ՀՏ ԱՌԱՋ
»
%երու.՚1ւ, քաւյց կը պակսէր
կԼնգանի^
ապրող
Հայ–
րենիքը:
Այսօր
ունինք
Հայրենիք
, մեր
արիւնէն
«»>
պայքարէն
հ՛ն ած : Հող չէ միայն
ան, այլ ել. միա
ձոյլ
մողովոլրգ
, մ իաք
ու. մ շակո յթ , պա յքար
սւ֊
պաամոլթիւն
Հ Այսօբ,
ո՛չ Հարաղասյ
իր
արաաքին
կեղեւովը,
րայց Հարաղաա
, վսաաՀ
ենք, իր
լուռ
ձղաումին
, իր ստեղծագործ
ճիգին
ու
ապագայ
Հեռանկարներուն
մէչ–.
Հայրենիքի
այս ղգացռւմբ,
որ Հին աերուն
-
դին
սփոփանք
ՈՃ. իսանգավառո
ւթիւն
կուաա
յ
,նք1–
րերուն
կրնայ
աալ
Հպարառւթիէն
եւ
չ**շ^փելի
Հեքհապաակերներ
:
Կրնայ
Րջել
անոնց
մէ9էն
ստորադասութեան
ղգացոլմը
, ստեղծելով
արժանապատուութե՛ան
ու. ինքնավսսւաՀոլթեան
նոր ու, իրաս
ղդացում
-
ներ.
Մեր նորաՀաս
սերունղները
պետի
Համակ
-
ուին
այն Համողումով,
թէ իրենց
ու. մեր
խոնարՀ
Հայրերը
արժէքներ
ստեղծ՚ւծ
են Հ Պիաի ղիտնան ,
որ
իրենք իսքեակխեր
չեն անՀեաացած
կամ
անՀե–
տանա
լո լ դատապա
րտո ւած
ժողովուրդի
մը։ Պի
տի
Համողռւին
, որ իրենք
ղաւակներն
ենւ
ժողո -
վուրգի
մը, որ մեծ ղրագէաներ
, արռւեստաղէտ
-
ներ,
ղին ոլորականն
եր ու
պե՛տական
գէմքեր
տուած
է ։ Գիր " ւ գրականութիւն
, պետութիւն
ու.
պատմ ութիւն
ստեղծած
է :
՛Շաա մօտէն
պիտի
տեսնեն
, ոբ իրենք
ժա -
ոյսնգո՚րգնեըն
են ժոդովուրգի
մը, որ
քաղաքա
կրթութեան
գանձարանին
մէ^ ոսկի թափած
է, ոչ
թէ պղինձ
կամ երկաթ
:
Բայց
չի բաւեր
ան^ցեալիւն փառքը;
Այսօր
իսկ
պիաիէ
ղ իան անք Հայ
կեանքբ
Հետաքրքրական
գաբձնել
: ժամ սնակակից
Հա յր պէտք
է
գիտնայ
քալե
լ
ժամ անակի
ոգիին
Հետ : Մեր
մ չա կո յթը
,
մեր
ղ րականո
ւթիւնը
, մեր եկեղեցին
բաւա կանա–
չափ
լոյս
ու Հմայք
պիտի
ոլնւենան , նոր
սերունդ–
ները իրենց կապելու
Համաբ •
Ագգերոլ
Համ երդին
մէչ՝
Հա յը իբ տեղն
ոս
բաժինը
պիտի
ունենա
յ . աղատութեան
պայքարին
*
մ էչ
իր սրտագին
ու չօչափելի
մ ասնակց
ո՛ւ թիւ -
նբ։ Ոչ միայն
աղղային
արժէք,
այլեւ
միչաղդային
արժէք
պիտի դառնա
յ , դեր
մր կատաբելու
Հա -
մար
I
Հայկական
Ովւիլռքր
ունի՛*
՚քի՚չոցը
" ՛ յ "
բոլո֊
րին
Հասնելու։
Ունի , կրնա՛յ
ունենալ,
եթէ
ամ
փոփէ իր ուժեբբ,
բնդՀանոլր
վտանգին։
ղէմ ։
Արիւնոտ
թուականներուն
, մեր
ժողովուրգը
բանա կնֆբ
ո՚ոքի
կե ցուց ած
է ու
ղդեստաւո
րած
,
իբ
ղ ո յու թեան
Համար :
Ինչո^լ
, այսօր , ապրելու
Համար, քաղաքա
յին
բանակնե
ր չկբնանւք
կաղմ ակեբսլել
, բո լոր
ղ ետ
ին
ներուն
վբայ
պա չտ պան ո ւե լո լ Համար
Հ
(Խւքբս;գրական « Հ ա յ յ ւ է է ւ ի )
ՄԱՐԶԱԿԱՆ–
Եուկոսլա
ւիո
յ
թենիսի
մ բր -
ցումնւե բուն
կբ
մ ասնւա կցի Պ • Մաքս
Պս՚րոնեան
:
Այս
մբցումներուն
մարեչալ
Թիթօ բաժակ
մբ տը–
րամագբած
է ։ Հայ մարղիկբ
1948/՛՛՛
Թիթոյի
Հետ
աեսնաւելու
առիթ
ունեցած
էր ,
Գ^Գ^Յ
իկ
բաժակ
մ ւն ալ
չաՀելով։
(ՓՈՒՆ^ ՄԸ ԽՐԻՄԵԱՆԻ ՀԱՄԱՆՈԻՆ ԳՈՐԾԷՆ)
ԽՄԲ
Խրիմեան Հաւյրինի մա^եէո֊ան 45ամ -
եակը լրացաւ 1952ին. րայց նո՜ր կը աօն–ոո.ի ւքեր
դաղութին մ է ջ ։ (Այսօյւ, Կիրակի, Մարսէյլի մ է յ ,
յ)՚ա|սս՚ձեո.նութեաէմբ Վասպ. ձայո– Մ1աւթեան) :
Այս սսւթ-իւ քանի մր հս՚սաւածնեբ իր հոյակապ
«Հայդ ոյժ է<1, րր կը յարմարի բոլօր ժտմա^ակնե–
րՈյԼն
Ողբամ
ղքեզ
Հայոց
աշխարՀ
, զի քո
կեանք
ռղբերգոլթիւն
է^ ամէն
դար
եւ. ժամձնակ
երր
աղէտներ
ղքեզ պաաեցին,
դու
միշա
աղէանեբոլգ
Հեա մի ողբերդոլ
ծնար,
քո առածին
ողբերզուն
Արշակոլնի
թագ,
մինչ չաիվախուեցալ
իշխանու–
ռաչ
ուժզին
ողբաց
ղքեզ,
մինչեւ
վերացաւ
զլխէգ
ազատութիւնդ,
ել գոլ տիրական
բարձբոլթենէգ
թեանդ
զալազան,
նսեմացաւ
քո փս.ռք,
կորեա
ո՛՛վ չարաճճի
թրղ/էւՏէ լ քէր^^չ՚՚^վ
հբ^^տիք
,Հ*"7՛"^
միսն
ու ոսկոր,
օձանման
սողալով
մաաբ
Հայոց
դրախտը,
ամէն
ծաղիէլներ
եւ կանաչ
բոյսեբ
պըղ–
ծելով
ապականեցիր
, չարչարեցիր
Աստուծոյ
խո
նարՀ
ժոզովոլրղն
, ել ասացիր
գո
լ ինքնին
թէ
ոչ կը տեսնւայ
ե լ ո՛չ ՝ի միտ
1լ
առնու
Ցակովյսսյ
եւ Գրիգորի
պաշտեալ
Աստուած
:
ք՛մ ացի՛ ր , իմ ացի՚բ , ո՛ւ/ անմ հա ե լ անզգամ
,
թէ արգար
գ.–յյաալո րն Աստուած
ի՚֊ր ծառաներ
ուն
վրէժխնդիր
է , ե լ նոցա անպարտ
արիւն
պիաի
իւնդրէ
քու ձեռքէն–
կը մեռնիս
ե լ ՝ի դժոխս
իի
նուս , նո յն գերեզմանի
որգռւնք
յոբմէ
ծնար
դու,
ե լ գքեգ պիտի
Ուտեն
եւ կրծեն՛
պիաի
փըչ–
բին
ս բաժանի
ատամ
ունքներդ
, գո րս
կը
կրճսւէր
Հաւաացեալ
ծառաներուն
վեբայ։
X
Այլ
մխիթարեա՚ց,
մխիթարեա՚ց
, Աայր
Հա -
յասաան
, զի դոլ սովորած
ես ցաւեր
ու
՚ԼԻԼ՚"^Ր
կրել՛
Հազա
ր անգամ
մ աՀա
բեր
ե րկուն^եբ
զքեզ
ազաոլթիլնդ,
ել ղո ւ տիրական
րաբձրութենէգ
րմբոնեցին
եւ գոլ
Հանդուրժելով
անցոլցիր
եր -
խոնւ^՚րՀելով
իչեր ծառայական
ի
ստրկութիւն
,
գոլ
որ քան գՀիւսիսականս
վեՀաղոյն
կբ
դնէիր
քո
դաՀը։
X
Մ ինչ
Հիւսիս
Հարաւին
Ո-էմ ՛ի մարտ
կ՚որռ–
աար
, Հայոց
լեռներոլ
Հին աւաղակներն
՝ի ղէն կը
կոչուէին,
այդ բան բ նոցա Համար
մի բախտ– եւ
պատեՀ
ժամ էր
է
Նոքա
որ սով ո րած
էին
առանց
քրաանց
վաստակի
զիլդական
ժոզովուրդին
ճակատի
քրտանց
Հացն
ուտել
, մ ի չտ
ա լա
ր ո վ ու
յս՚վւշտակութեամբ
ասքրիլ , իրաւունք
Համարեցին
իբենց
Համա՛ր
ամ էն
բռնութիւն
, տմ էն եգեռն
եւ
ոճիր
՛ի գո՛րծ
դնել
քրիսոնեա
յ
ժողո վուրգի
վե -
բայ,
ել այնչափ անվախ
ու անկա՛սկած
կր
Գ՛՛Ր՜
ծէին
չարիքներ
, ռբպէս
թէ երկիրն
անիշխան
էր ,
ոչ իրաւունք
կար , ոչ դա՛տաւո՛ր , ոչ դատաստան
:
X
Մարա՚խի
ո-լ թրթուրի
նման թափեցանւ
Հայոց
գիւղեր
ել գաշւոհր
ծածկեցին,
մի խուն
ժամա
-
նակի
մէչամէն
1լ
անւ ա չո ւթիւն
կեր անւ ուչորցռւցին
,
աքն շէն գեղեր
ել աւ՛աններ անապատ
դաբձոլցիե–։
Մի՚թէ
ԼգԻ՚Ր^^նք
, ի սկզբանէ
անտի
որ այդ
ազգին
ձեռք
միշտ
քանդո՛ղ
է, երբեք
չինւե/ չգիտէ,
ես էլ
թէ չզիտեմ
ինչո՛՛ւ
Համար
է երկրինւ
իչխանութիւն
այղ
ա՚շխարՀաքանդ
ձեռք կարճել
չոլղեր
:
X
ո՛վ , լուսի՛ն
, լուսին
,
Մասիսի
գագաթէն
ան,ցա"՛ր , զաչերգ
շուրչ
ածիր , Արազածի
ոտքը
էչմիածնայ
պարսպին
տակ
թավւած
Հա յոց գա՛ղ -
իժական
ժողովուրդն
տեսա" բ որպէս
յա ^անա
յ
վե րչի՚ն ծառերէն
թափուած
գեւյնած
տե
բեւ
ներ,
դիտեցի՛՛
ր ն՛ոցա՛ ապա
յո յժ վիճա՛կ
. տեսա
ր
ա
յն
գետնի
վեբայ
նուաղած
ու թալկացած
մայրեր
, ո–
բոնց ցամ քա ծ կուրծքերէն
կա խ ո ւե ր էին
գեգեցիկ
մանյոլկնւեբ
. նոքա՝ կական
բառնալով
կաթ
խբն -
ղրէին
ել մայրեր
զՀաց :
X
Լենկթիմ
ուրի
գեբեզմ
անին
որգեբէն
ծն՛ած
կ՚՚ւնքներգ
ել ոզչ մնացիր
: Հազար
բիւր աղէտ
-
ներ տեսար , միշտ
ո՚րգիքներգ
գրկէդ վաբատե
-
ցան , բա յց գոլ ե ր բե ք չվՀատեցաբ
, զի ոգիդ պոդ–
պատի
նմ^յւն պինդ
ել անն կո լն է : Հաղար
անգամ
գեբեզմ
անին
գուռը
Հասար , թշնամիներգ
տեսան
ծափ
զարկին
, թէ վա՜չ , մեռաւ
Աայր
Հայաս
-
տան
, ել գո՛լ անդրէն
%աղարոսի
նման
վերածնար
գեբեզմ
անէն
յ ՝
Մ իթէ
ա րդո
յն կամ օտար ին ձեռք կարո՛* ղ է
գքեգ
մեռոլցանել
, երբ
դու
ինքնաՍպան
չլինիս
,
ել երբ
յոյսդ
անմաՀոլթեամբ
քի է ։ Թէ
խորաման
կութիւն
կբ ճգնի
որգիքներգ
բնկճել
, որչափ
Հբ–
նւար է՝ ՀարստաՀա
բե լ ու
վարատել
,
ո՛բպէսզի
գոլ անգարգաւաճ
մն՛աս ^ անճետ
սպառիս
,
կամ
ա յգ վերաՀաս
թ շո ւա ռո ւթե անգ
մ էչ
րո լո՛ր ո
վին
չքաւո
րիս , նկուն դառնաս
, ոգիդ ստրկանա
յ
եւ
երբեք
ազատութիւն
չմտաբերես։
Թէ աշխաբՀիս
խորամանկութիւն
քեղ
Համար
•այսսլիսի
դաւ
կը նիւթէ , դու
եւս
փորձառոլ
-
թեամբ
ուսի՛ ր,
իսո բագէ՛ տ
եղիր,
այնպէս
անցիր
դաւերէն՝
որն զքեզ չտեսնա
յ դա բանամ ուան
՚
յո՝ւ–
չիկ
անցիր գնա՛ , յառաչդիմոլթեանգ
"^4՜^ է
Ի՛
գո չեր , մի՛ աղաղակեր
՚ թէ կր
խօսիս , թէ
կբ
դռ բծես , լո-ին ել անձայն
եղիր :
Թո՛՛ղ , թո՛ղ
որ դաբձեալ
ոդբամ
ղքեզ , Հա -
յոց
ա՜շխաբՀ
ել ժռղռվուրդ
• մինչ աշխարՀիս
չբա–
յոլղման
եւ արեան
ալիքներուն
մէչ այլ եւ այլ ազ
դեր
կը լոզանւ ազատութեան
նալաՀանգիստ
գըա–
նել , գոլ աչեաց
ելեւէչներոլ
մէչ կը
տատանիս՜՜,՛
գիչերա՚լոյս
փարոսներ
չունիս
,
նաւաՀանգի
սա
նալաՀանգի՜ստ
կ՛ոբոնես
եւ չես
գտներ
:
ԱյԳ
յայտնի
է, թէ դու անարուեստ
ես, լոգալ
չգիտես։
Նեղեալ
, տառ՛ապեալ
, զրկեալ
,
ՀաբստաՀաբ–
եալ , կո՛տո րեա
լ , վարաաեալ
, չքաւո րեա
լ ել
յու
սա Հատեա
լ ժողովո՛ ւրգ , ճնչող երկա թին տակ
կբ
Հեծէ,
կ՚աղաղակէ
եւ
կ՚օրՀնէ
քու
անուն,
ո^վ
Տէր,
տո՛ւր
մեզ քո մչտնչենաւոր
խադաղութիւն
:
ԽՐԻՄԵԱՆ ՀԱՅՐԻԿ
ԲԱԺԱՆՈ՛՛ՐԳ
ԵԱ
• ֊
ՈՒՐԻՇ
ՄԸՆ ԱԼ
ԳՏԻՐ
ՀՑԱՌԱ^^Ի
ԹԵՐԹՕՆԸ
(10)
^ԻԵՐԱ՚1ՆԵՐՈԻ ՄԷՋ. յ
ՈՐԲԵՐԸ
Երկու տղաք առանձնացած
կը խօսակցէին
:
՚
Հ՚՚^յր
ունի՚՚ա
։
֊Ո՛չ։
֊
Մա՛՛յր.
– ֊ • Ո չ ։
Ե" ալ Հայր
մայբ
չունիմ :
Ապաննեցի՚՚ն
։
֊ –
Այո՛։
իմս
ալ սպաննեցին
:
Երկնար ցաւագին
լռութիւն
կբ տիրէ ոլ քիչ յե -
առ
յ է
Կ՛ ո ւղե՛* ս որ եղբա
յր բ լ լանք իրարու
:
Ու դիրս*ր
կ՚որգեզրեն
:
Այգ
է խօսակցութեան
քնգՀանուբ
եզանակր
Տէն
10
տարեկան
Հարիւբաւոբ
տղոց ; Երբեմն
ալ
կոբսուած
քոյրեր
ու եղբայրներ
զիլ՚ար
կըդտնէին
ել իրարու
աչքերոլ
մէչ կբ ճանչնային
իրենց
ան
ցուցած
սարսափելի
ժամերը
ու չէին
Համաբձա
-
կեբ իրա՛րու
մ»աենալ,
կարծես
քբէժ^ւաւած
, խսղ -
իսողուած
մօր մբ կամ
Հօբ մը դիակին
սարսափելի
յիշատակովը
: ՈրովՀեաե
ամէնյն
ալ ,
գրեթէ
առանց
բացառութեան,
կեանքի
բնազզ ական
Հբ -
բայքէն
մղոլած
կ՚ուղեն
մււ՚ոնալ , ու թ^ամիի
պէս
խկլա յեզօրէն
կ՛ ոլզեն
մ ոռնա
լ , ու թշնամ
իի
պէս
կբ նա յին անո
ււ ց ՛իբա յ , որ իրեց
ա ր իւնոտ
սրտին
ԿԻՐՔ^ՐՌ ԿԸ բանան , կամ
նո յնիսկ
իրենց ներկա
-
յոլթեամբ
՚" յ դ
ժամուն
յիչատակը
կ՝աբծաբծեն
;
Երբ առաչին
անդամ
տեսայ
այգ
Հարիւրաւոր
տժգոյն,
մռայլադէմ
"ՐՐ^ՐԸէ Հակաոակ
բրած
գերմարդկային
չանքերուս
չկրցայ
ըմբռնւել
իրենց
գժբա իստ ութեան^
ամ բողչո
ւթիւնբ
, ոլ
մ ինչեւ
ա
յ–
սօբ
այդ բանը անկարելի
եղած
է ինւծի
Համար՛
մ ան րամ ա սն ո ւ թ ի ւնն ե ր կամ
մ ասնակի պատկեր
֊
նեբ
կ՚երելան
մաքիս , բայց
երբեք
չեմ
կարող
Հաշուել
ա յն անսաՀմ անելի , ա յն արիւնոտ
պա֊տ–
մ ութեան
գում արբ
որ իւրաքանչիւր
աղու
գլուխ
կը ներկայացնէ
: Երկար ատեն
ես չէի կրնար
զբա
ղիլ
իբենցմ է
իլ րա քան չիւր ով : ^փո
թ , տարտամ
,
անսաՀմանելի
եղե րե րղոլթիւն
մ լն էր որ այդ
գեռ
զարմացած
, գեռ ապշած
, գեռ
չՀասկցած
մանկա
կան
նա յուահ
քնւ եր ու ամ բողչււ ւթիւնը
1լ^
ա րտա
յա
յ–
աէր ; Այն նաիսճիրը
, ՛ա յն թափուած
արիւնի
Հր -
սանքր,
կրակին
ու դաչո
յնին
մ էչ բռնուած
խելա–
յեզ
մ աբդկոլթեանւ
մր յուսաՀատոէ
թիւնբ՝
իմ
Հասկա ցողութեանս
սաՀմանէն
դուրս
կը մնար
եւ
այսպէս
եղած
է, կը կարծեմ,
ամէն
մաբգոլ
Հա–
մար :
Ու
այս
ս՚ղ"՚քը
գիաեն
թէ
սարսափ
Կ
՝ " ՚ Ղ Գ Ա ՛ ^
ի՛նծի • իրենց
Հ ոդեբանութիւնբ
զիս կը
ՎքԳ^՚Ար
^ Ի կաբագ
իրենց
ա^^քսւն
մէչ նա -
յիլ՛ • • սուր
եւ անղիմադրելի
.ցաւով կբ
նչմարէի
որ
անչնչելի
մղձաւանչներ
կան Հոն եւ թէ մանկա
կան ժպիտը , մ անկական
պա յծառ
ու
մ աքուր
լո յ–
սը մարած
էր անոնց
աչքերուն
մէչ՛
իրենց
թուխ,
մթին,
մռայլ
գէմքերուն
վ ր ՚ " յ ամբող^
արՀա
-
լիրքի
ա՚նպատմե
լի
ժամ
երուն
երբեմն
կարե լի
էր
կարդալ
ինչպէս
րաց
գիրքի
մբ վրայ,
րայց
եր -
րեմն
ամէն
բանկը
սեւնար
եւ անթափանցելի
կը
դառնա՛յին
, ասի՛կա ալ աւելի
խո-ովիչ
էր :
Շա՛ա անգամ
լուո֊
կը
մնա
յին
ոլ Համր
մ
եր
Հարցումներուն
դիմաց
. բա յց երբ խօսէին
,
իրենց
իւրաքան
չիւր
բառը
Հոգեվարքի
վա յրկեան
մը ,
անմ արե
լի տուա յտանքԼե
րոլ
, վիչաի
ել
մ անա
-
ւանգ
կա րօտի
ա շխա՚րՀ
մ բ լնդն
շմ ա րե լ կո՛ւտար :
Ո բ բե րէն
ոմ անք
մայր
ունէ ին ու ամէն
օր
ս ր սյա–
ճմլի՚կ
տագա՚պներոլ
ականատես
կ՝ըլԼ՚՚՚յինք
:
Ե րբե՚քն
, Հակառակ
բո լո ր նիւ թական
դժ՜ուա
-
րութիւններուն
, մ ա յրերբ
իրենց
կա րգին
կարօտէ
բռնո՛ւած
կուգա
յին Ա երսին , աճապարանքով
եէ.
անձկութիւնով
կը փնտռէ
ին իրենց ղաւակբ
ռրբե–
բուն
խո՛ւմ բին մէչ, ռ լ ցաւագին– չղադբգռո
ւթեամ բ
մը մերձենալով
անոր՝
քարի
պէս
անշարժ
կը մը–
նային
ու չէին Համարձակեր
զայն
Համբուրելու
՚՛ •
այգ
իրարմէ
բաժնո՛ւած
մօր եւ զաւկին
մէչ պէտք
չէր
որ գորովանքի
նոր կապեր
Հասաատոլէին
•
ա յս դառն ճակատագի՛րբ
կը Հասկնս՛
յին
բնազդով
"՚– ԿԸ վերադառնային
ալ աւելի
ՀրաՀրուած
վիչ՜
աով
ու կաբօաով
•
ԶԱՊԷ՛Լ
Եսաաև
Fonds A.R.A.M
