ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ
Այսսլէս
ե՛ն կաաա բուած այգ քսան եւ Հինգ
էք
թ՜արգմ
ան ո ւթ ի ւնն ե բ բ
,
առա
ւե լա բա բ
Տաղերէն,
ամ էնէն
խբթին
մ ասբ
՚Լյարեկացիի
գոբծին
: Ա—
՛Նոնք
լմ ան ա շիւա բՀա բաբի
սձգամ
թ՛ն վեբած–
յււած :
կարծեմ
Գարեգին
արք՛
քց ա Լաա ուրեան
,
այժմ
^աարիարք կ ՚ Պ"լ1՚ս , իբ
՚թ՚բքին
գործին
մէք կա–
էոարած է անոնց մէկ մասին՛
ա շխա բՀա բա
րի
ւէերածու.մ
բ
,
բա յց գիաեմ
որ , ո՛ է Հա յկ
Պէրսլէր՜
եան եւ ոչ ալ Անտբէ Աարսէլ
զայն
չունէին
իրենց
տրամագրոլթեան
աակ, իրենց
թա րգմ
անութեանց
բնթացքին
;
Ամէն պարագայի
մէք, աՀա գ"րք>՜Բ՛ Ե՛– այգ
թարգմանութիւնբ
ո՛չ միայն
Հաբազաա է,
այլեւ
գեղեցիկ,
անսաղիւա
,Հողեկան
Հանգարսւութեամ
բ
մբ
գ լ ր ՚ ֊ թ Հանուած
Հ
Առանց
Հայերէն
գիտնալու,
՛այս
ի սկապէս
տաղանգաւո բ ֆրանսաց
ի
բանասաեղծ
բ շատ ա–
՚-ելի
լալ եւ շատ աւե
լի
թ՛՛բ
ըմ բոնած է
՚1,աբե–
կացին
քան
մենք։
Իյառնոլածքի
խնղիբ
մրն է, բմբռնումի,
նաեւ
մ շակո յ թ ի : Այ" ագան
ունի
ա յգ Բ"է" ԲԲ • Ապա–
ցո յց
.
ո՛ չ
մ իա յն իբ թարգմ
անութիւննե
ր բ , <ա
յլ
մ անաւանգ
իբ վե րլուծում
բ ։
Հո յակապ է : Նարե
կացիի
մ ասին ես չեմ կա րգա ցած ասկէ
աւե
լի
գեւլեցիկ ու խ՛՛բ աողեբ
է
Պարզ
գաղափար մբ
տալու
Համաբ
անոր
բնութեան
ձեւին ,
թարգմա–
նենի , ա յս անզամ
ֆրանսե բէնէ
Հա յերէնի .
« Գբի՚ք Բ Նա ր ե կա ց ին երիցս
արժանի
է
մեծաբանիի
: Առա
քին՝ որովՀետեւ
Աոլրբ
մ լ ^ է X
Եւ
մեղի կր թուի
թէ , ՛Լեց
Հազար
տարիներու.
Ողբերգութեան
վեբք^ւա բաբի
ա յս վա րագո
յրբ
Իք^
նելու
պաՀուն
, լաւ է որ մենք Հարցաքննենք
ամէն
Գուշակ
ու Տեսանող
, եթէ նո յնիսկ ան պիտի ծա
ռա
յէ մեր
նախաղղ
ուշո լթեան
կամ
իմ ացո
գոլ
թեան
Համար
միայն :
^Երկբոբգ՝
որովՀետեւ
\ան մեծ բանաստեղծ
է,
եւ. տիրականօրէն
կբ գնէ բանաստեղծութեան
տ-ս–
բոզութեան
հարցբք
^Երրորգ պատճառբ
վեբքապէս
, որովՀետեւ
իբ
գործբ
, աշխարՀի
մէք եզակի իբ տկսակէտով
,
Հ բա շա լի
մ ի ո ւ թ ի ւ ն ։
մ բ եղաւ , ամբողք
ութիւն
մբ ,
ինր
գա րե ր շա բ ո ւնա կա բա բ ի սպաս գրուած ամ–
բողք
ժողովուրղի
մ բ Հոգեկան
սնունգին ; Գէ՚սքւք ,
ոբ աւելի
՚լեղեցիկ
կերպով կր վւաստէ այդ
գՈրծին
մեծութիւն
բ , քան որեւէ
"ւբիշ
ապացոյց
, Ա^եգեց–
կագի տական
մ ա րղին
մ էք :
Անտրէ Ա արսէլ կբ շարունակէ
, տալով Նա–
բեկացիի
բարդ
ոգին՛
Երբեք
մարմինբ
ա՛յսքան
չենթարկուեցաւ
Հոգիի
զե ր ի շխան ո ւթե տն ՚ ուստի , երբեք ան ա
յս
քան տՀարկոլ
չթուեցաւ
։ իտալական է աչքէ
ա՛ն
ցբնել
քանի
մբ Հատբ
միայն
ճԳիրք
Հառաչա–
նա ց՚ք^ին
ինն ո ւս լ ^ բՀ ին գ
գլո
ւխն ե բ ո ւն , Հասկնա
լու
Համտր
պա
յքա
րին
մեծութիւնբ։
Գոյութիւն
ունի
որեւէ գրուածք, որպարունակէ
այսքան
պրկուած
կատազո
ւթիւն՝
կո րզե լու
մ ա րմ ինէն
իր բ" լ " բ
ԵԻ– – ԳԱ՛ՐՁ ԵԱԼ
Լսէ
Խւձէշ
(Լ6Տ €Յ1Ս«–Տ ՃԱ Տս(1ի մէկ նււր թիւ-Ւն աււթ-իւ)
(Երկրորդ եւ վհրջին մաս)
կերպաբանափոխութիւնւներբ
: ճգնութեան
եզակի
Հանզամանքբ
չէ աւելի
մեզ
ղարմացնողբ
քան անոր անՀաւատալի
ուժգնոլթիլնբ
, ասոր
ա՛յս
աստ
իճան
մարմնացում՝բ։
Հոգի
մբ
չենթարկուե
ցաւ
երբեք
ա՛յսքան
աղեխարշ
գալարումի : Ա՚իսե–
բբ երբեք
ա՛յսքան
աենչադին
չգաբձա՚՚ն,
ո՛չ թէ
ոգեկանալու
Համար,
այլ վեբածուելու
ոգեկան
գոյակցութեան
մբ։
Ամբողքովփն
արեւելեան
պաՀանքք
առարկա
յական
այս ներկա յութիւնբ
փրկարար
էյԹսրհին» :
Նարեկացիի
խոբազգած
վերլուծողբ
բագդա–
գատելէ
յետոյ
խարիին ու Զարին
եբկուոլթեան
բմբոնոլմբ
Արե
ւմ տեաննե
ր ո ւն եւ
Նարեկացիին
մօտ, կբ յայտարարէ
, իրաւունք
աալով
մեբ
քեր
թողին •
« Արեւմտեաններբ,
յաճախ,
կբ
ձգտին
մ արմնին եւ Հ ոգիին
բաժանում
ին • կ՚աբՀամ
արՀեն
մարմինբ։ Ախտ
մ լն է ան, բեռ մբ Հոգւոյն
՚էրայ :
Արեւմտեաններուն
Համար
Աստուած
չի
բնակիբ
միսեբուն
, ոսկորներուն
, արեան ,
շունչին
մ էք ,
այլ
Հողիին,
(ինչ որ ամէն աւանդութեան
դէմ է.
մարմին Քրիստոսի
ել ո՛չ հո՚չի •Բրիստոսի,
կ՝բսեն
կրօնական
գբուածքներր)
: Արդ, Գ՛
Նարեկացին,
ամէնէն
քիչ
մտաւորականը
Աուրբերռւն
,
չուղեր
բաժնե
լ Հողին
մարմինէն,
ինչպԼ ս
աստուածային
էուր֊իւնը,
աստուածային
Գոյութենէն։
Այս
երկուքին
բաժանումին
մէքն իսկ է
մեղ
քը՛՛ Ան ինքղինք կբ չ՚ւբչարէ
իրաւունք
ունենալու
Հտմար
գաչնակցելոլ
իր մարմինին Հետ, աբգա–
րութեան եւ յաւիտենականութեան
մէք : իր ա–
բիւնբ եւս ք^դունաբան
մբ սլէտք է ԲԱ՚"յ
Աստ
ուածութեան։
Ատ կից , այգ ճիզբ
առաբկայա–
ցնելու
Անտեսանելիին
ստո րոգե լինե բ բ՛
պաբ
պուե լու
ինքղինքէն
, լաւագոյն
կերպով
ղանոնք
մաբմնացնելու
Համար :
Ա՚ոկէ՜ , Հետեւ արաբ , իր քերթողութեան
Հբ–
բաչալի
կարկաոնեբբէ–
:
Եւ այսպէս,
՚լեղեցիկ ուխորունկ,
ծայրէ
ի
^ ՚ " յ ր ^ ոճով
մբ, ոբ կբ Հմայէ
ձեզ,
ֆրանսական
այն
ճկուն
ել բաբձբաթռիչ
արձակով, որ կբ գի
նովցնէ,
ձեզ կ՚առնէ կբ տանի իմացական
վայելք
ներու
ամէնէն
անասլակ
բմ րո շիւն ումնե բուն :
ճաշակեցէք
ստ տոզեբան
գեգե ց կու թ իւն
բ ։
Կաբելիւ՞ է աւելի
ւլեւլեցիկ եւ աւելի
ճիշդ
կերպով
մ անաւանգ
բնորոշել
Նարեկացիին
դործբ
՚
<Տ
.Ն՚որեկացիին
գործբ
մեզի
կ՝երեւայ
նման
այն
միակտուր
Հսկայական
քտբերէն
մէկուն,
զոր
քբՀեւլեղեան
քուրերբ
երեւան
կբ Հանեն ,
իբենց
քաշուելէն
ետք։
ժայռ
մբն է ււն մեռեալ
լեղուի,
բոլորէն
մեկուսի
, անն։քան : Բայց
երբոր կբ գբ–
պինք անոր,
մեր սիրաբ յանկաբծտկի
կբ լուսա–
ւորուի
՚ • • : Բր իստո-նէութիւնբ
մեծագոյն
բախտբ
եղաւ
այս բանաստեղծին
։ Անէ ոբ զինք կբ պաՀԷ
կենդանի : նարեկացին
չէ մեռած
ա յն լուս՛"
չող
11
լ սպիտակ
մաՀով
, որուն
զոՀ ղտցած են չատ
մբ Հնադս րեան
ուրիչ
բանաստեղծներու
գործերբ։
Անոր
Հմայքբ
չի ճառագայթեր
գիմացէն,
այլ
ներսՄէ։
Անոր բաււեբբքէեբբ
կբ
՚^^^-Ա :
ԱՀա՛ վեբքապէս
Հատուած
մբ Ա. Մարսէլի
վերլուծումէն
, Նարեկացիին
լ ե զ ո ւ ի ն ել
մ ասին .
-
Հ^Մեբ
աչքին,
անՀալասարակշռոլթեան
այս
ծայրագոյն
աստիճանբ կբ գառնայ
իր ամէ
նէն յափշտակիչ
առաքինութիւնբ
: Կարելչ, չէ ^^^^
եբեւակտյել
առանց այգ նախադասութեան
,
ղո բ
ան կբ տանի
մինչեւ
չնչասոլառութիւն
: Այս
ծ ւ ւ –
վ ա յ ի ն
չունչբ
իր ի"կ կե՚սնքին
չունչն է ։
Ի՞նչպէս
մարգ
մը, ոբ չի գադրիբ
ինքզինքբ
պրկուած պա~
հելէ Արեւն
ի վեր, կրնար
ճիշդ չափի ճաշակն
ու
նենալ։
Այս քրաինքն է որփսեմ է, եւ այս
շալւլը^
որ երբեք բաւարար
չէ ։
Եթէ
ուզէինք
Հարտղաաօրէն
թարղյքանել
՛Նա՛–
րեկացին
, իբ լեզուին
մէք իսկ անստգիւտ,
պտր–
տաւոր
պիտի
բլլայինք,
կարենալ
տալու
համար
անոր ասացուածքնեբուն
կշռալյյբ Քնշումն
ու
հ ո ֊
դեկւան ծանրութիւնը,
Հնարել
գբեթէ
ամէն.
բառ,
Որ
շբքտբանութեան
մբ ամփոփումն
է ,
ինչպէս
ինքը
կ՝բնէ։
Այս Աուրբին
քեբթողոլթիւնբ
իբ իոկ
գիւթանքին
զոՀը կբ գառնայ։
կարելի չէ զայն
մե֊
զադրել
ճոռոմ ա բանութեան
մեղքոփւ Ան կբ ճեղ
քէ կ^անցնի այդ բանէն չա տ ա նգին .Ան կը պտըա–
ցնէ,
կը խաղցնէ
բառեբը,
դերւիչակտն
պարերու
նման։
Այս
յորձ։սնքբ
աներեւոյթ
թելեր կը յա–
փշտակէ
իր ճաէք բուն
բնթացքին
, կբ
Հանգոլցէ
ղանոնք
իրարու՛
անոնց մաէ կբ հիւսէ
իբ
ներքին
երկինքը–^
*
՛քա՛՛ք, ՛անպիտան
, ՚ոյս
ի՛՛՛նչ թալիանցում է,
ի՛՛նչ
Հ րա՛ շալի
էիեցեբո բդ ղդա յարանք
անո ր ու–
նեցածբ
1 կարծէք
Հայ ւքալր մը ծնած
րլքա լ
զայն,
իր
ամբոզք
կեանքբ
անցուցւսծ
Հա յ վանքի մը
մ էք , էոարիներով
գրա բար
մ ատենագրութիւն
սեր–
տած
, սեբտած ու դինոէիցտ՜ծ
տնոէԼ :
Անտրէ Ա արսէլով
Նարեկացին
գտած է իբ
ամ էնէն
իս սրաթափանց
մեկնաբանբ
:
•
Ու
հիմ ա , ի՜նչպէս
չհէսմբուրել
ճակատբ
այս–
օտար
տւ/ուն
, աղնուագոլն
զաւակը
ազնո՛ւագոյն
ազգին:
Հոս ալ ստկա
լն կանւլ. առնենք
: Գիմեցէք
ձեբ
կարգի՛ն , ՚սմբույքական
գրուածքին
, եթէ
իրապէէԲ
կ՚ուղէք
ստանա
լ
մ տ ա ւո րտ կտն
մ եծազո
յն
Հւս–
ճոյքներէն
մէկը
ձեր
կեանքին։
Զգելով
Հա յ
բն թե բ ց ո զն ե ր բ իբենց
ա յդ հա
ճո յքին , կբ Հ բաւի
բեմ
զանոնք
ուբի
շ
տեսակի
խնքոյքի
մբ, գալ
չաբթու։
Մ՚՚սրսէյ լ
կ՛
ՓՕԼԱՏԵԱՆ
ւ^ՏԱՑԱՆԲ
ԼՈՒԱԱԲԵՐ, գ. տարի
թիլ \,
1952
քունռւար–
(Մանկական եւ Պատանեկան
ամսագիր) : Պատկե–
բտզարգ։
Հասցէ.
ձV^. Իւ&^ՏՈՇ,
1\1&ՏՅՏ1Ո
Ւ^ՕV^^
ւշհրՅո
(^՚6^տ6).
^ Ի \ք Ա%
ԲԱհՏԱԳՈԻաԿ
Բեզի
Համ՛ար կբ
տեսնեմ
ամ ուսին
մը , Հա բուստ
, ուսեալ
, բարեկիրթ
• • •
ԿԻՆԸ
Ուրեմն
ի՞նչ պիտի
ընեմ
Հիմակուան
ամ ուսինս
•
է
ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ ՕՐՈԻԱՆ ԿԵԱՆՔԷՆ
ԱՆՏԷՐ մ է Ռ ե ԼԸ
Խելքը
զլոլխն
էբ • ճանչցաւ
, խօսեցաւ
, քաչեց ,
ձեռքս
Համ բուրեց : Ես ալ երեսները
Համբո
ւր ե ց ի :
կապո
յտ
քՍաչէն ալ ա յցե լութեան
եկած
էին •
պտուէլին
տեսակները
բերած
է ին % կեբա՛՛
ւ , չկե–
ուր
տա
վերքփնբ
եղաւ։
քԱ ե՜ ղճ
Աին
Ի՜Աչ էր , ինչ եղաւ,
՚Լբայ
բերեց Վաբգը,
աեսան գան
աւ1 ուս ինը
ո ւս նա
ատւււաւո
ր մարգ.
Պոլիս, մ
դալաոնեբը
ուսուցիչ
եղած
էր : ինքբ բսես՝
շնորՀ
կբ թավյէբ
վբայէն.
էԼբան դլուխբ
կ"կիկէ մա
քուր։
Մինչեւ
վերքը
մաքբութենէձ
կբ ծփծփաբ
սենեակբ
:
իրաւ չատ կը ցաւիմ , Վարդի
խօսքբ
բնդ–
հատեց Բնար,
մ՛էկը
չունի՛ ոչ զաւակ,
՛ոչ ազէլա–
կան, ոչ երկրացի : Բանի ոտքբ
ձեււքբ կբ բռնէր՝
անդուլ,
անդաւէար
քլաչխատէբ
% Երկաբ
ատեն
էանկոզին
ինկած
տմ ուսինբ
վարգի պէս պաՀեց .
բժիչկբ
դեղբ անպակաս
բբաւ։
Մեռա՛՛ւ.
՛ո՛ւնե
ցած
չունեցածբ
ծախեց
, գերեզմանին
30
տար–
ուան Հոգ գնեց • պատուով
թաղում
կատաբեց .
տարին
բքննալուն՝
ւԼբան քար քաշեց
է
ՀոէլեՀս^ցը
կ՚ըսես
, ՀոգեՀանգթստը
կ՚ըսես
- - •
Պատուական
կին , իբալ
խօսքի
չարոլ^
նակռւթիւնը
Վարդը
սկսեց ,
Ի՚^չ (^ես ոբ, քա
նի մը տարիէն
՛ինքն ալ ընկալ. ականքը
ծանրա
ցաւ,
աչքերուն
լոյսը
պէսկսեցաւ,
ձեռքեբԸ գ ո ֊
ղալ սկսան. ալ գոբծել
չկրցաւ։
Իրաւ է, անօթի
չմնաց,
կապոյտ
քցաչբ,
գուռ—դրացի
ապբուստբ
Հասցուցին
, բայց
վա բ–
մուած
չէր. ծանբ կէէլգար
իրեն, կեբած
հացբ
ի–
րեն
կ՚ուսէր
: ^^.՜^ճ
Աինա
։ Ա ստուած
կին
բս՚ածբ
անզաւակ
չձգէ :
Հիմա
մէկը եթէ տիրութիւն
չբնէ՝
անտէր
մեռել
պիտի
բԱայ
. Հիլանւլանոցէն
պիտի
թաւլ–
Ի ՚ գուցէ
բժիչկ
ուս՚անոէլնեբուն
գտնա1թւեբու5յ
՛կր կաո՜ր–կտ.է՜բ
բլլայ։
Ո՜ւֆ , Հառաչեցին
եբկուսբ
մէկ,
կարծես
դա ակբ
, ո՛ր պաառում էբ իրենց
ծանօթ
՛արմինբ :
Ես ՛ալ տտոբ
Համար,
լուսն
ոԼ մութին
,
^ Կ " ՚ յ
քեզի. Վարդ
քոյրիկ,
ամուսինբ
Հոս
թաղ
ուած
է. գերեզման
ունի. աարիներով
մեւլի Հեա
նստած—ելած
է, կերած—խմած
է՛ վչտերոլս
,
ուբ՛" խութ իւննե բուս Հասած
է, պիտի
ձգենք
ո՛բ
անտէր
մեռե՛՛լ
բԱայ։
Ո՜ւֆ՛՛՛
ու ծածկեց
աչքե–
բբ, կարծես
չտեսնելու
Համար
ւլյսնակի տակ
բն–
կած
ԱիՆայի
մարմինբւ
ինչո՞ւ
ձգենք, պատասխանեց
Վարգբ
վբճ–
ռական
,
քանի որ գերեզման
ունի,
ի նչ կը
պակսի, դագաղ
մբ եւ դիակբ
Հոս բերելու
ծախ
քը
՝. Անճրկելու
չէ : Իք իղճ կր վերցնէ"
, որ իր ձեռ
քով,
իբ գեբեգմ-անբ պաարաստած
մէկբ
անտէր
մեռել
բլլայ,
գերեզման
չունենայւ
^ Է Ղ
^
"՚նեցոզխնբ
չի վերցներ
,
չոլնեցո–
ղի-նբ".
է՛՛է", խիղճ
ունեցոգին
կ՚երթանք.
ս՚ա^կ,
Հս^գանա
կութ
իւն
մը 1^ընենք,
գոբծը
դլոլխ կբ
բերենք։ Տէր ու տիրական
ունեցող,
նիւթական
միքոցբ
չունեցոգին
Հասած
ենք։
Աինա՞ն
՚անաէբ
մեռել
պիտի
ընենք։
Զէ , Բ//ալիք բան չէ ։
Ուբեմն
ելիր ,
ժամ անակ
կո րցնելոլ
չէ ,
սիրտ առաւ
բնկեբուՀին
,
մէկբ
գբկելւ։՚լ է Հի–
ւանգանոց
դիակին տէր կենալու
։ Գրիգոր
ագան
կը
իսօսի
եկեղեցական
Հողա բարձ ոլթեան
• Ո"~
կե Աքնր՝
մ եռե լա թաւլնե բուն :
–=Հ
։ձ կասլոյտ
1Սաչը,
Եկեղեցասէր
տիկնանց
խումբը,
դուռ,
գրացի
, ծանօթ
, բարեկամ,
նաեւ
խղճամիտ անծանօթ
• ՚
• Ջ^՜՛ ,
չՐԱալիք բան չէ
՚էրայ
տուաւ
Վարզը
, ծածկելուի
տապկուած Հա–
^իկների
տապակը,
ոբ չպաղի : Հաա՜ րս
. ՚ •
կանչեց
սանզոլխն ի վեր, —- պզտի/լնեբոլՆ
նա–
խաճաշբ
, դպրոց
տանի լբ , կէսօրուա
յ կեր—կարա–
կուբբ
մնաց
ձեւլի . շուա
ըրէք
՝• Ես գուբս
կ՚ելլեմ
Բնա բ քո յրիկիս
Հեա
. Հանգանակութիւն
սլիտի բ–
նենք Ա ինան
Հոս բերելու
Համ ար : ինծի չսպասէք
•
ե՛րբ տուն գալս
չզիտեմ
:
Լսեցինք
, մա յր իկ , պատասխանեցին
ե բ–
կու Հաբսերբ
միասին։
թուղթ
ու մատիտ
աոնե լո լ է նո՛լի բ ա տ ո ւ–
ների
անուննե
ր ը , գում ա րները
զ րե լու Համար , ա–
սաց
՝Բնարբ։
,
Փնտռտուքի
պէաք չկար • թոոնե ր ի Հին աեա–
րտկներէն
մէկի
մէքէն
պոկեց
մի քանի
թերթ,
առաւ
մի սրածայր
մ՛ատիտ^ ու գուբս
ելան ; Մ-ո–
ռացել էր գողնոցբ
Հանել : ի՜նչ
Հո՛գ , անե լիքն
է լ
գործ
էր • խաղուխնգում
չէր
է
Հաւաքեց
, փաթ–
Բեց
մէքքբ,
ու յեա Հբեց
իրենց տան կից
դր՚"տի,
աան
ռուռւ
(2)
լը։
ԷԼԷՆ
ԲԻՒԶԱՆԳ
Fonds A.R.A.M
