերպոլթիլնների
եւ գէմքեբի
անջնջելի
յի–
շատաէլնե ր ը ;
Պէտք չէ մոռացուին
նաեւ
մեր
Հայրենիքին
ու
մողով ուրդին օգտակա
ր երած եւ մեզ Հետ
անկեղծ
բաբեկամութեամբ
կապուած
օտար
յայանի գէմ -
քերը :
Միամ֊ամանակ
պէտ^ է
Հայացուին
մեր ա -
1ո ւնն երն ու ազգանո
ւննե ր ը
:
Մ եր ազգ -
լեզուն
ու բարքերբ
պէտք է բոլորովին
մաքռոլին
օտա -
բամուտ
խոբթ
ո ւնակո
ւթի ւնն՛ե ր ից ,
որպէսզի
Հայս,ստան
երկիրը
կարենայ
արտագրել
աիպար
Հայկական
սերունդներ
, օմտուած՝
տոՀմական
դիմադծով
ել ազգ • առաքինութիւննե
րով :
Օաար
բոն
ութի
ւէ՚նե րից
աղա տուած մեր մո -
ղովուրդը,
իր Հայրենիքի
մէջ, պէաք է ճիչգ
օրին
տօնյէ մեր ազգա
յին փառքը
կազմ ոդ բո քոր նշանա
ւոր
զէմքերի
Ոլ գէպքերի
յիշատակները
:
Եսկ
առա
յմմ քանի դեռ մեր
Հա յրեն
ի մէկ
Հոդամասին
կարմիր
քիուսն էր բռնօբէն
իշխ֊ոլմ
,
միւս
մասին
է լ դեմոկբա^տ
Թուրեր
, մեբ մ-ոգո -
վ ուրդի
ե րկու
ե բբո րգբ դա
րձ րած
ի ք. ենց
Հ է" ւ կա֊
մակատարբ
, ի՛սկ մէկ երրորդն
է լ աշխարՀիս
ղա
նաղան՛ կոզմ երբ ապաստանւած
ոլ ենթակա
յ սպի ՜
աակ աՀաւոր
ջարդին
, պէտք է խոր
Հաւատքով
ակնդէտ
սպասենք
մեր ազատութեան
արշալոյսի՛ն,
որպէսզի կա ր ենանք
Հասնիլ մեբ աղգա
յին իաէա–
լին։
Ա ին՛չել
մ եր արշալո
յսի
բացուիլը
, տաբագիր Հա–
քո ւթեան
ս; լն Հատուածը
, որ կառչած
կր
մնէայ
մեր
ազգային
իտէալին
, Հ • Տ •
Գաշնակցութեան
ղեկավարութեամ
բ , բոլոբ
մողո վ րգավաբ
եր–
կիյբներում
, ուր որ ունինք Հայկական
զանգուած -
ներ
, պէտք է տօեել
նշանաւոր
աղգային
տօէ՚եբի
շարքին,
նաեւ Փետր՛
18/,
Մայիս
2&ի ել
Ցուլիս
25/
Լհյանասորի
արշաւանք)
տարեգաբձնեբր
։
ԲԵ՚եՕ
ԵՐԿք)Ի –ԲՈՅՐԵՐ ԻՐԱՐ ԿԸ ԳՏՆԵՆ
38
տարի ետ,ր՝ անա՚կն՚կա
լ դիպուած<ով
մ բ եր
կու քոքրեր
իրար կբ զան՛են Վալանսի
մէջ,
Հե՚ոեւ–
եալ կերպով .- ք՝նիկ
ՊՈՈլսացի
Մաբանկողեան
լն տ ան ի քէն
Լուսիա
( | 2
տարեկան
) Ա^՚ո ւսեակ -
Մարիա
(4
տարեկան)
ել՝իրենց
եղբայրբ
Օննի՚կ /-
րսւր կբ կորսն՚ղնեն
տարս՚դրութեան
ատեն : Պատե–
բսւ՚լմէնւ ետք Արո ւսեակ֊Մ ա բ իա
ուբիշ
ռբբ՚գՀինե–
րո՜ւ՛՛՝՜՛Հետ ՛իտալական՛
որբանոցէ մբ վերջ , ին^ած է
Փարիզի
մ էջ Հայկ ՚ ո ր բան ո ց մը։ Աա յրասլետ
մը
՛որ իբբեւ
Հիւան՚դաւ՚/աՀուՀի
ւոուներբ
կ՚այցե/էբ,
պատաՀաբար
կ՝ իմ անա
յ թէ տիկին
Լուսին
Պէք՜
մ էգ եան ի
( Մ ա րան՚կոզետն
) մէկ ազզա կան՛ ին տու
նր կը ւլ՚ոնուի : ՀիւտնւդապաՀ
ո ւՀ ին կբ
իսօսի Ա–
քուսեակի
մ՚սսին : Տի՛կին
Պէքմէղեսն
, ամուսնա -
ցս՚ծ
Եզիպաոսի մէջ, կբ սկսի
թղթս՚ԿցԻէ
իր Կ՛՛՛Ր ՜
հեցեալ
քոո9^ Արո լ սեակ-Մ ա րի/է Հետ, որ ամուս–
ՂւԱ։ցած է ել ա քմմ տք՚կինւ
փրզիրեան
կբ
կոչուի։
իրենց
ե՚լբօր
0^'նիկի
յ ի շա աա կո վ եւ անուն՛ով
կբ
Հաստատեն
ո ր ե րկուքբ
Հաբազատ
քոյրեր
են՛:
Տ իկին
Պէք՚քէզեան
վե րջերս Ե դի՛ պա ո ս էն
Վալանս
եկաւ
ոզջազուբե
րո լ Համ ա ր
^րոյ ր ը , ինչպէս
կը
կբ գրէ Նէ.
Օ&սրհտշ Լւետւտ՛
ՀՀ9.ՀԷ>
/Ո^ԵՐԳՈՒթԻՒ%Ը,
Այս
կիբս՚կի
Աեւռի
Մուրաաեան
վաբմ-արա -
նին մէջ պիտի
բեմադրուի
Մկրաիչ
Պէչիկթ–*լ ՚
լեանի
«ՎաՀԷ»
ողբերգութիւնը
էՎաՀԷ»
մին՛ է ա յն դործերէն
ղոբ
Պէշիկթ՚՚՚չ–
լեան գրեց
՛ու բեմադրեց
Պոլիս
1856^5՛
՚ Ս ՚ ր ջ երբ
թատե բա կան տաք
շարմ-ում
մ բ սկսած
է ր
*
։ծա
յր
տալ
Հոն : ժամանակագրական
կարգով
թերեւս
վեբջինն է «ՎաՀԷ»,
ղոբ կը կանխեն
«կոռնակ^
,
^Արչակ /••», «ՎաՀան»
ո ղբե րգո ւթիւննե
ր ը , գԱր–
•ուած
Հայրենասիրական
դիտումներով
:
Նի՚-թբ
առնուած
է Մեծն
Ագեքսանգրի
օրերէն
ե լ Հայկազանց
շյ՚ջանէն
երբՎաՀԷ
ըմբոսայսցածէր
մակեդոն
ացի մեծ աշխարՀակալին
աիբապեաՈլ
-
թեան դէմ : Ոգբեբդութիլնբ
չունի
ա յ ն ծանբու. ՚
թիւնը որ կբ զգացուի
կեղծ դասական
խաղերուն
՚1Ր"՚յ՚\ ոբովՀետեւ
Պէչիկթա
շլեան
երեք
արարի
մէջ իստացուցած
է դէպքեր
, Հոգեկան
ապրումներ
ււ11՜ւքս>ւնթ–|ւ՚ք
ղդայնութեամբ
, ա ա ք •ոլ,
ոգեւոբեալ
՚
շունչով, ոբ կ՝աղդէ
ստուգիլ
մաքին,
ոլ. կը խ»ւ»ի ՚
սբաին
:
ԳնաՀատելի
է
Մուրաաեան
վարմարանի \
տես
չո լթ իւն բ մ ատչելի կր դարձնէ մեր գա սակաւն .
Հեզ՚ի՚նւակնւեբոլ
ծանօթ"
ւթիւնբ
՝ո չ միա
յն գպրո ցա– |
կան՛ շրջանակի
, այլ եւ փաբիզաՀայ
գաղութին
մէջ , աւելի եւս արծարծելու
Համ ար սէրբ Հայ
զ րականութեան
գէմ քե րուն
Հանդէպ
։ք^երեւ» ա
յո
ներկա յացում
բ առաջինն է յաջո րդ կտ ո րնե ր ո ւն ,
րն։տրուած
մեր Հեղինակնեբէն
: Բիչեր կբ
ճանչ–
ն՚ան՛ թատերագիր
Մ • Պ է լԻԿԻ^՛" Լլե"՚ն
ը •
ԱՀաւասիկ
առիթ
մբ ծանօթանալու
:
ԳԱԱԱհյՕՍՈՒՒԻՒՆ
ՄԸ
ԱՌՆՈԻՎԻԼ
Հ– 6– «Վաբգան»
ենթակոմի.
տէն
կազմ ա կերպած էր դասախօսութիւն
մը անց
եալ
կի՚րս՚կի
օր : Նե րկա
յ էին ընկերներ
եւ Համա
կի րներ :
Գասախօսբ
լնկեր
Աշոա իսաՀակեան
, բնգՀ .
ակնարկ
նետելով
միջազդա
յին
կա ութեան վբ -
բա
յ , բացատրեց
թէ ինչպէս կբ պա յ ք ՚ " ր ի ն
երկու
ճակատներ
բ
ա ր ե ւե լե ան
բռնակալութիւն
ե լ ա՛
րե լ՛ք տեան
մողովրդավա
րութիւն : Գա սա խփս
ութե
նէն
՚իե րջ լոկերը
պատասխանեց
կարգ
մ ը
Հար՛
ցումնե
բու:
Ներկանեբէն
ռազմագերի
մը պատմեց թէ
խորՀրգա
յին
երկի րնե բու մէջ ինչսլէս կը խաբեն
օաար
այցելուներ
ո րոնքվ ե րադա րձին
իրենցապա–
լ<ոբու թիւններ
ը կը Հ րամ ցնեն
մւդ ղո վուբգին
, ա -
ռանց մտածելոլ
րբ զոՀ դացած են իրենց բարե -
մ տո ւթեան : Ալ րիչ գասախօսութիւննե
ր ալ պիաի
սաբքուին :
0
• Կ ՚
ԼՐԱՏք)Ի
ԱՐք)ՒԵԱՏԻ
Փետր. 7էն մինչեւ
19
Պրեւսէլի
ՕՅ.Խ1Շ ձէ
Լ*^–
^ ՚ հ – ^ – / Հ ՚ Ի
մէջ
(29 քՀո6 <յ25 7X16x16115)
նկարիչ
Աբաքս Տէր Ոսկի կբ ցոլցագրէ
իր վերջին գոր -
երբ : Տա՚լանւգաւոբ
նկարչոլՀին
ազջիէլն
է
մ եր^ ողբա ցետ/
Հաւաա֊արիմ
ա շխատ-ակց
ին՝
Հբաչ–
եայ Տէր Ոսկիի։
Տարիներէ
ի վեր ճանչցուած
է
Պրիւսելի
Հայ եւ օ՚ոար
շբջանա կնե բուն
մ էջ
իբրեւ
իրաւ
արուեստագիտոլՀ
ի մբ : Տ ա ջո ղո լթ իւն կը
մ ազթենւք իր նոր նկա րա Հանդէսին
առթիւ, :
ւՑԱՌԱՋ»Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(9)
ԱԻԵՐԱԿՆԵՐՈԻ ՄԷՋ
գ..– ՈՐԲԵՐԸ
Ու
*սյգ երկու
մարտիրոսացած
պզտիկներուն
մօտ
աթոռի
մը վբայ կը տեսնեմ
պՈՆԱյյւիկ
մը.
ի՛նչ անյադուբգ
մնքացած ու մեւլի անծանօթ
խան
դաղատանքի
ու սիրոյ ծարաւ է –ոբ այգ
որբացած
" ՚ Ղ ^ Ւ ^երր կը փոխագրէին
ան շունչ
խա ղա լի
կին
վբայ
է
(իւզեցի ոբ աչքեբնին
բանային
ոլ
տեսնէին
մեզ,
տեսնէին մեր կարեկցութեան
մեբձաւոբու
-
թիւնբ
. ո լզեցի որ իրենց
մա յրենի
լեղո լով
բառեբ
ւ՛՛էին , ու իրենց
խօսէինք
այնպէս
ինչպէս
իրենց
ծնողքը
պիտի
խօսէին
:
ք՛ա յց տենդի սաստ կու թենէն
ծանրացած
, ա–
նոնց
ս՚չքերը փակ մնացին
միչեւ
մեր մե1լեած պա–
Հ^ոլն։
Երբ
Մերսին
Հասանք՝
արդէն
պատրասաուած
էի
ամենամեծ
դմուաբութեան
պատկեր
մը տես–
նելու,
իմ երեւակայութիւնս
տանջուած
Իղ՚^իրի
մկ1 աեսա*
որթերսւ
յիչաաակ4;ն՝
սարսափելի
Համեմ ատո ւթեամբ
ի րականո ւթեան
մ ը կըսպասէր
:,
Ոա յց ինչ որ տեսա
յ՝
վե ր էր ամէն
ե րեւակա
յ ո ւ ֊
թենէ
. ինծի գմուար է ամբողջական
զազավւար
մը
աա
լ . բա ռե ր ը
ի։ րենց աււօրեա
յ ել լնթացիկ
իմ աս–
աով
անկարող են արտայայտելու
աՀաւոր
ան -
պատմ
ելի
երեւո
յթը , " ր իմ աչքերս
տեսան
:
Այն
օրերուն՝
երբ ՀրգեՀԷ
ազաաուուլները
Հը–
րացաննեբու
գնդակներուն
ղոՀ կ՚երթային,
այն օ–
բերուն
ուր սարսափաՀար
ել խուճապի
բռն՛ուած
մ ս՚բգիկր
՛ոտնակոխելով
տկարՆերն
Ոլ անկարող
ները , ինքզինքնին
ազատել կը ճգն՛էին
, ա՚յոց մեծ
մաս
ը րամն ո ւած
ի րենց
ծո ՛լնե րէն
ց ր ո ւած էին
ասգին
անգին : Պատրիարքական
առաջին
սլատ -
՛ուի բակո ւթիւնբ մաս առ մաս Հաւաքե լով
ղիրենք
ղրկեր էր Մ երսին՝ պաասսլա րե լո լ ազգա
յին վար–
մա րանին ել եկեղեցիին
մ էջ , ո րպէսզփ
, Հեռու ա–
ղետա՚էայբէն,
այգ Հէք մանկութիւնբ
աստիճան
մ բ մ ոռնա
յ աՀռե
լի օրերուն
յի չատակը ու ոբբե -
բուն ոտքերը
չկոխեն
այն
Հողին
՚էրայ ուր
իբենց
ծնողին
արիւնը
թափուած
էր :
Շ "՛աեր պատմ ե ց ին
ի րենց
Հասն
իլը ,
գրեթէ
մե րկ կամ ցնցոտիներով
ծածկուած
, ո րոնց
վրա
յ
յաճաիս
իբենց
մօրը
արիւնին
Հետքը կար. գլ՚"–խ -
նին բաց, աչքեբնին
մոլորած,
խում բով կբ մ րտ -
նէին
Մեբ՚ւին ու իրենց բոպիկ
ուոքեբուն
Հանած
փո շիի՛ն
մ էջ՝
իրենց
մ ս։ր՚ք իններէն
արտաշնչուած
քրտիւնքի եւ աղտեղութեան
Հոտը կը ծածանէ
ր եր
կար աաաեն
:
Ե րբ զիրենք
Հաւաքեր
էին եկեղեց
ին , անոնք դեռ
աՀաբեկած՝
չէին խօսեր,
չէին
լար։
Աաբսափը
Ա՛յնքան մեծ էբ այգ ագեկնեբաւն
մէջ աբ,
աբելէ
մարդ
տեսնելնուն
, կը գո գային
ջեբմէ
բոնուածի
սլէս։
Մարդիկ այգ մատղաչ ել անմեղ
տղոց
երե–
ւակայութեանբ
կը ներկայանային
մէկ ձեւով
մը.
անոնք
ամէն մէկ չափաՀաս
այրի մէջ
ոճրագործ
մը կը տեսնէին
, սարսափելի
նմ ան ո ւթ իւննե րէ կը
մոլորուէին,
աՀաւոր
պատկերներ
կը
տեսնէին
ել
կ՝ուզէինւ
փախչիլ,
խելակորոյս
,
սաՀմռկած
յիմ ա բացած
• • ՚ Իրենց
մ անկական
Հասկցողռէ. •
թիւնը խանգա
ր ուած
էր , ոբովՀետեւ
օրերով եւ
օրերով
տեսեր
էին ոճբագործնեբ
գանակը
կամ
Հրացանը
ձեռքեբնին
, աչքեբնին
վառած
չաբա -
գո րծո ւթե ան
մ ո լուց քէն ու բե բաննին
դա լա րուած
Հա յՀ ո յո
լ թի ւննե րո վ ու սպա
ռնա լիքն եր ով։
Արիւ-
նբ անձրեւի
սլէս մայթքած
էր իրենց
չուրջբ եւ ի–
րենց
բիբերը
մամեբով
ընդլայնուած
ՀրգեՀին ար–
Հաւիրքովը
;
Տղաքը կբ Հանդարտէին
երբ ա՚ւանձին
կը ւք
նային ու երբեմն կը խօսակցէին
, բայց
իրենց
խօա
սա կցո ւթիւնբ
ընգՀատուած
էր եբկար
լռութիւն -
նե րով, եր բեմն , ամ էնքը մէկ տարուած
նո յն ցա
ւէն , կոլլային
Հեկեկալով
ել կը մերմէին
մխի
.-
թարուիլ
կորս՛։ւած
, գրեթէ
վերացած
ի րենց
վբչ–
տին սաստկութեան
մ էջ . ու իրենց մանկական
ոլ–
մերէն՛
՚իե ր ՐէԼԱ՚էով
իրենց տառապանքբ,
ոմանք
ս՛չքերնինւ գ ե ռ աբցունքոտ
եւ կուրծքերնին
Հեծ -
կբլտանքէն
ուռած՝
գլուխնին կբ դնէին
դրասեղա–
նին՛ վ րա
յ ու կբ քնանա
յին երկար ատեն .
Ուրիչներ՝
գուբգուրանքի
, ընտանեկան
սիրռյ
յանկարծական
սլէտքէ
մը
մ ղոլած
կ՛՝ եղբա
յբանա–
յին
իրենց
թշուառութեան
բնկերնեբուն
Հետ։
Fonds A.R.A.M
