Տ Ե Ր ե Ի Ա թ Ա Փ
Մեր
թերթի
փետրռլսւրի
\ \ի
թիլով
Հրաաա–
րակեցինք
Մոսկուայէն
արոլաձ–
կարճ
Հեռագիր
մր :
«Իզվեսաիսւ»
կր
գրկ
թէ
,
րսուաձ–
է Հե–
յւագրին
մ էք,
Հա յասաանի
Հանրապետութեան
մայրաքաղաքին՝
Երեւանի
մէք մեռած
է
նչանաւոր
Հայ պաամ աղէտ
ակաղեմիկոս
Յակոր
Մ"–նանգ–
եան » :
Հեռագիրր
Մ ոսկուա
յէն տրուած
է
վւետրուար
5
թուականով։
կր կարծենք,
Հեաեւաբար
, որ մե
ծա րմէք
ա կա գե
մ ի կո ս ին մաՀր
տեղի
ունեցած
է
յունուարի
վերքերր
կամ
փետրուարի
"
ԿԻՂԲԸ. *
Մանրամասնութիւններ
չկան :
Պրոֆ, Մանանգեան
ծանօթ
անուն
մր չէ
տր
տասաՀմ
անի
մ էք : Մ ենք , որ , պա
յմ աննե րուն
նե
րած չափավ
, կր Հեաեւինք
մեր երկրի
գրականու
թեան
եւ
մ տաւո րակտն
չա րմում
ին , մ ենք
աչ
չ ա ա
րան
չենք ղիտե ր Հանգոլցե
աէ ակագեմ
իկոսի
թէ՛
գործին՝
եւ
թէ մանալանգ
անձին
չուրք :
Գիտենք
միայն,
որ տարիքով
մօտ էր
ՏՕի է
Անգամ
էր ոչ միայն
Հայաստանի,
այլ եւ
Իք՛ Մի
ութեան
Գիտութեանց
կաճառին
: Այս կը
նշանակէ
որ իր բարձր
աբմէքբ
ճանչցուած
եւ
գնաՀատուած
էր
Համ ա յն
քԻ ուս աս տանի
մ էք : կ բ պտ ականէր
սե–
բունգի
մը, որ միքաղգային
չափանիչոփ
մեծ
գէմ
քեր
տուած
է եւ որ աՀաւասի1չ
/լբ չիքի ,
ձԻքեք"*–
վբայ
է
տակտւ։
Այս
նոյն
սերունգին
կբ պատկանէին
Ատեփան–
նո
II
Մալիւասեան
ե Մանուկ
Աբեղեան
։Այս
սեբուն–՛
գին
կը պատկանի
նաեւ
Հայ
լե ղուա
բան
ութ
եան
Նարեկացին՝
պրռֆ
. Հրաչեայ
Աճառեան
:
Առա
քին
ե րկո լքբ
սլատմ ութեան
.անցած
են
արգէն, փւակած
րլ/ալով
իրենց
կեանքի
՚քիրքքԼ,
ա–
նոր
մէք արձանագրելէ
ետք
« արութեան
գործեր
արմանի՝
՚ԷՐ՚՚փ
յի չատաէլուե
լու : Մի՚-սը,
Մեծ
Հա
յը , Ր" ք՛՛ր
մամ անակներու
մ եծագո
յն Հայ գիտնա–
կանբ
իրրեւ
լեղուաբան
, կ՚ապրի
գ ե ռ : Ո՛չ
միայն–
կ՚ապրի
, այլ եւ կբ ղոբծէ
ու կբ ստեղծաղո
րծէ
իր բոլոր առաքին ո ւթիւննե
ր
ուն ^ րնգՀանոլր
ղու
մար ՝Տ>ը ՛քնե լոփ
իր կեանքին
ու գ՚ւրծի^ւ
մէք։
• • * Պբոֆ •
Մ անանգեան
, որուն
մաՀբ
կբ
սբ–
ղանք
Հիմա
մենք ալ մեր երկրէն
գուրս. Աճառ—
եաններոլ
Հ գտրմ
՝»էն
էր՛՛
^ Ոոտա
նիկ
Ֆներ
ու
ղւս՜ րմ , որուն պատկան
իլը,
որուն
մաս
կաղմելը
ՀսսլաՀուէաղբոլթ
իլն
մ ըն է
մամ անակի
մ ա չում
ին
Զ՚"–ք՛ չէ,
որ
մեծաղօր
իյ.Միութիւնբ
իր Գիտու
թեանց
կաճառին
անղամ
ն
չանա կեց ա յս
գեգքուկ
պրոֆեսորբ
, ութսունամ
եալ
Աա պէօֆ
մ բ,
ոբ
պատնէ
չին
փրա
ք կ՛ ի յետ
յ աՀաւասիկ
, ասլաՀոփա–
—նաբ
մ աՀոլան
Հ
րե
չտա կին գէմ
կռո
ւե
լոփ
մ ինչեւ,
՛էե րքին փա յրկեանը,
մինչեւ
վե
րքին
շունչը՛.
Որ ձղած
մառանգութիւնբ
, քանակուէ
ոչ
այն
քան
մեծ,
բայց ոբաէլով պատկառե
լի ,
վկայութիւն
մբն
է այն մասին,
թէ
ի՜նչ
Հբաչք
կրնայ
գործել
միտկ մարգ մբ,
որ
Հետբ բերած
է անկորնչելի
ա–
ո
֊աքինութիւններ
եւ որ
կրնայ
ըսել իբ
մ-ողովուր–
գէւն • « ՚ք՚եղմէ առածս
քեզի՛ կբ վերագաբձնեմ
ա–
Հաւասիկ
» :
Ի*ր բովանգակ
կեանքի
լԱ թաց
քին , Մ ան անգ–
Հ
8 ԱՕ-ԱԶ
»
եան
միչտ քանագիբ
եղաւ իր ժողովուրգին
վեբա–.
գարձնելու,
ինչ որ աււած
էր
անկէ։
ԱՀա՛ նաեւ իբ « վերագաբձուցած
»ին
ցոլցա–
կբ^ ոբքան
ծանօթ
է մ՛եղի.
I . «
Կչիռները
եւ չափեբը
Հնագոյն
Հայ
աղ–
բիւբներում
^ :
2.՛
Հձ
Մ անր
Հետաղօտութիւննեբ
» :
3– «
Հին Հայաստանի
գլխաւոբ
ճանապաբՀ–
նեբբ
»:
4– «
Հայաստանի
առեւտրի
եւ
քաղաքնեբի
մասին
» Հռուսեբէն^
:
5 ՛ «
Հայաստանի
քաղաքնեբբ
Ժ
ԺԱ՛
գաբե–
րում •» :
6 • «
Հայաստանի
պատմութիւնը
թուրք
-
թա–
թա րնե
բի
օրով
^ ;
1՛
«
Յ՚՚ւնաբան
գպրոցը
»՛
Ց– «
Ֆէոգալիւղմբ
Հին Հայաստանոլմ
» •
9– «
Տիգրան
ր. եւ Հռոմ
»:
10֊ «
իյ՚՚րենացու
առեղծուածի
լուծումբ
»:
||.
« Գաւիթ
Անյաղթի
խնգիրը
»։
12՛ «
քննական
տեսութիւն
Հայ
ժողովբգի
պատմութեան
» :
ք՚ոլոբ
այս ղործեբբ,
եւ ուլւէէչներ
ալ,
նուիրուած
Հա
յ
ժո ղովուբգի
պատմ ութեան
եւձ
մ ատե եագրո
ւթեան
, շ՚՚ւրք
կէ ո գաբու վաստակ
մը
կը
ներկայացնեն
: Որքան
գիտե՛նք,
ա՝1
.ոնցմէ
մ ի–
այն
« Յունաբան
դպր՚՚ցբ
» Հրատարակուած
է աբ
տասաՀման
(Վիեննա),
միւսներբ
լոյս տեսած
են
Երեւանի
մէք, ուբ աւելի
քայն
Հնա րաւո
ր
ութիւՖ–
նեբ
ու
աղբիւրնք,ր
կան պատմաղիտական
Հետաղօ
տութիւննեբ
կատա րե լու
Համար ;
Աձ" գործեբուն
մէք բացառիկ
արժէք
ունին
« Ֆէ
"՚քալէ
՚՚լմ
բ
Հին Հա յաստտնում
» , բա յց
մա
՛նտւանգ
« ՛ք՛՛ննակա
՛ն
տեսութիւն
Հայ
ժողովուրգի
պատմութեան
» եբկերբ,
որոնց Համաք
Հտնգուց–
եալ
ակագք
^մ իկոսբ օղտագո րծած
է
տրամագրելի
Բ
՚՚քոր
աղբիւբնե բ բ , ,^'նած , պրսլտած
, ուսում
Լա–
սիբած
է մեր մեծ ու վ՚ոքբ պաամի
Աե
րբ ել
մ
ին
չեւ
իր
ժամ անակը
լո յս տեսած պատմ
աղիտական
ա շվստտութ
իւննե
բ ը ռուսե
բէն , ղերմաներէն
, ֆբ–
բանսերէն
, անղլե
րէն
, Հայերէն
լեղոլներով։
Գժբաիստութիւն
է , որ վաստակաւոր
պաա–
մաղէտին
յիշաաաքլուած
գոբծեբը
Հայաստանի
սաՀմաններէն
գուբս
չեն աարածուած
, կամ
տա
բածուած
են սաՀմանավւակ
թիւ՚՚՚է
1
Գաղթաչխաբ–
Հի մտտւոբաքլան
ղասբ գրեթէ
անծանօթ
է
անոնց
մէ չատերուն
: « ԱբտասաՀմանի
Հետ
կուլտուրա–
կան
կասլի
լԱկե
րակցութ իւն
1>բ
Հայաստտնեան
գբտկանռլթիլն
բսելով
կբ
Հասկնայ
լենինիղմ
-
սթա՚ւիլիղմ
։Աակայն
մեբ
ուղածբ
ո՛չ այս
^իղմ-^եբն
են , ո՛չ տլ քաբողչական
այ
՚Ս
մա՛նրուք
Ֆբ,
որով
ողողուած
է Հիմա
մեր
Հրապարակբ։
Այս
գժբաիստութիւնբ
թերեւս
կարելի
րլլայ
չավւով
մը գարմանե
լ, եթէ
ԳաղթտչիսարՀի
մ չա–
կութային
միութիւնները
ժ
՚իքոցը
ել ձեւը
գտնեն
վերՀ րատա րակե
լու
ղրական
եւ
պատմաղիտական
արժէք
ունեցող կարգ մը
գՈրծեբ,
անոնց
չարքին՝
նաեւ
ա կտ գե
մ ի կո ս
Մ անանգեանի
Հ ա յ
ժո
ղո վո
ւր–
գի պատմ
ու թեան
քննա կան տեսու թիւնբ ;
Երբ այս տողերը
կբ գրենք,
եւ կը
գրենք
էսոր յուղումով,
ամէնուն
պէս մեղ ալ կը մաա–
Հո՛լէ « թավւոլբ
գիրք ՝»երու
Ողբերգութիւնը։
Վերքին
տասնամեակին
Հայ
գրականութիւնբ
ունեցաւ
մեծ
յււ
անփոխարինելի
կորուստներ
, Լե
ւոն Բաչալեանէն
սկսեալ
մինչեւ
Աղբալեան,
Շանթ
ել
Մ անանգեան
:
իբական
տերեւաթափ
մ ըն է տեղի,
ունեցածը
Հայ
կեանքին
մէք։
Գացողնեըը
գացին՝
իբենց
ե֊
տին
ձգե լով
պարապութիւն
մը,
ղոբ
լեցնելու,
պարտքին
տակն է Հիմա Հայ
երիտաս^աբգութի^նբ^
Տժղոյն
բացատ
բութիւն
մբ գաբձած
է
ըսել,
թէ
նորեր չեն Հասնիր։
եիսա
չատ
կը
կրկնենք
բտցատբութիւնբ,
աեղի թէ անտեղի,
ի գէպս
թէ
յանգէպս
: Ասոր Համար
ալ թերեւս
կորսնցուցած
է
ան իր ուժբ,
բայց
կոբնցուցած
չէ իբ
իԺաստբ։
ք՛անի" աարի
պէ՛՛՛ք է Աբեղեան
մբ,
Մալիաս–
եան
մբ, Շանթ
մը, Մանանգեան
մբ
Հասցնելու,
Համար : 2ենք սպասեր
անչուչտ
, ոբ միակ
սերունգ
մբ գայ
լեցնելու
այս մարգոց
ձղած
բացբ,
բայ^
կը սպասենք,
որ ամէն
սերունգ
իբ կաբելփւն,
եր
բեմն
նոյնիսկ
անկարելին
լԱԷ ի փառս
Հայ Մշա
կոյթին։
ՈրոփՀետեւ
կբ Հաւատանք,
թէ
միտյն
Մշակս
յթբ
կրնայ
ապրեցնել
մեղ։
Յանուն
Մ շակո
յթի թափուած
ճիգբ
անօգուս,
եւ ապարգիւն
վաստակ
մբ չէ :
Այդ
ճի՛լէն
է, որ սլիտի ծագի
լոյսբ։
Ակաղեմիկոս
Մանանղեան
անոնցմէ
էր , որոնք
ամէն
ինչ ըրին., որպէս՚լի
ԼՈՅԱր
բոցկլտայ
միշտ
Հայոց
երկնակամարին
վրայ։հմ^–
« 3 Ո|ւ1)ԱԻԵ Ր»ի
ՅԱՌԱՋ— կիրակի օր 3 • ՄանաՕդհւլսնի մասիԹ
յօգու-ած մը՛ Պ– Ա– Խոնդկալւհանէ:
• յ ա է ա օ ^ Օ քյւ ա ՚ ո ր ՚ ^ ւ ՜՛ •
–"
՚––՛–"՛^–՛ – ՚ ֊ – * ^ ^ " ֊ ֊ – ^ –
ՍՏԱՅԱՆք–
« ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ
»Ի
ՕՐԱՑՈՅՏ-ՏԱՐԵԳԻՐԲ
\952ի : Կաղմեց՝
Գասպար Իփէկեան :
Օրացոյցի
բաժինէն,
գրական,
ղիտական
,
բանասիրական
եւ պատմ ական
ճոիս
ել ա յլաղան
գբու
թ
իւննեբէ
ղատ,
կբ սլս֊ բունակէ
երկու ամ բողք ական
գործեբ.
ք - Նիւթեր՛ Արեւմտահայ թատրոնի պասլ–
մութեան 1ւաւքար •
— 2 .
Աիամանթոյի
Հոգեվարքի
եւ Յոյսի ջահեր– - — ֊ կարմիր լուրեր բարեկամէս–
— Հայրենի Հրաւէր:
Գին
31 լիբ՛
ոսկի
կամ
10
շիլէ՛ն։
Հասցէ
^եօս
Օյ՚շայ
՚ւ,
6շյ՚^օսէհ (ԼւեՅո),
ԾԻ՜ԾԱՂ.
/
Մարիուս–
Ղ՚ուն չատ բախտաւոր
մ սւ րգ մլԱ
ես,
Օլի՚է։
Օլիվ. -
Ինչո՛՛ւ։
Մարիուս
ՈրովՀետեւ
չեա բարկացներ
ղիս
I
Օլիւլ •
Ի՚^նչ
կը պատաՀի
եթէ զիս բարկա
ցնես :
Մարիռւս–
Եթէ
գիտնայիր
թէ
ի՜նչ
պա
տաՀած
է այն մարւլռւն
որ ՛լիս բաբկացուց
, չէէր
բեե ր ա յս Հարցում
բ :
Օլիվ–
Ւ՚^նչ
պատաՀեցաւ։
Մարիուս–
Մէկ
ձեռքովս
բռնեցի
եւ
զայն
օղին
մէք գարձնելէ
վերք
այնսլէս
- մբ գէպի
եր
կինք նետեցի
որ • . .
Օլիվ . -
Ի՛՛նչ
կ՚բսես
. . .
Մ՛արիուս–
Այնքան
բաբձբ
նետեր
եմ
զայն
ոբ
թռչուններն
ու ճանճեբբ
կեբեբ
են իր մարմ
ինբւ
Հետեւաբար
անղամ
մ լ^ւ
ս, լ ՛էա ր
չինկաւ՛՛.
ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ ՕՐՈԻԱՆ ԿԵԱՆՔԷՆ
Ս ւ Տ ե Ր մ ե Օ ե ԼԸ
Ղ՚բացուՀ
ի տիկին
Հեղն
էն՝
գո յնղգո
յն
Հա–
գուստների
գէզի
մէք կո րած
չտա պ–չտա պ
ար–
գոլկ
էր անում
, կէս օր չեգած՝
գործբ
մէգօն
պի՜
աի Հասնէբ :
Աւլանց բարեւի
, Աստուծոյ
բարինի
, առանց
նաիսաբա՚նի
Վա րգբ
, ուղղակի
, խնգբին
անցաւ .
Ա՚լէէ՛
Հեղնա՜ , առաքինբ
քեղի
եկանք՛ .
ձեռքգ
չաՀտբե
ր է . նա յինք
, ի՛՛՛նչ
պիտի
տաս
•
Ա ինան
Հոս բերելու,
իբ գերեզման բ թաղելու
է •
Ըսել
է՝ մեռա
^լ
խեղճբ,
ինչ որ է, աղա–
աեցալ
: Հա բկալ
բե բե լու է : Գեբեղման
ունի , չէ՛՛
է
Առանց
Հարցուփորձի,
առանց
մանրամաս
նութիւնն
ե ր
ոլղե լու , եարի
մ եքենա
յի
ԳքրոՅԸ
ղուբս
քաշեց
եւ մի բուռ մանր,
սուն։ր
թղթաղրամ
յանձնեց
ք-նարին
։
֊ – Անտէր
մնայ
ղրամբ.
քով
քովի
չի կենար
որ , մ արգ
սրաին
ուղածբ
տա
յ ; Օրուա
յ
ծախքէն
աւելցածբ
աս
է . եղածով
գոՀացէք
:
՚
Տէ՚կին
Հեղնան
պա րտք
ու փոխով
տուն
չի
նած , մ անր ղաւա1լների
տէր
կէ՛ն էբ • ամ
ուսինբ
գործաւոր
: Մեղք էր, նոյնիսկ
նրա տունբ
մտնելբ,
բայց
խղճի
աէր
կին էր. անտես
չէր առնուի։
Տի
կին
Բնաբը
Հաչուեց
գբամնեբբ
;
-
Հարի՛՛ւբ
քա ռասո
ւն ֆրա
նք . քեղի
Հ ամա
ր
չատ
է, նոյնիսկ,
Աստուած
գործգ
յաքողէ
. մէկգ
Հաղար
ք^է •
Տիկին
Վաբգը
գրեց
Հեււնա
֊
140։
Անցան
ուրիչ
տուներ։
Զկամոլթեան
,
մեր
ժումի
չՀանգիսլեցան
: Ամէն
ընտանիք
տուեց
իբ
կրցածը։
Իրենց
փողոցէն
երբ Հրապարակ
ելան՝
տեսան
սլարոն
Երուանղը,
որ երկու
խոչոր
թբղ–
թեբի
մէք ծրարած
կապոցներ
ձեռքերին՝
չտա–
պում
էր Հանբակաո֊ք
առնել
Հ
Յաքռղոլթիւն
, պարոն
Երուանգ,
գիտեմ
կ՚աճապարես
, բայց
պաՀ
մը կեցիր,
ձեռքգ
գբր–
պանգ տանել
Հանելու
չափ՛
տիկին
Աինան
թա
ղելու
Համար
գրամ
կբ Հաւաքենք՛
Հաբկալ
բան
մ ը տալու
ես :
~
Տիկինիս
գացէք
՚
ես
կենալու
տտեն
չունիմ :
Տիկինգ
իբ աե՜զբ,
գուն քու աեղղ
. րս,% մբ
տուր , որ աղատ
իս :
Աբոլարձանում
առաքին
անդամ
ը չէր
բարի
նպատակի
Համար
Հանգանակութիւնբ.
վարժ
ուած
էին.
Հանգանակող
տիկիններր
Վարգն
ու
՚Բնարը
լինէին
թէ
ԱրբոլՀին
եւ
Զա՚՚լէլր,
Մարիամն
ո լ
Աղաւնին,
թէ՝
Հանրմիկն
ՈԼ
Աբաքսին՝
բս,^ չէ^
փսխուեր,
մանտւանգ
ծանօթ
բարեկամէն
պիտի
առնէին
ոււլածներբ։
Լաւբ
աալ,
ազատոլելն
էբ.
կոկիկ , մաքրասէր
պարոն
Եբոլանգը
գգո^^
շութեամբ
չոր քա ր ին գրեց
կապոցներէն
մէկը^
գրպանէն
Հանեց պատաՀած
թզ^
ագրամը,
աուեո
տիկին
՚Բնաբին,
ու ճամբան
շարունակեց
:
^ւ՚^Գ
Հարիւրնոց
է , ասաց Բնաբը , ուբա–
էս ացած :
=• Փաթբոն
է, ատով
չփ աղատիբ
,
կնոքմէն
ալ
կ՚առնենք,
պատասխանեց
՚Լարգբ
ու
գրեց՝
Երուանգ
500 :
ճաչի
՚է՚ոքրիքլ գագաբով՝
Հանգանակութիւնը
շտրունակռւեցալ
մինչեւ
երեկոյ։
Եղան
չաա
Հա–
յաբնսքլ
տուներ
սբ անտես
տոնուեցան
. կամ
նոյն
շյվանակի
մայգբ
չէին,
կամ
բոլորովին
մեկու
սացած,
իրենք
իբենց
ասլրող,
համայնքի
ցաւին
ու խնգում ին չմասնաէլցող
մաբղիկ
էին– պատա–
հէբ
ոբ ղռներբ
զարնէին՝
Հաղաբ
քննագաաու–
թիւն , Հին ու նոբ իւ֊աբ
կբ խառնէ ին , եւ
ձեռնու–
նայն
ճամբոլ
էլբ գնէին։
Լաւբ
անտեսելն
էր •
Տուողին
փառք,
ղոբծր
միչտ
գարձել
էր։
Նուի֊
րաաուներբ
ոչ ստացտէչան
կ՛ուղէ
ին,
ոչ
Հաշիւ՛
անփաբան
վստաՀութիւն
ունէին
, որ
Հանզանակ–
ուած
ղբտմբ
իր նպատակին
կբ ծառայէ,
աւել
ցածբ
մի այլ բտ
ր ի նպատակի
կ՚երթալ
եկեզե–
ՑԻ.
՚քսլրոց , բտբենպատաքլ
մ իութիւն։
Ե րեկո յեան
Հաւա քոլս. ծ
գրամբ
յանձնե
ցին
Գբի՚քոբ
աղային
ել Ոսկիանին,
ոբ զբաղելու
էին
թագման
պարտզտներով։
Գրուած
ղումա րնեբբ
Հաշուեցէք,
եթէ
գրամբ պակաս
զայ կր լրացնենք՛,
իսկ եթէ
Ա
՛ւելի
զայ,
աւելին
մեոելինն
է. կրնայ
բլլալ
որ,
մէկու
մբ
ղրամբ առած,
անունբ
՚լրել
մոոցս՚ծ
բյլանք–
Աովորաբար
այսպիսի
Հանղանակու
թիւնների
թաշէլինակի
միքի գրամբ
աւելի
էբ
լինում
,
պա–
կաս
չէր
լինում։
0)
ԷԼԷՆ
ԲԻՒԶԱՆԳ
Fonds A.R.A.M
